ئەيدىز توغرىسىدا بىلىشكە تېگىشلىك ئىشلار

torjan

ئەيدىز دېگەن نېمە؟
$ P! n, ~! C% y, c
ئەيدىز بولسا ئېنگلىزچە AIDS نىڭ ئاھاڭ تەرجىمىسى بولۇپ، ئادەمنىڭ ئىممۇنىتېت سېستىمىسى ئەيدىز ۋىرۇسى تەرىپىدىن پۈتۈنلەي بۇزغۇنچىلىققا ئۇچىرىغان مەزگىلدىكى ھالىتىنى كۆرسىتىدۇ.   A- Acquired يەنى "ئېرىشمە" دىگەنلىك بولۇپ، تۇغما ياكى ئېرسىيەتلىك بولمايدىغانلىقىنى، پەقەت تاشقى مۇھىتتىن يۇقتۇرۋالىدىغانلىقىنى بىلدۈرىدۇ.   I- Immune يەنى" ئىممۇنىت" دىگەنلىك بولۇپ، بۇ ۋىرۇسنىڭ ئادەمنىڭ ئىممۇنىتېت سېستىمىسىغا تەسىر كۆرسىتىدىغانلىقىنى بىلدۈرىدۇ.   D- Deficiancy يەنى"كەمچىللك" دىگەنلىك بولۇپ، ئادەم ئىممۇنىتېت سېستىمىسى ئەسلىگە كەلتۈرگىلى بولمايدىغان دەرىجىدە بۇزغۇنچىلىققا ئۇچىرايدىغانلىقىنى، ئىممۇنىتېت ئىقتىدارىدا كەمچىللىك كۆرۈلىدىغانلىقىنى بىلدۈرىدۇ.   S- ٍSyndrome يەنى "ئۇنۋېرسال ئالامەت" دىگەنلىك بولۇپ، ئىممۇنىتېت سېستىمىسى بۇزغۇنچىلىققا ئۇچرىغاندىن كېيىن، ھەر خىل پۇرسەتلىك كېسەللىكلەر بۆسۈپ كىرىپ، نۇرغۇنلىغان كېسەللىك ئالامەتلىرى بىرلا ۋاقىتتا كۆرۈلۈشكە باشلايدىغانلىقىنى بىلدۈرىدۇ.
2 b; w0 c8 v% i2 _   ھەممىسنى بىرلەشتۈرگەندە، "ئېرىشمە ئىممۇنىتېت كەملىك ئۇنۋېرسال ئالامىتى" بولىدۇ. بۇ بولسا ئەيدىزنىڭ كېڭەيتىلگەن تىببى ئاتالغۇسىدۇر.
  G9 L+ [( u; W# u  O
7 N& Y& E( ?; uئەيدىزنىڭ تارقىلىش يوللىرى
& g7 f- M' Q0 w% Q' s* ^7 I
  J% x; X4 p0 ^; V7 n1. ئەيدىز جىنسىي ئالاقە، قان ۋە ئانىدىن بالىغا يۇقۇش يوللىرى ئارقىلىق تارقىلىدۇ.
2.ئەيدىز ۋىرۇسى بىلەن يۇقۇملانغۇچىلار ۋە ئەيدىز بىمارلىرى بىلەن كۈندىلىك تۇرمۇش ۋە خىزمەت ئالاقىسى قىلغاندا ئەيدىز بىلەن يۇقۇملانمايدۇ.
" Y& x4 A, o3 _
4 B4 j* @) x& m* }ئەيدىز بولسا نۆۋەتتە دۇنيا ئەللىرى ئورتاق دۇچ كەلگەن ساقايتىش مۇمكىن بولمايدىغان ئەڭ خەتەرلىك كىسەل. نۆۋەتتە بۇ كىسەل 1-2-دۇنيا ئۇرۇشىدىكى بالايى-قازادىنمۇ ئارتۇق بالايى-قازا ئېلىپ كەلگۈچى ئاپەت بۇلۇپ كىلىۋاتىدۇ،  پەقەت ئالدىنى ئېلىش ئۇسۇلى بۇيىچە ھازىرقى خىرىسقا تاقابىل تۇرۇپ كىلىۋاتقان بۇ كىسەلگە نىسبەتەن ئۇنىڭ يۇقۇش يۇلىنى بىلىش ۋە ئۇنىڭ زىيىنىنىڭ ئالدىنى ئېلىش مەسىلىلىرى بۇيىچە خەلقىمىزنى تەربىيلەش ئىنتايىن مۇھىم بولماقتا.
( @; `/ l# Z# U8 O7 Y# n5 T9 h   1. ئەيدىزنىڭ جۇڭگۇدىكى ئاساسىي ئەھۋالىي
5 F2 m& R( _2 D2 l0 {8 I   جۇڭگۇدىكى ئەيدىز ۋىرۇسىدىن يۇقۇملانغۇچى ۋە كىسەل 700مىڭ ئەتراپىدا بۇلۇپ بۇنىڭ ئىچىدە ئەيدىز كىسىلى بىلەن يۇقۇملانغىنىنى بىلمەي يۈرگىنى 440مىڭ ئەتراپىدا ئىكەن. (سەھىيە ئورگىنىنىڭ ئاشكارىلىغىنى ) بۇ كىسەلنىڭ تارقىلىش سۈرئىتى ئىنتايىن تىز بۇلۇپ (يەنە بىر دوكلاتتا ئەيدىز بىمارى450مىڭ ئەيدىز بىلەن يۇقۇملانغۇچى تەخمىنەن 1مىليۇن. بۇ بەلكىم ئەڭ يېقىنقى سانلىق مەلۇمات بولسا كىرەك.)
