ئابدۇرۇسۇل مۇھەممەد ئەلتۇغنىڭ تەرجىمىھالى

Tursunniyaz

, d* q6 V+ U% t% P3 y
  k; n; X0 X; I2 ~! _0 D

ئابدۇرۇسۇل مۇھەممەت

* Y6 Y* N/ S) J. V; }
0 h+ E; Y% @# c  ^+ b% ~; Uئابدۇرۇسۇل مۇھەممەد ئەلتۇغنىڭ تەرجىمىھالى

4 H' l- h4 x5 Gئابدۇرۇسۇل مۇھەممەد ئەلتۇغ 1974-يىلى 6-ئاينىڭ 19-كۈنى، ئۇيغۇر ‹‹ئون ئىككى مۇقامى››نىڭ مۇبارەك تەۋەللۇتگاھى، ئۇيغۇر مەدەنىيىتىنىڭ بۆشۈكلىرىدىن بىرى، تىللاردا بادام يۇرتى دەپ تەرىپلىنىپ كېلىۋاتقان قەدىمىي ئاستانە يەكەن ناھىيەسىنىڭ بۈك-باراقسان يېشىللىققا تولغان ۋە زۇمرەت سۇلىرى شېرىلداپ ئېقىپ تۇرىدىغان، خۇشھاۋالىق مۇنبەت يۇرت - مىشا (مىرشاھ) يېزىسى ياغاچچىلار كەنتىدە دوختۇر ئائىلىسىدە تۇغۇلغان. باشلانغۇچ -ئوتتۇرا مەكتەپلەرنى ئۆز يېزىسىدا ئوقۇپ تۈگىتىپ، 1989-يىلىدىن 1992-يىلىغىچە يەكەن پىداگوگىكا مەكتىپىنىڭ ئومۇمىي پەن سىنىپىدا ئوقۇپ ئوقۇتقۇچى بولغان.ئالىي مائارىپ بويىچە ئۆزلۈكىدىن ئۆگىنىپ ئۇيغۇر تىل-ئەدەبىياتى كەسپىنىڭ تولۇق كۇرس ئوقۇش تارىخىغا ئىگە بولغان. 2003-يىلىدىن ھازىرغىچە ئانا مەكتىپى مىشا يېزىلىق ئوتتۇرا مەكتەپتە ئىلمىي مۇدىر بولۇپ ئىشلەۋاتىدۇ.
ئۇنىڭ تۇنجى ئىجادىيىتى 1991-يىلى 11-ئايدا ‹‹يەكەن گېزىتى›› دە ئېلان قىلىنغان ‹‹تەئەججۈپ›› ناملىق نەسىردىن باشلانغان بولۇپ ھازىرغىچە تۈرلۈك گېزىت-ژۇرناللاردا ‹‹ئۈزۈلمەس ئېقىن››، ‹‹ئاق چاچ ھەققىدە ناخشا››، ‹‹ يۇمىلاق خەرىتە››، ‹‹بەغەرەز››، ‹‹ خىلۋەتتىكى يارقىن چۈشلەر››، ‹‹قەشقەرنامە››، ‹‹ئەڭ مەغرۇر تۇيغۇدا چېكىمەن ئازاب››، ‹‹يوليورۇق›› قاتارلىق  200پارچىدىن ئارتۇق شېئىر، داستان، نەسىر، ھېكايىلارنى، ‹‹ئەخلاق تەربىيەسىنى قانداق ئېلىپ بېرىش كېرەك››، ‹‹ئۇيغۇرلارنىڭ ئەنئەنىۋىي ئاشلىق، مېۋە-چېۋە ساقلاش ئۇسۇللىرى ھەققىدە››، ‹‹مىكرو ھېكايىلار توغرىسىدا››، ‹‹ ‹چار› سۆزىنىڭ كېلىش مەنبئى توغرىسىدا››، ‹‹تىل-ئەدەبىيات دەرسخانا ئوقۇتۇشىنى باھالاشنىڭ خاس ئۆلچىمىنى بىكىتىش كېرەك›› قاتارلىق ئون پارچىدىن ئارتۇق ئىلمىي، نەزەرىيىۋىي ماقالىلارنى يېزىپ ئېلان قىلدۇرۇپ  ئۆزىنىڭ كۆپ قىرلىق تالانتىنى نامايەن قىلىپ، كەڭ كەسىپداشلار ئارىسىدا بەلگىلىك تەسىر قوزغىدى. 