نەزەرىيەۋى فىزىكىدىكى كىرىزىس ۋە پۇل مۇئامىلە

ھاكىم888

  s" Y. f$ [+ t. T0 Aنەزەرىيەۋى فىزىكىدىكى كىرىزىس ۋە ئۇنىڭ پۇل مۇئامىلە بىلەن
بولغان دىيالېكتىكىلىك مۇناسىۋىتى توغرىسىدا
$ M* D" I  ^9 v6 r
3 ?$ y) H+ p. c" d) _ھاكىم غېنى       پەرىدە غوپۇر        ئارزۇگۈل قېيۇم

قىسقىچە مەزمۇنى: بانكىلارنىڭ «ئۈچ ئاساسىي بىلىملىرى» ھازىرقى زامان پۇل مۇئامىلە مائارىپىنىڭ جەۋھىرى بولۇپ، پۇل مۇئامىلە تەرەققىياتىنى ئىلگىرى سۈرۈشتە خادىملار ھازىرلاشقا تېگىشلىك ئاساسىي كەسپىي بىلىم. پۇل مۇئامىلىنىڭ مۇشۇ خىل لوگىكىسى ئارقىلىق، دۇنيا نەزەرىيەۋى فىزىكىسىغا نەزەر سالساق، دۇنيا نەزەرىيەۋى فىزىكىسىدا ھەقىقەت بىلەن سەپسەتە ئارىلىشىپ كەتكەن. بۇ، پۈتۈن دۇنيا نەزەرىيەۋى فىزىكا مائارىپىنىڭ تەرەققىياتىنى چەكلەپ قويۇپلا قالماستىن، بەلكى 300 يىلدىن بۇيان غايەت زور مائارىپ مەبلىغىنىڭ زىيانغا ئۇچرىشىنى كەلتۈرۈپ چىقارغان. ساختا نەزەرىيەنىڭ بىرىنچى ۋەكىلى پىرافېسسور نىيۇتون بولۇپ، نىيۇتوننىڭ «ئالەملىك تارتىشىش كۈچى قانۇنى» نىڭ قارىشىدا، ئالەم پەيدا بولۇپ تەخمىنەن 5689 يىلدىن كېيىن ئاندىن نيۇتوننىڭ تەڭرىنى چاقىرىشى سەۋەبىدىن ھەرىكەت قىلغان. يەنى نيۇتوننىڭ نەزىرىدە، نيۇتوندىن بۇرۇنقى ئالەمنىڭ تارىخىدا  تارتىشىش كۈچى مەۋجۇت بولمىغان. نىيۇتوننىڭ بىرىنچى قانۇنىدا، پۈتكۈل ئالەمدىكى بارلىق جىسىملار (ئاسمان جىسىملىرىنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ) ۋە ئىنسانلار سىرتقى كۈچنىڭ تەسىرى بولمىسا ھەرىكەت قىلالمايدۇ؛ ئىككىنچى قانۇنىدا بولسا، ئادەم سىرتقى كۈچنىڭ تەسىرى بولمىسىمۇ ھەرىكەتلىنىدىغان جانلىق جىسىم. ئاكادېمىك ئېينىشتىيىننىڭ «تار مەنىدىكى نىسپىيلىك نەزەرىيەسى» نىڭ بىرىنچى قانۇنىدا، «ئادەم نۇر تېزلىكىگە يېقىن سۈرئەت بىلەن ھەرىكەت قىلغاندا، ئالەم راكېتاسى ۋە راكېتا ئىچىدىكى ئادەم بەدىنى كىچىكلەيدۇ (يەنى ماكان قىسقىرايدۇ)، ئادەم ئۇزۇن ئۆمۈر كۆرىدۇ»؛ ئىككىنچى قانۇنىدا بولسا، «ئالەم راكېتاسى ۋە راكېتا ئىچىدىكى ئادەم نۇر تېزلىكىگە يېقىن سۈرئەتتە ھەرىكەت قىلغاندا، راكېتا ۋە ئادەم بەدىنى تەڭ نىسبەتتە چوڭلايدۇ، ئادەم يەنىلا ئۇزۇن ئۆمۈر كۆرىدۇ».
) p9 ~/ Q9 D# B2 ~5 _& \ئاچقۇچلۇق سۆزلەر: ساختا پۇل ۋە ساختا نەزەرىيە     نىيۇتون      ئېينىشتىيىن
摘    要：银行三基本知识是金融系统的精髓，是银行每个员工必须掌握的金融知识。我们站在这个立场上观察国际高等教育，在国际理论物理学里，真的和假的理论混在一起。这个理论在300多年以来造成巨大教育经费的浪费。假理论的第一代表是科学大师牛顿教授，他的万有引力理论里整个宇宙到诞生过了5689年才开始运动，之前在宇宙的历史上没有出现过万有引力。牛顿第一定律里，人类是没有外力不能运动的物体；在第二定律里，人类是没有外力还是运动的物体。科学大师爱因斯坦的《狭义性对论》的第一定律里，人接近光速运动，人体和宇宙飞船会缩小，人长寿；在第二定律里，人接近光速运动的时候，人体和宇宙飞船增大，人还是长寿。
关键词：假币论和假理论     牛顿    爱因斯坦

[ماقالە تاپشۇرۇۋېلىنغان ۋاقىت: 2014- يىل 11- ئاينىڭ 28 – كۈنى. ]جۇڭگو كىتاب  تۈرلىرى  نومۇرى:  F830            ماتېرىيال بەلگىسى: A          ماقالە رەت نومۇرى:  10-0010-04(2014)9859-1671
" Q, Z" A% W* k  o  f
نىيۇتون ئىنسانىيەت تارىخىدىكى ئۇلۇغ ئالىم. ئۇ نۇرنىڭ يەتتە خىلغا بۆلۈنىدىغانلىقىنى ھەم نۇرنىڭ زەررىچىلىك خۇسۇسىيەتكە ئىگە ئىكەنلىكىنىڭ ئوتتۇرىغا قويغان. ئالەملىك تارتىشىش كۈچى ۋە نىيۇتون نامىدىكى ھەرىكەت قانۇنلىرىنى ئوتتۇرىغا قويغان. 330 يىلدىن بۇيان بىز نىيۇتون ھەقىقەتەن ئالەملىك تارتىشىش كۈچىنى تەتقىق قىلغان دەپ قارىغان. لېكىن، ئېنگىلسنىڭ 19-ئەسىرنىڭ 40 يىللىرى ئۆزىنىڭ «تەبىئەت دىيالېكتىكىسى» دا ئوتتۇرىغا قويغان «ھەرىكەتنىڭ ئاساسىي شەكىللىرى» نى تەرەققىي قىلدۇرۇپ، «ماددىنىڭ ئاساسىي شەكىللىرى» نى تەتقىق قىلىپ چىققاندىن كېيىن، نىيۇتون ئېيتىۋاتقان «ئالەملىك تارتىشىش كۈچى» نىڭ ئەمەلىيەتتە 1685 - يىللارنىڭ ئالدى ــ كەينىدە پەيدا بولغان كۈچ ئىكەنلىكىنى بايقىدۇق. بۇ قاراش نىيۇتوننىڭ «ئالمىنىڭ يەرگە چۈشۈشىدىن ئىلھاملىنىپ، ئالەملىك تارتىشىش كۈچىنى تاپقان» دېگەن قاراشنى تامامەن ئىنكار قىلىدۇ. ئەگەر باشقا بىرى «ئالەملىك تارتىشىش كۈچى» 1685 - يىللارنىڭ ئالدى -كەينىدە پەيدا بولغان دەپ قارالسا، بۇ كۇلكىلىكتەك تۇيۇلىدۇ. لېكىن، نىيۇتون دەل مۇشۇ ۋاقىتتا بۇ كۈچنى چاقىرىپ كەلگەن. بىزنىڭ بۇ قارىشىمىزنىڭ توغرا ئىكەنلىكىنى 2007 - يىلى نوبېل مۇكاپاتى ئالغان ئالىملار تونۇشتۇرۇلغان «ئىنسانىيەت تارىخىدىكى ئەڭ ئۇلۇغ ئالىملار» دېگەن كىتابنىڭ «نىيۇتون» تۇنۇشتۇرۇلغان قىسمىدا ناھايىتى ئېنىق قىلىپ دەلىللەيدۇ.
