[ئىلىتەرىش]قەشقەر دۇنيادىكى توت چوڭ قەدىمقى مەدەنىيەت توپلاشقان جاي

مۇلازىمەتلەر
بانكىسى
دوستلۇق توپى
مېدال مەركىزى
قۇرال مەركىزى
بىلوگۇم
ئىزدەش قۇرالى
ئېلان مەركىزى
ئۇلىنىش
ۋەزىپە
كىيىم دۇكىنى
تور تېلۋىزىيىسى
ئىش ئورنى
تەلەپ قانىلى
Flash
چۈشۈرۈش

دىيارىم مۇنبىرى » ﻳﻪﺭ - ﺟﺎﻱ ﻧﺎﻣﻠﯩﺮﻯ » [ئىلىتەرىش]قەشقەر دۇنيادىكى توت چوڭ قەدىمقى مەدەنىيەت توپلاشقان جاي

بۇ بەتتىكى تېما: [ئىلىتەرىش]قەشقەر دۇنيادىكى توت چوڭ قەدىمقى مەدەنىيەت توپلاشقان جاي	پرىنتلاش \| IE دا ساقلىۋېلىش \| تېما ساقلاش \| ئالدىنقى تېما \| كېيىنكى تېما


بۇ تىما 390 قېتىم كۈرۈلدى .

ilitarix

تەجىرىبە:

UID نۇمۇرى : 14446

دەرىجە: ئۈمۈتلۈك ئەزا

تور دەرىجىسى :

