ئۈرۈمچى ماڭا نېمىدىن دېرەك بېرىدۇ

jahankezdi

بۈگۈندىكى مەن

      تۇغۇلۇپ چوڭ بولغان يېزامدىن يىراق جايلارغا بېرىپ بېقىش، جاھان كۆرۈش ئىستىكىم 17-18 ياشلىرىمدا بەك كۈچىيىپ كەتكەن ئىدى. مەھەللە – كويلاردىن ئۆيدىكى قويلاردىن بىر-ئىككىنى بازاردا ئېلىشىغا بېرىپلا، كېۋەز سېتىپ ھۆكۈمەتكە قەرز تۆلەشكە تەييارلاپ قويۇلغان پۇللارنى يانچۇققا سېلىپلا باشقا يۇرتلارغا، كۆپىنچىسى ئۈرۈمچىگە قاچىدىغان بالىلارنىڭ چىقىپ تۇرىشى...مېنى تېخىمۇ ھەۋەسلەندۈرەتتى. "ئالى مەكتەپ ئىمتىھانىدىن ئۆتەلمىسەم قاچىمەن" دەپ خىيال سۈرەتتىم. چاتاق يېرى ئالى مەكتەپ ئىمتىھانىدىن ئۆتۈپ قالدىم. ئۈرۈمچىگە كەلدىم. ئۈرۈمچىگە كېلىپلا بۇ شەھەرنى ياقتۇرۇپ قالدىم. خىيالىمدىكى مەن بېرىشنى، ياشاشنى ئارزۇ قىلغان شەھەر دەل بۇ شەھەر ئىدى. بەش يىل ئۆتتى، ئوقۇش پۈتتى، ساۋاقداشلار كەتتى، مەن قالدىم. "بالىلىرىمنىڭ مۇشۇ شەھەردە چوڭ بولۇشىنى ئارزۇ قىلىمەن" دەپلا قالدىم. باشقا ئۈرۈمچىدە قالغانلاردەك بىرەر تۇغقىنىم، بىرەر ئىدارە، مەكتەپ ياكى بىرەر شىركەت مېنى "تالىشىپ" ئېلىپ قالمىدى. ئۆزۈم قالدىم.
    قالغان چېغىمدا نە يانچۇقۇمدا بىرەر مىڭ كوي پۇل، نە يېتىپ قوپقۇدەك ئۆي، نە بىر خىزمەت ياكى ئېغىرىمنى سالسام كۆتۈرەلەيدىغان، قول-ئىلكىدە بار ئاتا-ئانام يوقتى. دېھقان دادام ماڭا بۇ شەھەردىن ئۆي ياكى خوتۇن ئېلىپ بېرەلمەيتتى، خىزمەت تېپىپ بېرەلمەيتتى. لېكىن مەن "ئۈرۈمچىدە قالىمەن" دەپلا قالغان ئىدىم. ئىككى نەرسە بار ئىكەن ئويلاپ باقسام مېنىڭ بۇنداق قىلىشىمغا سەۋەب بولغان: بىرى ھازىرقى ئايالىم،شۇچاغدىكى يارىم، يەنە بىرى "ئۈرۈمچىدە قالىمەن" دېگەن خىيالىم، ئارزۇيۇم، غايەم، نىشانىم ...
    ھازىر ئۈرۈمچىدە تۇرىدىغان ئۆيۈم، ئايالىم ۋە ئىككى بالام بار. لېكىن بۇرۇنقىغا ئوخشاشلا جىق پۇلۇم يوق، خىزمىتىم يوق، يا مەن، يا ئاتا –ئانام بېيىپ كەتمىدۇق، جىق پەرق يوق...لېكىن مېنىڭ يەنىلا ئۈرۈمچىدە قالغۇم بار، يۇرتۇمغا قايتىپ كەتكۈم يوق،  چەتئەلگە چىقىپ كەتكۈم يوق، ئۈرۈمچىدە ياشىغۇم بار، بالىلىرىم ئۈرۈمچىدە چوڭ بولۇۋاتىدۇ، مەن قېرىۋاتىمەن...
بىر قېتىم تۈركىيەلىك بىر سودىگەرگە ئۈرۈمچى توغرۇلۇق بەك جىق سۆزلەپ كېتىپتىمەن، ئۇ ماڭا " بىلەمسەن، مەن ياش چېغىمدا ئىستانبۇلنى خۇددى سەن ئۈرۈمچىنى ياخشى كۆرگەندەك كۆرەتتىم، كەتكۈم، ئىستانبۇلدا ياشىغۇم كېلەتتى، شۈكۈرلەر بولسۇن، مەن 25 يىلدىن بېرى ئىستانبۇلدا ياشاپ كېلىۋاتىمەن" دېگەن ئىدى. مەن " ئابى، مەن جىق گەپ قىلىپ كېتىپتىمەن، ئۇزۇن گەپنىڭ قىسقىسى، ئۈرۈمچى بىزنىڭ ئىستانبۇلىمىزدۇر." دېگەن ئىدىم.
    ئۈرۈمچى مۇڭلىنىشقا بەك مۇۋاپىق بىر شەھەر. پىغانىم ئۆرلەپ،غەم بېسىپ ياكى يۈرەك ئېچىشىپ قالغان كۈنلەردە كوچىغا چىقىپ ئايلىنىمەن، ئارقا كوچىلارنى، قىستا-قىستاڭ مەھەللىلەرنى، يۈز-كۆزىنى توپا-تەرەت بېسىپ كەتكەن بالىلار قوغلىشىپ ئويناۋاتقان ھويلىلارنى ئايلىنىمەن. تىلەمچىلەر، ئوسما، خالتا، ئويۇنچۇق، گېزىت، قەغەز سېتىپ يۈرگەن بالىلار، ھارۋىلاردا مېۋە-چېۋە، كۆك، چامغۇر، جىگدە، گازىر-پۇرچاق... سېتىپ يۈرۈشكەن ياش بالىلار، ساقاللىق بوۋايلار ھەتتا قىز-چوكانلاردىن ئازدۇر-كۆپتۇر بىر نەرسىلەرنى سېتىۋالىمەن... "ئاكا ئايىقىڭنى مايلاپ قوياي"، دەپ توۋلىشىدۇ، ئولتۇرىمەن، "ئاكا، خۇرۇم ئاياق ئەمەسكەنغۇ، قانداق مايلايمەن..." دەيدۇ. " سۈرتۈپ قويساڭمۇ ھېساپ" دەيمەن. بىر سوم تەڭلەيمەن، ئالغىلى ئۇنىمايدۇ، خىجىل بولۇپ كېتىدۇ، زورلاپ بېرىمەن، ئوڭايسىزلىنىپ قالىدۇ. ئۇنىڭ شۇ تاپتىكى خىجىللىقىنى، ئوڭايسىزلىنىشىنى دۇنياغا تەڭ قىلمايمەن، مۇڭ ئەۋجىگە چىقىدۇ...