  تارقىلىش سۈرئىتى قاپلىنىش دائىرىسى بۇيىچە بۇ كىسەلنىڭ %80تى ئالدىنقى قاتاردىكى 6ئۆلكە ۋە ئاپتۇنۇم رايۇنغا تارقالغان بۇلۇپ، بۇ ئالتە رايۇندىكى سان پۈتۈن مەملىكەتنىڭ زور كۆپ قىسمىنى ئۈز ئىچىگە ئالىدىكەن.
بۇلار يۈننەن، خېنەن، گۇاڭشى، شىنجاڭ، گۇاڭدوڭ، سىچۈەن قاتارلىقلار ئىكەن.
2. دۇنيادىكى تارقىلىش ئەھۋالى
1. ئافرىقا نۇپۇسى دۇنيا نۇپۇسىنىڭ تەخمىنەن ئوندىن بىرىنى ئىگەللەيدۇ. بىراق 2003-يىلىدىكى سانلىق مەلۇماتتا ئافرىقىدىكى ئەيدىزنىڭ ئەھۋالى دۇنيانىڭ ئالدىنقى قاتارىدا بۇلۇپ، %65ئەيدىز بىمارى ئافرىقىدا ئىكەن. (2003-يىلىدىكى دۇنيا ئەيدىز بىمارى ۋە يۇقۇملانغۇچىنىڭ ئۇمۇمىي سانى 26مىليۇن 600مىڭ ئادەم).
- s. u$ S5 E: w. ]2. ئاسيا ئەيدىز كىسىلىنىڭ تارقىلىشى بۇيىچە  ئىنتايىن تېز ھالەتتە  بۇلۇپ، بۇنىڭ ئىچىدە ھىندىستان ئىنتايىن خەتەرلىك، ئۇندىن باشقا ئوتتۇرا ئاسيا ۋە شەرقى ياۋرۇپادىكى نۇرغۇن دۆلەتلەرتارقىلىش سۈرئىتى تىز دۆلەتلەر بۇلۇپ قالدى.
: N4 L: I9 E/ H( x0 q! E% I2 M: }   دۆلىتىمىزدە 1985-يىلى ئەيدىز كىسىلى بايقالغاندىن تارتىپ، 1998-يىلى 6-ئايغىچە 10676ئادەمگە يەتكەن. ھازىر بۇ كىسەل دۆلىتىمىزنىڭ ھەممە ئۇرۇننى قاپلاپ بولدى.
2 p( v; g, |) n& w" A9 ? يۇقارقى سىتاستىكىنى كۈزەتسەك، گەرچە بۇ كىسەل دەسلىپىدە تەرەققىي قىلغان رايۇندا باشلانغاندەك قىلىسىمۇ، بىراق ھازىر ئۇ رايۇندىكى ئەيدىز كىسىلىنىڭ تارقىلىش سۈرئىتى ئاستىلاپ كۇنتىرۇل قىلىش ھالىتىدە بۇلىۋاتقان، بىراق تەرەققىي قىلىۋاتقان رايۇنلاردىكى تارقىلىش سۈرئىتى بەكلا تىز، كىشىنى قۇرقۇتقىدەك دەرىجىدە يامراپ كىتىۋاتىدۇ. (مەسلەن: جۇڭگۇنىڭ غەربىي رايۇنىدا بۇ كىسەلنىڭ تارقىلىش سۈرئىتى بەك تىز )

بۇنداق بۇلۇشتىكى ئاساسىي سەۋەبلەر
) n1 L3 ~* p% `1. ئالدىنى ئېلىش تەدبىرى، تەشۋىق تەربىيە ئاجىز، تۇنۇش يىتەرلىك ئەمەس.
' t7 G! u; p2 ~6 r7 J1 Pنۇرغۇن كىشىلەر بۇ كىسەلنىڭ قانداق يۇل ۋە ئۇسۇللاردا تارقىلىدىغانلىقىنى، بۇ كىسەلنىڭ نىمىلىكىنى ھەتتا قانداق خەۋپى ۋە زىيىنىنىڭ بارلىقىنى، يۇقۇش خەۋپى قاتارلىق نۇرغۇن تەرەپلەرنى بىلمەيدۇ، ھەتتا ئۈز تۇغۇلغان يۇرتىدىكى ئاساسىي ئەھۋالدىنمۇ بىخەۋەر .
5 e9 a7 ]5 V3 h8 _2. بۇ رايۇنلاردىكى نۇرغۇن جايلار قەدىمدە مەدەنىيەت ئاساسىي كۈچلۈك، ئەخلاقى جەھەتتىن ياخشى دەپ قارالغان رايۇنلار بولسىمۇ، بىراق تەرەققىيات ۋە نۇرغۇن ئامىللار تەسىرىدە ئەخلاق چىكىنىش ھالىتىدە تۇرىۋاتقان بولغاچ، كىسەل بۇ يۇچۇق ناھايىتى تىزلا تارقىلىش ئاساسىغا ئايلىنىپ قالغان. شۇڭا ئەخلاق ۋە كىملىك ئەمدى قانداق قىلىش مەسىلىلىرىنى ئۇيلىنىش تەقەززا قىلىۋاتقان يىرىك تىما بۇلۇپ قالدى.
# A. v% S* Q2 h4 N  W( [2 H% M3. داۋالىنىش شارائىتى يىتەرسىز، كۈرسىتىش تەدبىرى مۇكەممەل ئەمەس، ساپا يىتەرلىك ئەمەس.
  نۇرغۇنلار بۇ كىسەلنىڭ قانداق ئالامەتلىرى بارلىقىنى بىلمەسلىكى بىلەن كىسەلنىڭ يۇشۇرۇن مەزگىلىدە بايقالغان ئالامەتلەرنى باشقا كىسەل بولغان ئۇخشايمەن دەپ قارايدۇ. ئاخىرى پەقەت ئامال بولمىغاندا ئاندىن تەكشۈرىدۇ ۋە بىراقلا ئۇتتۇرىغا چىقىدۇ. بۇ چاغدا ئۇ ئاللىقاچان بىر تارقاتقۇچى بۇلۇپ بولغان، بۇ ۋەزىپىنى ئىنتايىن ياخشى ئۇرۇنداپ بولغان بۇلىدۇ. داۋالىنىش شارائىتى يىتەرلىك ئەمەس بۇلۇپ، نۇرغۇن كونتىرۇل قىلىش، ئالدىنى ئېلىش ئوكۇل ۋە دورىلار يۇقۇملانغۇچى ۋە تارقاتقۇچىلارغا يەتكۈزۈپ بىرىلمىگەن.
