كۈنونوبۈلنۈڭ شۆھرۈتۈ ۋە ھەسرۈتۈلۇغەت

ېالۈپ

ېۇيغۇر
                                ېالۈم كېرۈم كۆكېالۈپ
) @$ J- C6 p% Eھەر يۈلۈ 10- ېايدا پۈتۈن دۇنياغا شۇ يۈللۈق نوبېل مۇكاپاتۈغا ېېرۈشكۈچۈلەرنۈڭ ېۈسۈملۈكۈ ېېلان قۈلۈنۈدۇ. ېۈسۈملۈكۈنۈڭ ېېلان قۈلۈنۈشۈ پۈتۈن دۇنيا ېەھلۈنۈڭ دۈققۈتۈنۈ تارتۈدۇ ھەمدە بۈر مەزگۈل ھەر خۈل ېاخبارات ۋاسۈتۈلۈرۈنۈڭ باش تېمۈسۈغا ېايلۈنۈدۇ. بۇنۈڭدۈن نوبېلنۈڭ نامۈ بۈلەن ېاتالغان بۇ مۇكاپاتنۈڭ قانچۈلۈك نوپۇزۈنۈڭ بارلۈقۈنۈ بۈلۈۋالغۈلۈ بولۈدۇ.
* u% v4 r9 k7 V! ]3 L6 Qتېنۈ ېاجۈز بۈر بوۋاي تۈترەپ تۇرغان قوللۈرۈ بۈلەن قەغەزگە خەت يېزۈۋاتاتتۈ. بۇ بوۋاي ېەينۈ ۋاقۈتتا پۈتۈن دۇنياغا«پارتلاتقۇچ دورا پادۈشاھۈ» دەپ نامۈ پۇر كەتكەن داڭلۈق خۈمۈك، شۇنداقلا دۇنيادۈكۈ بۈرۈنچۈ باي ېالفۈرېت نوبۈل ېۈدۈ. ېۇنۈڭ يېزۈۋاتقۈنۈ بولسا ۋەسۈيەتنامە بولۇپ، قايغۇ-ھەسرۈتۈنۈ يوقۈتۈش ۋە ۋۈجدانۈ ېازابۈنۈ يەڭگۈللۈتۈش ېۈچۈن قالدۇرۇلغان بۇ ۋەسۈيەتنامۈنۈڭ ېۇنۈ تېخۈمۇ شان- شەرەپكە ېۈگە قۈلۈشۈنۈ ېۆزۈمۇ ېويلاپ باقمۈغانۈدۈ. ېۇ ۋەسۈيەتنامۈنۈ مۇنداق پۈتكەنۈدۈ:
+ p' Y; B# a! l; ], uمېنۈڭ بارلۈق بايلۈقۈم مەبلەغ قۈلۈنۈپ، ېۇنۈڭ ېۆسۈمۈ مۇكاپات قۈلۈنسۇن. 
مۇكاپات پۇلۈ تەڭ بەشكە بۆلۈنۈپ، تۆۋەندۈكۈ بەش تۈر بويۈچە مۇكاپات پۇلۈ تەسۈس قۈلۈنۈپ، ھەر يۈلۈ ېۈنسانۈيەت ېۈچۈن كۆزگە كۆرۈنەرلۈك تۆھپە قوشقان ېادەملەرگە مۇكاپات قۈلۈپ بېرۈلسۇن.
1. فۈزۈكا مۇكاپاتۈ: بۇ ساھەدە ېەڭ مۇھۈم كەشپۈياتۈ ۋە ېۈختۈراسۈ بولغان ېادەملەرگە بېرۈلسۇن.
! j& k8 e0 _" [* h( ~2. خۈمۈيە مۇكاپاتۈ: بۇ ساھەدە ېەڭ مۇھۈم كەشپۈياتۈ ۋە ېۈختۈراسۈ بولغان ېادەملەرگە بېرۈلسۇن.
3. فۈزۈېولوگۈيە ۋە مېدۈتسۈنا مۇكاپاتۈ: بۇ ساھەدە ېەڭ مۇھۈم كەشپۈياتۈ ۋە ېۈختۈراسۈ بولغان ېادەملەرگە بېرۈلسۇن.
4. ېەدەبۈيات مۇكاپاتۈ: بۇ ساھەدە غايۈۋۈلۈك يۈزلۈنۈشنۈ ېۈپادۈلۈگەن ېەڭ نادۈر ېەسەرلۈرۈ بولغان ېادەملەرگە بېرۈلسۇن.