دۇنيادىكى ھەرقانداق بىر دۆلەتنىڭ مەركىزى بانكىسى ۋە ھەرقايسى سودا بانكىلىرى ساختا پۇل تارقىتىشقا يول قويمايدۇ، چۈنكى دۆلەتنىڭ مەنپەئەتىنى قوغداش ئۈچۈن ئاساسىي قانۇندا شۇنداق بەلگىلەنگەن. لېكىن، دۆلەت مەنپەئەتىگە چېتىلىدىغان يەنە بىر مۇھىم تارماق بولغان دۆلەتنىڭ ئىختىساسلىقلارنى تەربىيەلەيدىغان ھەرقايسى قاتلام ئاساسىي مائارىپى بىلەن ئالىي مائارىپىدا نىيۇتوننىڭ «ئالەملىك تارتىشىش كۈچى» قانۇنىغا ئوخشاپ كېتىدىغان ساختا نەزەرىيەنىڭ چىقىشىنى چەكلىيەلمىگەن. ساختا نەزەرىيەنىڭ زىيىنى بانكىدىن چىقىپ كەتكەن ساختا پۇلنىڭ دۆلەتكە ئېلىپ كېلىدىغان ئاقىۋىتى بىلەن ئاساسەن ئوخشاش بولۇپ، بانكا قانۇن ئارقىلىق باشقۇرىدۇ، مائارىپتا بۇ خىلدىكى قانۇن- تۇزۇم كەمچىل. بىز بۇ خىل ھالەتنى پۇل مۇئامىلىدىكى لوگىكا، ماركسىزىملىق پەلسەپەنىڭ ماددا كاتېگورىيەسى «ماددىنىڭ ئاساسىي شەكىللىرى» نى كىلاسسىك ۋە ھازىرقى زامان نەزەرىيەۋى فىزىكىسى بىلەن بىرلەشتۈرۈپ تەتقىق قىلىش ئارقىلىق، دۇنيا مائارىپىدا نۇرغۇن ساختا نەزەرىيەلەرنىڭ بارلىقىنى، بۇلارنىڭ ھەقىقىي توغرا نەزەرىيە بىلەن ئارىلىشىپ كەتكەنلىكىنى، يەنى ساختا پۇل بىلەن ھەقىقىي پۇلنىڭ دۆلەت بانكىسىدىن بازار ئوبوروتىغا تەڭ قاتنىشىۋاتقانلىغىدەك ھالەتنى بايقىدۇق. بانكىدىن چىققان پۇل قانۇننىڭ سۈرۈشتۈرۈشىگە ئۇچرايدۇ،لېكىن مائارىپتىن چىقىپ كەتكەن ساختا نەزەرىيەنى ئۇنداق قىلغىلى بولمايدۇ، يەنى بۇ ساختا نەزەرىيە سۈرۈشتۈرۈلمەيدۇ، ئۇنداق بولسا ھازىر توغرا دەپ قارىلىپ، پۈتۈن دۇنيادا دەرسلىككە كىرگۈزۈلگەن بەزى نەزەرىيەلەرنى ساختا نەزەرىيە دېيىشىمىزنىڭ پاكىتى نېمە؟
' L; G/ R3 c. p0 [, o8 Uنىيۇتوننىڭ «ئالەملىك تارتىشىش كۈچى» قانۇنى ۋە ئۇنىڭ ھەرىكەت قانۇنلىرى نىيۇتوننىڭ نەزىرىدىكى خىرىستىيان دىنىدىكى تەڭرىنى ئىسلام دىنى، كاتولىك دىنى، بۇددا دىنى، يەھۇدىي دىنى ۋە ھىندى دىنى قاتارلىق دۇنيادىكى بارلىق دىنلارنىڭ ۋەكىلى، دەپ قاراشنى ئاساس قىلغان بولۇپ، بۇنى ئىلىم- پەننىڭ ئەينى چاغدىكى سەۋىيەسى كەلتۈرۈپ چىقارغان. يەنى نىيۇتون شۇ ۋاقىتتىكى پۈتكۈل ئالەمدىكى بارلىق جىسىملارنى ماددىنىڭ مېخانىك شەكلىگە، ھەرىكىتىنى مېخانىك ھەرىكەتكە باغلاپ چۈشەندۈرۈشتىن كېلىپ چىققان. لېكىن، مەيلى ئىسلام دىنى بولسۇن ياكى كاتولىك دىنى ۋە ياكى خىرىستىيان دىنى بولسۇن ياكى باشقا دىنلار بولسۇن، بۇنىڭدا دېيىلىۋاتقان تەڭرى بۇ ئالەمنى ياراتقان ھەم شۇ ۋاقىتنىڭ ئۆزىدىلا ھەرىكەتلەندۈرگەن. يەنە كېلىپ ھەربىر دىندا دېيىلىۋاتقان تەڭرى مۇستەقىل بولۇپ، بىر دىننىڭ خۇداسى يەنە بىر دىننىڭ خۇداسىغا ۋەكىللىك قىلالمايدۇ. لېكىن، پەن بىلەن دىن ئارىلىشىپ كەتكەن نىيۇتون دەۋرىدىكى كىلاسسىك فىزىكىدا، خىرىستىيان دىنىدىكى تەڭرى بارلىق دىنلارنىڭ ۋەكىلى دەپ قارالغان، بۇ ھەقتە باشقا دىنلارنى تەتقىق قىلىدىغان ئالىملارمۇ تەپسىلىي ئويلىنىپ كۆرمىگەن، يەنە كېلىپ «ئىنجىل» دىكى يىللارغا ئاساسلانغاندىمۇ ئالەم مىلادىدىن بۇرۇنقى 4004 - يىلى 10-ئاينىڭ 23 - كۈنى تەڭرى تەرىپىدىن يارىتىلغان، تەڭرىنىڭ نەزىرىدە ھەرىكەت قىلغان بىلەن نىيۇتوننىڭ نەزىرىدە ھەرىكەت قىلمىغان. سەۋەبى، ئالەملىك تارتىشىش كۈچى مەۋجۇت بولمىغان. قارىغاندا بۇنى ئارىستوتېل، پتولومى، كوپېرنىك، گالىلىي، كېپلېر ۋە دېكارت قاتارلىق ئالىملارمۇ بايقىمىغاندەك تۇرىدۇ. لېكىن، نىيۇتون بايقىغان ھەم خالېينىڭ ياردىمى بىلەن نەشر قىلماقچى بولغان دۇنياغا داڭلىق ئەسىرى «تەبىئەت دىيالېكتىكىسىنىڭ ماتېماتىكىلىق پىرىنسىپلىرى» دېگەن كىتابىنى يېزىشنى باشلىغان. تەخمىنەن 1685 - يىللاردا تەڭرىنى چاقىرىپ، شەكىلدە ئالەمگە ئوخشايدىغان سائەتنى ھەرىكەتلەندۈرگەن. ماھىيەتتە بولسا تەڭرىنىڭ ھەركەتلەندۈرگىنى دەل غايەت زور سائەتكە ئوخشايدىغان ئالەمدۇر. نىيۇتوننىڭ بىرىنچى قانۇنىدا «بارلىق جىسىملار (غايەت زور سائەت ئۆز ئىچىگە ئالغان بارلىق جىسىملار) سىرتقى كۈچنىڭ تەسىرىگە ئۇچرىمايدۇ، ئۇ ھامان ئۆزىنىڭ تىنچ ھالىتىنى ساقلايدۇ»، يەنى سىرتقى كۈچ ھەرىكىتىنى بارلىققا كەلتۈرگەن ئاساسىي ئامىل فىزىكىدا جىسىمنىڭ جىسىمغا بولغان تەسىرى كۈچ دېيىلىدۇ. بارلىق جىسىملارنىڭ سىرتىدا يەنە جىسىم بولمايدۇ، پەقەت ھەرقايسى دىنلاردا دېيىلىۋاتقان تەڭرىلا بار بولىدۇ. ماركىسىزىم پەيدا بولۇپ تاكى ھازىرغىچە «تەڭرى بارىكەن» دەپ باقمىغان. يەنە كېلىپ بىز «قۇرئان كەرىم»، «ئىنجىل» ۋە «تەۋرات» قاتارلىق دىن ھەققىدىكى كىتابلاردىن خىرىسىتئان دىنىدىكى تەڭرىنىڭ باشقا دىنلاردىكى تەڭرىگە ۋەكىللىك قىلالايدىغانلىقىغا ئائىت باياننى تاپالمىدۇق. نىيۇتوننىڭ لوگىكىسى بىلەن كوپېرنىك دەۋرىدىكى «قۇياش مەركەز تەلىماتى» نى سېلىشتۇرۇپ كۆرسەك، نىيۇتوننىڭ «ئالەملىك تارتىشىش كۈچى» قانۇنىنىڭ ئىلمىيلىكى تامامەن يوققا چىقىدۇ. چۈنكى، «قۇياش مەركەز تەلىماتى» 1100 يىل داۋام سۈرگەن «يەر مەركەز تەلىماتى» نىڭ كەمچىلىكىنى كۆرسىتىپ بەردى. كامبىرىج ئۇنىۋېرسىتېتىنىڭ ھازىرقى زامان نەزەرىيەۋى فىزىكا ئالىمى لۇكاس، ماتېماتىكا پىروفېسسورى سىتىفون خاۋكىڭ بۇ ھەقتە توختىلىپ: «كوپېرنىكنىڭ ‹قۇياش مەركەز