   بۇنداق بۇلۇشتا يۇقۇملانغۇچىنىڭ ئېڭى ۋە دورا-ئۇكۇللارنى تارقاتقۇچىنىڭ مەسئۇلىيەت تۇيغۇسىنىڭ تۈۋەنلىكى ئىنتايىن مۇھىم سەۋەپ بۇلۇپ قېلىۋاتىدۇ.
4. نورغۇن كىشىلىرىمىز ئەيدىز ئەخلاقسىز، ھاياسىزلارنىڭ قالايمىقان ناچار قىلمىشلار بىلەن شۇغۇللانغانلىقى سەۋەبىدىن يۇقىدۇ ۋە تارقىلىدۇ، بىز ناچار قىلمىشلار بىلەن شۇغۇللانمىساق بىزگە يۇقمايدۇ  دەپلا ئۇيلايدۇ.
   بىراق ئۇيلاڭ، سىز ھازىر ئەتراپىڭىزدا نۇرغۇن ئەيدىز بىمارى بىلەن ئۇرتاق تۇرمۇش كەچۈرىۋاتىسىز. سىز ئۇلارنىڭ قايسىسىنىڭ ئەيدىز، قايسىسىنىڭ ئەيدىز ئەمەسلىكىنى ئەلبەتتە بىلمەيسىز. باشقا كىسەل بولسا ئۇ مەن ئۈپكە كىسىلى ياكى رىماتىزىم دەپ ئۇچۇق دىيىشى مۇمكىن. بىراق بۇ كىسەل بولغۇچى  ئۇياتلىق ھىسابلايدىغان بۇ خىل كىسەلنىڭ ئەھۋالىنى سىزگە ئۇچۇق ئېيتماسلىقى تۇرغانلا گەپ.
    شۇنداق تۇرسا بۇ كىسەلنىڭ يەنە باشقا شەكىل ۋە يوللاردا،   مەسىلەن: ساتىراچخانا، قان تەقدىم قىلىش، قان ئېلىش ئورۇنلىرى ... قاتارلىقلاردا تارقىلىش ئىھتىمالى كۈچلۈك تۇرسا،  سىز ئۇنداق ئۇرۇنغا بارمايمەن دىيەلەمسىز؟
5.  يۇقۇملانغۇچىنىڭ ئۆچ ئېلىش قارا نىيىتى.
  x, V& N# t" v, m. [4 ^8 @& ^  f: d   بەزى يۇقۇملانغۇچىلار تۈرلۈك ئازدۇرۇش ۋە بىر قېتىملىق خاتالىق سەۋەبلىك بۇ خىل كىسەلگە گىرىپتار بۇلۇپ قېلىۋاتىدۇ. ئۇلارنىڭ ساپاسىنىڭ تۈۋەنلىرى  كىسەل بولغىنىنى بىلگەن ھامان قاتتىق ئازابلىنىدۇ-دە،  ئۇخشاش ئۇسۇل بىلەن باشقىلارغا يۇقتۇرۇش ئارقىلىق تەڭ تۈگىشىش ياكى ئۈچ ئېلىش پىسخىكىسى پەيدا بۇلۇپ قالىدۇ. ھالبۇكى بۇنداق پىسخىكىنى ئۈگەرتىشكە ئۇرۇنۇپ كۈرىدىغان پىسخىكا مەسلىھەتچىلىك ئورۇنلىرى ياكى شۇ قاتاردىكىلەر بۇ مەسئۇلىيەتتىن يىراق.

  R# k& I' p* r& q4 U9 m5 F* l
9 g! Q; J/ t5 L8 t& v3 mشىنجاڭدىكى ئەيدىز كېسەللىك ئەھۋالى
# e/ a  p. |  Z+ J$ o  r       شىنجاڭ ئۇيغۇر ئاپتۇنۇم رايۇنى بولسا مەملىكىتىمىزدىكى ئەيدىز كېسىلىنىڭ تارقىلىشى ئەڭ ئېغىر بولغان ئۆلكىلەرنىڭ بىرى، 1995-يىلى تۇنجى ئەيدىز بىمارى دوكىلات قىلىنغاندىن بېرى، كېسەللىكنىڭ تارقىلىشى تېز بولدى. شىنجاڭ ئۇيغۇر ئاپتۇنۇم رايۇنىدا كېسەللىكنىڭ تارقىلىش ئالاھىدىلىكى تۆۋەندىكىچە: 1. يۇقۇملانغۇچىلار 20~39 ياشقىچە بولغانلارنى ئاساس قىلغان.2. ئىشپىرىسنى ئورتاق ئىشلىتىپ زەھەر چەككۈچىلەردە كۆپ كۆرۈلگەن، بىراق يېقىنقى مەزگىلدىكى تارقىلىش يۈزلىنىشدىن قارىغاندا جىنسىي مۇناسىۋەت ئارقىلىق تارقىلىش سۈرئىتى تېز ئۆرلىگەن.3. يۇقۇملانغۇچىلار ئىچىدە ئاز سانلىق مىللەتلەرنىڭ نىسبىتى يۇقىرى بولغان، مەدەنىيەت سەۋىيەسى تۆۋەن بولغانلار يۇقۇرى نىسبەتنى ئېگەللىگەن. 4. ئادەتتە ئىقتىسادىي ئەھۋالى تۆۋەن بولغان ئائىلىلەر ئەيدىز كېسىلىنىڭ تەسىرىگە ئۇچىرىغان. 5. يۇقۇملانغۇچىلار ئاساسلىقى غۇلجا شەھىرى، ئۈرۈمچى شەھىرى قاتارلىق بىرقانچە چوڭ شەھەرلەرگە مەركەزلەشكەن.
