ئانا تۇپراقتا تەلەي يۇلتۇزى

#7OUqp
 
F)4Y;;#  

1- قەغەزنى ؛سەيلۇن كەشڭپ قىلغان، =*0<.Lo':  
2-ئا .يەنى ئەيسانىڭ تۇغۇلغان كۈنى. I3uS?c  
مەن مۇشۇنچىلىك دەپ تۇراي،

1-قەغەزنى  سەيلۇن كەشىپ قىلغان .z+S@s[O  
2-ئەيسانىڭ ئۆلگەن كۈنىنى خاتىرلەش ئۈچۈن +,g3Xqs}X  
3-كومىدىيە ئۇستىسى  پۇرچاق ئەپەندى If>bE!_BO  
4-پاراخۇتنى فولتۇن كەشىپ قىلغان W(#u^,$e[  
5-يىگىرمىنچى ئەسىر پوتبۇل تارخىغا ئەڭ تەسىر كۆرسەتكەن كىشى مىسسى te[#FF3{  
6-سەقەمقۇرنى دادىسى تۇغۇدۇ 1m~-q4D)V  
7- يىڭناغۇچ قۇيرۇقىنى سۇغا تۇخۇم تۇغۇش ئۈچۈن تەككىزدۇ /:Q  
8-يامايكىنىڭ پايتەختىرۇئاد شەھىرى -F$v`|(O+  
I/B*iW^  
مۇشنىلا بىلدىم 2MU$OI0|  

ئىشلىتىش

ئاپتور جاۋابىنى بويلاپ 2قەۋەت  gorki كە 2013-01-28 11:17ئەۋەتىلدى  : e)y+]  
1-قەغەزنى  سەيلۇن كەشىپ قىلغان e=s({V  
2-ئەيسانىڭ ئۆلگەن كۈنىنى خاتىرلەش ئۈچۈن K^h9\<w  
3-كومىدىيە ئۇستىسى  پۇرچاق ئەپەندى Z^BZH/I?  
4-پاراخۇتنى فولتۇن كەشىپ قىلغان liqVfB%  
5-يىگىرمىنچى ئەسىر پوتبۇل تارخىغا ئەڭ تەسىر كۆرسەتكەن كىشى مىسسى cE>m/^SKr  
....... N{}8Zh4op  

4\ |/S@.  
ئويلىشىپ جاۋاپ بەرگەيسىزلەر...

مەن ئىۋۇ  رەسىملەرگە قاراپ ئوتتۇرۇپ #U7pT!Fx  
|Ldvfd  
g]c6_DMfb1  
شۇنى  تاپتىمكى i7v=o
#  
}@ktAt  
ئات كاللىسى  چۈشۈرۈلگەن رەسىمدىن  10  دانە  ئاتنىڭ بېشىنى تاپتىم . Q4/BpKL  
w)RedJnf  
ئادەم بىشى  چۈشۈرۈلگەن رەسىمدىن  4 دانە ئادەم بېشى تاپتىم ، A+frKoi  
Rm79mh9  
يۈرەك چۈشۈرۈلگەن رەسىمدىن 9 دانە يۈرەك  تاپتىم . QtXiUx^ k<  
\%bJXTK&W  
r}^1dO  
ئادەملەر دەرىزىگە يامىشىۋاتقان رەسىمدىن 25 ئادەمنى تاپتىم  .   Ovj^7r:<s  
mvc ;.+  
N-&ZaK  
         مەن مۇشۇ  ئاسانراقىنى  تاپقاش  تۇراي باشقىلارغا  يول  قويمىسام بومماس ... 2'D,1F  
vM!2?8bEFd  