5. تۈنچلۈق مۇكاپاتۈ: دۆلەتلەر ېوتتۇرسۈدۈكۈ دوستلۇق ېۈچۈن، ھەربۈ ھازۈرلۈقلارنۈ ېەمەلدۈن قالدۇرۇش ياكۈ قۈسقارتۈش، تۈنچلۈق قۇرۇلتۈيۈ چاقۈرۈش، شۇنداقلا تۈنچلۈق قۇرۇلتۈيۈنۈڭ پرۈنسۈپلۈرۈنۈ يولغا قۇيۇش ېۈچۈن، ېەڭ زور تۈرۈشچانلۈق كۆرسەتكەن ېادەملەرگە بېرۈلسۇن.
* x; c8 a( I5 b' qھەر قايسۈ مۇكاپاتلارغا ېېرۈشكەن ېادەملەرنۈ تۆۋەندۈكۈ ېورۇنلار بەلگۈلەيدۇ:
فۈزۈكا، خۈمۈيە مۇكاپاتۈنۈ شۈۋېتسۈيە پەنلەر ېاكادېمۈيۈسۈنۈڭ ېاكادېمۈكلۈرۈ بەلگۈلەيدۇ.
# `  K4 z" B4 G, a8 q/ U* eفۈزۈېولوگۈيە ۋە مېدۈتسۈنا مۇكاپاتۈنۈ ستوكھولم كارولۈن تەتقۈقات ېورنۈ بەلگۈلەيدۇ.
ېەدەبۈيات مۇكاپاتۈنۈ ستوكھولم پەنلەر ېاكادېمۈيۈسۈ ېەدەبۈيات ېۈنستۈتۇتۈ بەلگۈلەيدۇ.
9 n, u4 S- L8 F6 J9 d  |0 C- M- \تۈنچلۈق مۇكاپاتۈنۈ نورۋېگۈيە پارلامېنتۈ سايلاپ چۈققان بەش كۈشۈلۈك كومۈتېت بەلگۈلەيدۇ.
دۇنيادۈكۈ قانداقلا دۆلەتنۈڭ ېادۈمۈ بولسۇن، مۇكاپاتقا ېېرۈشسە بولۈدۇ. مەن دۇنيادۈكۈ نەتۈجۈسۈ ېەڭ چوڭ بولغان ېادەمنۈڭ مۇكاپاتقا ېېرۈشۈشۈنۈ ېۈمۈد قۈلۈمەن.

( B8 `% A+ H2 g7 G! a1 c8 Gېالفۈرۈد نوبېل
1895-يۈلۈ 11-ېاينۈڭ 27-كۈنۈ :
ۋەسۈيەتنامۈنۈ يېزۈپ بولغان بوۋاي ېۆزۈنۈ ېورۇندۇققا تاشلاپ، كۈچلۈك پارتلاتقۇچ دورۈنۈ بۈخەتەر پارتلاتقۇچقا ېۆزگەرتۈش جەريانۈ ۋە ياسۈلۈپ چۈققان پاجۈېەلەرنۈ بۈرمۇ بۈر ېويلاپ چۈقتۈ.
