ئاۋازلىق«روماننىڭ جەۋھىرى»(ھېكايە)

huxhuy

ئاۋازلىق«روماننىڭ جەۋھىرى»
(ھېكايە)

مۇھەممەد كامال خۇشخۇي

يىقىندىن بېرى ماڭا ئەسەر تۈزەتتۈرىدىغانلار ئاۋۇپ قالدى. بۇنداقلارنىڭ بەزىلىرى تېخى ئوتتۇرا مەكتەپلەردە ئوقۇۋاتقان ھەۋەسكارلار بولسا،بىر قىسىملىرى نەچچە ئون يىل خىزمەت ئىشلەپ ئارامغا چىققاندىن كېيىن ئىجادىيەتكە«قىزىقىپ»قالغانلار ئىدى.بەزىلەر«شېئىر»دەپ قاپىيگە سېلىنغان بىرمۇنچە سۆز تىزمىلىرىنى كۆتۈرۈپ كەلسە،بەزىلىرى ھېكايە،پوۋېسىت،ھەتتا رومان كۆتۈرۈپ كېلىدىغانلارمۇ بار ئىدى.
راست گەپنى قىلغاندا مەن ئۇلارنىڭ ئەسەرلىرىنى كۆرۈپ،تۈزىتىپ بولالماي ئۆزۈمنى چارچاپ قالغاندەك ھېس قىلىۋاتاتتىم. دېمىسىمۇ ئۇلارنىڭ ئون ئەسىرىنىڭ بىرى ئەسەرگە ئوخشىسىمۇ، توققۇزى جەزمەنكى قۇرۇق گەپ بىلەن تولغان «تەمسىز يازمىلار»بولۇپ چىقاتتى.شۇنداق بولۇشىغا قارىماي تېخى ئۇلارنىڭ ئالدىراڭغۇلىقىنى بىر دېمەي.ئوتتۇز،قىرىق بەتلىك«ئەسەر»نى ئەتىگەندە بېرىپ كەچتە سۈيلەپ كېلىپ،تۈزىتىپ بولغان،بولمىغانلىقىم بىلەن ھېساپلاشمايلا سۆزلەپ كېتىشلىرى ئادەمنى ھەيران قالدۇرىدۇ ئۇلارنىڭ:
-ھېكايەمنى كۆرۈپ بولدىڭىزمۇ؟قايسى نەشىرىياتقا ئەۋەتسەم بولار.ئەڭ ياخشىسى بېرىدىغان پۇلى چىڭراق يەرگە ئەۋەتسەم بولاتتى...
-پوۋېسىتىم قانداقراق چىقىپتۇ؟گېزىتكە ئەۋەتەيمۇ،ياكى ژۇرنالغىمۇ؟ياكى تايىنلىق ئۆزىڭىز چاغلاپ بىر يەرگە ئەۋەتىپ بېرەمسىز يا،مۇشۇ ھەپتە ئىچىدە نەشىرقىلىنارمۇ؟ مېنى بەك ئالدىراڭغۇ ئادەمكەن دەپ ئويلاپ قالماڭ ئۇكام،ئوغلۇمغا«ئانارگۈل ئولتۇراق رايونى»دىن بىر ئائىلىلىك ئۆي سېتىۋالغان قاراڭ، پۇلغا بەك ئېھتىياجلىق بولۇپ قالدىم دەڭا،شۇڭا...
-قايسى كۈنى سىز تۈزىتىپ بەرگەن تۆت شېئىرنى ئۈچ،تۆتتەك گېزىت-ژۇرنالغا ئەۋەتسەم بىرسىنىمۇ باسمىدى. يەنە بىرەر ھەپتە ساقلايمەن،ناۋادا يەنە باسمىسا ئىككىنچى شېئىر،پىر دېگەندەك نەرسىلەرنى يازغۇچە، ئاۋۇ دوقمۇشتىكى بىكارچىلارغا قوشۇلۇپ قەرت ئوينايمەن،ئىگەكىم...
بۇلارنىڭ قايسى بىر سۇئاللىرىغا جاۋاب بېرىپ بولاي.نەشىرىيات،مەتبۇئاتلارنىڭ تەلىۋى، ئەسەرنىڭ سۈپىتى،ۋاقىت مەسىلىسى ھەققىدە تولا سۆزلەپ ئاغزىمنىڭ بىر قات تېرىسى چۈشۈپ بولغان كونا گەپلەرنى يەنە تەكرارلاشنىڭ ئورنى يوق ئىدى. بىر كۈنى ئۆزۈمنىڭ بىر پارچە شېئىرى ئۈستىدە ئىشلەۋاتسام،يىگىرمە ياشلارنىڭ قارىسىنى ئالغان بىر بالا ئىزدەپ كەپتۇ،ئۆيگە باشلاپ قىزغىن كۈتىۋالدىم. ئۇ مەن سۇنغان بىر پىيالە چاينى قولىغا ئالغاندىن كېيىن تۈزەت قىلمايلا سۆزىنى باشلىدى:
-مەن باشقىلاردەك بىر ياكى ئىككى توملۇق ئەمەس،تايىنلىق تۆت توملۇق بىر رومان يېزىۋىتەي دېگەن ئىدىم،شۇڭا سىزنى بىر مەسىلىھەت بىرەرمىكىن دەپ كېلىشىم-دېدى-دە،مېنىڭ ئىپادەمنى كۈتمەستىن«رومان»ئوقۇشنى باشلىۋەتتى.ئەسلىدە ئۇنىڭ رومانى تېخى قەغەزگە پۈتۈلمەي، كۆڭلىگە پۈكۈلگەن رومان ئىكەن،شۇڭا،ئاغزاكى باياننى بىر باشلاپدى ئاي،ھاي...