تەلىماتى›شۇ ۋاقىتتا مودا بولۇۋاتقان ‹يەر مەركەز تەلىماتى› نى قوللايدىغان ئارىستوتېل ئېقىمىدىكى پىروفېسسورلارنىڭ ‹ئىنجىل› ۋە ‹يەر مەركەز تەلىماتى›نى ئاساس قىلغان كىتابلىرىنىڭ بازىرىنى يوققا چىقىرىپ، ئۇلارنىڭ ئىقتىسادىي مەنپەئەتىگە ئېغىر زىيان يەتكۈزگەن، شۇنداقلا شۇ ۋاقىتتا كۇتۇپخانىلاردا ساقلىنىۋاتقان ‹يەر مەركەز تەلىماتى›غا ئائىت كىتابلىرىنىڭمۇ قىممىتىنى يوققا چىقارغان. بۇنىڭ بىلەن ئۇلار ۋاتىكاننىڭ قولىدىن پايدىلىنىپ، كوپېرنىك ۋە گالىلېيغا جازا قوللانغان، بۇ ئارقىلىق ئۆزلىرىنىڭ كىتابلىرىنىڭ بازىرىنى ۋە دەرسخانىدىكى ئەمەلىي ئىشلىتىلىشىنى قوغداپ قالغان» دەيدۇ. ئەمەلىيەتتە بولسا قۇياش سىستېمىسىدىكى بارلىق پلانىتلار ۋاتىكاننىڭ دەرسلىكىدە بايان قىلىنغان يەر شارىنى بويلاپ ئەمەس، بەلكى قۇياشنى ئايلىنىپ ھەرىكەت قىلىۋەرگەن. دەرسلىكنىڭ مەزمۇنى بىلەن قۇياش سىستېمىسىنىڭ ھەرىكىتى ئايرىم -ئايرىم ئىككى ئىش بولۇپ قالغان. ئەلۋەتتە، گالىلېيغا بولغان خاتا ھۆكۈم 1980 - يىللاردا ئەمەلدىن قالدۇرۇلغان. بۇنىڭدىن بىز ۋاتىكاننىڭ «يەر مەركەز تەلىماتى» نى 1980 - يىللارغىچە قوللىنىپ كەلگەنلىكىگە، ۋاتىكاننىڭ نۇرغۇن مائارىپ مەبلىغىنىڭ زىيانغا ئۇچرىغانلىقىنى پەرەز قىلالايمىز. دەل بۇنىڭغا ئوخشايدىغان يەنە بىر ھالەت شۇكى، نىيۇتون قانۇنلىرى ئېلان قىلىنغان 1687 - يىلىدىن باشلاپ ھازىرغىچە بولغان 330 يىلدەك ۋاقىت ئىچىدە، نىيۇتون قانۇنلىرى پۈتۈن دۇنيادىكى بارلىق فىزىكا دەرسلىكلىرىگە كىرگۈزۈلۈپ بولغان بولۇپ، بۇ خاتالىقنى تۈزىتىشكە توغرا كەلسە، شىنجاڭ ئۇنىۋېرسىتېتىنىڭ كۇتۇپخانىسىدىن باشلاپ پۈتۈن دۇنيانىڭ ھەرقايسى جايلىرىدىكى سان- ساناقسىز كۇتۇپخانىلاردىكى كىلاسسىك فىزىكىغا ئائىت كىتابلارنى ئەمەلدىن قالدۇرۇشقا توغرا كېلىدۇ. بۇ ئاۋارىچىلىكىدىن قۇتۇلۇش ئۈچۈن، پۈتۈن دۇنيا ئالەم 1685 - يىللارنىڭ ئالدى - كەينىدە ھەرىكەت قىلىشنى باشلىغان، دەپ چۈشەنسە ئاۋارىچىلىك ئاز بولىدۇ، لېكىن بۇنىڭدا تېخىمۇ كۆپ مائارىپ مەبلىغى زىيانغا ئۇچرايدۇ. «يەر مەركەز تەلىماتى» دا، يەر شارىنىڭ ھەرىكەت قىلماي، باشقا سەييارىلەرنىڭ يەر شارىنى بويلاپ ھەرىكەت قىلىدىغانلىقىنى بايان قىلىنىدۇ. «قۇياش مەركەز تەلىماتى» دا بولسا، قۇياش قۇياش سىستېمىسىنىڭ مەركىزى، ئۇ ھەرىكەت قىلمايدۇ، باشقا سەييارىلەر قۇياشنى بويلاپ ھەرىكەت قىلىدۇ، دەپ قارىلىدۇ. لېكىن، نىيۇتوننىڭ «ئالەملىك تارتىشىش كۈچى» قانۇنى بىلەن مېخانىكا قانۇنلىرىنىڭ ئاساسى بولغان «غايەت زور سائەت نەزەرىيەسى» دە، ئالەمنىڭ يۇقىرىقى ئىككى خىل ھەرىكەتلىرىنى تامامەن ئىنكار قىلىپ، ئالەمنى 1685 - يىللاردا ئاندىن ھەرىكەت قىلىشنى باشلىغان دەپ چۈشەندۈرىدۇ. مانا بۇ نىيۇتون مېخانىكىسىدىكى ماتېماتىكىلىق ئۇسۇل بىلەن ئىسپاتلىغىلى بولىدىغان ئەجەللىك خاتالىق.
) ^; j- f- N9 i3 w8 e' w, nئالەمنىڭ قانداق قىلىپ سائەتكە ئوخشايدىغانلىقى، بۇ سائەتنىڭ قاچان ھەرىكەت قىلغانلىقى ھەققىدىكى ماقالە «ئۇچار تەخسە تەتقىقاتى» ژۇرنىلىنىڭ 2002 - يىلى 6-ئايدىكى سانىدا ئېلان قىلىنغان، پېڭ شىجىنىڭ «چۈشىنىش تەس بولغان ھالقا» دېگەن ماقالىسى بولۇپ، بۇ ماقالىدىكى تۆۋەندىكى ئابزاستىن ئالەم پەيدە بولۇپ 5689 يىلدىن كېيىن، نىيۇتوننىڭ تەڭرىنى قانداق قىلىپ ئالەمنى ھەرىكەتلەندۈرۈشكە قايىل قىلغانلىقىنى، پۇل مۇئامىلىنىڭ كىملىكنى تەكشۈرۈش ئۇسۇلىدىن پايدىلىنىپ تەھلىل قىلىپ چىقالايمىز. «كىلاسسىك فىزىكىچى ئاساسىنى سالغۇچى نىيۇتون بولۇپ، ئۇنىڭ دۇنيا قارىشى مېخانىك ئىدى. ئۇ ئەينى چاغدا پۈتكۈل ئالەمنى غايەت زور مېخانىك سائەتكە ئوخشاتقان بولۇپ، بۇ سائەتنىڭ ھەممە يەرلىرى ناھايىتى ئىنچىكە ئورۇنلاشتۇرۇلغان. بۇ سائەت تەڭرىنىڭ رولىنى يوققا چىقارغان بولۇپ، نىيۇتوننىڭ نەزەرىيەسى شۇ چاغدا ھۆكۈمران ئورۇندا تۇرۇپ كەلگەن ئىلاھشۇناسلىق ئىلمىگە ناھايىتى زۆر زەربە بولغان. لېكىن، نىيۇتون بۇ سائەتنىڭ تېخى ھەرىكەت قىلمىغانلىقىنى، بۇنى ھەرىكەتلەندۈرۈش ئۈچۈن بىرىنچى تەسىر كۈچنىڭ كەم ئىكەنلىكىنى سەزگەن. شۇنىڭ بىلەن ئامالسىز، تەخمىنەن 1685 - يىللىرى سىرتقى كۈچ (تەڭرى) نى چاقىرىپ كەلگەن. بىراق، ‹تەڭرىنىڭ كۈچى›، يەنى سىرتقى كۈچ بۇ سائەتنى ھەرىكەتلەندۈرۈپ بولغاندىن كېيىن، نىيۇتون بۇ سىرتقى كۈچنى دۇنيانىڭ ئىشلىرىغا ئارىلاشتۇرمىغان. بۇنىڭدىن كېيىنكى ئىشلارنى بولسا نىيۇتون ھەرىكەت قانۇنلىرى چۈشەندۈرگەن.....». بۇ يەردىكى ئەڭ مۇھىم نۇقتا شۇكى، ئالەمنىڭ ھەرىكىتى نىيۇتون تەڭرىنىڭ تۇنجى كۈچىنى، يەنى «بىرىنچى ئالەملىك تارتىشىش كۈچى» نى چاقىرىپ، «غايەت زور سائەت» نى ھەركەتلەندۈرگەندىن كېيىن باشلانغان. بۇندىن بۇرۇن ئالەمنىڭ ھەرىكەت قىلىۋاتقانلىقىنى تەڭرى بىلمىگەن، ھازىرقى دۇنيادىكى بارلىق فىزىكلارمۇ بىلمىگەن، «ئالەملىك تارتىشىش كۈچى» دەل بۇ ۋاقىتتا پەيدا بولغان. بۇ دەل ئۇنىڭ غايەت زور سائەتنى ھەرىكەتلەندۈرگەن «سىرتقى كۈچ» دېگەن لوگىكىسىدا ئەكس ئېتىدۇ. چۈنكى، پۈتكۈل ئالەمگە نىسبەتەن، ماددىنىڭ سىرتىدا تۇرىدىغان «ئالەملىك تارتىشىش كۈچى» دەل تەڭرىنىڭ «بىرىنچى ئالەملىك تارتىشىش كۈچى» دىن ئىبارەت.