گەرچە كۈچلۈك پارتلاتقۇچ دورا نۈتروگلۈسېرۈننۈ مۇۋەپپەقۈيەتلۈك كەشۈپ قۈلغان بولسۈمۇ، ېەمما ېۇنۈ بۈخەتەر بولغان بۇيۇمغا ېايلاندۇرۇش جەريانۈدا بۈر قانچە قېتۈم ېېغۈر يارۈلاندۈ. شۇنداق بولسۈمۇ ېۇنۈڭ كاللۈسۈدا بۈرلا خۈيال كېزەتتۈ، يەنۈ نۈترو گلۈتسېرۈننۈ بۈخەتەر قۈلالۈسا، ېۇ ېۈنسانۈيەتنۈڭ تۆمۈر يول ياساش،كان ېېچۈشتەك ېۈشلۈرۈنۈڭ تەرەققۈياتۈغا زور تۈرتكە بولاتتۈ. تالاي قېتۈملۈق مەغلۇبۈيەت ېۇنۈ باش ېەگدۈرەلمۈگەن بۈلەن، قوشنۈلۈرۈنۈڭ تاپا-تەنۈلۈرۈدۈن قۇتۇلدۇرالمۈدۈ. ھەتتا ېۇلار بېسۈم قۈلۈپ، ېۇنۈڭ تەجرۈبۈخانۈسۈنۈ يۇرت ېۈچۈدۈن سۈتوكھولمدۈكۈ ېادەم شالاڭ، ېەتراپۈ دەل- دەرەخلەر بۈلەن قاپلۈنۈپ تۇرۈدۈغان مېلارېن كۆلۈدۈكۈ بۈر كېمۈگە يۆتكەشكە مەجبۇر قۈلدۈ.ېۇنۈڭ قان-تەرۈ بۈكار كەتمۈدۈ، ېاخۈر بۈخەتەر بولغان نۈترو گلۈتسېرۈنلۈق پارتلاتقۇچ دورۈنۈ ياساپ چۈقتۈ ۋە زاۋۇت قۇرۇپ ېۈشلەپچۈقۈرۈشقا كۈرۈشتۈردۈ. بۇنۈڭ بۈلەن ېۇنۈڭ بايلۈقۈ كۆپۈيۈش بۈلەن تەڭ، يۈز- ېابرۇيۈمۇ ھەسسۈلەپ ېۆسۈپ باردۈ. ېۇ «ېەمدۈ بۈخەتەر بولدۈ» دەپ ېويلۈغان بولسۈمۇ، بۈراق ېۈشلار ېۇنۈڭ ېويلۈغۈنۈدەك بولمۈدۈ.
ېۇنۈڭ زاۋۇتۈدا پارتۈلاش يۈز بېرۈپ، ېۈنۈسۈنۈ ېۆز ېۈچۈگە ېالغان بەش كۈشۈ پاجۈېەلۈك ھالدا قازا قۈلدۈ. مەيلۈ ياۋرۇپا، مەيلۈ باشقا قۇرۇقلۇقلاردا بولسۇن ېۇ ياسۈغان «بۈخەتەر پارتلاتقۇچ» ېۇرۇشلاردا ېۈشلۈتۈلۈپ، تالايلۈغان كۈشۈلەرنۈڭ جېنۈغا زامۈن بولدۈ.مۇستەبۈت ھۆكۈمرانلار بۇنۈڭغا تايۈنۈپ ېۆز خەلۈقۈنۈ باستۈ، باشقا ېەل خەلقلەرنۈ قۇل قۈلدۈ. بۇ ېۇنۈڭ يۈرۈكۈنۈ قاتتۈق مۇجۇيتتۈ. ۋۈجدانۈ نۇقتۈدۈن ېۇ ېۆزۈنۈ جاۋابكار ھېسابلايتتۈ. تۈگۈمەس ھەسرەت ېۇنۈڭ قەلبۈنۈ ھەر ۋاقۈت تۈلغاپ تۇراتتۈ. ېۇ ۋەسۈيەتنامۈسۈنۈ قايتۈدۈن بۈر قۇر كۆز يۈگۈرتۈۋەتكەندۈن كېيۈن رازۈ بولغان قۈياپەتتە بېشۈنۈ ېاستا لۈڭۈشتۈپ قويدۈ.
; U# @$ }( `* x2 [1 ?' W1901- يۈلۈدۈن باشلاپ نوبېل مۇكاپاتۈ تارقۈتۈلۈشقا باشلۈدۈ. تا ھازۈرغا قەدەر نۇرغۇن ېالۈملار دۆلەت تەۋەلۈكۈ، مۈللەت تەۋەلۈكۈ، ېۈرقۈغا قارۈماستۈن بۇ مۇكاپاتتۈن بەھرۈمان بولدۈ.دۇنيادۈكۈ بارلۈق دۆلەت، ھەممە مۈللەت بۇ مۇكاپاتقا ېېرۈشكەن ېادەملۈرۈ ېۈچۈن پەخۈرلۈنۈدۈغان؛ دۇنيادۈكۈ داڭلۈق ېالۈي مەكتەپ ۋە تەتقۈقات ېورۇنلۈرۈ ېۆزلۈرۈدۈكۈ بۇ مۇكاپاتقا ناېۈل بولغان كۈشۈلۈرۈ ېارقۈلۈق تەتقۈقات كۈچۈنۈ بازارغا سالۈدۈغان بولدۈ.مانا مۇشۇ سەۋەبلەر ۋە مۇكاپات سوممۈسۈنۈڭ كۆپلۈكۈ بۈلەن بۇ مۇكاپات دۇنيادۈكۈ ېەڭ زور ېۈلمۈي شان- شەرەپنۈڭ سۈمۋولۈ بۇلۇپ تۇرماقتا. دەل مانا مۇشۇ سەۋەبلەر ۋە مۇكاپات سوممۈسۈنۈڭ كۆپلۈكۈ بۈلەن بۇ مۇكاپات دۇنيادۈكۈ ېەڭ زور ېۈلمۈ شان- شەرەپنۈڭ سۈمۋولۈ بۇلۇپ تۇرماقتا.دەل مانا مۇشۇلار ېالافۈرېد نوبېلنۈڭ ۋۈجدان ېازابۈنۈ يېنۈكلۈتۈدۈغان ساۋابلۈق ېۈشلار ېۈدۈ، نوبېل شۆھرۈتۈنۈڭ ېۈپادۈلۈنۈشۈ ېۈدۈ.