$8"G9r
  
c8cPGm#i  
دڭلىق يازغۇچى مۇھەممەتجان راشىدىن ھەققىدە }pzUHl>  
مۇھەممەتجان راشىدىن______ 1940-يىلى 6-ئاينڭ 19-كۈنى غۇلجا ناھىيىسى ئونيار يۈزى يېزىسىنىڭ يۇقىرىقى مەھەللىسىدە دىھقان ئائىلىسىدە دۇنياغا كەلگەن. تولۇقسىز ئوتتۇرا مەكتەپنى شۇ يېزىدا تۈگەتكەندىن كېيىن،-1955يىلىدىن-1958يىلىغىچە سابىق شىنجاڭ يېزا ئىگىلىك تېخنىكومىدا ئوقىغان.ئوقۇش پۈتتۈرگەندىن كېيىن،1968-يىلى 7-ئايغىچە،چاپچال ناھىيىسى ۋە غۇلجا ناھىيىسى ئونيار يۈزى ئوتتۇرا مەكتىپىدەخىزمەت قىلغان . wZ_k]{J  
/ .ddx<  
1968-يىلى 8-ئايدا ئاتالمىش “مەدەنيەت زور ئىنقىلاۋى“ نىڭ زىيانكەشلىگىگە ئۇچراپ،1982-يىلىغىچەتۈرمىدە ياتقان.1982-يىلىنىڭ ئاخىرى ئۈزۈل-كېسىل ئاقلىنىپ چىقىپ،غۇلجا ناھىيەلىك 1-ئوتتۇرا مەكتەپتە تىل-ئەدىبىيات ئوقۇتقۇچىسى ۋە ئىلمى مۇدىر بولۇپ ئىشلىگەن 2003-يىلى 3-ئايدا دەم ئېلىشقا چىققان.  KDODUohC  
"ApVgNB  
مۇھەممەتجان راشىدىن 1958-يىلى 10-ئايدا ،“ئىلى گېزىتى“دە ئېلان قىلىنغان ”ئىلى دەرياسى“ناملىق تۇنجى شېئىرى بىلەن ئەدىبىيات سېپىگە كىرىپ كەلگەن .شۇندىن بۇيان ،شىنجاڭدىكى ھەرقايسى گېزىت-زورناللاردا شائىرنىڭ 1000 پارچىدىن ئارتۇق شېئىرى ،20 پارچىدىن ئارتۇق ھىكايىسى ،15 پارچە ئىلمى ماقالىسى ئېلان قىلىنغان.جۈملىدىن ”كاككۇك گۈلى“،“يىللار ئىزى“،“كۈنلەر ئالبۇمى“،“ئانا يەر قەسىدىسى“،“ئۆمۈر ئىلھاملىرى“،قاتارلىق شېئىرلار توپلاملىرى ۋە ”تېنىگەن كۆڭۈل“ناملىق ھىكايە ،پوۋىست،ئەسلىمىلەر توپلىمى نەشر قىلىنغان ta\CZp  
M@=eWZ<  
tXgsWG?v[H  
-t:~d:  
hrRkam!y  
Gidh7x  
^s_BY+#  
?Z]5[  

ئۇيغۇر ھازىرقى زامان ئەدەبيات تارىخىدىكى مۇھىم شەخىستىن ئوننى تەپسىلى چۈشەندۈرۈڭ. 6m#V=4e*  
K;%P_f/KJP  
جالالىدىن بەھرام 1942-يىل 8-ئاينىڭ16-كۈنى تىككۈچى ئائىلىسىدە دۇنياغا كەلگەن بولۇپ، ئۇنىڭ ئاتىسى بەھرام ئەپەندى ئۇستا ھۇنەرۋەن بولۇپلا قالماي، بەلكى ئىلى ناخشىلىرىنى ھەقدادىغا يەتكۈزۈپ ئېيتىدىغان يازغۇچى ھەم رەسسام خەلق ناخشىچىسى ئىدى. ئۇ مەرىپەتپەرۋەر ئادەم بولۇپ ، خۇش-پېئىللىق ۋە چاقچاقچىلىق بىلەن ئالاھىدە كۆزگە تاشلىنىپ تۇراتتى.ئۇ زېرەك ھەم تېتىك چوڭ بولۇۋاتقان ئوغلىغا خەلق -چۆچەكلىرى ۋە داستانلىرىنى چوڭقۇر ھېسسىيات بىلەن سۆزلەپ بېرەتتى. شۇنداقلا ئۇنىڭغا ھەرخىل رەسىملەرنى كۆرسىتىپ، رەسساملىقنىڭ سېھرى-كۈچىنى تەرىپلەيتتى.شۇڭا ، جالالىدىن بەھرام : «مېنىڭ يۇمران قەلبىمگە ئەدەبىيات-سەننەت ئۇرۇقلىرىنى چېچىپ، رەسساملىق ۋە ئەدەبىيات بىخلىرىنى يېتىشتۇرگەن ئاتامنى ھەر دائىم مەمنۇنىيەت بىلەن ئەسلەيمەن.....» دەيدۇ. [@!.(Hp  