نادىر تېما: 0

يازما سانى: 222

ئۇنۋان:4 دەرىجە ھازىرغىچە222دانە

شۆھرەت: 141 نۇمۇر

پۇل: 763 دىيارىم تەڭگىسى

تۆھپە: 0 نۇمۇر

باھا: 0 نومۇر

تىزىملاتقان ۋاقىت:2007-03-21

ئاخىرقى كىرگىنى :2008-03-20

[ئىلىتەرىش]قەشقەر دۇنيادىكى توت چوڭ قەدىمقى مەدەنىيەت توپلاشقان جاي


	قەشقەر دۇنيادىكى توت چوڭ قەدىمقى مەدەنىيەت توپلاشقان جاي قەشقەر -ئۇيغۇر ۋە ئوتتۇرا ئاسىيا مەدەنىيتىنىڭ مەركىزى ،ئوتتۇرا ئاسىيادا قە كۇتۇرۇپ تۇرغان نۇرلۇق ئابىدە ،ئۇيغۇر مەدەنىيەت تارىخنىڭ ئالتۇن دەۋرى بولغان 9-13 -ئەسىردە بارلىققا كەلگەن ۋەكىللىك خاراكتىردىكى ئىككى پارچە دۇنياۋى داڭلىق ئەسەر قۇتادغۇبىلىك بىلەن تۇركى تىللار دىۋانى قەشقەر بىلەن زىچ مۇناسىۋەتلىك .بۇ ئىككى بۇيۇك ئەسەرنىڭ مۇئەللىپى مەھمۇد قەشقەرى بىلەن يۇسۇپ خاس ھاجىپ بۇ ئولمەس ئىككى ئەسەرنى مۇشۇ يەردە يېزىپ تاماملىغان ۋە مۇشۇ شەھەردە ياشىغان .ئۇمۇرنىڭ ئاخىرقى يىللىرنى مۇشۇ شەھەردە ئوتكۇزگەن .ھەمدە مۇشۇ يەرگە دەپنە قىلىنغان .پەقەت قەشقەرنىڭ تارىخى ۋە مەدەنىيتى كوپرەك چۇشەنگەندىلا ئاندىن ئۇيغۇر مەدەنىيتىنىڭ پەۋقۇلادە ماھيىتىنى ئاندىن كوپ قاتلاملىق چۇشەنگىلى بولىدۇ .قەشقەر مەدەنىيەتلىك قەدىمقى شەھەر ،ئۇ تارىم ئويمانلىقىنىڭ غەرىب تەرپىگە قايلاشقان كىلىماتى مۇتىدىل ،شامال يامغۇرى راۋان ،يېرى مۇنبەت ،سۇيى ئەلۋەك .ھۇسلى مول ،بوك -باراقسان .باغ - باراڭلىق ،تەكلىمىكان قۇملۇقىنىڭ بىر يېقىغا ئۇرۇنلاشقان يېشىل ياقۇت . قەشقەر رايۇنى قەدىم زامانلاردىن تارتىپلا قاتناشنىڭ مۇھىم تۇگۇنى .چاڭئەندىن باشلانغان يىپاك يۇلى تارىم ئۇيمانلىقىدىن كىرگەندىن كىيىن جەنۇبى ۋە شىمالى يوللارغا بولىنەتتى .جەنۇبى يول لوپنۇر ،مىران،چەرچەن،خۇتەندىن .شىمالى يول ،تۇرپان،قارا شەھەر،كۇچا ،ئاقسۇدىن ئوتەتتى،جەنۇبى ۋە شىمالى يولدىن ئىبارەت يىپەك يولى قەشقەردە قۇشۇلاتتى دە پامىر ئىگىزلىكىدىن ئۇتۇپ ئايرىم ھالدا ئاففانىستان ،ئىران ،ھىندىستان ۋە ئوتتۇرا ئاسىيادىكى ھەر قايسى ئەللەرگە قاراپ ئوتەتتى . مۇشۇنداق بولاغاچقىلا ئۇ يالشۇز قەنۇبى ۋە شىمالى يىپەك يولىنىڭ قۇشۇلۇش نوقتىسىدا بولغاچقا ،يالغۇز شەرىق ۋە غەربنىڭ سودا ئىشلىرىدا زورور بولغان مۇھىم جاي بولۇپلا قالماستىنبەلكى شەرىق ۋە غەرىب مەدەنىيتىنىڭ تۇگۇنى ھىسابلىناتتى .