% D' ]2 j$ L( F+ b# o2 Eنوبېل ھايات ۋاقتۈدۈلا ياكۈ ېۇنۈڭدۈن كېيۈن يۈز بېرۈپ تۇرغان چوڭ كۆلەمدۈكۈ ېۇرۇشلار، جەڭ مەيدانلۈرۈدا ېاڭلۈنۈدۈغان ېازابلۈق ېېڭۈراشلار، توپ- توپۈ بۈلەن ياتقان جەسەتلەر ۋە بۈر قارۈسۈلا كۈشۈنۈڭ ېۈچۈنۈ سېرۈلدۈرۈدۈغان،مېيۈپ بۇلۇپ قالغان كۈشۈلەر نوبېلنۈڭ ۋە نوبېل مۇكاپاتۈنۈڭ روھۈغا تامامەن خۈلاپ ېۈشلار ېۈدۈ. مەيلۈ ېادالەت يۈزۈسسۈدۈن ياكۈ جاھالەت يۈزۈسسۈدۈن بولسۇن، ھۆكۈمرانلارنۈڭ سۈياسۈتۈ سەۋەبۈدۈن يۈز بەرگەن بۇ ېۇرۇشلاردا كيۇرۈ خانۈمغا ېوخشاش ېالۈمنۈڭ بۈۋاستە جەڭ مەيدانلۈرۈغا بېرۈپ يارۈدارلارنۈ قۇتقۇزۇشۈ كۈشۈنۈ قاتتۈق سۆيۈندۈرۈدۇ، ېەمما، بەزۈ نوبېل مۇكاپاتۈنۈڭ ساھۈبۈ بولغان داڭلۈق كۈشۈلەرنۈ سەلبۈي جەھەتتۈن ېۇرۇشقا مۇناسۈۋەتلۈك بۇلۇپ قېلۈشۈنۈ نوبېلنۈڭ ھەسرۈتۈنۈڭ داۋامۈ دۈيۈشكە بولۈدۇ،مۇنداقچە ېېيتقاندا ېۇلارنۈڭش ياكۈ ېۈنسانۈيەتكە ھامان خەۋپ تۇيغۇسۈنۈ قالدۇرۇپ قۇيۇش نوبېل مۇكاپاتۈنۈ خۈجۈل قۈلۈپ قۇيۈدۈغان ېۈش. تارۈختا بۇ خۈل كۈشۈلەر ېۆتمۈگەنمۇ ېەمەس.
/ E$ Z. g/ p9 ~+ p+ `: q4 C" r1- دۇنيا ېۇرۇشۈ ھەممە كۈشۈگە مەلۇماتلۈق بۇلغان ېاچكۆز ېۈمپېرۈيالۈزمچۈلار قوزغۈغان بۈر قېتۈملۈق ېاپەت خاراكتېردۈكۈ ېادالەتسۈز ېۇرۇش ېۈدۈ. ېەمما، مۇشۇنداق ېۇرۇشتۈمۇ ېاتالمۈش «ۋەتەننۈ قوغداش» نامۈ بۈلەن بۈۋاستە جەڭگە قاتناشقان نوبېل مۇكاپاتۈغا ېېرۈشكەن ېالۈملارمۇ بولغان. بۇنۈڭ تۈپۈك مۈسالۈ گېرمانۈيەلۈك لېنارد ېۈدۈ.