ئالى مەكتەپتىن چاقىرىق كەلگەندە، تاغامنىڭ بۇرۇن بىر قېتىم ئۈرۈمچىگە كېلىپ باققان ئوغلى ماڭا ئۈرۈمچى توغرۇلۇق بىر ئاخشام سۆزلەپ بەرگەن ئىدى. ئېسىمدە قېلىشىچە، بىر ئېغىزمۇ ياخشى گەپ قىلمىغان ئىدى: ئۈرۈمچىدە ئوغرى-يالغان بەك كۆپمىش، كېچىسى بۇلاڭچىلار قاينايمىش، تاماكا سۇنۇشقاندا ھېچكىم بىر تال سۇنمايمىش، بىر قاپ-بىر قاپ سۇنارمىش، ھېچكىمنىڭ ھېچكىم بىلەن كارى يوقمىش، سىيەمسەن، چىچامسەن، ياتامسەن، قوپامسەن ھېچكىم بىر نېمە دېمەسمىش...كوچىدا بىرەرسى يېتىپ قالسىمۇ كارى بولمايمىش... بىر ئېغىز گېپىڭدىنلا سېنىڭ قەيەرلىك ئىكەنلىكىڭنى بىلىۋالارمىش ۋە بوزەك قىلارمىش،  سەينى خام يەيمىش، قورۇغان سەيلىرى گىرىچ-گىرىچمىش ۋە يەپ قالساڭ كېچىچە قوسقۇڭ ئاغرىيمىش...
تولۇق ئوتتۇرىدىكى مۇئەللىمىم بىر كۈن ئالاھىدە چاقىرتىپ پاراڭلاشقانىدى. ئۈرۈمچىگە بارغان چاغلىرىدىكى تەسىراتلىرىنى سۆزلەپ بەرگەندىن كېيىن ماڭا مۇنۇلارنى دېگەنلىكى ئېسىمدە:
ئۈرۈمچى چوڭ بىر شەھەرمىش، يوللىرى كەڭرى، پاكىز، كىشىلىرى مەدەنىيەتلىك، ئاڭلىق ۋە رەتلىكمىش. مەن ئۈرۈمچىگە بارغاندا يالغۇز ئۆزۈمگىلا ئەمەس، يۇرتۇمغىمۇ ۋەكىللىك قىلىدىكەنمىشمەن، شۇڭا يۇرتۇمنىڭ يۈزىنى تۆكىدىغان ئىشلارنى قىلسام بولماسمىش، كىتابخانىلىرى جىقمىش، بىلىم ئالاي دېسەڭ، قانچىلىك لازىم بولسا توشاق بارمىش، لېكىن ئۈرۈمچى شۇنداق بىر يەرمىشكى، ئوغرى بولىمەن دېسەممۇ، توغرا بولىمەن دېسەممۇ، ئالىم بولىمەن دېسەممۇ، كاززاپ بولىمەن دېسەممۇ، ئىشقىلىپ نىيىتىمگە ماس كېلىدىغان ھەرقانداق شەرت-شارائىت ۋە مۇھىت تەييارمىش، شۇڭا، قارىماققا رەڭگارەڭ كۆرىنىدىغان چىراقلارغا ئالدىنىپ كەتمەي،مەكتەپتە، كۇتۇبخانا، ئاشخانا ۋە ياتاقتىن ئىبارەت ئالتۇن ئۈچبۇرجەكتىن يىراقلاپ كەتمەي ياشىشىم كېرەكمىش...
دادام مېنى ئۈرۈمچىگە ئېلىپ كېلىپ مەكتەپكە ئورۇنلاشتۇرۇپ قويۇپ كېتەر چاغدا مۇنداق دېگەن ئىدى:
ئۈرۈمچىدە پۇلسىز ھېچ ئىش قىلغىلى بولماسمىش، كۈندە ئۈچ ۋاخ يۇيۇنساممۇ، ئەگەر شۇنداق پۇلۇم قالمىسا، يۈزۈمدىن شۇئان توپا ئۆرلەپ كېتەرمىش...