بىز بۇرۇن ئىزچىل ھالدا پۇل مۇئامىلە بىلەن نەزەرىيەۋى فىزىكىنىڭ دىيالېكتىك مۇناسىۋىتىگە سەل قاراپ كەلدۇق. لېكىن، مائارىپ بۇرۇنقى ھەقسىز مائارىپتىن ھازىرقى ھەقلىق مائارىپقا ئۆزگەردى، بۇرۇن دۆلەت بىر تۇتاش ئىشقا ئورۇنلاشتۇرۇشتىن، ھازىر ئۆزى خىزمەت تېپىشقا ئۆزگەردى. بىز ئەمەلىي خىزمەتكە بىرلەشتۈرۈپ ئېلىپ بارغان بۇ تەتقىقاتتا، دۆلىتىمىزنىڭ پۇل مۇئامىلە ساھەسىدە ئورتاق قوللىنىۋاتقان كىملىكنى تەكشۈرۈش ئۇسۇلىنىڭ نىيۇتوننىڭ كىملىكىنى ۋە «ئالەملىك تارتىشىش كۈچى» نىڭ ھەقىقىي ماھىيىتىنى تەكشۈرۈشكىمۇ ماس كېلىدىغانلىقىنى، دەل مۇشۇ خىل تەكشۈرۈش ئارقىلىق باشقىلار دىققەت قىلمىغان خاتالىقنى بايقىدۇق. بىزنىڭ بىرىنچى بولۇپ تەكشۈرۈدىغىنىمىز نىيۇتون دەۋرىدىكى ئالەمنىڭ «كىملىكى» بولۇپ، بۇنىڭدا يەنىلا دۇنيا تارىخىدىكى نوپۇزلۇق ئالىملارنىڭ كىتابلىرىدىن نەقىل ئالساق بىرقەدەر مۇۋاپىق بولىدۇ. «ئىنسانىيەت تارىخىدىكى ئەڭ ئۇلۇغ ئالىملار» دېگەن كىتابنى ئەنگىلىيە ھازىرقى زامان پەننى ئومۇملاشتۇرۇش يازغۇچىلىرىدىن يوھان فاندون باشچىلىقىدىكى ئالىملار يازغان بولۇپ، 2007 - يىلى دۇنيا نوبېل مۇكاپاتى ئالغان ئالىملار بۇ كىتابنى تەپسىلىي ئوقۇپ چىقىپ، بۇ كىتابنىڭ ئوبراز ۋەكىللىگىنى ئۈستىگە ئالغان. بۇ كىتابنىڭ خەنزۇچە نەشرىنىڭ 89-بېتىدە، «ئالەم مىلادىدىن بۇرۇنقى 4004 - يىلى 10 - ئاينىڭ 23 - كۈنى (يەكشەنبە) تەڭرى تەرىپىدىن يارىتىلغان، مەشھۇر ئالىم نىيۇتون ئالەمنىڭ بۇ تارىخىنى قوللىغان» دېگەن سۆزلەر بار. لېكىن، پىڭ شىجىننىڭ «چۈشىنىش تەس بولغان ھالقا» دېگەن ماقالىسىدا، نىيۇتون خىرىستىيان دىنىدىكى تەڭرىنى بارلىق دىنلارنىڭ ۋەكىلى دەپ، چاقىرغان ۋاقىتتا، «ئىنجىل» غا ئاساسلانغاندا ئالەم ھەرىكەت قىلغىلى 5689 يىل بولغان بولۇپ، ماتېماتىكىدىكى قوشۇش - ئېلىش ئۇسۇلى ئارقىلىق، ئالەم پەيدا بولغان مىلادىدىن بۇرۇنقى 4004 يىلغا، نىيۇتون تەڭرىنى چاقىرغان 1685 يىلنى قوشۇپ، ئالەمنىڭ ھەرىكەت قىلىۋاتقانلىقىغىمۇ 5689 يىل بولغانلىقى ھېسابلاپ چىقىرىلغان. بۇنىڭدا خىرىستىئان دىنىدىكى «ھەممىنى بىلىدىغان، ھەممىگە قادىر، ھەممىدىن قۇدرەتلىك» دەپ قارىلىۋاتقان تەڭرىنىمۇ ھېساپلاپ چىقالايدۇ، ئەلۋەتتە.
" y' a/ X* E2 ]' A7 I  g3 Lفاڭ جوزىنىڭ «ئېينىشتىيىن تەڭرىگە ئىشىنەمدۇ؟» دېگەن ئەسىرىنىڭ خەنزۇچە 2-بەتتە، «ئالەملىك تارتىشىش كۈچى» گە ئائىت مۇنداق بىر قاراش بار: ئەينى ۋاقىتتا «ئالەملىك تارتىشىش كۈچى» قانۇنىنى داڭلىق قۇرۇلۇش ئۇستىسى لېيئېنمۇ تەتقىق قىلىپ مۇئەييەن نەتىجىگە ئېرىشكەن، لېكىن ماتېماتىكا سەۋىيەسىنىڭ چەكلىمىلىكى سەۋەبىدىن «ئالەملىك تارتىشىش كۈچى» قانۇنىدىن كېپلېرنىڭ قانۇنلىرىنى كەلتۈرۈپ چىقىرالمىغان. 1684-يىلى لېيئېن ئوكسفورد ئۇنىۋېرسىتېتىدىكى گوك بىلەن خالىينىڭ ئالەملىك تارتىشىش كۈچى قانۇنىنى تەتقىق قىلىۋاتقانلىقىدىن ئاڭلاپ، «ئالەملىك تارتىشىش كۈچى قانۇنىدىن كېپلېرنىڭ ئۇچ قانۇنىنى كەلتۈرۈپ چىقارغىلى بولامدۇ - يوق؟، كىم بۇنى كەلتۈرۈپ چىقىرالىسا، 40 شىللىڭلىق كىتابتىن بىرنى سوغا قىلىمەن» دەپ، بىر كىتاب دو تىككەن. بۇنىڭ بىلەن خالىي كېمبىرىجغا كېلىپ نىيۇتوننى زىيارەت قىلغان. نىيۇتون ئۆزىنىڭ بۇ مەسىلىنى بۇرۇنلا ھەل قىلىپ بولغانلىقىنى، لېكىن تېخى ئوچۇق - ئاشكارا ئېلان قىلمىغانلىقىنى ئېيتقان. خالېينىڭ دەۋەت قىلىشى بىلەن نىيۇتون 1686-يىلى «تەبىئەت پەلسەپەسىنىڭ ماتېماتىكىلىق پىرىنسىپى» نىڭ ئارىگىنالىنى ئەنگلىيە پادىشاھلىق ئىلمىي جەمئىيىتىگە تەكشۈرۈپ بېكىتىشكە تاپشۇرغان. ئارىگىنالنى باھالاشتا، گوك «ئالەملىك تارتىشىش كۈچى» قانۇنىنى ئۆزىنىڭ نىيۇتونغا ئېيتقانلىقىنى، نىيۇتوننىڭ بۇ ئەسىرىدە ئۆزىنىڭ تۆھپىسىنى ئەسكەرتىشنىڭ زۆرۈرلىگىنى ئېيتقان. گوكنىڭ ئېيتىشىچە، بۇندىن 12 يىل بۇرۇن، يەنى 1674-يىلى ئۇ ئالەملىك تارتىشىش كۈچى قانۇنى ھەققىدە بىر پارچە ماقالە ئېلان قىلغان بولۇپ، بۇنىڭدا تارتىشىش كۈچىگە ئائىت ئۈچ پەرەزنى ئوتتۇرىغا قويغان. بۇلار: «بارلىق ئاسمان جىسىملىرى ئوتتۇرىسىدا تارتىشىش كۈچى مەۋجۇت بولىدۇ، تارتىشىش كۈچىنىڭ تەسىرى بولمايدىكەن، ئاسمان جىسىملىرى ئىنىرىتسىيەنىڭ تەسىرىدە تۇز سىزىقلىق ھەرىكەت قىلىدۇ. جىسىملار ئوتتۇرسىدىكى ئارىلىق قانچە يېقىن بولسا، تارتىشىش كۈچى شۇنچە كۈچلۈك بولىدۇ دېگەندىن ئىبارەت. 1679-يىلى گوك شۇ چاغدىكى ئەنگىلىيە پادىشاھلىق ئىلمىي جەمئىيىتىنىڭ تەجرىبىگە مەسئۇل خادىمى بولۇپ، ئەنگلىيە پادىشاھلىق ئىلمىي جەمئىيىتىگە ۋاكالىتەن نيوتونغا خەت يېزىپ، «تارتىشىش كوچىنىڭ ئارىلىقنىڭ كۋادراتىغا تەتۈر تاناسىپ بولىدىغانلىقىنى ئېيتقان». نىيۇتون 1690 - يىلىدىن باشلاپ، ئەنگلىيەنىڭ پۇل بېسىش زاۋۇتىدا باش نازارەتچى، پۇل بېسىش زاۋۇتىنىڭ باشلىقى قاتارلىق ۋەزىپىلەرنى 1703 - يىلىغىچە ئۆتىگەن بولۇپ، سىتىفون خاۋكىڭنىڭ «ۋاقىتنىڭ قىسقىچە تارىخى» دېگەن ئەسىرىدە دېيىلىشىچە، نىيۇتون بۇ ۋەزىپىلەرگە ئولتۇرغان ۋاقىتتا، ساختا پۇل ياسىغان، دەپ بىر قانچە ئادەمنىمۇ دارغا ئاسقان. ئەگەر بىز ھازىرقى دەۋردە، پۇل بىلەن پۇل مۇئامىلىنىڭ مۇناسىۋىتى بار دەپ قارىساق، نيوتوننى پۇل مۇئامىلە تەتقىقاتى بىلەنمۇ تەخمىنەن 13 يىل شۇغۇللانغان دەپ قاراشقا بولىدۇ.