شىنجاڭ ئىجتىمائىي پەنلەر ئاكادىمىيىسى تەتقىقات بۆلۈمىنىڭ مۇئاۋىن تەتقىقاتچىسى تۇرغۇنجان(吐尔文江)نىڭ دېيىشىچە: تۈپ سەۋەپ يەنىلا ئەيدىز بىمارلىرى ۋە يۇقۇملانغۇچىلارنى كەمسىتىشتىن ئىبارەت بولۇپ، جەمىيەتنىڭ ئەيدىز بىمارلىرى ۋە يۇقۇملانغۇچىلارنى كەمسىتىشىنىڭ ناھايىتى چوڭقۇر ئىجتىمائىي ئارقا كۆرۈنۈشى مەۋجۇت. گەرچە دۆلەت ئەيدىز كېسىلىنىڭ ئالدىنى ئېلىشقا يىلمۇ-يىل مەبلەغنى كۆپەيتىپ سېلىپ، ئالدىنى ئېلىش تەشۋىقاتنى كۈچەيتكەن بىلەنمۇ، نۇرغۇن ئاممىنىڭ ئەيدىز كېسىلىنىڭ ئالدىنى ئېلىشقا بولغان تۇنۇشى يەنىلا تۆۋەن بولماقتا.
          كەمسىتىشتىن ساقلىنىش ئۈچۈن، نۇرغۇن ئەيدىز بىمارلىرى ۋە يۇقۇملانغۇچىلار كېسەللىك ئەھۋالىنى يۇشۇرىدۇ. بىر ئائىلىدە ياشىغان ئانا ئەيدىز ۋىرۇسىدىن يۇقۇملانغۇچى بولغان بولسا ئۇ ئائىلىسدىكىلەردىن كېسەللىك ئەھۋالىنى يۇشۇرىدۇ، ناۋادا ئائىلىسىدىكىلەر بىلىپ قالسىلا مەقسەتلىك ھالدا ئۇنىڭدىن يىراقلىشىشقا باشلايدۇ، ئۇنى ئائىلىدە يالغۇز قويىدۇ، بۇنداق بىمارنىڭ ياكى يۇقۇملانغۇچىنىڭ دەردى تولۇپ تاشقىچە بولسىمۇ ھىچكىمگە دىيەلمەيدۇ، ھەتتا بەرداشلىق بېرىپ روھى جەھەتتىن تەلۋىلىشىپ بەزىلىرى ئۆلۈۋېلىشنى ئويلىشىدۇ.    كەمسىتىلىش ـــ نۇرغۇن ئەيدىز بىمارلىرى ۋە يۇقۇملانغۇچىلارنىڭ بېشىدىكى قىلىچقا ئايلىنىپ، ئۇلارنىڭ يۈرىكىنى بىر-بىرلەپ چاناپ داغلىماقتا...        شىنجاڭ ئۇيغۇر ئاپتۇنۇم رايۇنلۇق ئەيدىز كېسىلىنىڭ ئالدىنى ئېلىش رەھبەرلىك گورۇپپا ئىشخانىسىنىڭ خىزمەتچى خادىملىرىنىڭ دېيىشىچە، نۆۋەتتە شىنجاڭ ئۇيغۇر ئاپتۇنۇم رايۇنىمىزدىكى ئەيدىز كېسىلىنىڭ تارقىلىش يۆلىنىشىدە تۆۋەندىكىدەك ئالاھىدىلىك بولماقتا: كېسەللىك ئەھۋالى يەنىلا نىسبەتەن يۇقۇرى ھالەتنى ساقلىغان بولۇپ، يۇقۇرى ئۆرلەش سۈرئىتىدە ئازراق ئاستىلاش بولغان؛ تۇمۇردىن ئوكۇل قىلىپ زەھەر چېكىدىغانلارنىڭ يۇقۇملىنىش نىسبىتىدە تۆۋەنلەش بولۇپ، جىنسىي مۇناسىۋەت ئارقىلىق يۇقۇملىنىش ئاساسلىق يۇقۇملىنىش يولى بولۇپ قالغان؛ يۇقۇملىنىش يۆلىنىشىدە خەتەرلىك كىشىلەر توپىدىن ئادەتتىكى كىشىلەر توپىغا قاراپ يامرىغان بولۇپ، جەمىيەتتە بۇ ئەھۋال ئاللاقاچان نامايەن بولغان، ئالدىنى ئېلىش-كونترۇل قىلىش ۋەزىيىتى ناھايىتى كەسكىن بولماقتا.