1999-يىلى ‹‹جوڭگۇ مىللەتلىرى›› ژۇرنىلىدا ئېلان قىلىنغان ‹‹قويمىچى›› ناملىق ساتېراسى جامائەتنىڭ ياخشى باھاسىغا ئېرىشىش بىلەن بىرگە ئاھاڭغا سېلىنىپ ناخشا قىلىپ ئېيتىلىپ خەلق ئارىسىغا كەڭ تارقالدى. بىر قىسىم ئەسەرلىرى ‹‹زەرەپشان گۈلزارى››، ‹‹جەزبىدار گۈلدەستىلەر›› قاتارلىق كوللىكتىپ توپلاملارغا تاللاپ كىرگۈزۈلدى ۋە سۈرەتلىك تەرجىمىھالى تونۇشتۇرۇلدى. ‹‹خىلۋەتتىكى مەھەللەم››، ‹‹قەشقەرنامە››، ‹‹يوليورۇق››  قاتارلىق ئەسەرلىرى تۈرلۈك ئەدەبىي مۇكاپاتلارغا، ئۈچ پارچە ئىلمىي ماقالىسى ‹‹شىنجاڭ مائارىپى ژۇرنىلى››، ‹‹شىنجاڭ مائارىپى گېزىتى›› ۋە قەشقەر ۋىلايەتلىك ئوقۇتۇش تەتقىقات جەمئىيىتى تەرىپىدىن مۇكاپاتلاندى.بىر قىسىم ئەسەرلىرى ھەر دەرىجىلىك رادىيو ئىستانسىسىلىرىدا ئاڭلىتىلدى ۋە ئىجادىي ھاياتى مەخسۇس تونۇشتۇرۇلدى.
  t3 T0 }7 B& ?' F$ ~/ H    ئۇنىڭ ئىجادىيىتىدە  بالىلار ئەدەبىياتى ئەسەرلىرىمۇ خېلى زور سالماقنى ئىگىلەيدۇ. ئۇنىڭ بالىلار ئۈچۈن يېزىپ مەتبۇئاتلاردا ئېلان قىلدۇرغان  تىلى يەڭگىل، تارتىملىق، چۈچۈك، قىزىقارلىق بولۇشتەك ئالاھىدىلىكلەرنى ئۆزىگە مۇجەسسەملىگەن ‹‹چىرايلىق››، ‹‹كىچىك مۇئەللىم››،  ‹‹بولدۇم مۇزىي باشلىقى››، ‹‹شىرچاقنىڭ ئوۋغا چىقىشى››، ‹‹ۋاپاسىز قاغا››،  ‹‹ئۇرۇق، سازاڭ ۋە تۇپراق››، ‹‹يۇلتۇزلارنى ئۈزىمەن››، ‹‹بىز ئورمىنى تۈگەتتۇق››، ‹‹كەشتە تىكىمەن›› قاتارلىق بىر تۈركۈم شېئىر، چۆچەك- مەسەللىرى كىچىك ئوقۇرمەنلەرگە ئۆزگىچە زوق ۋە راھەتبەخشلىك ئاتا قىلىدۇ. بولۇپمۇ ئۇنىڭ شېئىرلىرىدا چاقناپ تۇرغان قويۇق مىللىي تۇرمۇش كارتىنىسى، ئەنئەنىۋىي گۈزەل ئائىلە ئەخلاقى، سەھرا بالىلىرىنىڭ قايناق تۇرمۇشى ۋە ئىنتىلىشلىرى، ئەسەرلىرىدە ئىشلىتىلگەن يەرلىك شىۋە، كونا ۋە ساپ ئۇيغۇرچە سۆزلەر ئۇنىڭ بالىلار شېئىرلىرىنى كۈچلۈك ھاياتىي كۈچكە ئىگە قىلغان. ئۇنىڭ بالىلار شېئىرلىرىنىڭ قاپىيەلىرى تولۇق،  رېتىمى ئېنىق، ئاھاڭدارلىقى كۈچلۈك،  ناخشا قىلىپ ئېيتىشقا ئەپلىك بولۇشتەك ئالاھىدىلىكلىرى بىلەن بالىلارنى ئۆزىگە كۈچلۈك جەلپ قىلىدۇ.