دۇنيادىكى ھەر خىل قادىمقى مەدەنىيەت ،دۇنيادىكى نام -ئاتىقى بار بىر قانچە دىن ئوخشاشلا مۇشۇ ياردىن توپلىشاتتى ،چەتئەللىك بەزى ئالىملار بۇ رايۇننى ناھايىتى كىلىشتۇرۇپ مەدەنييەتنىڭ ئاچىلى دەپ سۇپەتلەيتى . مىلادىنىڭ 840-يىلى قۇملۇقنىڭ شىمالىدىكى ئۇيغۇر قاغانلىقى يىمىرىلىپ زور تۇركۇمدىكلى ئۇيغۇرلار ئەسلىدىكى تۇققانلانى سېغىنىپ بىر قىسمى غەرىبكە كوچتى ،بىر قىسمى قەشقەرگە باردى ،ھەمدە داۋاملىق ئالغا ئىلگەىلەرپ پامىردىن ئوتتى.ۋە ئۇنىڭ غەربىدىكى يۇرتلاغا باردى .ھەمدە ئۇيغۇرلارنى ئاساسى گەۋدە قىلغان قاراخانىلار دولىتىنى قۇردى . قەشقەر رايۇنى ھىندىستان بىلەن قوشنا بولغاچقا ئۇ ئۇتۇرا تۇزلاڭلىكنىڭ ھىندىستانغا ئۇتۇشىدە ماڭمىسا بولمايدىغان يوللارنىڭ بىرى ئىدى.ھىندىستاندىكى بۇددا دىنى مىلادى 1-ئەسىردە خۇتان رايۇنىغا كىرىپ بولغاندى ،ئۇ ئۇزۇن ئوتمەي تىزلىك بلەن قەشقەرگىمۇ تارقالدى .10-ئەسىرنىڭ ئاخرىدا ئىسلام دىنى تارقىلىشتى بۇرۇنقى بىر مەزگىل ئىچىدە قەشقەر ئىزچىل ھالدا بۇددا دىنىنىڭ مەدەنىيەت مەركىھى بولۇپ تۇردى .شىمالى تارىخى تا يېزىلىشچە شىمالى ۋېي ۋېنچڭنىڭ ئاخىرقى يىللىرى سۇلى خېنى ساكيامۇنىنىڭ بۇتى بىلەن بىر دانە كاسايانى ئوتتۇرا تۇزلاڭلىككە يەتكۇزۇش بىرش ئۇچۇن ئادەم ماڭدۇرغان .بۇ كاسايا سىھرى كۇچكە ئىگە بولۇپ ئوتتا كويمەيدىغان ئىكەن .بۇنى ئىسپاتلاش ئۇچۇن كاسايانى لاچۇلداپ تۇرغان ئوتقا تاشلىسىمۇ كويمىگەن .قاراپ تۇرغانلار بۇ ئەھۋالدىن قورقۇپ قالغان (رىۋايەت). مىلددى 7-ئەسىردە بۇدا نوملىرى ئېلىپ كىلىش ئۇچۇن غەربى ئەللەردە قاراپ يولغا چىققەن شۇۋانجۇاڭ قەشقەرگەدىن ئوتكەن چاغدا نەچچە يۇزلۇك ئىبادەتخانا ،نەچچە مىڭلاپ راھىبقا قاراپ بۇددا دىنىنىڭ ھاقىقى گۇللەنگەن مەنزىرىسىنى كۇرۇشكە مۇيەسسەر بولغان . قەشقەر -ئاتۇش يولىدىكى ئۇچ ئەۋلىيا غارى (پەرىشتە غارى )دىكى بۇددا دىنى رەسىملىرى ۋە قرزىپ چىقىۋېلىنغان بۇددا خارابىلىرى ،كوپ ساندىكى بۇتلار ،تارىخى ماتىرياللارغا پۇتۇلگەن قەشقەر رايۇنى بىر زامانلاردا بۇددا دىنىنىڭ مەدەنىيەت مەركىزى بولغان دىگەن ىاتىرلەرنى پۇتۇنلەي ئىسپاتلايدۇ . بۇددا دىنىقەشقەراە گۇللەپ ياشناپ مىڭ يىلچە يېقىن ۋاقىتنى بېشىدىن كەچۇردى .بۇددا دىنى مەدەنىيتىنىڭ بۇ رايۇندىكى تەسىرى ناھايىتي چوڭقۇر يىلتىز تارتقانلىقى ئوزىدىن ئايان . مىلادى 10-ئەسىرنىڭ ئوتتۇرلىرىدا كىيىن ئىسلام دىنى ئاتۇش ،قەشقەر رايۇنىغا كىرىشكە باشلىدى ،دەسلىپىدە دىنىڭ تەسىرى ئۇنچە زور بولمىدى ،كىيىنچە ھوكىمىران سىنىپلار كۇچىيىپ ئىسلام دىنى قارخانىلار دولىتىنىڭ ئىچكى قىسمىدا تارقىلىشقا باشلىدى .قەشقەرمۇ تەدىرىجى يۇسۇندا ئىسلام مەدەنىيتىنىڭ داڭلىق مەركىزىگە ئايلاندى .بۇ يەردە ياشاۋاتقان ئۇيغۇرلار مۇتلاق كوپ قىسمى مۇسۇلمان بولدى .