/ h# u, N/ D8 W5 ?% W6 s# }5 B3 r
6 K6 L1 M; R8 L4 h0 v2011-يىلى 11-ئاينىڭ 30-كۈنى مۇخبىرنىڭ ئاپتۇنۇم رايۇنلۇق سەھىيە نازارىتىدىن ئېگەللىشىچە، 2011-يىلى 9-ئاي ئاخىرىغىچە ئاپتۇنۇم رايۇنىمىزدا جەمئىي دوكىلات قىلىنغان ئەيدىز بىمارلىرى ۋە يۇقۇملانغۇچىلار 35398 نەپەر بولۇپ، بۇنىڭ ئىچىدە بىمار 6897 نەپەر، ئۆلگىنى4777نەپەر. مۆلچەرگە ئاساسلانغاندا ئاپتۇنۇم رايۇن بويىچە يۇقۇملانغانلار سانى 6 تۈمەن(60000) گە يېتىدۇ. كېسەللىك 14 ۋىلايەت(ئوبلاست)نىڭ 94 ناھىيە(شەھەر، رايۇن)لىرىغا تارقالغان، بۇنىڭ ئىچىدە ئىلى ئوبلاستى، ئۈرۈمچى شەھىرى، ئاقسۇ ۋىلايىتى، قەشقەر ۋىلايىتى، خوتەن ۋىلايىتى ۋە تۇرپان ۋىلايەتلىرىدىكى ئەيدىز بىمارلىرى ۋە يۇقۇملانغۇچىلارنىڭ ئومۇمى سانى ئاپتۇنۇم رايۇن بويىچە يۇقۇملانغانلار ئومۇمى سانىنىڭ %91 نى ئىگەللەيدۇ، تارقىلىش ئۇسۇلىدا جىنسىي مۇناسىۋەت ئارقىلىق تارقىلىش ۋە ئىشپىرىسنى ئورتاق ئىشلىتىپ زەھەر چېكىش ئاساسىي ئورۇندا تۇرىدۇ.
! V' ?- ]. t( @' ~" Z5 e' l& W; s

" P# F3 R: k* [, |1 Y: X  [) C1 s
5 L0 X0 s# d2 c$ y4 ]0 Oئەيدىزنىڭ ئالامەتلىرى ۋە كېسەللىك جەريانى
1 m/ m' J3 G! h4 `( @# R+ W
' \+ y' m* ~3 m2 Z( [  ئەيدىز كېسىلىنىڭ يوشۇرۇن مەزگىلى بىر قەدەر ئۇزۇن، بەزىلىرىنىڭ ھەتتا ئون يىلدىن يىگىرمە يىلغىچە سوزۇلۇپ كېتىشى مۇمكىن، بۇ ۋىرۇسنى ئۇزاق يىل يوشۇرۇن ئېلىپ يۈرۈش مەزگىلىدە، ۋىرۇس ئېلىپ يۈرگۈچى ئەيدىز ۋىرۇسىنىڭ كەڭ كۆلەمدە تارقىلىشىنى ئىلگىرى سۈرۈۋېتىدۇ. ئەيدىز كېسىلىنىڭ شەكىللىنىش باسقۇچىنى تۆۋەندىكى تۆت تۈرگە يىغىنچاقلىغىلى بولىدۇ.
    1. يوشۇرۇن مەزگىلى (ئالامىتى يوق ئەيدىز). ئەيدىز ۋىرۇسىنىڭ تەنگە كىرىپ ياشاش، ماسلىشىش، كۆپىيىش باسقۇچى بولۇپ، ھېچقانداق ئالامەتلەرنى سەزگىلى بولمايدۇ، تەكشۈرتكەندە نورمال، ئۈچ ئايدىن كېيىن تەندىكى ئەيدىزگە قارشى ئانتىتېلا مۇسبەت (ئەيدىز ۋىرۇسى بىلەن يۇقۇملىنىش) كە ئايلىنىدۇ، تەخمىنەن %10 يۇقۇملانغۇچى لىمفا ئىششىش مەزگىلىگە كىرىدۇ.
    2. ئەيدىز خاراكتىرلىك لىمفا ھۈجەيرىسى ئىششىش مەزگىلى. بۇ مەزگىلدە ئەيدىز ۋىرۇسى لىمفا ھۈجەيرىلىرىگە قارىتا تاجاۋۇزچىلىقىنى باشلايدۇ، ھەمدە ئۈچ ئايدىن ئارتۇق ۋاقىتقىچە چېكىنمەيدۇ، كېسەللىك جەريانى ئۈچ ئايدىن تۆت يىلغىچە، كېسەللىك ئالامىتى بولسا (كەم بولغاندائۈچ يەردە، بويۇن، قولتۇق ئاستىدا)، قاتتىق يۆتكىلىشچان، ئادەتتە سىممېتىرىك بولغان ئۆسمە پەيدا بولىدۇ، بېسىپ ئاغرىش بولمايدۇ، پاتولوگىيىلىك بىئوپسىيەدىن قارىغانداياخشى سۈپەتلىك بولىدۇ. باشقا كلىنىكىلىق بەدەن ئالاھىدىلىكى بولمايدۇ ياكى پەقەتلا «چارچاش، قىزىش، كېچىدە تەرلەش، ئورۇقلاش، ئازراق ئىچى سۈرۈش» قاتارلىق ئالامەتلەردىن بىرى كۆرۈلۈپ، يېنىك ھالدا ئىممۇنىتېت كەمچىللىك ئالامىتى بولىدۇ، %10 كېسەللىك مىسالىدا ئەيدىزگە مۇناسىۋەتلىك يىغىندى كېسەللىك ئەھۋالى كۆرۈلىدۇ.
    3. ئەيدىزگە مۇناسىۋەتلىك يىغىندى كېسەللىك ئالامىتى (ARC). ئادەم بەدىنى ئەيدىز ۋىرۇسىدىن يۇقۇملانغاندىن كېيىن، كلىنىكىلىق ئالامەتلەر كۆرۈلىدۇ. كېسەللىك جەريانى ئادەتتە بىر يىلدىن ئۈچ يىلغىچە بولىدۇ، ئۇنىڭ خىزمەت، تۇرمۇش، بەدەن سالامەتلىك ئەھۋاللىرى تەسىرگە ئۇچرىغان بولۇپ، دوختۇرخانىدا يېتىپ داۋالىنىشقا توغرا كېلىدۇ. بەدىنى ئورۇقلاپ ئېغىرلىقى%10 چۈشىدۇ، بىر ئايدىن ئارتۇق ئىچى سۈرۈپ، بىر ئايغا يېقىن قىزىيدۇ (38 گرادۇستىن ئارتۇق)، تال چوڭىيىپ، ئېغىز بوشلۇقىدا ئاق داغ پەيدا بولىدۇ، ئۇيقۇچان بولۇپ قالىدۇ، كېچىدە تەرلەش، تېرە يېغى خاراكتىرلىك تېرە ياللۇغى، تەكشۈرۈش بىنورماللىق، قان پلاستىنكىلىرى ئازىيىش، قان ئازلىق ئالامەتلىرى كۆرۈلۈپ، %25 بىمار ئېغىر ھالەتتىكى ئەيدىزگە ئايلىنىدۇ.