) e# k- f+ g" P2 [‹‹بالىلار ئەسەرلىرى بالىلارنى بالىلارچە ھېسسىي دۇنياغا باشلاپ كىرىش بىلەن بىرگە ئۇ يەنە  بالىلارنىڭ تىل ئىشلىتىش ئىقتىدارىنى ئۆستۈرۈشكە، تىل جۇغلانمىسىنى ئاشۇرۇشقا مۇئەييەن دەرىجىدە ياردەم بېرەلەيدىغان بولۇشى كېرەك. ھازىر كۆپ قىسىم بالىلار تۇرمۇشىمىزدا ئەزەلدىن ئىشلىتىلىپ كېلىۋاتقان،ئەجداتلىرىمىز ئىزچىل قوللىنىپ كېلىۋاتقان، ئەمما ئىستىمالىمىزدىن چۈشۈپ قىلىش خەۋپىگە دۇچ كېلىۋاتقان ئۈلگۈرجەك، نوگاي، رېپىدە(يىپىدە)، قۇ(ئىشتانباغ)، تۇزلۇق قاپىقى، تۈكۈچ(تۈكچە)، چۇ، خۇرجۇن، تۈگمەن، لاخشىگىر...دېگەندەك تۇرمۇش ئاتالغۇلىرىنىڭ مەنىسىنى ئانچە چۈشىنىپ كەتمەيدۇ. ھەتتا بىز ھەر كۈنى ئىشلىتىپ كېلىۋاتقان پىدىگەن، يېسىۋلەك، كەرەپشە، بەرەڭگە... قاتارلىق كۆكتاتلارنىڭ ئىسمىنىڭ ئۇيغۇرچە ئاتىلىشىنى ئۇقالماي گاڭگىرايدۇ. بىز ئەنئەنىۋىي تىل بايلىقىمىزنى قېزىپ چىقىپ بالىلار ئەسەرلىرىمىزدە دەل جايىدا ئىشلىتىش ئارقىلىق ساپ ئانا تىل بايلىقىمىزنى بالىلارنىڭ قەلبىگە سىڭدۈرۈش ئۈچۈن زۆرۈر بولغان تىرىشچانلىقلارنى كۆرسىتىشىمىز كېرەك.››-دەيدۇ ئۇ ئۆزىنىڭ بالىلار ئەدەبىياتى ئىجادىيىتى ھەققىدىكى قاراشلىرىنى شەرھىيلەپ.
" D0 @3 J! s/ E+ Z5 Z6 Mئۇ يەنە ‹‹ناخشىچى ئېشەك››، ‹تاۋۇس ئەللەيىن››،‹‹رەسسام مايمۇن››،  ‹‹بېلىق بىلەن قاقىرا›› قاتارلىق 20پارچىدىن ئارتۇق شېئىرىي چۆچەك يېزىپ چىقىپ، ئۇيغۇر ئەدەبىياتىدا شېئىرىي چۆچەك ئاز بولۇشتەك بوشلۇقنى تولدۇرۇش ئۈستىدە دادىللىق بىلەن ئىزدەندى. ئۇنىڭ شېئىرىي چۆچەكلىرىنىڭ ۋەقەلىكى قىزىقارلىق ۋە ئەگرى-توقاي، تىلى جانلىق ۋە ئوبرازلىق بولۇپ، ئوقۇغان كىشىنى ئىختىيارسىز كۈلكە دۇنياسىغا غەرق قىلسا، يەنە بىر تەرەپتىن ھەر بىر چۆچەكتە چاقناپ تۇرغان ھايات ھېكمەتلىرى كىشىنى ئىختىيارسىز تەپەككۇر دۇنياسىغا باشلاپ كىرىدۇ. بولۇپمۇ ئۇ يازغان ‹‹ناخشىچى ئېشەك›› ناملىق شېئىرىي چۆچەك تىلنىڭ يۇمۇرلۇقلىقى، قۇرۇلمىسىنىڭ ئۆزگىچىلىكى بىلەن ‹‹شىنجاڭ ئۆسمۈرلىرى›› گېزىتىدە ئېلان قىلىنىشى بىلەنلا ئۆسمۈر- بالىلارنىڭ سۆيۈپ ئوقۇشىغا نائىل بولدى.