«ئالەملىك تارتىشىش كۈچى» نى زادى كىم بايقىغان، دېگەن قاراش توغرىسىدىكى تالاش-تارتىش ئۇزۇن يىلدىن بۇيان ھەل بولمىغان. لېكىن، بىز كىملىكنى تەكشۈرۈش ئۇسۇلى ئارقىلىق بۇ مەسىلىنىڭ نېگىزىنى تاپقاندەك قىلىمىز. بۇ يەردىكى مەسىلە، گوك بايقىغان بۇ نەزەرىيە قانداق قىلىپ نىيۇتوننىڭ قارىشى بىلەن تامامەن ئوخشاش بولۇپ قالىدۇ؟ ئەلۋەتتە، نىيۇتونمۇ ئالمىنىڭ يەرگە چۈشۈشىگە ئاساسەن ئالەملىك تارتىشىش كۈچى قانۇنىنى بايقىغان، ئالىملار بۇنىڭمۇ ئىسپاتلىرىنى تاپقان، لېكىن بۇنى ئېلان قىلمىغان. لېكىن، ئېلان قىلىش ۋاقتىدا بولسا، يۇقىرىدا بايان قىلىنغاندەك، ئالەمنى «غايەت زور سائەت» كە ئوخشىتىپ، ئاندىن ئالەمنىڭ ھەرىكىتى ئۈچۈن تەڭرىنى چاقىرىپ، ئالەمنى ھەرىكەتلەندۈرگەن. بۇنىڭ بىلەن ئۆزىنىڭ تەتقىقاتىنى تامامەن ئىنكار قىلغان، لېكىن بۇنى ئۆزى سەزمىگەن. بىز بىرقانچە يىل بۇرۇن شىنجاڭ يېزا ئىگىلىك ئۇنىۋېرسىتېتى كۇتۇپخانىسىدىن، نىيۇتوننىڭ خەنزۇ تىلىدا نەشر قىلىنغان «تەبىئەت پەلسەپەسىنىڭ ماتېماتىكىلىق پىرىنسىپى» دېگەن ئەسىرىنى ئوقۇپ چىققان. ماتېرىياللاردا كۆرسىتىلىشىچە، «ئالەملىك تارتىشىش كۈچى»، «ئوپتىكا نەزەرىيەسى» قاتارلىق چوڭ كەشپىياتلارنىڭ كەشپىياتچىلىق ھوقۇقى توغرىسىدىكى تالاش ـــ تارتىش نىيۇتون بىلەن گوك ئوتتۇرىسىدا يۈز بەرگەن. كېيىن «ئالەملىك تارتىشىش كۈچى قانۇنى» نەزەرىيەسىدە بولغان تالاش -تارتىش ئاخىرى ئەنگلىيە پادىشاھىنىڭ ئوردىسىغىچە يېتىپ بارغان، پادىشاھ بۇ ئىشتا گوكنى بېسىپ قويغان. گوكنىڭ قالغان ئۆمرى مۇشۇ ئىشتىن ئاغرىنىش، ئاچچىقلىنىش ئىچىدە ئۆتكەن. 1703-يىلى گوك ئۇلۇپ كەتكەن، شۇ يىلى نىيۇتون ئەنگلىيە پادىشاھلىق ئىلمىي جەمئىيىتىگە (ھازىرقى ئەنگلىيە پەنلەر ئاكادېمىيەسى) گە باشلىق بولۇپ كەلگەن. 1707 - يىللار ئەتراپىدا بۇ جەمئىيەت باشقا ئورۇنغا كۆچكەندە، گوكنىڭ بارلىق ماتېرىياللىرى، خاتىرىلىرى، تەجرىبە بۇيۇملىرى، ھەتتا رەسىملىرىمۇ سىرلىق ھالدا غايىب بولۇپ كەتكەن. ئەلۋەتتە، كېيىن ئالىملار ئەڭ مۇھىم گۇماندار نىيۇتون، دەپ قارىغان.
زۆرۈرىيەت ئۈچۈن، ئەينى ۋاقىتتىكى تەڭرى ھەققىدىمۇ سەل ئىزاھات بېرىشكە توغرا كېلىدۇ. مەيلى خىرىستىيان دىنىدىكى تەڭرى بولسۇن ياكى ئىسلام دىنىدىكى خۇدا بولسۇن، «ھەممىنى بىلىدىغان، ھەممىدىن مېھرىبان، ھەممىگە قادىر دەپ قارىلىدۇ». بۇنداق بولغاندا، بىر دىننىڭ خۇداسى يەنە بىر دىننىڭ خۇداسىغا ۋەكىللىك قىلالمايدۇ. نىيۇتون قانۇنلىرى ئىسلام دىنىنى دۆلەت دىنى قىلغان ئەرەبلەرنىڭمۇ مۇھىم فىزىكا دەرسلىكى بولۇپ، قارىغاندا ئۇلارمۇ نىيۇتوننىڭ چاقىرغىنى ئىسلام دىنىدىكى ئاللاھ دەپ چۈشەنگەن، يەنى ئۇلار نىيۇتوننى «ئىمان ئېيتقان ئىسلام دىنى مۇرىتى» دەپ چۈشەنگەن. لېكىن، نىيۇتون راستتىنلا ئىمان ئېيتىپ، ئىسلام دىنىغا كىرگەنمىدۇ؟ نىيۇتون بۇددا دىنىغا ئېتىقاد قىلمىغان، كاتولىك دىنىغىمۇ كىرمىگەن، يەھۇدىي دىنىنىدىكى تەڭرىنى چۈشەنمەيدۇ، ھىندى دىنىدىن خەۋىرى يوق. دېمەكچى بولغىنىمىز، نىيۇتون تەڭرىنى چاقىرىش بانىسىدا تەڭرىنى ئىنكار قىلغان، ھەم ئۆزىنى يېڭى بىر تەڭرى قىلىپ تىكلىگەن. بىزنىڭ بۇ خۇلاسىمىزنى «دۇنيا تارىخىدىكى ئۇلۇغ ئالىملار» دېگەن كىتابنىڭ نىيۇتون تونۇشتۇرۇلغان قىسمىدىكى: «ئەگەر ئالەم راستتىنلا غايەت زور سائەتكە ئوخشايدىغان بولسا، بۇ سائەت بىلگىلى بولىدىغان بىر قانۇنىيەت بويىچە ھەرىكەت قىلىدۇ، نىيۇتون قانۇنلىرى دەل بۇ سائەتنى ھەرىكەتلەندۈرگۈچى بىرىنچى تەسىر كۈچ» دېگەن جۈملىلەر تولۇق ئىسپاتلايدۇ. دېمەك، بانكىلارنىڭ كىملىكنى تەكشۈرۈش ئۇسۇلىدىن پايدىلىنىپ، نىيۇتون ۋە ئالەمنىڭ كىملىكىنى تەكشۈرۈشىمىزدىن چىققان خۇلاسە بىلەن 2007 - يىلى نوبېل مۇكاپاتى ئالغان ئالىملارنىڭ قارىشى بىر يەردىن چىقتى. يەنى بۇ خىل ئىلمىي تەپەككۇرنىڭ ئىلمىيلىكى 2007 - يىلى نوبېل مۇكاپاتى ئالغان ئالىملار تەرىپىدىن ئىسپاتلاندى. ماركسىزىم تەرەپتىنمۇ ئىسپاتلاندى، چۈنكى ماركسىزىم تەڭرىنى مەۋجۇت دەپ قاراپ باقمىغان. ماتېماتىكىلىق ھېسابلاش «مىلادىدىن بۇرۇنقى 4004 يىل+ مىلادى 1685يىل=5689يىل» ئۇسۇلىمۇ ئىسپاتلايدۇ.
2 d% y: t: t- ^5 B8 c$ I4 Z3 Y; yنىيۇتون «مۇتلەق ماددا ـــ مۇتلەق ماكان ـــ مۇتلەق زامان» قارىشىنى ئوتتۇرىغا قويغان بولۇپ، تەخمىنەن 200 يىلدىن كېيىن ئېينىشتىيىن بۇ قاراشنى ئىنكار قىلىپ، 1905 - يىلى بېرلىن ئۇنىۋېرسىتېتىنىڭ «فىزىكا يىلنامىسى» دا ئېلان قىلغان (1944 - يىلى بۇ ماقالىنىڭ قوليازمىسى 6 مىليون ئامېرىكا دوللىرىغا يارىغان) «تار مەنىدىكى نىسپىيلىك نەزەرىيەسى» نىڭ بىرىنچى مەزمۇنى «جىسىم (ئادەم) نۇر تېزلىكىگە يېقىن سۈرئەتتە ھەرىكەت قىلسا، جىسىم (يەنى پويىز) تۇرغان ماكان پويىز يولىنىڭ ئۇزۇنلۇقى، كەڭلىكى ۋە ئېگىزلىكى قىسقىراپ، زامان ئۇزىرايدۇ» دېگەن نەزەرىيەنى ئوتتۇرىغا قويغان. بۇ دېگەنلىك، پويىزنىڭ چوڭ - كىچىكلىكى ھەرىكەت جەريانىدا ئەسلىدىكى نورمال ھالەتتىن كىچىكلەپ بارىدۇ، پويىز ئىچىدىكىلەر ئەسلىدىكىدىن ئۇزۇن ئۆمۈر كۆرىدۇ دېگەنلىكتۇر. لېكىن، ئۇنىڭ ئىككىنچى قانۇنىدا «جىسىم (يەنى ئادەم) نۇر تېزلىكىگە يېقىن سۈرئەتتە ھەرىكەت قىلسا، جىسىم (يەنى پويىز بىلەن ئادەم) نىڭ ماسسىسى چوڭلاپ بارىدۇ» دەپ قارىلىدۇ. بۇ دەل بىرىنچى قانۇندىكى ھالەتنىڭ ئەكسىچە بولۇپ، ئادەم بەدىنىدىكى مۇسكۇل، سۆڭەك، ۋە ئىچكى ئەزالار ھەرىكەت جەريانىدا چوڭلاپ بارىدۇ ھەم                  M＝M0/[1-(u/c)^2] ئارقىلىق ئىپادىلەيدۇ. دېمەك، بۇ ئىككى قانۇندا، ئېينىشتىيىن ئادەمنىڭ نۇر تېزلىكىگە يېقىن سۈرئەتتە ھەرىكەت قىلسا، ئادەم بەدىنىنىڭ ھەم كىچىكلەيدىغانلىقىنى، ھەم چوڭلايدىغانلىغىنى بايان قىلىدۇ، مانا بۇ بىز ھازىر قوبۇل قىلىۋاتقان «نىسپىي ماددا، ماكان – زامان» قارىشىدۇر. ئادەم بەدىنى نۇر تېزلىكىگە يېقىن سۈرئەتتە ھەرىكەت قىلسا، زادى چوڭلامدۇ ياكى كىچىكلەمدۇ؟ بۇنىڭغا يەنىلا تىببىي نۇقتىدىن تېپىلغان پاكىتلار ھەرىكەت جەريانىدا ئادەم بەدىنى ھەم چوڭلىماسلىقى ھەم كىچىكلىمەسلىگى، بەلكى نورمال ھالەتنى ساقلاپ تۇرۇشىنىڭ زورورلىگىنى بىلدۈردى. يەنە كېلىپ بۇنى تىببىي ئىلىم ساھەسىدىكى دوكتورلار سان-ساناقسىز تەتقىقاتلارنى ئېلىپ بېرىپ ئىسپاتلىغان، پەقەت بۇ نەزەرىيەنى نىسپىيلىك نەزەرىيەسى بىلەن بىرلەشتۈرۈپ قارىمىغان.