پارىس ،ئەرەب مەدەنىيتى ئىسلام دىنىنىڭ تارقىلىشىغا ئاگىشىپ قەشقەرگە بۇسۇپ كىردى .ھىندىستان مەدەنىيتى تۇسىنى ئالغان يەرلىك مەدەنىيەت زور دەرجىدا ئاجىزلىدى . غەرىب مەدەنىيتى بولۇپمۇ يۇنان مەدەنىيتىنىڭ قەشقەردىكى مەدەنىيەت .ىچىدە تۇتقان ئورنى خېلى چوڭ بولغاچقا ئۇ ئوزىنىڭ مۇئەييەن ئورنىنى نامايان قىلدى ،مىلادىن بۇرۇنقى 4-ئەسىردە ئالىكساندىر ماكدۇنىسىكنىڭ شەرىققە يۇرۇش قىلىش ،قەشقەرنى ئوز ئىچىگە ئالغان ئوتتۇرا ئاسىيا رايۇنىدا زور تەسىر پەيدا قىلغاندى .يۇنان مەدەنىيتى تۇسىنى ئالغان جەنتولۇ مەدەنىيتى قەشقەر رايۇنىدا بىر مەھەل تازا رۇناق تاپتى .ئۇيغۇرلار ۋە ئوتتۇرا ئاسىيادىكى ھەر قايسى مىللەتلەت ئارسىدا ئىسكەندەر زولقەرنەيىن ھەققىدە ھازىرغىچە ئېقىپ يۇرگەن رىۋايەتلەر ،ئۇنىڭ شەرىققە يۇرۇش قىلىشنىڭ ئوتتۇرا ئاسىيا مەدەنىيتىگە ئىنتايىن چوڭقۇر تەسىر پەيدا قىلغانلىقىنى ئىسپاتلاپ بىرەلەيدۇ . قەدىمقى يۇنان مەدەنىيتى ئىسلام مەدەنىيتىنىڭ مەنبەلىرتىنىڭ بىرى بولۇپ ئەرەبلەر قەدىمقى يۇناننى ئىشغال قىلغاندىن كىيىن ئۇلارنىڭ مەدەنىيتىگە ئىنتايىن چوقۇنغاندى ،پارىس ۋە ئەرەبلەرنىڭ قەدىمقى يۇنانغا بولغان چۇقۇنۇش ئىسلام دىنىنىڭ تارقىلىشىغا ئەگەشكەن ھالدا قەشقەر پىقرالىرى ئارسىغىمۇ يىتىپ كەلدى .11-ئەسىردىكى ئالىملار قەدىمقى يۇنان پەيلاسۇپلىرىدىن بولغان پلاتۇن،ئارىستۇتىل قاتارلىقلارنىڭ نوقتقنەزەرلىرى بىلەن خېلى خوپ تۇنۇش ئىدى . قەشقەر مەدەنىيەت جەھەتتە كوپ خىل مەدەنىيەت مۇجەسسەم بولۇشتەك ئالاھىدىكىنلا ئىپادىلەپ قالمىدى ،بەلكى بۇ رايۇندا دەۋىرلەر بۇيى ياشاپ كىلىۋاتقان ئاۋامنىڭ قۇرۇلمىسىمۇ ئىنتايىن مۇرەككەپ ئىدى . قەشقەردە ياشاپ ئوتكەن ئەڭ قەدىمقى ئىپتىدائى ئاھالە بولۇپ ياشىغان مىللەت كوك كوزلۇك .قاڭشارلىق ،تىرىسى ئا ق كەلگەن غەربى ئۇيغۇرلار بولۇپ ،ئۇلار ھىندى -ياۋرۇپا تىل سېستىمىسىدىكى ئارئان تىلىغا مەنسۇپ ئىدى . لكىن تارىخى ئوزگۇرۇشلەر تۇپەيلىدىن زور تۇركۇمدىكى ھونلار ،تۇركى قەبىلىلەر بىلەن ئەرلىشىشى نەتىجىسىدە ئېرىق مىللەت قۇرۇلمىسىدا ناھايىتى زور ئوزگۇرۇش بولدى .840-يىلى زور تۇركۇمدىكى ئۇيغۇرلار غەربكە كوچكەندىن كىيىن يەرلىك ئاھالە بلەن بىرلىشىپ تۇركىلىشىپ كەتتى .ئۇيغۇر يېزىقى قەشەردە بىر تۇتاش قوللىنىدىغان تىل -يېزىق بولۇپ قالدى .ئۇيغۇرلانىڭ يەرلىك ئاھالە بىلەن بولغان ئارلىشىشى نەتىجىسىدە ئەزەلدىن ئولتۇراقلىشىپ كەلگەن بۇ مىللەتنىڭ يۇقۇرى سەۋيەدىكى مەدەنىيتى ئۇيغۇرلار تەرپىدىن قۇبۇل قىلىندى . ئۇيغۇرلار تۇركۇملەپ ئوز قېرىنداشلىرى يېنىغا كوچكەندىن كىيىن دەسلەپ بۇددا دىنىنى قبۇل قىلدى ،ئارقىدىنلا ئىسلام دىنىنى قۇبۇل قىلدى .