ئۇ يەنە خەنزۇ تىلىنى ئىشتىن سىرت ئۆزلۈكىدىن ئۆگىنىپ مەكتەپ تەلىم-تەربىيەسى، بالىلارنىڭ تۇرمۇشى، ھېس تۇيغۇسى ئەكىس ئەتتۈرۈلگەن ‹‹كۆۋرۈك››، ‹‹ھېلالئاي››، ‹‹رەسىم تېرىش››، ‹‹تۇنجى دەرس››، ‹‹ئەتىرگۈلنىڭ بىشارىتى››، ‹‹مۇنۇ بېلىجان قويۇپتۇ›› قاتارلىق 300پارچىدىن ئارتۇق مەسەل-چۆچەك، ھېكايە، ئەدەبىي خاتىرىلەرنى ئۇيغۇرچىغا تەرجىمە قىلىپ مەتبۇئاتلاردا ئېلان قىلدۇردى. ئۇ تەرجىمە قىلغان ‹‹مەكتەپكە بېرىش يولىدا›› ناملىق بالىلار ھېكايە فېلىمى ھەر دەرىجىلىك تېلىۋىزىيە ئىستانسىسىلىرىدا قويۇلۇپ ياش-ئۆسمۈرلەرنىڭ ياقتۇرۇپ كۆرۈشىگە ئېرىشتى. بىر قىسىم تەرجىمە ئەسەرلىرى دەرسلىك يانداشما مەشىقلىرىگە تاللاپ كىرگۈزۈلدى.
4 P# R* M4 P; T3 e  o$ }  ھازىر شائىر ئابدۇروسۇل مۇھەممەد ئەلتۇغ  بالىلار ئۈچۈن يازغان ‹‹شامال ئەسلى بوۋامكەن›› ناملىق شېئىر توپلىمىنى، ‹‹ناخشىچى ئېشەك›› ناملىق مەخسۇس شېئىرىي چۆچەكلەر توپلىمىنى، بالىلار تەربىيەسىگە دائىر ‹‹بالىلارنىڭ دۇنياسى›› ناملىق تەرجىمە كىتابىنى نەشرگە تاپشۇردى.
  ئابدۇروسۇل مۇھەممەد ئەلتۇغ يېقىنقى يىللاردىن بۇيان بىر تەرەپتىن مەكتەپتە يېزىقچىلىق كۇرژىكى تەسىس قىلىپ، ‹‹مەكتەپ گېزىتى›› ئىشلەپ، ئوقۇغۇچىلارنىڭ تۈرلۈك ماقالە، گۈزەل-سەنئەت، تەرجىمە ئەسەرلىرىنى ئېلان قىلىش بىلەن بىرگە، مەكتەپتە تۈرلۈك ئەھمىيەتلىك ئەدەبىي يىغىلىش، ئەدەبىي پائالىيەتلەرنى ئۇيۇشتۇرۇپ ئوقۇغۇچىلارنىڭ يېزىقچىلىققا بولغان قىزغىنلىقىنى يۇقىرى كۆتۈرۈش، كىتاب ئوقۇش قىزغىنلىقىنى ئاشۇرۇش، يېزىقچىلىق ئىقتىدارىنى ئۆستۈرۈشكە ئەھمىيەت بەرسە، يەنە بىر تەرەپتىن يەكەن ناھىيەلىك مەدەنىيەت يۇرتىدا ‹‹ئەلتۇغ بالىلار ئەدەبىي ئىجادىيەت سىنىپى›› تەسىس قىلىپ،مەخسۇس يېزىقچىلىق بىلىملىرىدىن لىكسىيە تەييارلاپ، 30 نەپەردىن ئارتۇق ئوقۇغۇچىنى يېزىقچىلىق بىلىملىرى بويىچە ھەقسىز تەربىيەلەپ، ئۇلارنىڭ 70 پارچىدىن ئارتۇق ئەسىرىنى ‹‹شىنجاڭ مائارىپى گېزىتى››، ‹‹شىنجاڭ ئۆسمۈرلىرى››، ‹‹پەرۋاز››، ‹‹يەكەن ئەدەبىياتى›› قاتارلىق مەتبۇئاتلاردا ئېلان قىلدۇرۇپ، ئاتا-ئانىلار ۋە بالىلارنىڭ قىزغىن ئالقىشىغا ئېرىشتى. ئۇ يېتەكچىلىك قىلغان ئون نەپەردىن ئارتۇق ئوقۇغۇچى ئاپتونۇم رايون بويىچە ئېلىپ بېرىلغان ئوتتۇرا مەكتەپ ئوقۇغۇچىلىرىنىڭ نەق مەيداندا ماقالە يېزىش مۇسابىقىلىرىدە نەتىجىگە ئېرىشتى.