. S* q& \5 C' q  B8 yئېينىشتىيىن نىيۇتوننىڭ «نۇر زەررىچىلىك خۇسۇسىيەتكە ئىگە» دېگەن قارىشى بىلەن نىيۇتوننىڭ رەقىبى بولۇپ ھېسابلىنىدۇ. ئۇ، ئەينى چاغدا يېڭى قۇرۇلغان ئەنگلىيە پادىشاھلىق ئىلمىي جەمئىيىتىنىڭ تەجرىبىگە مەسئۇل مۇدىرى گوك ۋە گوللاندىيە فىزىكا ئالىمى خۇيگېنىسنىڭ «نۇر دولقۇنلۇق خۇسۇسىيەتكە ئىگە» بولىدۇ، دېگەن قارىشىنى بىرلەشتۈرۈپ، «نۇر ھەم دولقۇنلۇق، ھەم زەررىچىلىكتىن ئىبارەت ئىككى ياقىلىماق خۇسۇسىيەتكە ئىگە» بولىدۇ دېگەن نەزەرىيەسىنى 1905 - يىلى بېرلىن ئۇنىۋېرسىتېتىنىڭ «فىزىكا يىلنامىسى» ژۇرنىلىدا ئېلان قىلغان. بۇ نەزەرىيە كېيىن كىۋانت مېخانىكىسىنىڭ ئىسپاتلىشىدىن ئۆتۈپ،   1921 - يىللىق نوبېل فىزىكا مۇكاپاتىغا ئېرىشكەن. ئېينىشتىيىننىڭ بۇ نەزەرىيەسى نۇر بىلەن چەكلىنىدۇ، بۇ دائىرىدىن چىقىپ كەتسە،بىر-بىرىنى ئىنكار قىلىدىغان خۇلاسە كېلىپ چىقىدۇ. دېمەك، ئېينىشتىيىن بۇنىڭدىن كېيىنكى قانۇنلىرىنى ئۆزىمۇ چۈشەنمىگەن. 1905 - يىلى ئېينىشتىيىن 5 پارچە ماقالە ئېلان قىلغان بولۇپ، نۇرنىڭ «ھەم دولقۇنلۇق، ھەم زەررىچىلىك» نەزەرىيەسى ئۇلارنىڭ ئىچىدىكى بىرى. ئۇ نۇرنى ناھايىتى بېرىلىپ تەتقىق قىلغان. شۇنىڭ ئۈچۈن، ئۇ نۇر بىلەن ئادەمنى بىرلەشتۈرۈپ تەتقىق قىلىپ، بىز يۇقىرىدا دەپ ئۆتكەن بىر مەزمۇنى يەنە بىر مەزمۇنىنى ئىنكار قىلىدىغان «تار مەنىدىكى نىسپىيلىك نەزەرىيەسى» نىڭ بىرىنچى ۋە ئىككىنچى مەزمۇنىنى ئوتتۇرىغا قويغان. بۇمۇ ئۇنىڭ 20 - ئەسىردىكى ئەڭ ئۇلۇغ ئالىم، دېگەن كىملىكىگە ماس كەلمەيدۇ، شۇنداقلا ئۇنى 20 - ئەسىردىكى ئەڭ ئەقىللىك ئالىم، دەپ قارىغان ئاخبارات ئورۇنلىرىنىڭ سالاھىيىتىگىمۇ ماس كەلمەيدۇ. ئۇنىڭ نەزەرىيەسىدىكى بۇ خىل ئىختىلاپ ماركس ۋە ئېنگىلىسنىڭ ماددا بىلەن ھەرىكەتنى بىر گەۋدە دەپ قارىشىدەك لوگىكىسىنى فىزىكا ساھەسىگە ئېلىپ كىرىشنىڭ زۆرۈرلىگىنى كۆرسىتىپ بەردى.
" U) t1 Q- K7 z- [- Lبىز يۇقىرىدا بايان قىلغان «نۇر تېزلىكىگە يېقىن سۈرئەتتە ھەرىكەت قىلغان ئادەم بەدىنىنىڭ ھەم كىچىكلەيدىغانلىقىنى، ھەم چوڭلايدىغان» لىقى ھەققىدىكى نەزەرىيەنىڭ خاتا ئىكەنلىكىنى تەجرىبە پاكىتى ئارقىلىق دەل ئېينىشتىيىننىڭ ۋارىسى، ئەنگلىيە پادىشاھلىق ئىلمىي جەمئىيىتىنىڭ ئەزاسى، كامبىرىج ئۇنىۋېرسىتېتنىڭ ماتېماتىكا پىرافېسسورى، ئاكادېمىك سىتىفون خاۋكىڭ ئاغدۇرۇپ تاشلىغان. بۇنى بىز ئۇنىڭ 2009 - يىلى 6-ئايدا ئىشلىگەن 6 قىسىملىق ئىلمىي فىلىمى «سىتىفون خوكنىڭ ئالىمىگە كىرىش ـــ ۋاقىتقا ساياھەت» دېگەن فىلىمدىن كۆرەلمەيمىز. بۇنىڭدا سىتىفون خاۋكىڭ پۈتۈن يەر شارىنى ئايلىنىپ چىققان 43215 كىلومېتىرلىق غايەت ئۇزۇن بىر تومۇر يولنى تەسەۋۋۇر قىلغان بولۇپ، بىر پويىز 2050 - يىلى يېڭى يىلدىن باشلاپ بۇ 43215 كىلومېتىرلىق مۇساپىنى بويلاپ، نۇر تېزلىكىگە يېقىن سۈرئەتتە تەخمىنەن بىر سىكۇنتتا 7 قېتىملىق سۈرئەت بىلەن يۈز يىل ئايلىنىدۇ. بۇنىڭدا «تار مەنىدىكى نىسپىيلىك نەزەرىيەسى» نىڭ بىرىنچى مەزمۇنىدىكى «جىسىم (يەنى پويىز) نۇر تېزلىكىدە ھەرىكەت قىلغاندا، ماكان (پويىز يولىنىڭ ئۇزۇنلۇقى) قىسقىراپ، زامان ئۇزىرايدۇ» دېگەن قانۇنغا ئاساسلانساق، پويىزنىڭ ئۇزۇنلۇقى، كەڭلىكى، ئېگىزلىكى، پويىز يولىنىڭ ئۇزۇنلۇقى، پويىز ئىچىدىكى ئادەملەرنىڭ بەدىنى ئوڭ تاناسىپ ھالىتىدە كىچىكلىشى كېرەك. چۈنكى، بۇ ئېينىشتىيىننىڭ قانۇنىدا شۇنداق دېيىلگەن. لېكىن، سىتىفون خاۋكىڭنىڭ بۇ نەزەرىيەۋى تەجرىبىسىدە بۇ 100 يىل جەريانىدا، پويىز يولىنىڭ كەڭ - تارلىغىدا، ئۇزۇن - قىسقىلىقىدا، پويىزنىڭ ئومۇمىي گەۋدىسىدە ئۆزگىرىش بولمىغان. دېمەك، ھەرىكەت قىلغان جىسىمدا ۋە ماكاندا ئۆزگىرىش بولمىغان. بۇ نەزەرىيەۋى ئىلمىي پاكىت ئېينىشتىيىننىڭ نەزەرىيەسىنى ئاغدۇرۇپ تاشلىغان. بۇ خىل تەپەككۇرنىڭ ئاساسى دەل ماركىسىزىمنىڭ «كونكىرىت شەيئىنى كونكىرىت تەھلىل قىلىش» ئۇسۇلىدىن كەلگەن. بۇ ھەقتىكى ئەمەلىي مىسال توردا بار بولۇپ، ئۇنىڭدا يەنە سىتىفون خاۋكىڭنىڭ كەڭ مەنىدىكى نىسپىيلىك نەزەرىيەسىنى قانداق ئەمىلىي پاكىت بىلەن ئاغدۇرۇپ تاشلىغانلىقى، نىيۇتوننىڭ تەڭرىنى قانداق، قاچان چاقىرغانلىقى قاتارلىق بىرقانچە تەجرىبىلەرنى شىنجاڭ ئۇنىۋېرسىتېتى فىزىكا كەسپىنىڭ ئوقۇغۇچىسى تالىپجان جانلىق ئىشلەپ كۆرسىتىدۇ.