-بىرىنچى توم، بىرىنچى باب،بىرىنچى قىسىم- بېلىققا باغلانغان رېشتە
تۆت توملۇق«ئاۋازلىق رومان»نى قاق 8 سائەتتە ئاڭلاپ بولدۇم.ئۇ روماننى ئوقۇپ بولۇپ، رومانىنى تۈزىتىپ بېرىشىمنى تاپىلىغاندىن كېيىن،ئەتە كېلىدىغانلىقىنى ئېيتىپ ئۆيۈمدىن چىقىپ كەتتى.ئۇنى ئۇزىتىپ قويۇپ كىرگەندىن كېيىن، تۆت توملۇق روماننىڭ«جەۋھىرى»نى سۈزۈپ چىقىپ ئاۋازلىق «روماننىڭ جەۋھىرى»دېگەن تىمېدا بۇ مىكرو ھېكايىنى قوراشتۇرۇپ چىقتىم.
بوۋاينىڭ يەتتە ئوغۇل،ئۈچ قىزى بار ئىدى.
ئۇ ياشىنىپ قالغىنىغا قارىماي ھەر كۈنى دېگۈدەك پايانسىز دېڭىز قوينىدىن بېلىق تۇتۇپ سېتىش بىلەن تىرىكچىلىك قىلاتتى. بوۋاي ھەر كۈنى تۇتقان بېلىقلىرىنى سېتىپ قولى پۇل كۆرگەن ھامان، جەزمەن يەتتە ئوغۇلنىڭ بىرسى يەردىن ئۈنگەندەكلا پەيدا بولۇپ، بېلىق ساتقان پۇلنى <<مۇسادىرە>> قىلماي قالمايتتى-دە،بوۋاينىڭ:
-ئوغلۇم بۇ پۇلغا كېسەل ياتقان ئاناڭ ۋە ئۇششاق سىڭىللىرىڭغا ئازراق يېمەكلىك ئالاي دېۋىدىم،-دېگەن ئۆتۈنىشلىرىمۇ ئاسمىنى كەڭ بۇ زېمىننىڭ ھاۋا بوشلىقىغا خۇددى چىكەرمەننىڭ ئاغزىدىن چىققان كۆكۈش تۈتۈنگە ئوخشاش ئەھمىيەتسىز سىڭىپ كېتەتتى.
بوۋاي بۇنىڭلىق بىلەن بېلىق تۇتۇپ سېتىشتىن يالتىيىپ قالمىغىنىدەك،ئوغۇللىرىمۇ«تەييارغا، ھەييار بولۇش»تىن قەتئىي ۋاز كەچمىدى. بوۋاي پۇل تاپاتتى،ئوغۇللار بۇزۇپ-چېچىپ خەجلەيتتى.
بىر كۈنى بوۋاي دېڭىز بويىغا چىقىپ تور يېيىشقا تەمشىلىۋاتقاندا تۇيۇقسىز دېڭىز بويىغا «گۈپ»لا قىلىپ يېقىلدى. بىراق، ئوغۇللىرى بېلىق بازىرىدا دادىسىنى كۈتە-كۈتە قەلبىنى تىت-تىتلىق قاپساپ ساراڭ بولدى.
بوۋاينىڭ قىزلىرى بىر كۈن ساقلىدى،ئىككى كۈن ساقلىدى، بوۋاي قايتىپ كەلمىدى. ئاخىرى تاقىتى تاق بولغان ئىككى قىز دادىسىنىڭ دىرېكىنى قىلىش ئۈچۈن بېلىق بازىرىغا بېرىپ كۆردىكى- ئاكىلىرىنىڭ ھەممىسى گويا بىر ئۇستامنىڭ شاگىرىتلىرىدەك،تەن گۆشلىرىنى شىلىپ زىخقا ئۆتكۈزۈپ خېرىدار چاقىرماقتا ئىدى. ئۇلارنىڭ بىرسىمۇ سىڭىللىرىنى تونۇمىدى.سىڭىللىرى ئاكىلىرىنىڭ ھالىنى كۆرۈپ،ئۇلارغا تونۇشلۇق بېرەي دېگۈچە ئازابلىق تولغۇنۇش ئىچىدە ھەر ئىككى قىز ھاۋا بوشلۇقىدىن يەرگە چۈشكەن بىتۇن كۆتەكتەك ئىختىيارسىز يىقىلدى...
دەرەخ بېشىدا ئولتۇرغان توڭ قاغا بۇ مەنزېرىدىن ھەيران بولۇپ قاقىلداپ كەتتى. بىراق،ئۇنىڭ قاقىلدىشى كىشىلەرنىڭ قۇلىقىغا:
ئاتام ئۆلگەنگە يىغلايمۇ؟
ئانام ئۆلگەنگە يىغلايمۇ؟
پۇلنىڭ ئىشقىدا قاقشاپ،
بەدەننى ئەلگە تىغلايمۇ؟
دېگەندەك ئاڭلىنىپ تۇراتتى.

2008-يىلى 2-ئاينىڭ 15-كۈنى(جۈمە)،گۇما-كۆكئوتاغ.