جالالىدىن بەھرام 1950-يىلدىن 1954-يىلغىچە غۇلجا شەھىرىدىكى «روشەن» باشلانغۇچ مەكتىپىدە، 1954-يىلدىن 1957-يىلغىچە ئىلى ئوتتۇرا مەكتىپىدە ئوقۇيدۇ. «رەسىم كۇرژۇكى»، «ئەدەبىيات كۇرژۇكى» قاتارلىقلارغا قاتنىشىپ، مەكتەپنىڭ تەشۋىقات تاختىلىرىدا تۇنجى قېتىم بالىلىق ھېسسىياتى بىلەن يازغان شېئېرلىرىنى ئېلان قىلىدۇ. جالالىدىن بەھرام 1957-يىلى ئۈرۈمچىگە ئوقۇشقا كېلىپ،1958-يىلغىچە شىنجاڭ مىللەتلەر ئىنىستىتۇنىڭ رەسىم سىنىپىدا ئوقۇدى.1958 -يىلى سەنئەت ئىنىستىتۇتى قۇرۇلغاندىن كېيىن، ئۇ ، 1958-يىلدىن 1961-يىلغىچە شىنجاڭ سەنئەت ئىنىستىتۇتىنىڭ رەسىم كەسپى سىنىپىدا ئوقۇدى. 9:|z^r  
جالالىدىن بەھرام خىزمەتكە قاتنەشقاندىن كېيىن،1961-يىلدىن 1976-يىلغىچە خوتەن ناھىيىسىنىڭ سەيشەنبە بازار ئوتتۇرا مەكـتىپىدە ئوقۇتقۇچى بولۇپ ئىشلىدى.1976-يىلدىن 1981 -يىلغىچە خوتەن ناھىيىلىك مەدەنىيەت يۇرتىدا خىزمەت قىلدى.1981-يىلدىن باشلاپ شىنجاڭ خەلق نەشرىياتىنىڭ گۈزەل-سەنئەت بۆلۇمىدە مۇدىر مۇھەررىرلىك خىزمىتىنى ئۆتەۋاتىدۇ... %9,:  
جالالىدىن بەھرامنىڭ ئەدەبى ئىجادىيەت پا ئالىيىتى 1963-يىلدىن باشلانغان. ئۇ دەسلەپتە كىچىك تىپتىكى سەھنە ئەسەرلىرىنى يازغاان . لېكىن،1966 -يىلى «مەدەنىيەت ئىنقىلابى» باشلىنىش بىلەنلا، ئۇنىڭ بۇ ئەسەرلەرى »، «ئۆمۈر خاتىرىلىرى» قاتارلىق پوۋېستلىرى ھەمدە ساقلاپ كەلگەن ئەتىۋارلىق كىتاپلىرى بۇلاپ كېتىلگەن ۋە ناھىيىنىڭ گۈلباغ رەستىسىدە كۆيدۈرۇلگەن. «مەدەنىيەت ئىنقىلاۋى» دەپ ئاتالغان ئاپەتلىك يىللارنىڭ بورانلىرىدا،ئۈششۇك تەگكەن » ۋە «قوشكۆل» لەردە ئىشلەشكە سۈرگۇن قىلىندى. 3F5Y#[L`  
«مېھرىگىياھ»، «ناتىۋانلار»، «كۆمۇر ساتقۇچى بالا»..... ناملىق رومانلارنى ئېلان قىلغان..... uSZCJ#'G  
جالالىدىن بەھرام ئەدەبىيات ئىجادىيىتى ھەم گۈزەل-سەنئەتتىن ئىبارەت ئەدەبىيات-سەنئەتنىڭ قوش تۈرىدە مول-ھوسۇل بېرىۋاتقان ئىقتىدارلىق يازغۇچى، تالانتلىق رەسسامدۇر. ئۇ ھازىر كاندىدات ئالى مۇھەررىر بولۇپ، جۇڭگۇ ئاز سانلىق مىللەت يازغۇچىلىرى ئىلمى جەمىئىيىتىنڭ ئەزاسى >]6f!;Rt  
9"KO!w  
bSOxM/N  
&`#k1t'  
4@2<dw|*h  
Gv';  