    4. ئېغىر ھالەتتىكى ئەيدىز. كېسەللىك جەريانى ئادەتتە بىر يېرىم يىلدىن ئىككى يېرىم يىلغىچە بولىدۇ، تۇنجى ئالامىتى ئادەتتە قىزىش (ئادەتتە 38 گرادۇسقىچە)، تەرلەش، توڭۇشقاتارلىقلار؛ زىيادە چارچاش؛ ئورۇقلاش؛ 2 ئاي ئىچىدە 4 كىلوگرام ئورۇقلاش ياكى بەدەن ئېغىرلىقى %10 چۈشۈش؛ لىمفا ھۈجەيرىسى ئىششىپ چوڭىيىش، ئىزچىل ئۈچ ئايدىن ئارتۇق، ئاز دېگەندىمۇ ئۈچ ئورۇندا ئاغىرىش ئالامەتلىرى كۆرۈلۈش؛ جاۋغاي ياللۇغى؛ ئۈزلۈكسىز بىر ھەپتىدىن ئارتۇق ئىچى سۈرۈش؛ يۆتىلىش، دەم سىقىلىش؛ تاشما، بىنەپشە داغ پەيدا بولۇش، ئاسان قان چىقىش؛ باش ئاغرىش، بويۇن قېتىش، موسكۇل ئاغرىش، پالەچ بولۇش، پۇت-قوللىرىدا ماغدۇرسىزلىق، خامۇشلۇق، خام-خىيال، خاتا تۇيغۇ بولۇش قاتارلىق ئالامەتلەرمۇ كۆرۈلىدۇ. بۇنىڭدىن باشقا، يەنە كۆپ خىل قىزىل باكتېرىيە، ۋىرۇس، پارازىت قۇرتلاردىن ياللۇغلىنىش، ھەتتا كۆپ خىل ئۆسمە پەيدا بولۇش قاتارلىق ھادىسىلەرمۇ كۆرۈلىدۇ.



ئەگەر سىز ئۆزىڭىزنىڭ ئەيدىز كېسەللىكى ۋىرۇسىدىن يۇقۇملانغانلىقىڭىزدىن گۇمان قىلسىڭىز، جەزمەن سەھىيە تارماقلىرى تەرىپىدىن ئەيدىز ۋىروسىنى تەكشۈرۈپ بايقاش شارائىتى ۋە سالايىھىتى بار، دەپ بېكىتىلگەن داۋالاش - سەھىيە ئورۇنلىرىغا بېرىپ ، ئۆزىڭىزنى تەكشۈرتىشىڭىز لازىم.
& r9 P& |% M( e1 L7 s( [& g5 W, X! n
     ئەيدىز كېسەللىكىنىڭ ئالدىنى ئېلىش ساۋاتلىرى
   مەملىكەت ئىچىدىكى ھەرقايسى چوڭ دوختۇرخانا، سەھىيە  ئالدىنى ئېلىش پونكىتلىرى، جىنسىي كېسەللىكلەرنىڭ ئالدىنى ئېلىش ئورگانلىرىنىڭ ھەممىسى ئادەتتە ئەيدىز ۋىروسىنى تەكشۈرۈپ بايقاش شارائىتى ۋە سالايىھىتىگە ئىگە بولغان بولىدۇ. شۇڭا، سىز ئۆزىڭىزنى يۇقىرىقىدەك ئورۇنلاردا تەكشۈرتىڭ. ھەرگىزمۇ << يالاڭئاياق دوختۇر >> لارغا كۆرۈنۈپ داۋالانماڭ. ئەگەر لابوراتورىيىلىك تەكشۈرۈش نەتىجىسى مۇسبەت چىقسا، بۇ سىزنىڭ ئەيدىز ۋىرۇسى بىلەن يۇقۇملانغانلىقىڭىزنى ۋە سىزنىڭ ئەيدىز ۋىرۇسىنى ئېلىپ يۈرگۈچى ئىكەنلىكىڭىزنىئسپاتلايدۇ. ئەمما، تېخى سىزنى ئەيدىز كېسەللىكى بىمارى دېيىشكە بولمايدۇ.
     ئەيدىز كېسەللىكىنىڭ يۇشۇرۇن دەۋرى ناھايىتى ئۇزۇن بولۇپ، ئادەتتە 8 -5 يىلغىچە بولىدۇ. بەزىدە 10 يىلدىنمۇ ئېشىپ كېتىدۇ. ئەيدىز كېسەللىكى ۋىرۇسىدىن يۇقۇملانغۇچىلارنىڭ ھەممىسى ئەيدىز ئاتلىق كېسەللىك يالماۋۇز تەرىپىدىن زىيانلانغۇچىلار بولۇپ، ئەتراپتىكىكىشىلەر ئۇلارغا كۆڭۈل بۆلۈشى ۋە مىھرى - مۇھەببەت بېرىپ ئاسرىشى كېرەك. بۇ خىل كشىلەرنى كەمسىتىپ خورلاشقا قەتئىي بولمايدۇ.
, T, q8 v3 U1 I0 G' Z7 y      سىز ئەيدىز كېسەللىكىنىڭ ئالدىنى ئېلىش ساۋاتلىرىنى بىلسىڭىز، بىلىدىغانلىرىڭىزنىئۆپ - چۆرىڭىزدىكى دوست -بۇرادەر، ئەلۇ - قاياشلىرىڭىزغا سۆزلەپ بېرىڭ.