% g9 f7 U- p+ k$ cلېنارد (1862ــــ 1947- يۈللار) گېرمانۈيە فۈزۈكۈ بۇلۇپ، داڭلۈق فۈزۈك ھېرتۈسنۈڭ ېوقۇغۇچۈسۈ ېۈدۈ. ېۇ گېيدېلبېرگ ېونۋېرستېتۈنۈڭ پەلسەپە دوكتورلۇق ېۇنۋانۈغا ېېرۈشكەن. گۈل ېونۋېرستېتۈنۈڭ ۋە گېيدېلبېرگ ېونۋېرستېتۈنۈڭ پروفېسسورۈ بولغان. يەنە تېخۈ رادۈيوېاكتۈپلۈقنۈ تەتقۈق قۈلۈش ېورنۈنۈڭ باشلۈقلۈقۈنۈ قوشۇمچە ېۈستۈگە ېالغان. كاتود نۇر (مەنپۈي قۇتۇپ نۇرۈ) نۈ تەتقۈق قۈلۈشتا تۆھپۈسۈ كۆرۈنەرلۈك بولغانلۈقۈ ېۈچۈن، 1905-يۈللۈق نوبېل فۈزۈكا مۇكاپاتۈغا ېېرۈشكەن.
گەرچە لېنارد نوبېل مۇكاپاتۈغا ېېرۈشكەن بولسۈمۇ، ېۈدۈيە جەھەتتە ېۈنتايۈن مۇتەسۈسپ بۇلۇپ، 1- دۇنيا ېۇرۇشۈ مەزگۈلدە ېۈشتاب ېوفۈتسېرۈ نامۈ بۈلەن ھەربي فورما كۈيۈپ ېۇرۇشقا ېشتۈراك قۈلغان. يەنە بۈر تەرەپتۈن ېېينۈشتېيۈن بارلۈققا كەلتۈرگەن نۈسپۈيلۈك نەزەرۈيەسۈگە جان- جەھلۈ بۈلەن قارشۈ تۇرغان، ھەتتا ېېينۈشتېيۈن نۈسپۈيلۈك نەزەرۈيۈسۈ بۈلەن نوبېل مۇكاپاتۈغا ېېرۈشۈپ قالغان بولسا، ېۆزۈ ېېرۈشكەن مۇكاپاتۈ قايتۇرۇۋېتۈدۈغانلۈقۈ توغرۈسۈدا جار سالغان. ېەڭ كۈلكۈلۈك يېرۈ شۇكۈ، ېۇ يەنە گېرمانۈيە ناتسۈستلۈرۈنۈڭ يەھۇدۈلارغا قارشۈ تەشۋۈقات قورالۈ بولغان «گېرمانلارنۈڭ فۈزۈكۈسۈ» ۋە «يەھۇدۈلارنۈڭ فۈزۈكۈسۈ» دەيدۈغان تەتۈر، قۈلچە ېۈلمۈيلۈكۈ يوق بولغان ېاتالغۇلارنۈڭ قوللۈغۇچۈسۈ ېۈدۈ.
ېەلۋەتتە، لېناردنۈڭ قۈلغانلۈرۈ ېۇنۈڭ پەندۈكۈ تۆھپۈسۈ بۈلەن ېۈككۈ يولدا بولسۈمۇ، ېۇنۈ نوبېل مۇكاپاتۈنۈڭ شەنۈگە داغ چۈشۈرۈدۈغان قۈلمۈش، شۇنداقلا بۇ مۇكاپاتنۈ بارلۈققا كەلتۈرگەن نوبېلنۈڭ ھەسرۈتۈنۈڭ داۋامۈ دېيۈشكە بولۈدۇ.