BB63xEx  
I(n }<)eF  
(')(dHHW  
زوردۇن سابىر ( 1937 – 1998 ) 20 – ئەسىر ئۇيغۇر ئەدەببىياتىدىكى مەشھۇر رېئالىستىك يازغۇچى. ئۇ ئاساسلىقى 20 – ئەسىرنىڭ 70 –يىللىرىدىن باشلاپ ئىجادىيەت بىلەن شۇغۇللىنىپ. ئۆزى ياشىغان دەۋرىدىكى ئەدىبىي ئىجادىيەتنىڭ گۈللىنىشىگە ئالاھىدە تۆھپە قوشتى. شۇنىڭدەك كىتاپخانلار، ئوبزورچىلار تەرىپىدىن «ئۇيغۇر پروزىسىدىكى بايراقدار يازغۇچى» دەپ تەرىپلەنگەن. ئۇ رۇس يازغۇچىلىرىدىن شولوخوۋ، تولىستوي، گوركىي قاتارلىق رېئالىستىك يازغۇچىلارنىڭ ئەسەرلىرىنى كۆپ ئوقۇغان بولغاچقا، ئىجادىيەتتە ئاشۇلارنىڭ ئىجادىيەت ئۇسۇلىنىڭ تەسىرىنى چوڭقۇر ئۆزلەشتۇرگەن. ئۆزىنىڭ ئىجادىيەت ئەمىلىيىتىدە سىستېمىلىق بولغان رېئالىزملىق ئەدەبىي ئىجادىيەت نەزىريىسىنى مۇكەممەل تۇرغۇزغان. ئۇ تۇرمۇشتىكى ئۇششاق ئىشلار ۋە يۈزەكى ھادىسىلەرگە ھەرگىز سەل قارىمايتتى. كۈزەتكەن، ھېس قىلغانلىرىنى خاتىرىسىگە يېزىپ قالدۇرىۋالاتتى.. بۇنداق خاتىرىلەر كېيىن ئۇنىڭ ئەسەرلىرىدە تۇرمۇش تەپسىلاتلىرىنى دەلىللەش رولىنى ئويناپ، ئەسەرنىڭ رېئالىزملىق پۇرىقىنى تېخىمۇ ئاشۇرغان. تۇرمۇش بىلەن بولغان ئارىلىقىنى يېققىنلاشتۇرغان ئىدى. ئۇ مەيلى قەيەرگە بارسۇن، قانداق ئادەملەر بىلەن ئۇچراشسۇن ئۇلاردىن ئۆز ئىجادىيىتىگە كېرەكلىك نەرسىلەرنى ئىزدەيتتى. ئۇ بىر قېتىم تۇرمۇش ئۆگۈنۈش ئۈچۈن مەكىتكە بارغاندا ئۇ يەردە چارۋىچىلىق بىلەن شۇغۇللىنىپ بېيىغان دېھقان ئىسمائىل روزى بىلەن تونىشىدۇ. ئويلىمىغان يەردىن بۇ دېھقان ئۆز ئىگىلىكى توغرىسىدا ئەمەس، بۈركىتى توغرىسىدا كۆپ سۆزلەيدۇ. بۇ ھال رېئال تۇرمۇشقا يازغۇچىدا باشقىچە ئىلھام پەيدا قىلىدۇ. يازغۇچى «ئىجادىيەت ۋە تۇرمۇش» ناملىق ماقالىسىدە ( بۇ ماقالە «تارىم»ژورنىلىنىڭ 1986 – يىللىق 1 – سانىدا ئېلان قىلىنغان ) ئاشۇ ۋاقىتنى ئەسلەپ مۇنداق يازىدۇ. «ئۇنىڭ بۈركۈت توغرىسىدىكى قىزىقارلىق ھېكايىلىرى مېنى جەلپ قىلىۋالدى. مەن بۇ رېئاللىق ئالدىدا چارۋا توغرىسىدا ئەھۋال ئىگىلەشتىن دەرھال ۋاز كەەچتىم – دە، بۈركۈت توغرىسىدا ئويلاشقا باشلىدىم. بۈركۈتنىڭ سۆھبىتى مەندە يېڭى چۇشەنچە ھاسىل قىلدى». دېمەك، زوردۇن سابىر بەدىئىي توقۇلمىنى شۇ ۋەقەلىككە مۇناسىۋەتلىك، باغلىنىشلىق بولغان رېئال تۇرمۇشنى ياكى تۇرمۇشتىن كېسىۋالغان بىر پارچە ماتېريالنى مەركەز قىلىپ تۇرۇپ بارلىققا كەلتۇرىدۇ. %l]Rh/VPn?  
يازغۇچى زوردۇن سابىرنىڭ رېئاللىقا بولغان سادىقلىقى ئۇنىڭ «قەرزدار»ھېكايىسىنى يېزىش جەريانىدىن تېخىمۇ روشەن كۆرۇنۇپ تۇرىدۇ. يازغۇچى«قەرزدار» ھېكايىسىنى يازغان 1980- يىلى خەلق گوڭشېسى تېخى بىكار قىلىنمىغان ئىدى. لېكىن يازغۇچى خەلق گوڭشېسىدىن ئىبارەت بۇ چوڭ قازاننىڭ جوڭگو دېھقانلىرىنى باي قىلالمىغانلىقىنى دېھقانلار ئارىسىدا يۇرۇپ كۆرگەن ئىدى. بۇ رېئاللىق ئۇنى«دېھقانلارنى ھەقىقى بېيىتىش ئۈچۈن بۇ چوڭ قازاننى چاقماي بولمايدۇ»دېگەن ئىدىيىنى چىقىش قىلىپ ئەسەر يېزىشقا ئۈندىگەن.