لىكىن سەكل قاراشقا بولمايدىغان يىرى شۇكى ئۇيغۇرلارنىڭ غەرىبكە كۇچىشى بىلەن تەڭ شامان مەدەنىيتىنى ئاساسى گەۋدە قىلغان ئۇيغۇر يايلاق مەدەنيتتى قەشقەر رايۇنىغا ھەدەپ كىرىشكە باشلىدى .--ئەسىردىن باشلاپ ئۇيغۇرلارنى ئاساسى گەۋدە قىغان قەشقەر رايۇنى ،تىز ئاردىلا ئۇيغۇر -تورا مەدەنىيتىنىڭ مەركىزىگە ئايلاندى .ئۇيغۇرلارنىڭ كىلشىشى .قەشقەرنىڭ مەدەنىيەت قۇرۇلمىسىسدا ناھايىتى زور ئوزگۇرۇش ياسىدى .شامان مەدەنىيتىنى ئاساسى گەۋدە قىغان ئۇيغۇر يايلاق مەدەنىيتى چوڭقۇر يىلتىز تارتىدى.بۇگۇنكى كۇنگىچە قەشقەر رايۇنىدىكى ئۇيغۇرلار گرچە ئىسلام دىنىغا ئىتىقات قىلغانغا 1000يىلدە ۋاقىتى ئوتكەن بولسىمۇ بىراق خىلۋەت يېزىلاردا شامان دىنىنىڭ كوز قاراشلىرى ،قالدۇقلىرى يەنىلا مەۋجۇت .مەسلەن :باقشى دىگەندەك .ۋە ئۇلارنىڭ ئىرىم -چېرىم كىسال داۋالاش ھەركەتلىرى ھازىرغىچە داۋاملاشماقتا .قۇيۇق شامان مەدەنىيەت تۇسىنى ئالغان بەزى ئەپسانا -رىۋايەتلەر ۋە ئىپوس پارچىلىرى ،ئۇيغۇر خەلىق ئاممىسى ئىچىدە يەنىلە ئېغىزدىن ئېغىزغا كۇچۇپ كەلمەكتە .قەشقەر ھەقىقەتەنمۇ ئۇيغۇر قەدىمقى مەدەنىيتىنىڭ بۇشۇكى دىيىشكە بولىدۇ . يۇقارقى بايانلاردىن كورۋېلىشقا بولىدىكى قەشقەر قەدىمدىن تارتىپ ھىندى بۇددا مەدەنىيتى ،ئىسلام مەدەنىيتى ،يۇنان مەدەنىيتى ،ئۇيغۇر -تۇرۇك يايلاق مەدەنىيتى قۇشۇلۇش تۇگۇنى .ئۇ 9-ئەسىردە ئۇيغۇرلار غەرىبكە كوچكەندىن كىيىن شەرىق بىلەن غارىبنىڭ مەدەنىيتىنى ئوزىگە توپلاپ ،يېڭى جانلىق ھاياتى كوچ بىلەن تۇلۇپ تاشقان ئۇيغۇر مىللىتىنىڭ يېڭوى مەدەنىيتىنى غەربى يۇرتتىن ئىبارەت بۇ پايانسىز تۇپىراققا تەدىرىجى ۋايىغا يەتكۇزدى ،تەرەققى قىلدۇردى ۋە مۇكەممەللەشتۇردى . ئۇيغۇر ىەلىقنىڭ مەشھۇر كىلاسسىك ئەسىرى بولغان تۇركى تىللار دىۋانى بىلەن قۇتادغۇبىلىك قەشقەردىن ئىبارەت مۇشۇ مۇنبەت تۇپىراقتا مىۋە بەردى .مول كوپ قاتلامكىق مەدەنىيەت تىدۇرمىسى بولغان قەشقەردىكى مۇستەقىل ئالاھىدىكىككە ئىگە مەدەنىيەت ئارقا كورنىشى ئاستىدا بارلىققا كەلگەن بۇ ئەسەر شەرق ۋە غەرىب مەدەنىيتنىڭ ماھىتىنى ئوزىگە مۇجەسسەملەشتۇردى . مەنبە:قۇتادغۇبىلىك ۋە شەرىق -غەرىب مەدەنىيتى دىگەن كىتابتىن ئېلىندى . نادىر تىما قىلىپ تاللاشقا بولامىكىن تاڭ بىلمىدىم .باھالىغۇچلارنىڭ ياخشى قارا بېقىشىنى سورايمەن . [ بۇ يازما saba7911 تەرپىدىن 2008-03-20 12:16 دە قاي ]