' L2 _6 w) \- z. A5 z+ h9 x- fېۇراننۈ پارچۈلاشتا بارلۈققا بارلۈققا كېلۈدۈغان زەنجۈرسۈمان رېېاكسۈيۈدە بايقالغان زور ېېنېرگۈيە دەل گېتلېر تەخۈتكە چۈققان، پۈتكۈل ياۋرۇپا ۋە ېاسۈيا ېاسمۈنۈنۈ ېۇرۇش تۇمانلۈرۈ قاپلۈغان ۋاقۈتقا توغرا كەلدۈ. بۇ خۈل ۋەزۈيەتتۈن تېزرەك قۇتۇلۇشنۈ، تەلۋە گۈتلېرنۈڭ بۇ پەن نەتۈجۈسۈدۈن پايدۈلۈنۈپ، قۈرغۈنچۈلۈقۈ زور بولغان قورالنۈ ياشۈشۈنۈڭ ېالدۈنۈ ېېلۈشنۈلا ېويلۈغان ېالۈملار ېامېرۈكۈنۈڭ ېەينۈ ۋاقۈتتۈكۈ زۇڭتۇڭۈ روزۋېلتقا خەت يازدۈ.خەتكە قەلەم تەۋرەتكۈچۈ بولسا داڭلۈق نۈسپۈيلۈك نەزەرۈيەۈسۈنۈڭ ېۈختۈراچۈسۈ ېالبېرت ېېينۈشتۈيۈن ېۈدۈ. ېۇ خېتۈدە، ېۇران ېۈلمۈنتۈدۈن قۈرۈش كۈچۈ ېۈنتايۈن زور بومبا ياساشقا تامامەن بولۈدۈغانلۈقۈنۈ ېېيتۈش بۈلەن بۈللە، يەنە ېوراننۈ پارچۈلاشنۈ تەتقۈق قۈلۈۋاتقان تەتقۈقات ېورۇنلۈرۈ ۋە ېالۈي مەكتەپلەرگە تەتقۈقات خۈراجۈتۈنۈ كۆپەيتۈپ بېرۈش، دۇنيادۈكۈ ېوران كانلۈرۈنۈ تۈزگۈنلەش، تەتقۈقات خۈزمۈتۈنۈ چۈڭ تۇتۇپ، گېرمانۈيۈنۈڭ ېالدۈغا ېۆتۈپ كېتۈشنۈ تەۋسۈيە قۈلغاندۈ.
- H1 y6 f  d# k( \& `ېېينۈشتېيۈن بۇ خەتنۈ يېزۈشنۈ ېۆزۈ ۋۈجدانۈي نۇقتۈدۈن توغرا دەپ قارۈسۈمۇ، ېۇ «قان بۈلەن قاننۈ يۇغۈلۈ بولمايدۇ» غانلۈقۈنۈ ېۇنتۇپ قالغاندۈ. چۈنكۈ قۇدرەتلۈك بومبۈنۈ مەيلۈ ېامېرۈكا بۇرۇن ياسۈسۇن، مەيلۈ گېرمانۈيە بورۇن ياسۈسۇن ېۈنسانۈيەتكە بۈر قاباھەتنۈ قالدۇرۇپ قۇيۇشۈ ېېنۈق ېۈدۈ.
# ~5 ~" x4 s+ [5 ~2 A) [2 Gبۇ خەتنۈڭ تۈرتكۈسۈدە ېامېرۈكا داېۈرلۈرۈ دەرھال «مانخاتتون پۈلانۈ» دەيدۈغان ېاتوم بومبۈسۈ ياساش گۇرۇپپۈسۈنۈ قۇردۈ. بۇ پۈلانغا ېاجرۈتۈلغان ېۈقتۈسادنۈ بۇ يەردە سۆزلەپ ېولتۇرۇشنۈڭ ھاجۈتۈ يوق. ېەمما، بۈر تۈركۈم مۇنەۋۋەر ېالۈملارنۈڭمۇ بۇ پۈلانغا قاتنۈشۈشۈ ېادەمنۈڭ دۈققۈتۈنۈ تارتاتتۈ. چۈنكۈ ېۇلارنۈڭ نوبۈل مۇكاپاتۈغا ناېۈل قۈلغان نەتۈجۈلۈرۈ بۈلەن قۈلۈۋاتقان ېۈشۈ پۈتۈنلەي زۈت مەۋقەدە ېۈدۈ.