]IS;\~  
زوردۇن سابىر 1937 – يىلى باھار ئايلىرىدا غۇلجا ناھىيە يېڭىتام يېزا بوستان كەنتىدە دېھقان ئائىلىسىدە تۇغۇلغان. دادىسى سابىر ئاكا دېھقان بولسىمۇ، ئىلىم – پەنگە قىزىقىدىغان، ئىلىم ئەھلىلىرىنى ھۆرمەتلەيدىغان ئادەم ئىدى. ئانىسى ئانارخان ھەدە ئىشچان، پاكىز، چېۋەر ئايال ئىدى. زوردۇن سابىرنىڭ بالىلىق ھاياتى شىمالدىن ئابرال تېغىنىڭ شامىلى ئۇرۇپ تۇرىدىغان مۇشۇ كىچىككىنە بوستانلىق مەھەلىدى ئۆتتى. 1942 – يىلى زوردۇن سابىر بەش ياشقا كىرگەن يىلى ئۇنىڭ ئانىسى ۋاپات بولۇپ كېتىپ، بۇ ئائىلىدىكى ئالتە جان ئادەم دادىسى سابىر ئاكىنىڭ ھەم دادا ھەم ئانا بولۇپ بېقىپ چوڭ قىلىشىغا قاراشلىق بولۇپ قالىدۇ. ?Wa<AFXQ  
1946 – يىلى زوردۇن سابىر مەھەلىدىكى باشلانغۇچ مەكتەپكە ئۇقۇشقا كىرىدۇ، ئۈچىنچى سىنىپنى پۇتتۇرگەندە تۆتىنچى سىنىپ بولمىغاچقا داۋاملىق ئۆرلەپ ئۆقۇشقا ئامالسىز قالىدۇ. زوردۇن سابىرنىڭ ئاكىسى نۇرۇم سابىرنىڭ ئەسلەپ بېرىشىچە، شۇ ۋاقىتتا ئۇرۇق – تۇغقانلار زوردۇن سابىرنى مەھەلىدىكى ئىمامدىن دىنىي تەلىم ئالدۇرۇپ قارىي قىلىپ تەربىيىلىمەكچى بولۇشقان ئىكەن. لېكىن زوردۇن سابىر ئۆزىنىڭ ئۆرلەپ ئوقۇش ئارزۇسىدا چىڭ تۇرۇۋالغان. دادىسىمۇ زوردۇننى زادى ئوقۇتىمەن دېگەن، شۇنىڭ بىلەن ئائىلە ئىقتىسادىنىڭ يار بەرمەسلىكىگە قارىماي ئۇنى باشقا يەرگە ئەۋەتىپ داۋاملىق ئوقۇتۇش ئويىغا كەلگەن. 4sIXO   
شۇ ۋاقىتتا مەھەللە باشلانغۇچ مەكتىپىدە زامانىدىن ئەپەندى ئىسىملىك مۇئەللىم بار بولۇپ، ئۇ زوردۇن سابىرنىڭ داۋاملىق ئوقۇشىنى تەشەببۇس قىلغانلارنىڭ بىرى ئىدى. زامانىدىن مۇئەللىم زوردۇن سابىرنى ئارا ئۆستەڭ يېزىدى ئارا مەھەلە كەنتىدىكى تولۇقسىز مەكتەپكە ئاپىرىپ، تۆتىنچى سىنىپقا كىرگۈزگەن. زوردۇن سابىر بۇ يەرگە كەلگەندىن كېيىن، ئۆگۈنۈشتىكى تىرىشچانلىقى ھەم زېرەك، ئەقىللىقلىقى بىلەن سىنىپتا بىرىنچى بولۇپ ئوقۇغان. بولۇپمۇ ماتېماتىكا دەرسىدە نەتىجىسى ئالاھىدە ياخشى بولغان. بىراق ئۇنىڭ ئۇنىڭ ئوقۇشنى داۋاملاشتۇرىشى تولىمۇ قىيىن بولغان. كۆپىنچە ساۋاقداشلىرى بايلارنىڭ ياكى ئىقتىسادىي شارائىتى ياخشى ئائىلەرنىڭ بالىلىرى بولغاچقا، ئۇلارنىڭ نەزىرىدە زوردۇن سابىر نامرات ئائىلىنىڭ بالىسى قارىلىپ بەزىدە كەمسىتىلگەن. نۇرۇم سابىر ئەسلەپ مۇنداق دەيدۇ :«1949 – يىلى كۈزدە زامىدىن ئەپەندىنىڭ تەشەببۇسى بىلەن بىز بىر يوتقان – كۆرپە، كىگىز نان دېگەندەكلەرنى تەسلىكتە تەييارلاپ، زوردۇننى ئارا ئوستەڭگە يولغا سېلىپ قويدۇق. قېرىشقاندەك شۇ يىلى قىشتا ناھايىتى قېلىن قار ياغدى. دادام بالام توڭلاپ قالىدىغان بولدى، دەپ مەندىن بىر چاپان ئەۋەتتى، مەن بارسام راست دېگەندەك ئىنىم يازدا كەتكەن يالاڭ چاپان ئىكەن. بۇ يالاڭ چاپىنىمۇ كونا بولغاچقا سوغاقتا تالاغىمۇ چىقالماي قاپتىكەن.ھەتتا بەزى مۇئەللىملەر ئىنىمنى مەكتەپتىنمۇ قايتۇرۋەتمەكچىمۇ بولۇپ تۇرۇپتىكەن» ?}8IQxU
 