ئۇ يەنە كۆپ  قېتىم  ناھىيە بويىچە ئوقۇتقۇچىلارغا  مەخسۇس تىل-ئەدەبىيات ئوقۇتۇش ئىسلاھاتىنى يولغا قويۇش ۋە ئىككىنچى دەرسخانا پائالىيىتىنى قانداق تەشكىللەش توغرىسىدا لىكسىيە سۆزلەپ ئوقۇتقۇچى-ئوقۇغۇچىلار ۋە كەسىپداشلارنىڭ مۇئەييەنلەشتۈرۈشىگە ئېرىشتى. بىر قانچە مەكتەپتە تەكلىپ بىلەن ئوقۇتقۇچى ئوقۇغۇچىلارغا مەخسۇس يېزىقچىلىق بىلىملىرىدىن لىكسىيە سۆزلەپ مەكتەپ يېزىقچىلىق كۇرژىكىنى تەشكىللەشنىڭ ئۇسۇللىرى توغرىسىدا تەجرىبە تونۇشتۇردى. ئۇ يەنە توردىن پايدىلىنىپ شىنجاڭنىڭ ھەر قايسى جايلىرىدىكى بالىلارنىڭ ئەسەرلىرىنى قوبۇل قىلىپ ۋە تەھرىرلەپ مەتبۇئاتلارنى سۈپەتلىك بالىلار ئەدەبىياتى ئەسەرلىرى بىلەن  ئىزچىل تەمىنلەپ كەلدى.
: V& o% U/ C1 \7 r4 cئۇ يۇقارقىدەك ئەجىر-مېھنەتلىرى ۋە كۆرسەتكەن تىرىشچانلىقلىرىغا ئاساسەن شىنجاڭ يازغۇچىلار جەمئىيىتىنىڭ ئەزالىقىغا، شىنجاڭ يېزا مەكتەپ پىدائىيلىرى جەمئىيىتىنىڭ پىدائىيلىقىغا قوبۇل قىلىندى. ئۇنىڭ ئىجادىي ئەمگەكلىرى كەسىپداشلار ۋە  جەمئىيەت تەرىپىدىن مۇئەييەنلەشتۈرۈلۈپ ئۇ يەكەن ناھىيەلىك يازغۇچىلار جەمئىيىتىنىڭ باش كاتىپلىقىغا سايلىنىش بىلەن بىرگە، شىنجاڭ ئاپتونۇم رايونلۇق مىللەتلەر تىل-يېزىق كومېتىتىنىڭ ھازىرقى زامان ئۇيغۇر تىلىنىڭ ئىملا ۋە تەلەپپۇز قائىدىسى بويىچە ‹‹ئۆلكە دەرىجىلىك باھالاپ سىنىغۇچى››، ‹‹شىنجاڭ مائارىپى›› ژۇرنىلىنىڭ تەكلىپلىك باھالىغۇچىسى، ‹‹پەرۋاز›› ژۇرنىلى، ‹‹شىنجاڭ ئۆسمۈرلىرى›› گېزىتى قاتارلىق گېزىت-ژۇرناللارنىڭ تەكلىپلىك مۇخبىرى قاتارلىق شەرەپلىك ۋەزىپىلەرگە تەكلىپ قىلىندى. بىر نەچچە قېتىم ‹‹مۇنەۋۋەر يېتەكچى›› بولۇپ تەقدىرلەندى.
$ v) w& Q7 F8 wبىز ئوماق بالىلىرىمىز نامىدىن ‹‹مۇقام يۇرتى›› يەكەندىن يېتىشىپ چىققان بۇ ھارماس چۆچەكچى، تىرىشچان باغۋەننىڭ 39ياشقا تولغانلىقىنى قىزغىن قۇتلۇقلاش بىلەن بىرگە،  ئۇنىڭ بۇنىڭدىن كېيىنكى ئىجادىيىتىگە يەنىمۇ بەرىكەت تىلەيمىز.