خوش، «تار مەنىدىكى نىسپىيلىك نەزەرىيەسى» نىڭ ھەممىلا مەزمۇنى خاتامۇ؟ ئۇنداق ئەمەس. يۇقىرىدا دېگەندەك، بۇنىڭ يېرىمىنىڭ توغرىلىقى پەقەت مىكرو دۇنيادىلا قوللاشقا ئېرىشىدۇ. يەنى ھازىرقى جەنۋەدىكى يەر ئاستىغا سېلىنغان 27 كىلومېتىرلىق ياۋروپا يادرو تەتقىقات ئورنىدىكى تەتقىقات نەتىجىسىدىمۇ زەررىچىلەر نۇر تېزلىكىدە ھەرىكەت قىلىپ، 27 كىلومېتىرلىق مۇساپىنى بىر سېكۇنتتا 11000 قېتىم ئايلىنىپ چىقىدىكەن، لېكىن ھەر قېتىملىق تەجرىبە ئاخىرلاشقاندا، بۇ 27 كىلومېتىرلىق مۇساپە قىسقارمىغان، پەقەت زەررىچىلەرنىڭ يىمىرىلىشى ئاستىلاپ، ئۇلارنىڭ ئۆمرى ئەسلىدىكىدىن 30 ھەسسە ئۇزارغان.
& C8 \& o3 C+ w. f6 B3 M$ L; R; N# iھەممىمىزگە مەلۇم، دۇنيادىكى ھەرقايسى مەركىزى بانكىلارنىڭ ساختا پۇلغا بولغان مەيدانى ناھايىتى ئېنىق بولۇپ، بانكىغا كىرگەنلىكى ساختا پۇل قانۇن بويىچە بىردەك مۇسادىرە قىلىنىدۇ، شۇنداقلا بۇ ساختا پۇل شۇ ۋاقىتنىڭ ئۆزىدىلا «ساختا پۇل» دېگەن تامغا بېسىلىپ، ئوبوروتتىن چېكىندۈرۈلىدۇ. بۇ خىل لوگىكىغا ئاساسلانغاندا، مائارىپ ساھەسىگە كىرىپ بولغان ساختا نەزەرىيەلەرمۇ بىردەك تۈزىتىلىشى كېرەكمۇ قانداق؟ نىيۇتون ۋە ئېينىشتىيىننىڭ نەزەرىيەسىدىكى ساختىلىقىغا ھۆكۈم قىلغىلى بولىدىغان شۇنچە نەزەرىيەلەر قانداق قىلىپ كىلاسسىك فىزىكا ۋە ھازىرقى زامان فىزىكىسىنىڭ ئاساسى تۇۋرىكى بولۇپ قالغان، شۇنداقلا ھېچقانداق بىر قانۇننىڭ چەكلىمىسىگە ئۇچرىمىغان؟ بۇنىڭدا پۇل مۇئامىلىنىڭ قانۇن – تۈزۈملىرىنىڭ ناھايىتى قاتتىق بولۇشىنىڭ ئۈنۈمى پۇل مۇئامىلە دائىرىسىدىلا چەكلىنىپ قالغان بولۇپ، مائارىپتىكى قانۇن - تۈزۈم بۇنداق بولمىغان، بۇنىڭدا پۈتۈن دۇنيا مىقياسىدا زىيانغا ئىشلەيدىغان ئادەم بەك كۆپ بولۇپ كېتىدۇ. بىز تاپقان بىردىن ـــ بىر سەۋەب، فىزىكىدىكى خاتالىقلارنىڭ دەرسلىككە كىرىشى ئەدەبىياتنىڭ ئوبراز يارىتىش ئالاھىدىلىكىنىڭ مۇھىم ئورۇندا تۇرىدىغانلىقىدىن بولغان. چۈنكى يازغۇچىلار ئەدەبىياتنىڭ ئوبراز يارىتىش ئالاھىدىلىكىدىن پايدىلىنىپ، بىرەر ئالىمنىڭ ئەمگىكى. ھەددىدىن ئارتۇق گەۋدىلەندۈرۈپ كەتكەن. بۇ ئەدەبىياتنىڭ قانۇنىيىتىگە ماس كېلىدۇ، لېكىن چەكتىن بەك ئېشىپ كېتىپ،ئەكسىچە رول ئويناپ قېلىشىنى چەكلىيەلمىگەن.
$ @/ d' Y5 j  p6 K+ y2 G7 Bئېينىشتىيىن «تار مەنىدىكى نىسپىيلىك نەزەرىيەسى» ئارقىلىق ئۆزىنى خۇدالىق ئورنىغا چىقارغان بولۇپ، پاكىت ئۇنىڭ ئۇزۇن ياشايدىغان ئادەمنى ياراتقانلىقىدا. چۈنكى، ئالىملار كۈنلەرنىڭ بىرىدە، ئىلىم - پەن تەرەققىي قىلغاندا، ئادەم نۇر تېزلىكىگە يېقىن سۈرئەتتە تېز ھەرىكەت قىلىش ئارقىلىق ۋاقىتقا ساياھەت قىلىپ ئۇزۇن ئۆمۈر كۆرىدۇ، دەپ قارىغانلىقى بولۇپ، پۈتۈن دۇنيادىكى بارلىق ئىنسانلار ئۆمرىنىڭ قىسقا ئىكەنلىكىدىن تەڭرىدىن ئاغرىنىپ يۈرگەندە، ئېينىشتىيىن بۇ نەزەرىيەلەرنى ئوتتۇرىغا قويۇپ، ئۇلارغا تەسەللى بەرگەن. لېكىن، ئۇ بۇ قارىشىنى «تار مەنىدىكى نىسپىيلىك نەزەرىيەسى» نىڭ ئىككىنچى مەزمۇنى ئارقىلىق يەنىلا ئىنكار قىلغانلىغىنى فىزىكلار بايقىمىغان. تىكىشى توختىمايدىغان بۇ خىلدىكى نەزەرىيەلەر يەنىلا پۈتۈن دۇنيا ھازىرقى زامان نەزەرىيەۋى فىزىكىسىنىڭ ئىككى ئاساسىي تۈۋرۈكلىرىنىڭ بىرى بولغان. بۇنىڭدىن ئېينىشتىيىننىڭ نىيۇتوننىڭ «مۇتلەق ماكان-زامان» قارىشىنى ئاغدۇرۇپ تاشلاش ئۈچۈنلا «نىسپىي ماكان- زامان» قارىشىنى زورمۇ-زو ئوتتۇرىغا قويغانلىقىنى، يەنى نۇر تېزلىكىگە يېقىن سۈرئەتتە ھەرىكەت قىلغاندا، ھەم چوڭلايدىغان، ھەم كىچىكلەيدىغان، ھەم ئۇزۇن ئۆمۈر كۆرىدىغان يېڭى بىر ئادەمنى ياراتقانلىقىنى بىلەلەيمىز. يەنە كېلىپ ئۇنىڭ بۇ ئىدىيەسى ھازىرقى زامان نەزەرىيەۋى فىزىكىسىنى مونوپول قىلغان. قاراڭ، گالىلېينىڭ جازالىنىشى، ئۇ «قۇياش مەركەز تەلىماتى» نى قوللىغاندا، يېشى 70 تىن ئاشقان قېرى بوۋاي بولۇپ، ۋاتىكان ئۇنى جازالىغاندىمۇ ئۇرۇپ ئولتۇرۇپ قويمىغان، بەلكى 10-20 توقماق ئۇرۇپ بولدى قىلغان. ئەنگلىيە كامبىرىج ئۇنىۋېرسىتېتىنىڭ پىرافېسسورى سىتىفون خاۋكىڭمۇ «ۋاقىتنىڭ قىسقىچە تارىخى» دا، گالىلېيدەك ئاقىۋەتكە قېلىشتىن ناھايىتى قورققانلىقىنى بىلدۈرگەن. لېكىن، ئىلىم- پەن يەنىلا پاكىتقا ھۆرمەت قىلىشى كېرەك، مەيلى نىيۇتون بولسۇن ياكى ئېينىشتىيىن بولسۇن ۋە ياكى سىتىفون خاۋكىڭ بولسۇن، بۇ ئالىملارنىڭ ماددا، ھەرىكەت، ماكان ۋە زامان قارىشىدا ماركسىزىملىك تەپەككۇر كەمچىل بولغان. مەسىلەن، «ۋاقىتنىڭ قىسقىچە تارىخى» دېگەن كىتابنىڭ «ئاساسى زەررىچىلەر ۋە تەبىئەتتىكى كۈچلەر» دېگەن بابىدا، ئانتى ماددىدىن تۈزۈلگەن يېڭى بىر ئالەمنى ۋە بۇ ئالەمدىكى يەنە بىر سىزنى تەسەۋۋۇر قىلغان ھەمدە سىزنى ئاگاھلاندۇرۇپ، «كۈنلەرنىڭ بىرىدە ئانتى ماددىدىن تۈزۈلگەن ئۆزىڭىز بىلەن ئۇچۇرشۇپ قالسىڭىز، ھەرگىز قول ئېلىشىپ كۆرۈشمەڭ. بولمىسا ئىككىڭلار غايەت زور