1951-يىلى زوردۇن سابىر غۇلجا شەھرىدىكى تۇغقانلىرىنىڭ ئۆيىدە تۇرۇپ«ئىلى مەكتەپ » تە ئوقۇيدۇ. 1952-يىلى بۇ مەكتەپنى پۈتتۈرۈپ 1953-،1954-يىللىرى گىمنازىيە(ھازىرقى سەككىزىنچى ئوتتۇرا مەكتەپ ئورنىدىكى تولۇقسىز ئوتتۇرا مەكتەپ) دە ئوقۇيدۇ. 1955-يىلى ئەخمەتجان قاسىمى نامىدىكى ئىلى دارىلمۇئەللىمىن «ھازىرقى ئىلى پىداگوگىكا ئىنستىتۇتى»گە ئوقۇشقا كىرىپ، 1957-يىلى پۈتتۈرىدۇ. /zT`Y=1  
دۇنيادا مەيلى كىم بولسۇن ئۇستازنىڭ رولىسز ھايات يولىنى توغرا باسالىغان ئەمەس. نۇرۇم سابىر«مەن زاماندىن مۇئەللىمنى زوردۇن سابىرنىڭ ئەڭ ئۇلۇغ ئۇستازى دەپ قارايمەن ›› دەيدۇ. شۇنداق،زاماندىن مۇئەللىم زوردۇن سابىرنىڭ ئوقۇش ئارزۇسىغا ئىلھام بەرگەن ھەم ئۇنى ئۆز قولى بىلەن ئۆرلەپ ئوقۇشقا ئاپىرىپ بەرگەن.ناۋادا شۇ قېتىم زامانىدىن مۇئەللىم كۆكرەك كېرىپ ئوتتۇرىغا چىقىپ ئۇنى مەكتەپكە ئاپىرىپ بەرمىگەن بولمىسا، بەلكىم زوردۇن سابىر ئوقۇش ئارزۇسىدىن مەھرۇم قالغان بولاتتى. #ib^Kg  
زوردۇن سابىر كىچىگىدىنلا ئەدەبىياتقا چوڭقۇر ئىشتىياق باغلىغان. ئۇ مەھەلىدىكى باشكانغۇچ مەكتەپتە ئوقۇۋاتقاندىلا مەكتەپتىكى تۈرلۈك پائالىيەتلەردە شېئىرلارنى دېكلاماتسىيە قىلاتتى. ئۇنىڭ شېئىرغا بولغان قىزغىنلىقىنىڭ يېتىلىشىگە ئۆز مەھەلىسىدىكى ھاشىم ئاكا، ئۆمەر قاتارلىق قوشاقچىلارنىڭ ئاغزىدىن نۇرغۇن قوشاقلارنى ئاڭلىغان، يادلاپ ئالغان، دائىم ئۇلارنىڭ قېشىدىن يىراق كەتمىگەن. نۇرۇم سابىرنىڭ دەپ بېرىشىچە، زوردۇن سابىر ئوقۇۋاتقان مەزگىلدە 1956 – يېزا ئىگىلىك ئىشلەپچىقىرىشى تېما قىلىنغان تۆت پەردىلىك بىر درامما يازغان. بۇ درامما شۇ يىلى يازدا ناھىيىلىك تەشۋىقات تارماقلىرىنىڭ تەستىقلىشى ۋە قوللىشى بىلەن مەھەلىدە ئوينالغان ئىكەن. a$$ Wt<&Y
 