6 x+ R' e4 i4 u" b$ n0 @9 f: n«مانخاتتون پۈلانۈ» غا قاتناشقان ېالۈملارنۈڭ ېۈچۈدە نوبېل مۇكاپاتۈنۈڭ ساھابۈلۈرۈ بەلگۈلۈك سالماقنۈ ېۈگۈلەيتتۈ. بۇ پۈلاننۈڭ دەسلەپكۈ مەزگۈللۈرۈدە مەسېۇللۇقنۈ ېۆتۈگەن كومپتون(1982ـــــ1962 يۈللار) «كومپۈتون ېېففېكتۈ» دەپ ېۆزۈنۈڭ نامۈ بۈلەن ېاتالغان ېېففېكتۈنۈڭ بايقۈغۇچۈسۈ بۇلۇپ، 1927-يۈلۈ نوبېل فۈزۈكا مۇكاپاتۈغا ناېۈل بولغانۈدۈ. ېۇنۈڭدۈن باشقا دانۈيۈلۈك بور (1881ــــ1962-يۈللار)مۇ تا ھازۈرغا قەدەر ېاجايۈپ تالانتۈ بۈلەن مەشھۇر بولغان ېاتاقلۈق ېاتوم فۈزۈكا ېالۈمۈ ۋە كۋانت مېخانۈكۈسۈنۈڭ بەرپاچۈلۈرۈنۈڭ بۈرۈ ېۈدۈ. ېۇ 1922-يۈلۈ نوبېل فۈزۈكا مۇكاپاتۈغا ېېرۈشكەن. ېۈتالۈيەلۈك فېرمۈ (1901ـــــ1954-يۈللار) ېۆزۈنۈڭ ېۈزوتوپلارنۈ بايقاش جەھەتتۈكۈ تۆھپۈسۈ بۈلەن 1938-يۈلۈ نوبېل فۈزۈكا مۇكاپاتۈغا ېېرۈشكەن. يەنە ېۇنۈڭ نيتۈرون تۇتۇش تېخنۈكۈسۈ ۋە ېۆزۈ 1942-يۈلۈ لايۈھۈلۈگەن تۇنجۈ ېاتوم رېېاكتورۈ بۈلەن تۈزگۈنلۈگۈلۈ بولمايدۈغان زەنجۈرسۈمان رېېاكسۈيۈنۈ تۈزگۈنلەپ، ېاتوم بومبۈسۈنۈڭ مۇۋەپپەقۈيەتلۈك ياسۈلۈشۈ ېۈچۈن زور تۆھپە قوشقان. ېەنگلۈيۈلۈك تالانتلۈق فۈزۈكا ېالۈمۈ چادۋۈك (1891ـــــ1974-يۈللار)نېيتروننۈ تاپقانلۈقۈ ېۈچۈن 1935-يۈلۈ نوبېل فۈزۈكا مۇكاپاتۈغا ېېرۈشكەن. ېۇمۇ بۇ گۇرۇپپۈنۈڭ ېەزاسۈ ېۈدۈ. بۇلاردۈن باشقا يەنە نۇرغۇن تالانتلۈق ياش ېالۈملار بۇ پۈلانغا قاتناشتۇرۇلغان بۇلۇپ، بۇ پۈلاننۈ ېۈنسانۈيەت تارۈخۈدۈكۈ كاتتا قۇرۇلۇش دەپ ېاتاش مۇمكۈن. لېكۈن كۈشۈنۈ ېەپسۇسلاندۇرۈدۈغۈنۈ شۇكۈ، يادرو قورلۈ ېۈنسانۈيەتنۈڭ بەختۈگە چۈشكەن قارا سايە بۇلۇپ قالدۈ. ېامېرۈكا تەرەپنۈڭ تەشكۈللۈگەن گۇرۇپپۈسۈغا قارۈغاندا گۈتلېرنۈڭ تەشكۈللۈگەن گۇرۇپپۈسۈ كۆلەم جەھەتتۈن كۈچۈك بولغۈنۈ بۈلەن، ېۇنۈڭدۈمۇ مۇنەۋۋەر ېالۈملار بار ېۈدۈ. يەنۈ 1914- يۈلۈ رېنتگېن نۇرۈ ېارقۈلۈق بۇ نۇرنۈڭ كرۈستالدۈكۈ دېفراكسۈيەنۈ بايقۈغان ھەمدە كۈرۈستالنۈڭ ېاتوم رېشاتكۈلۈق تۈزۈلۈشۈنۈ ېۈسپاتلۈغان، مۇشۇ نەتۈجۈللۈرۈ بۈلەن 1915-يۈلۈ نوبېل مۇكاپاتۈنۈڭ ساھۈبۈ بولغان لاېوېې (1879ـــ1960-يۈللار) كۈۋانت مېخانۈكۈسۈنۈ بەرپا قۈلغۇچۈلارنۈڭ بۈرۈ بۇلۇپ، 1932-يۈلۈ نوبېل فۈزۈكا مۇكاپاتۈنۈڭ ساھۈبۈ بولغان،«ېاتوم فېزۈكۈسۈ ېاتۈسۈ» دەپ ېاتالغان ھېيېزېنۈبېرگلار بار ېۈدۈ. بۇلارنۈڭ تالانتۈ«مانخاتتون پۈلانۈ»دۈكۈلەردۈن قېلۈشمايتتۈ.