نۇر ئىچىدە پارتلاپ غايىب بولۇپ كېتىسىلەر» دەپ بىزنى ئاگاھلاندۇرغان. بىز ھەقىقىي خاتالىقنىڭ دەل مۇشۇ يەردە ئىكەنلىكىنى بايقايمىز. چۈنكى، سىتىفون خاۋكىڭ ئانتى زەررىچىنىڭ ئالاھىدىلىكىنى چۈشەندۈرۈش ئۈچۈن ئانتى ماددىدىن تۈزۈلگەن يېڭى بىر ئالەمنى ياراتقان ھەم ئۇ ئالەمدىكى 7 مىليارد ئىنساننى ياراتقان، يەنە كېلىپ بۇ ئىنسانلارنىڭ بەزىلىرى ئىسلام دىنىغا، بەزىلىرى خىرىستىيان دىنىغا، يەنە بەزىلىرى كاتولىك دىنىغا، ھەم بەزىلىرى بۇددا دىنىغا ئېتىقاد قىلىدۇ. سىتىفون خاۋكىڭ بۇ دىنلاردىكى تەڭرىنىمۇ تەڭلا ياراتقان. ناھايىتى ئېنىقكى، بۇ كىشىلەر ئانتى ماددىدىن تۈزۈلگەن ھاۋادىن نەپەس ئېلىشى، ئانتى ماددىدىن تۈزۈلگەن كىيىملەرنى كىيىشى، ئانتى ماددىدىن تۈزۈلگەن يان تېلېفون ئىشلىتىشى كېرەك. لېكىن، بۇ شارائىت يەر شارىدا، قۇياش سىستېمىسىدا، ھەتتاكى سامان يولى سىستېمىسىدىنمۇ مەۋجۇت ئەمەس، چۈنكى ئانتى ماددىدىن تۈزۈلگەن ئادەم بۇ رايونغا كىرسىلا پارتلاش يۈز بېرىدۇ، بۇ خۇددىي مىنۇس زەرەت بىلەن پىلوس زەرەت توپىنىڭ ئۇچۇراشقىنىدەكلا بىر ئىش. بۇ دەل ئېنگىلس 170 يىل بۇرۇن ئوتتۇرىغا قويغان «ھەرىكەتنىڭ ئاساسىي شەكىللىرى» دىكى تۆۋەن دەرىجىلىك ھەرىكەت شەكلىنى يۇقىرى دەرىجىلىك ھەرىكەت شەكلى بىلەن چۈشەندۈرگىلى بولمايدۇ، دېگەن قارىشىنىڭ توغرىلىقىنى، ئېنگىلسنىڭ نەزەرىيەسىنى ھازىرقى زامان فىزىكىسىغا تەتبىقلاشنىڭ زورورلىگىنى كۆرسىتىدۇ.
- \8 Z8 l8 s% c' C: R8 IMICHIOKAKU ھازىرقى دەۋردىكى داڭلىق نەزەرىيەۋى فىزىكا ئالىمى. بۇ ئالىم سەككىز قىسىملىق «ئالەمنىڭ ھەرىكىتىنى قانداق چۈشىنىش كېرەك» دېگەن فىلىمىنىڭ 3-قىسمى «چوڭ پارتلاش» دا، تېخىمۇ بىر قەدىم ئىلگىرىلەپ، ئالەمنىڭ چوڭ پارتلىشىدىن ئېنېرگىيەنىڭ ماددىغا ئايلىنىشىدا، ئانتى ماددا بىلەن تەڭ پەيدا بولغان ھەقىقىي ماددىنىڭ ئۆزئارا ئۇچراشقاندەك ھالەتنى چۈشەندۈرۈپ، دەل ئانتى ماددىنى تەسەۋۋۇر قىلغان. ئېنىقراق قىلىپ ئېيتقاندا، سىتىفون خاۋكىڭنىڭ نەزەرىيەسىگە ۋارىسلىق قىلىپ، ئانتى ماددىدىن تۈزۈلگەن يېڭى بىر ئالەمنىڭ مۇمكىنلىكىنى تەسەۋۋۇر قىلغان.
' v" \0 |- @9 s/ H0 a8 |7 oئومۇملاشتۇرغاندا، بانكىغا كىرگەن پۇلنىڭ سانىنى ئادەتتە مەخسۇس پۇل تەكشۈرۈش ۋە ساناش ماشىنىسى ئارقىلىق تاماملايمىز، بۇ ماشىنا يەنە پۇلنىڭ ساختىلىقىنى پەرقلەندۈرەلەيدىغان ئىقتىدارغا،شۇنداقلا پۇلنىڭ كىملىك نومۇرىنى ئاپتوماتىك خاتىرىلەيدىغان ئىقتىدارغا ئىگە. بانكىلارنىڭ كىملىكنى تەكشۈرۈش ئۇسۇلى بىلەن ماركىسىزىملىق پەلسەپەنىڭ يېڭى تەرەققىياتى «ماددىنىڭ ئاساسىي شەكىللىرى» دەل كىلاسسىك فىزىكا بىلەن ھازىرقى زامان فىزىكىدىكى ساختا نەزەرىيە بىلەن ھەقىقىي نەزەرىيەلەرنى ئايرىيدىغان مۇھىم تەبىئىي پەن لوگىكىسىدىن ئىبارەت. بۇ لوگىكا ئارقىلىق نىيۇتون ۋە ئۇنىڭ ئۇسۇلى بويىچە تەپەككۇر قىلىدىغان بەزى ئالىملارنىڭ نەزەرىيەسىدىكى خاتالىقنى بايقىغىلى بولىدۇ، ئەڭ مۇھىمى بۇ ئارقىلىق ھەر يىلى، ھەر كۈنى بىھۇدە ئىسراپ بولۇۋاتقان نەچچە يۈز مىليون ئىقتىسادىي زىياننىڭ سەۋەبىنى كۆرسىتىپ بەرگىلى بولىدۇ. شۇنداقلا ماركسىزىملىق تارىخى ماتىريالىزىملىق ئىلمى تەپەككۇرنى پۈتۈن دۇنيا بويىچە ئورتاق پىكىر قىلىش ئۇسۇلىغا ئۆزگەرتىشنىڭ زۆرۈرلىگىنى كۆرسىتىپ تۇرىدۇ.
پايدىلانمىلار:
  U# b7 S& P( {8 k$ v# L1. يۇھان فاندون باشچىلىقىدا تۈزۈلگەن: «ئىنسانىيەت تارىخىدىكى ئەڭ مەشھۇر ئالىملار»، خېيلۇڭجياڭ پەن - تېخنىكا نەشرىياتى، 2008 - يىلى 8-ئاي، 1-نەشرى.
2. دالى كارنىگنىڭ بارلىق كىتابلىرى.
: c& j) a1 [' @5 N& U- b9 }* {3. ئېينىشتىيىن: «كەڭ دائىرىدىكى نىسپىيلىكى نەزەرىيەسى» ۋە  «تار مەنىدىكى نىسپىيلىك نەزەرىيەسى».
5 p( p1 Y7 m0 x4 H4. فاڭ جوزى: «ئېينىشتىيىن تەڭرىگە ئىشىنەمدۇ»، گۇاڭشى پەن – تېخنىكا نەشرىياتى، 2009-يىلى 8 - ئاي 1- نەشرى.
4 t& w: V7 ~, T% m! w, e) Z2 W, h5. بېيجىڭ ئىلمىي مائارىپ كىنو سىتودىيەسى بىلەن مەركىزىي تېلېۋىزىيە ئىستانسىسى 6-قانىلى بىرلىشىپ ئىشلىگەن ئىلمىي تەربىيەۋى فىلىم «ئالەم ۋە ئىنسانلار».
6. سىتىفون خوك: «ۋاقىتنىڭ قىسقىچە تارىخى» ۋە «مېۋە قېپى ئىچىدىكى ئالەم».
& ^0 g: h1 Y; L5 t/ r$ S' m5 x/ T7. «ماركس، ئېنگىلىس، لېنىن، ستالىن تاللانما ئەسەرلىرى»، 1-، 2-، 3-، 4- توملار.

: w  \0 J5 K! ]2 V(ئاپتورلار: غېنى ھاكىم، شىنجاڭ ئىشلەپچىقىرىش – قۇرۇلۇش بانكىسىدىن؛ پەرىدە غوپۇر، شىنجاڭ ھازىرقى زامان كەسپىي تېخنىكا ئىنستىتۇتىنىڭ مۇئاۋىن مۇدىرى، تېببىي پەنلەر ماگىستېرى؛ ئارزۇگۈل قېيۇم، شىنجاڭ يىندۇلەن ئۇيغۇر دورىگەرلىكى پاي چەكلىك شىركىتىدىن)
بۇ ماقالە {شىنجاڭ مالىيە ئىقتىسات ئۇنىۋېرىستېتى ئىلمى ژورنىلى}نىڭ 2014-12ئايدىكى سانىدا ئېلان قىلىنغان،سۇرۇشتۇرۇش تېلىفونى-7843746،7842087

$ S7 S8 [4 m( |& f(تەھرىرلىگۈچى: تاھىرجان ئۆمەر)