زوردۇن سابىر ئوقۇۋاتقاندا دەرستىن سىرتقى ۋاقىتلاردا ئەدەبىيات، پەلسەپە، تارىخ، جۇغراپىيىگە دائىر نۇرغۇن كىتاپلارنى ئوقۇغان. ئۇنىڭ ئەينى يىللاردىكى ئەدەبىيات مۇئەللىمى، درامماتورگ، يازغۇچى ماناپ قادىرىنىڭ ئەسلەپ بېرىشىچە، ئۇ سىنىپ بويىچە ئەڭ ئەلاچى ئوقۇغۇچى بولۇپلا قالماي يەنە يېزىقچىلىق قابىلىيىتىمۇ يۇقۇرى ئوقۇغۇچى ئىكەن. ئۇ دائىم«ئانا»،«كېلىدۇ بىر كۈن»، «ئاتۇن ۋادىدىكى شاماللار»،«بوتا كۆز»قاتارلىق رومانلارنى قولىدىن چۇشۇرمەيدىكەن. دېمەك، زوردۇن سابىر ئۆزىدە ناھايىتى كۆپ بىلىم جۇغلانمىسى ھاسىل قىلىشقا تىرىشقان. زوردۇن سابىر 1989 – تەتقىقاتچى ئەنۋەر ئابدۇرېھىم بىلەن ئۆتكۈزگەن سۆھبىتىدە ئۆزىنىڭ ئەدەبىي ئىجادىيەت قىزغىنلىقىنىڭ كىچىك ۋاقىتلىرىدىنلا باشلانغانلىقىنى توختۇلۇپ مۇنداق دەيدۇ :«توققۇزۇنچى سىنىپتا ئوقۇپ يۈرگەن چاغلىرىمدا داستان يازغان ئىدىم. مەن يازغان ئىككى پارچە دراممىنىڭ بىرى«ئېتىز كەپىسى»ئەينى يىللاردا رايون سەھنىلىرىدە ئوينالغان. زوردۇن سابىرنىڭ ئىلى دارىلمۇئەللىمىندىكى ئوقۇتقۇچىسى مولداغالى مۇنداق دەيدۇ «مەن زوردۇن سابىرغا پېداگوگىكا، پىسخىلوگىيە، دۇنيا يېڭى زامان تارىخى قاتارلىق دەرسلەرنى ئۆتكەن. ئېسىمدە قېلىشىچە، ئۇ مەندىن دائىم چوڭقۇر سۇئاللارنى سوراپ تۇرۇۋالاتتى. دەرسنى تولىمۇ چوڭقۇر ئۆزلەشتۈرەتتى. مەن ئۇنىڭ يەنە، «لېنىنىڭ بالىقى چاغلىرى»، « بۇ ۋەقە روۋنو ئەتراپىدا بولغان»دېگەندەك كىتاپلارنى ئوقۇپ يۈرگەنلىكىنى كۆرگەن ئىدىم.«ئانا يۇرت»رومانىنىڭ قازاقچە تەرجىمىسىنى ئوقۇپ چىقىپ مۇشۇنداق بىر ئوقۇغۇچۇم بولغانلىقىدىن تولىمۇ پەخىرلەندىم». j5^-.sEEw  
نۇرۇم سابىر يەنە مۇنداق دەيدۇ : زوردۇن ھەقىقەتەن كۆپ ئوقۇيتتى. ئىلى دارىلمۇئەللىمىندە ئوقۇۋاتقاندا تەتىلدە بىرلا قېتىم چىقاتتى. چىققاندىمۇ بىرمۇنچە كىتاپ – ژورناللارنى ئېلىپ چىقاتتى. كۈندۇزى ئېتىز ئەمگىگە قاتناشسا كېچىسى لامپا يورۇقىدا كىتاپ ئوقۇيتتى. مەن زوردۇننىڭ تەسىرىدە كىتاپ ئوقۇشقا قىزىقىپ قالغان. مەكتەپنى پۇتتۇرگەندە مەن ئۇنى مەھەلىگە ئاچىققان ئىدىم. ئېسىمدە قېلىشىچە، ئۇ شۇ چاغدا ئىككى يۈز پارچىدىن ئوشۇق كىتاپ ئاچىققان ئىدى. بىز ئىككىمىز كەچتە رومان ئوقۇيتتۇق. بىر قېتىم لامپا يورۇقىدا كىتاپ ئوقۇپ تاڭ ئېتىپ كېتىپتۇ. سەھەردە دادام بىزنى كۆرۇپ خاپا بولۇپ «مۇنۇغۇ كىتاپ ئوقۇسۇن، سەنچۇ، سېنىڭ ئۇخلىمىغىنىڭ نېمىسى ؟ سەن دېگەن ئېتىزغا بارىدىغان، كەتمەن چاپىدىغان تۇرساڭ»دەپ كايىپ كېتىۋىدى، زوردۇن دادامغا«مەن بىكارغا رومان ئوقۇمايمەن، مەن كېيىن رومان يېزىپ سېنىڭ ئىسمىڭنى ئۆچمەس ئىسىمغا ئايلاندۇرىمەن، دادا » دېدى. بىز تالاغا چىققاندا شىمال تەرەپتىن ئابرال تېغىنىڭ شامىلى چىقىۋېتىپتىكەن. زوردۇن ھاياجانلىنىپ«مەن رومانىمدا مۇشۇ ئابرال شاماللىرىنى يازىمەن. قارا، سەھەردىكى بۇ سالقىن شامالنىڭ راھىتىنى» دېدى. راست دېگەندەك كېيىن«ئابرال شاماللىرى»يېزىپ چىقتى. مەرھۇم دادام 1976 – يىلى ئورۇن تۇتۇپ يېتىپ قالغان ۋاقتىدا، روماننىڭ پىكىر ئېلىش نۇسخىسىنى كۆرۇپ خوشال بولغىنىدىن، «بالام دېگىنىنى قىپتۇ، مېنىڭ ئارزۇيۇمنى ئىشقا ئاشۇرۇپتۇ»قايتا -قايتا ماختاپ كەتكەن ئىدى. |')-VhLLK  
زوردۇن سابىرنىڭ ئەدەبىي ئىجادىيەتكە رەسمىي قەدەم قويۇپ، يازغۇچى بولۇپ يېتىلىشىگە ئۇستاز بولغان ھەم تەسىر كۆرسەتكەن ئادەمنىڭ بىرى يازغۇچى توختاخۇن ناسىرى ئىدى. 8+&JQ"UaB  
توختاخۇن ناسىرى ئۇيغۇر مائارىپ تارىخىدىكى تۇنجى ئەۋلاد ئوقۇتقۇچىلارنىڭ بىرى بولۇپ، 1963 – يىلىدىن 1970 – يىلىغىچە لەنجۇدا غەربىي شىمال مىللەتلەر ئىنىستىتوتىدا ئەدەبىيات ئوقۇتقۇچىسى بولغان. زوردۇن سابىر بىلەن توختاخۇن ناسىرىنىڭ دوستلۇقى غەربىي شىمال مىللەتلەر ئىنىستوتىتىدا بىللە خىزمەت قىلىش جەريانىدا ئورنىتىلغان !re1EL  

