ئوقۇغۇچىلارنىڭ خەنزۇ تىلى ئىپادىلەش ئىقتىدارىنى ئۆستۈرۈش ئۈچۈن...

Tursunniyaz

ئوقۇغۇچىلارنىڭ خەنزۇ تىلى ئىپادىلەش ئىقتىدارىنى ئۆستۈرۈش ئۈچۈن...
2011-08-15  شىنجاڭ گېزىتى
چىمەنگۈل سابىر
دۆلىتىمىز كۆپ مىللەتلىك دۆلەت، خەنزۇ تىلى دۆلىتىمىزدىكى ھەر مىللەت خەلقنىڭ سىياسىي، ئىدىيە، ئىقتىساد، مەدەنىيەت ئالماشتۇرۇش، ئۆزئارا ئالاقە قىلىشىدىكى مۇھىم ۋاسىتە. شۇڭا، ئاز سانلىق مىللەتلەرگە خەنزۇ تىلىنى پۇختا ئىگىلىتىش مىللەتنىڭ مەدەنىيەت ساپاسىنى ئۆستۈرۈش، مىللەتلەر ئارا ئىتتىپاقلىقىنى كۈچەيتىش ۋە ئاپتونوم رايونىمىزنىڭ ئىقتىسادىي تەرەققىياتىنى ئىلگىرى سۈرۈش جەھەتلەردە زور ئەھمىيەتكە ئىگە. ئاز سانلىق مىللەت ئوقۇغۇچىلارنىڭ خەنزۇ تىلىدا سۆزلەش، ئاڭلاش، لايىقىدا جاۋاب قايتۇرۇش ئىقتىدارىنى يېتىلدۈرۈش ئوقۇغۇچىلارنىڭ مەدەنىي ھەم ئىناق كىشىلىك ئالاقە ساپاسىنى يېتىلدۈرۈشنىڭ ئاساسى.
5 T. a5 n* x$ Y  W5 z    يېقىنقى يىللاردىن بۇيان، مەكتەپلەر ئوقۇغۇچىلارنىڭ خەنزۇ تىلىدا ئىپادىلەش ئىقتىدارىنى ئاشۇرۇشقا ئەھمىيەت بېرىپ كەلگەن بولسىمۇ، ئوقۇغۇچىلارنىڭ تۇرمۇش شارائىتى ۋە ئۆرپ – ئادەت ئامىللىرىنىڭ تەسىرىدە خەنزۇ تىلى بىلەن ئۇچرىشىش، چۈشىنىش، خەنزۇ تىلىدا سۆزلىشىشكە جۈرئەت قىلماسلىقتەك سەۋەبلەر تۈپەيلىدىن، بىر قىسىم ئوقۇغۇچىلاردا ئوخشاش بولمىغان دەرىجىدە مەقسىتىنى خەنزۇ تىلىدا ئىپادىلىيەلمەسلىكتەك ئەھۋاللار كۆرۈلۈۋاتىدۇ. خەنزۇ تىلى ئوقۇتقۇچىسى تۆۋەندىكىدەك ئوقۇتۇش ئۇسۇلىنى قوللىنىشى كېرەك، دەپ قارايمەن:
   1  .خەنزۇ تىل ئوقۇتقۇچىسى ئوقۇغۇچىلارنى تەشەببۇسكارلىق بىلەن سەمىمىي يېتەكلىشى، ئۇلار بىلەن دوستلارچە پاراڭلىشىپ، ئوقۇغۇچىدا ‹‹ئوقۇتقۇچى ماڭا كۆڭۈل بۆلىدىكەن››، ‹‹ئوقۇتقۇچى مېنى ياخشى كۆرىدىكەن›› دېگەن ئاڭنى يېتىلدۈرۈش بىلەن بىللە، ئوقۇغۇچىدا ئۆزىگە بولغان ئىشەنچنى تۇرغۇزۇشى كېرەك. خەنزۇ تىلىدا سۆزلەشكە جۈرئەت قىلالمايدىغان ئوقۇغۇچىلارغا كۆپرەك كۆڭۈل بۆلۈپ، ئۇلارنىڭ سۆزلىشىگە بولغان ئىشەنچنى تەدرىجىي يېتىلدۈرۈپ، سۆزلەشكە، پىكىر قىلىشقا جۈرئەت قىلالايدىغان ھېسسىياتنى شەكىللەندۈرۈپ، ئوقۇغۇچىلارئارا خەنزۇچە سۆزلىشىش مەشىقى ئېلىپ بېرىپ، سۆزلەشكە جۈرئەت قىلالايدىغان ئۆزىگە ئىشەنچ تۇرغۇزۇش پىسخىكىسىنى يېتىلدۈرۈشى كېرەك.
    2 .خەنزۇ تىلى ئوقۇتقۇچىسى ئوقۇغۇچىلارغا سۆزلىشىش مۇھىتى ھازىرلاپ، ئوقۇغۇچىلارنى ئۆزئارا خەنزۇچە تىلدا سۆزلىشىشكە قىزىقتۇرۇشى كېرەك. ئوقۇغۇچىلارنىڭ سۆزلەش قىزغىنلىقىنى ئاشۇرۇش ئۈچۈن، بەزىدە ئوقۇغۇچىلارنى دەرس مۇنبىرىگە چىقىرىپ خەنزۇچە سۆزلەتكۈزۈپ، تەلەپپۇزىدىكى خاتالىقلارنى ساۋاقداشلىرىغا تۈزەتكۈزۈپ، ئازادە، كۆڭۈللۈك دەرسخانا مۇھىتى يارىتىپ، ئوقۇغۇچىلارنىڭ خەنزۇ تىلى دەرسىگە بولغان قىزىقىشىنى ئۆستۈرۈشى كېرەك.
    3 .خەنزۇ تىلى ئوقۇتقۇچىسى تۇرمۇشتا كۆپ ئىشلىتىلىدىغان سۆز بىلەن ئەدەبىي تىلدا ئىشلىنىدىغان شەكىلداش سۆز، مەنىداش سۆزلەرنى پەرقلەندۈرۈپ ئىشلىتىشنى ئۆگىتىشى كېرەك. ئوقۇغۇچىلار نېمە دېمەكچى بولغىنىنى دەماللىققا ئۇقتۇرالمىسىمۇ، لېكىن تۇرمۇش سۆزلىرىنى ئىشلىتىدىغان ئورۇنغا ئەدەبىي تىل ئىشلىتىپ، بەزى ئۇقۇشماسلىقلارنى كەلتۈرۈپ چىقىرىشىنىڭ ئالدىنى ئېلىش ئۈچۈن، تۇرمۇش سۆزلىرى بىلەن ئەدەبىي سۆزدىكى مەنىسى يېقىن سۆزنى پەرقلەندۈرۈشنى ئەمەلىي مىسال ئارقىلىق چۈشەندۈرۈپ، ئوقۇغۇچىلارنىڭ خەنزۇ تىلىنى ئۆگىنىش قىزغىنلىقىنى ئۆستۈرۈش كېرەك.
8 g/ ~1 o' G  ?6 h! k    (ئاپتور: قەشقەر سۇ ئىشلىرى سۇ ئېلېكتىر مەكتەپتىن)

ماس قەدەمدە ئەۋەتىلدى Tursun007نىڭ مىكرو بلوگى