بۇ يازمىنىڭ يېقىنقى باھالىنىش ئەھۋالى:

پۇل:+10(baturjangqi) ياخشى ماقالە

تېما تەستىقلىغۇچى : saba7911
تەستىقلىغان ۋاقىت: 2008-03-20, 04:16

يوللانغان ۋاقتى: 2008-03-20 12:00 | بۇ قەۋەتكە ئىنكاس=> [باش يازما]

يېڭى يازمىلىق سەھىپە نۇرمال زىيارەت قىلىغىلى بولىدىغان سەھىپە

ئادەتتىكى سەھىپە تاقاق سەھىپە

مەخپىي سەھىپە

ﺋﻪﺳﻜﻪﺭﺗﯩﺶ : ﺗﻮﺭ ﺑﯧﻜﯩﺘﯩﻤﯩﺰﺩﻩ ﯞﻩﻣﯘﻧﺒﯩﺮﯨﻤﯩﺰﺩﻩ ﺩﯙﻟﻪﺗﻨﯩﯔ ﺗﯜﺭﻟﯜﻙ ﻗﺎﻧﯘﻥ - ﺳﯩﻴﺎﺳﻪﺕ ﭘﻪﺭﻣﺎﻧﻠﯩﺮﯨﻐﺎ ﺧﯩﻼﭖ ﻣﺎﻗﺎﻟﯩﻠﻪﺭ ﯞﻩ ﻳﻮﻟﻼﻧﻤﯩﻼﺭﻧﻰ ، ﺳﯜﺭﻩﺗﻠﻪﺭﻧﻰ ﻳﻮﻟﻼﺷﻘﺎ ﺑﻮﻟﻤﺎﻳﺪﯗ.
ﺑﯚﻟﮕﯜﻧﭽﯩﻠﯩﻚ ، ﻗﯘﺗﺮﺍﺗﻘﯘﻟﯘﻕ ﺧﺎﺭﺍﻛﺘﺮﯨﺪﯨﻜﻰ ﻣﺎﻗﺎﻟﯩﻠﻪﺭﻧﻰ ﻳﻮﻟﻠﯩﻐﺎﻥ ﺋﺎﭘﺘﻮﺭﻻﺭ ﺋﺎﻗﯩﯟﯨﺘﯩﮕﻪ ﺋﯚﺯﻯ ﻣﻪﺳﺌﯘﻝ ﺑﻮﻟﯩﺪﯗ . ﺗﻮﺭ ﭘﻮﻧﻜﯩﺘﯩﻤﯩﺰ ﮬﯧﭽﻘﺎﻧﺪﺍﻕ ﻣﻪﺳﺌﯘﻟﯩﻴﻪﺗﻨﻰ ﺋﯜﺳﺘﯩﮕﻪ ﺋﺎﻟﻤﺎﻳﺪﯗ . ﺋﯚﺯ ﺗﻮﺭ ﻣﻪﺩﻩﻧﯩﻴﺘﯩﻤﯩﺰﻧﯩﯔ ﺳﺎﻏﻼﻡ ﺗﻪﺭﻩﻗﻘﯩﻲ ﻗﯩﻠﯩﺸﻰ ﯞﻩ ﺗﻮﺳﺎﻟﻐﯘﺳﯩﺰ ﺋﯩﻠﮕﯩﺮﻟﯩﺸﻰ ﺋﯜﭼﯜﻥ ﺑﯘ ﻣﯘﻧﺒﻪﺭﻧﻰ ﺋﯚﺯ ﻛﯚﺯ ﻗﺎﺭﭼﯘﻗﯩﯖﯩﺰﺩﻩﻙ ﺋﺎﺳﺮﯨﺸﯩﯖﯩﺰﻧﻰﺋﯜﻣﯩﺪ ﻗﯩﻠﯩﻤﯩﺰ.
ﻛﯧﻴﯩﻨﻜﻰ ﭘﯘﺷﺎﻳﻤﺎﻥ ، ﺋﯚﺯﯛﯕﮕﻪ ﺩﯛﺷﻤﻪﻥ . ﻣﯩﻠﻠﻪﺗﻨﻰﺳﯚﻳﮕﯜﭼﯩﻠﻪﺭ ﺋﯚﺯ ﻧﻪﺭﺳﯩﺴﯩﻨﻰ ﻗﻪﺩﯨﺮﻟﻪﻳﺪﯗ .