شائىر تېيىپجان ئېلىيېف 1930 - يىلى سۈيدۈڭ (قورغاس) ناھىيىسىدە دىنىي ئائىلىدە تۇغۇلغان. دەسلەپكى ساۋاتىنى ئائىلىدە چىقىرىپ، 1938 - يىلدىن 1948 - يىلغىچە ئىلگىرى - ئاخىر دىنىي ۋە پەننىي مەكتەپلەردە ئوقۇغان. 1948 - يىلى غۇلجىغا كېلىپ ئۈچ ۋىلايەت ئىنقىلابىي ئارمىيىسىگە قاتنىشىپ، ئارمىيە ئورگىنىدا «ئالغا» گېزىتىنىڭ مۇھەررىرى بولۇپ ئىشلىگەن. 1950 - يىلى ئۈرۈمچىگە كېلىپ، 1955 - يىلغىچە ئۆلكىلىك مەدەنىيەت ئىدارىسىنىڭ ئەدەبىيات - سەنئەت باشقارمىسىنىڭ مۇئاۋىن باشلىقى، ئاپتونوم رايونلۇق ئەدەبىيات - سەنئەتچىلەر بىرلەشمىسى پارتگۇرۇپپىسىنىڭ مۇئاۋىن شۇجىسى، شىنجاڭ يازغۇچىلار جەمئىيىتىنىڭ باش كاتىپى، «تارىم» ژۇرنىلىنىڭ مۇئاۋىن باش مۇھەررىرى قاتارلىق ۋەزىپىلەرنى ئۆتىگەن. تېيىپجان ئېلىيېف 1959 - يىلدىن 1960 - يىلغىچە سولچىل ئىدىيىنىڭ زىيانكەشلىكىگە ئۇچراپ، تۆۋەنگە چۈشۈرۈلۈپ، ئەمگەككە سېلىنغان، كېيىن ئاقلىنىپ قايتىدىن ئەدەبىيات - سەنئەت ساھەسىدە ئىشلىگەن. 1963 - يىلدىن 1965 - يىلغىچە مەركىزىي پارتىيە مەكتىپىدە ئوقۇغان. تېيىپجان ئېلىيېف «مەدەنىيەت زور ئىنقىلابى» مەزگىلىدە ئېغىر زىيانكەشلىككە ئۇچراپ بىر مەزگىل گۇچۇڭغا سۈرگۈن قىلىنغان، 1973 - يىلى نامى ئەسلىگە كەلتۈرۈلۈپ، ئەدەبىيات - سەنئەت ساھەسىگە قايتىپ كەلگەن، 1979 - يىلى جۇڭگو يازغۇچىلار جەمئىيىتىنىڭ 3 - قۇرۇلتىيىدا ۋە 1985 - يىلى جۇڭگو يازغۇچىلار جەمئىيىتىنىڭ 4 - قۇرۇلتىيىدا جۇڭگو يازغۇچىلار جەمئىيىتىنىڭ مۇئاۋىن رەئىسى بولۇپ سايلانغان. ئۇ 1980 - يىلى شىنجاڭ ئۇيغۇر ئاپتونوم رايونلۇق ئەدەبىيات - سەنئەتچىلەر بىرلەشمىسىنىڭ 4 - قېتىملىق قۇرۇلتىيىدا بىرلەشمىنىڭ مۇئاۋىن رەئىسى، يازغۇچىلار جەمئىيىتىنىڭ مۇئاۋىن رەئىسى بولۇپ سايلانغان. تېيىپجان ئېلىيېف 1989 - يىل 2 - ئاينىڭ 19 - كۈنى كېسەللىك سەۋەبى بىلەن ئالەمدىن ئۆتكەن. e$/B_o7(  
"4xfrlOc  
تېيىپجان ئېلىيېف ئۇيغۇر بۈگۈنكى زامان ئەدەبىياتىدىكى داڭلىق شائىرلارنىڭ بىرى. ئۇنىڭ نامى 1950 - يىللارنىڭ بېشىدا جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ رەئىسى ماۋ زېدۇڭغا قەشقەر پاختەكلى يېزىسى دېھقانلىرىنىڭ نامىدىن يازغان «پاختەكلىدىن خەت» دېگەن شېئىر بىلەن تەڭ چىققان. 1950 - يىللارنىڭ ئاخىرى ۋە 1960 - يىللارنىڭ باشلىرىدا يازغان «ۋالاقتەگكۈروفنىڭ ئۆلۈمى»، «تۈگىمەس ناخشا»، «ۋەتەن ھەققىدە غەزەل» ناملىق شېئىرلىرى ئۇنىڭ ئۇيغۇر شېئىرىيىتىدىكى ئورنىنى مۇقىملاشتۇرغان. 1980 - يىللاردا يازغان «زەپمۇ چىرايلىق كەلدى باھار»، «مۇقام»، «يىغلىما»، «مەيلىمۇ»، «ئانا تىلىم» قاتارلىق بىر تۈركۈم شېئىر - غەزەللىرى ئۇيغۇر شېئىرىيىتىنىڭ تەرەققىياتىدىكى مۇھىم تۆھپە بولۇپ قالغان $17su')