6 |1 h! m0 R* v

ADiL

بۇ تېمىڭىز بىلەن رايۇنىمىزدىكى يەنە بىر تۆھپىكار مائارىپچى ۋە ئىجادىيەتچىمىزنىڭ ئىش-ئىزلىرى بىلەن تونۇشۇش پۇرسىتى يارىتىپ بەرگەنلىكىڭىزگە كۆپتىن-كۆپ رەھمەت .

ئا.ئاسۇق

تۆھپىكار مائارىپچىلارنىڭ روھلان مائارىپ قانىلى ئارقىلىق تېخىمۇ كەڭ مائارىپچىلار تەرىپدىن قوللاشقا ئېرىشىدىغانلىقىغا ئىشىنمەن.

تايماس

بۇ كىشىنىڭ خىزمەتلىرىنىڭ نەتىجىلىك، ئىجادىيىتىنىڭ ئۇتۇقلۇق بولۇشىغا تىلەكداشمەن...

arzu

ئەلتۇغ مۇئەللىم بىلەن تونۇشۇش نىسىپ بوپتۇ بۈگۈن. سىزگە سالامەتلىك،  ئىشلىرىڭىزغا ئۇتۇق تىلەيمەن ئەلتۇغ مۇئەللىم...

Tursunniyaz

ئەسسالام تورداشلار، ئابدۇرۇسۇل مۇھەممەد ئەلتۇغنىڭ تەرجىمىھالى يېڭىلاندى، قايتا ئوقۇپ چىقىشقا ئەرزىيىدۇ.
‹‹مۇقام يۇرتى›› يەكەندىن يېتىشىپ چىققان بۇ ھارماس چۆچەكچى، تىرىشچان باغۋەننىڭ 39ياشقا تولغانلىقىنى قىزغىن قۇتلۇقلاش بىلەن بىرگە،  ئۇنىڭ بۇنىڭدىن كېيىنكى ئىجادىيىتىگە يەنىمۇ بەرىكەت تىلەيمىز

ئەلتۇغ

ۋاي، بۇ مەن ئىكەنمەنغۇ! تورداشلارنىڭ ئىلھامىغا كۆپ رەھمەت!

سەلكىن01

ئەلتۇغ ئەپەندى خېلىدىن بېرى مەتبۇئاتلاردا ئېلان قىلىنغان نادىر ئەسەرلىرى ئارقىلىق ماڭا تونۇش بولۇپ كەتكەن ئىدى. مانا ئۇنىڭ تەرجىمىھالىنى ئوقۇپ، يەنىمۇ ئەتراپلىق تونۇشۇش پۇرسىتىگە نائىل بولدۇم . ئەلتۇغ ئەپەندى يەنە روھلانغا ئەزا بولۇپ كىرىپ بەك ئوبدان قىپتۇ. روھلان يەنە بىر قەلەم ساھىبىغا ئىگە بوپتۇ. مەن ئابدۇرۇسۇل مۇھەممەت ئەلتۇغ ئەپەندىنىڭ تېنىگە سالامەتلىك، تۇرمۇشىغا بەخت، ئىجادىيەتلىرىگە ئۇتۇق تېلەيمەن!

سەئىد

يارايسىز قىرىندىشىم، يەنىمۇ تىرىشىڭ

ئەليار007

يارايسەن دوستۇم. تېخىمۇ تېرىشقىن ، سەن بىزنىڭ پەخرىمىز. ئەمگەك مىۋەڭنى روھلاندىمۇ كۆرۈپ تۇرايلى. دوستۇڭ: (ئابلىمىت مەمەت ).ھەم تېما ئىگىسسىگىمۇ تەشەككۇر ، ياخشى تېما يوللاپ تورداشلارنى مول ئۇچۇرلار بىلەن تەمىنلەپسىز.