    1 . ئەيىدىز كېسەللىكى بولسا ئۆلۈش نىسبىتى ناھايىتى يۇقىرى بولغان، ئۆتكۈر يۇقۇچان بىر خىل كېسەللىك. نۆۋەتتە بۇ خىل كېسەللىكنى داۋالاپ ساقايتىدىغان دورا ۋە داۋالاش ئۇسۇلى يوق. ئەمما ئەيدىز كېسەللىكىنىڭ ئالدىنى ئالغىلى بولىدۇ.
     2. ئەيدىز كېسەللىكى ۋىرۇسى ئاساسلىقى يۇقۇملانغۇچىنىڭ قېنى، ئسپىرمىسى، جىنسىي يول ئاجراتمىسى، سۈتى قاتارلىقلاردا مەۋجۇد بولىدۇ. شۇڭا، ئەيدىز كېسەللىكى ۋىرۇسى << جىنسىي ئۇچرىشىش، قان، ئانا - بوۋاق >>دىن ئىبارەت  3 خىل يول ئارقىلىق يۇقىدۇ. زور كۆپ ساندىكى يۇقۇملانغۇچىلار بارا - بارا تەرەققىيقىلىپ، 10- 5 يىل ۋاقىت ئۆتكەندىن كېيىن ئەيدىز كېسەللىكى بىمارىغا ئايلىنىدۇ. ئادەتتە كېسەللىك قوزغىلىپ، 3 - 2 يىلدىن كېيىن ئۆلۈپ كېتىدۇ.  
     3. ئەيدىز كېسەللىكى بىمارى ۋە ئەيدىز كېسەللىكى ۋىرۇسىدىن يۇقۇملانغۇچىلار بىلەن كۈندىلىك ئۇچرىشىش، بىرلىكتە خىزمەت قىلىش ( قول ئېلىشىپ كۆرۈشۈش، قۇچاقلىشىش، بىرلىكتە غىزالىنىش، قاچا - قۇچىلارنى، ئىشخانا بويۇملىرىنى ئورتاق ئىشلىتىش ) تۈپەيلى ئەيدىز كېسەللىكى يۇقمايدۇ. ئەيدىز كېسەللىكى تەرەت قاچىسى، تېلفون، قاچا - قۇچا، يوتقان - كۆرپە، سۇ ئۈزۈش كۆلچىكى، مۇنچىخانا قاتارلىق ئاممىۋىي ۋاسىتىلەر ۋە سورۇنلار ئارقىلىق تارقالمايدۇ. يۆتىلىش، چۈشكۈرۈش، چىۋىن - پاشىلار چېقىش قاتارلىق يوللار ئارقىلىقمۇ يۇقمايدۇ.
      4. پاك - دىيانەتلىك، ئىپپەت - نۇمۇسلۇق بولۇپ، جىنسىي ئەخلاققا ياخشى رىئايە قىلغاندا، جىنسىي ئۇچرىشىش ئارقىلىق يۇقىدىغان ئەيدىز كېسەللىكىنىڭ ئالدىنى تولۇق ئالغىلى بولىدۇ.
      5. ھامىلىدارلىقتىن ساقلىنىش قاپچۇقىنى توغرا ئىشلەتكەندە، ھامىلىدارلىقتىن ساقلىنىش ئۈنۈمىگە ئېرىشىپلا قالماستىن، يەنە ئەيدىز كېسەللىكىدىن يۇقۇملىنىش مۇمكىنچىلىكىنى تۆۋەنلەتكىلى ۋە جىنسىي كېسەللىكلەرنىڭ خەۋىپىنى كېمەيتكىلى بولىدۇ.
    6. جىنسىي كېسەللىكلەرنى بالدۇر داۋالاپ ساقايتقاندا، ئەيدىز كېسەللىكىنىڭ خەۋىپىنى كېمەيتكىلى بولىدۇ. رەسمىي دوختۇرخانىلار ھەقىقىي تۈردە خۇسۇسىي مەخپىيەتلىكىڭىزنى قاتتىق ساقلىغان ئاساستا، تەكشۈرۈپ دىئاگنوز قويۇش، داۋالاش ۋە مەسلىھەت بېرىش قاتارلىقمۇلازىمەتلەر بىلەن تەمىن ئېتىدۇ. زۆرۈز بولغاندا، ئۆزىڭىز تۇرۇشلۇق جايدىكى جىنسىي كېسەللىكلەر ۋە ئەيدىز كېسەللىكىنىڭ ئالدىنى ئېلىش قىزىق لىنىيىلىك تېلفونلىرىغا تېلفون قىلىپ مەسلىھەت سورىسىڭىز بولىدۇ.
      7. شىپىرسنى ئورتاق ئىشلىپ، زەھەر چېكىش بولسا ئەيدىز كېسەللىكىنىڭ ئاساسلىق تارقىلىش يوللىرىدىن بىرى. شۇڭا، زەھەر چېكىشكە قارشى تۇرۇپ، ھاياتلىقنى قەدىرلەش لازىم.
     8. زۆرۈر بولمىغان ئەھۋال ئاستىدا ، قان سالدۇرماسلىق ، ئوكۇل ئۇرغۇزماسلىق ، يۇقىرى ئۆلچەمدە دېزىنفېكسىيە قىلىنمىغان ئەسۋاپ-ئۈسكىنىلەر بىلەن چىش تارتقۇزماسلىق ۋە چىشنى ئىسكەتلەتمەسلىككېرەك. ئەيدىز كېسەللىكى ۋىرۇسى تەكشۈرۈلۈپ، يۇقلىقى ئېنىقلانغان قان ۋە قان ياسالمىلىرىنىئىشلىتىش لازىم.