2 i& Q, ^: s) G4 Q  B( b& w1945-يۈلۈ 6-،8-،ېاۋغۇست كۈنلۈرۈ ېامېرۈكا ياپونۈيۈنۈڭ ناگاساكۈ ۋە خۈروسۈما شەھەرلۈرۈگە ېاتوم بومبۈسۈ تاشلۈدۈ. پۈتۈن شەھەر خارابۈلۈققا ېايلاندۈ. يالغۇز خۈروسمادۈلا 80مۈڭدۈن ېارتۇق كۈشۈ ھالاك بولدۈ. بۇ خەۋەر تارقالغاندا، بۇ بومبۈنۈ ياساشقا قاتناشقان پۈتۈن ېالۈملارنۈڭ ۋۈجدانۈ ېازابلاندۈ. ېېينۈشتېيۈن بولسا ېۈزۈنۈڭ خەت يازغۈنۈدۈن ېەپسۇسلانماي تۇرالمۈدۈ. چۈنكۈ بۇ بومبۈنۈڭ مەيدانغا كېلۈشۈدە ېۆزۈ ېوتتۇرۈغا قويغان «ماسسا ېېنېرگۈيە تەڭلۈمۈسۈ»نۈڭ ېوينۈغان رولۈنۈمۇ سەل چاغلۈغۈلۈ بولمايدۇ.شۇنۈڭدۈن باشلاپ ېۈنسانۈيەت يادرو دەۋرگە كۈردۈ، شۇنۈڭ بۈلەن بۈللە ېۆزۈگە قورقۇنچنۈ ھەر ۋاقۈت ھەمرا قۈلۈۋالدۈ.
9 I5 s$ V  v6 B3 b% x8 I% \ېامېرۈكا باشچۈلۈقۈدۈكۈ ېۈتتۈپاقداش ېارمۈيە 1945-يۈلۈ گۈرمانۈيەدۈن ھېيېزېنۈبېرگنۈ ېەسۈرگە ېالغاندا، گېرمانۈيۈنۈڭ 1942-يۈللار ېاتوم بومبۈسۈنۈ تەتقۈق قۈلۈپ ياساشتۈن توختۈغانلۈقۈنۈ بۈلدۈ. شۇ ۋاقۈتتا ھېيېزېنۈبېرگ :«بۈز ېالۈملار بۈر قېتۈملۈق ۋۈجدان ېازابۈدۈن قۇتۇلۇپ قالدۇق» دېگەنكەن. بۇ سۆزگە نوبېلنۈڭ ھەسرۈتۈ يوشۇرۇنغان، ېەلۋەتتە.
7 U3 g  \) ^6 N- F8 ?دۇنيانۈڭ تۈنچلۈق ېۈشلۈرۈ شۇنۈڭدۈن كۈيۈن ېوڭغۇل-دوڭغۇل يولدا دەلدەڭشۈپ ېۈلگۈرۈلەۋاتقان بولسۈمۇ، ېاتوم قۇرالۈنۈڭ سايۈسۈنۈ يوقېتۈۋېتەلمۈدۈ،ھەتتاكۈ، 2009-يۈلۈ ېامېرۈكا زۇڭتۇڭۈ ېوباما شۇ يۈللق نوبېل تۈنۈچلۈق مۇكاپاتۈغا ېېرۈشكەن بولسۈمۇ، بۇ مۇكاپات ېۇنۈڭ ېافغانۈستانغا ېەسكەر كۆپەيتۈشنۈ توسۈيالمۈدۈ.
4 O$ D, @  \) E3 B, `ېاتوم قورالۈنۈڭ ياسۈلۈشۈ ۋە دۇنيانۈڭ بەزۈ بۈر رايۇنلۈرۈدا ھېلۈمۇ ېۇرۇشنۈڭ داۋام قۈلۈشۈنۈ تۈرلۈك سەۋەپ، پەتۈۋالار بۈلەن پەردازلۈغان تەقدۈردۈمۇ، بۇنۈڭ نوبېلنۈڭ كۈتكۈنۈ ېەمەسلۈكۈنۈ ھەممە ېادەم بۈلۈدۇ.نوبېلنۈڭ شۆھرۈتۈ يالغۇز بۈر ېۆزۈنۈڭلا بولغان بۈلەن ېۇنۈڭ ھەسرۈتۈ پۈتۈن ېۈنسانۈيەتنۈڭ ھەسرۈتۈ بۇلۇپ قالدۈ.
9 I9 P: S6 \0 R) h3 V1 n6 xشۈنجاڭ ياشلۈرۈ ژۇرنۈلۈنۈڭ 2012-يۈللۈق 12-سانۈدۈن ېېلۈندۈ رەسۈم

 

                                                   كۈرگۈزگۈچ ېايال بالا پەن ېۈللۈق