4 ~) y( Z+ P: Z      9. ئەيدىز كېسەللىكى بىمارلىرىغا كۆڭۈل بۆلۈش، ئۇلارغا ياردەم بېرىش ۋە ئۇلارنى كەمسىتمەسلىك كېرەك. ئۇلار كېسەللىكنىڭ زىيانكەشلىكىگە ئۇچرىغۇچىلار بولۇپ، ئىنسانپەرۋەرلىك نۇقتىسىدىن ئېلىپ ئېيتقاندىمۇ، ئۇلارغا سەمىمىي ھېسداشلىق قىلىش ۋە ياردەم بېرىش كېرەك. ئائىلە ۋە جەمىئىيەت ئۇلار ئۈچۈن دوستانە بولغان ، چۈشىنىشكە تولغان، ساغلام بولغان ياشاش ۋە خىزمەت قىلىش مۇھىتى ھازىرىلاپ بېرىشى كېرەك. ئۇلارنىڭ ئاكتىپ ھالدىكى ياشاش پوزىتىسىيىسى ، خەۋىپلىك قىلمىشلاردىن قول ئۈزۈپ ئۆزگىرىش، داۋالاشقا ماسلىشىش قاتارلىق ھەرىكەتلىرىگە ئىلھام بېرش ، رىىغبەتلەندۈرۈش كېرەك. بۇنداق بولغاندا، ئۇلارنىڭ ھاياتلىق سۈپىتىنى ئاشۇرۇپ، ھاياتىنى ئۇزارتقىلى بولۇپلا قالماسىتن بەلكى يەنە، ئەيدىز كېسەللىكىنىڭ تارقىلىشىنىڭ ئالدىنى ئلىپ، جەمىئيەتنىڭ مۇقىم، خىرامان بولۇشىنى ئىشقا ئاشۇرغىلى بولىدۇ.
3 j+ S+ [1 T, Z+ z0 M; d& A
يۇقارقى كۆز قاراش ۋە بەزى سان سىفىرلاردا خاتالىق بۇلىشى تەبىئى. چۈنكى ئاددىي ئىنساننىڭ بىلىدىغىنى ئاددىي ۋە چەكلىك ئىكەن. يۇقارقى نۇقتىلاردا خاتالىقلارنى كۆرسىتىش بىلەن بىرگە تۈۋەندىكى تەۋسىيەمنى كۈرۈپ بېقىشىڭلارنى، ئويلىنىپ بېقىشىڭلارنى ئۈمىد قىلىمەن .    تورداشلارنىڭ مىللەتنىڭ بېشىدىكى بۇ خەۋپلىك مەسىلىدە ئورتاق ئويلىنىپ، ئۈزىمىزگە ۋە ئەتراپىمىزدىكىلەرگە مەسئۇل بۇلۇپ، ئەيدىزنىڭ تارقىلىش يولى ۋە  نۆۋەتتكى تارقىلىش ئەھۋالى، ئالدىنى ئېلىش ئۇسۇلى، ئەيدىز بولۇپ بولغانلار بولسا پىسخىكا جەھەتتىن تەربىيە قاتارلىقلارنى ياخشى ئىشلىشىمىزنى تەۋسىيە قىلماقچى.

  x3 S: L  M/ A9 V! k3 B' k1 \0 O- jتېلۋېزوردىن دۆلەت رەئىسى شىجىنپىڭنىڭ ئايالى پېڭلېيۈەننىڭ ئەيدىز كېلسىلىگە گېرىپتار بولغان بالىلار بىلەن بىرلىكتە ئىشلىگەن ئەيدىزنىڭ ئالدىنى ئېلىش تەشۋىقات فىلىمنى كۆرگەندىن كېيىن ماڭا بەك تەسىر قىلدى . شۇ سەۋەپتىن ئەيدىز خەۋىپى بىر قەدەر ئېغىر بولغان شىنجاڭدا ياشاۋاتقان ئاددىي پۇقرا بولساممۇ ،قولۇمدىن كېلىشىچە يۇقارقى بىلىملەرنى توپلاپ ئۆزۈم باشقۇرۇۋاتقان ئۇلىنىش قانىلى، تورلاش تورى ۋە ئۈندىدار تورىدا مەخسۇس  بىر ئاي ئېلان قويۇپ تەشۋىق قىلىشنى لايىق تاپتىم .  ئەگەر سىزمۇ  ئۆزىڭىز باشقۇرۇۋاتقان توربەت،بلوگ  ۋە ياكى ئۈندىدار سالونىڭىزدا ئەيدىزدىن مۇداپىيەلىنىش تەشۋىقاتى ئېلىپ بارماقچى بولسىڭىز ئېلان رەسىمىنىڭ PSD ھۆججىتىنى ئەۋەتىپ بەرسەم ياكى سىز تەلەپ قىلغان چوڭلۇقتا ئىشلەپ بەرسەم بولىدۇ .
8 o* Q/ U6 T2 h7 `+ sئالاقە QQ نومۇرۇم : 4267015 (قوشۇۋالغاندا ئەسكەرتىش بېرىڭ.)

مەنبە: بۇ مەزمۇنلار يارپ تورىدىكى ئالاقىدار مەزمۇنلارغا ئاساسەن توپلانغان
8 O. g: {9 z- uئەيدىزگە ئائىت تېخىمۇ كۆپ بىلىملەرنى يارپ زەھەر چەكلەش ۋە ئەيدىزدىن مۇداپىيەلىنىش تورىدىن كۆرۈڭ .
# D& n6 E% P: F4 S) `# |: K9 j% F2 J
5 ?; B' U4 K7 j) b+ j* w  l' w. a% Gيارپ تورى
) j, H" P) q% ~8 Q* f& B1 C

dolanboy

بەك  ياخشى ئىشتىن بىرنى قىلىپسىز   ئاپرىن！！！

WOLKANI

ياخشى مەزمۇن،ئىكەن ،رەخمەت 1