مەن ئۈرۈمچى توغرۇلۇق يۇقىرىدا دېيىلگەندەك گەپلەرنى ئاڭلىغان چېغىمدا ئازراقمۇ قورقۇنچ ھېس قىلمىغاندەك قىلغان ئىدىم. ئېسىمدە قېلىشىچە خۇددى بىر كېنونىڭ باشلىنىشىنى كۈتۈپ تۇرغاندا، يېنىمىزدا ئولتۇرغان بىرسى بۇ كىنودىكى ۋەقەلەرنى سۆزلەشكە باشلىسا، ئۇنىڭ گەپلىرى قۇلقىمىزغا كىرمەي، پۈتۈن خىيالىمىز كىنودا قالغاندەك، تاغامنىڭ ئوغلى، مۇئەللىمىم، دادام ئۇ گەپلەرنى قىلىۋاتقاندا قورقۇش، ئەنسىرەشنىڭ ئورنىغا ھاياجان ۋە بىر خىل خۇشاللىق قاپلىۋالغان ئىدى پۈتۈن ۋۇجۇدۇمنى. تەلەيلىك ھېس قىلاتتىم ئۆزۈمنى.
قىسقىسى، قەشقەردىن كەلدۇق، ئۈرۈمچىدە قالدۇق. لېكىن نە قەشقەردىن پۈتۈنلەي كېتەلمىدۇق، نە ئۈرۈمچىدە تولۇق قالالمىدۇق. بۇ ئاجايىپ تۇيغۇ ئىكەن. ئۈرۈمچىدە تۇرۇپ قەشقەرنى سېغىنىمىز، قەشقەرگە بېرىپ ئۈرۈمچىنى. قېنى ياشاپ باقايلى، ئاخىرى قانداق بولىدىكىن...
گەپنى سەل باشتىن باشلىساق، مەن ئۈرۈمچىنى كۆرمەي ،كەلمەي تۇرۇپلا ياخشى كۆرۈپ قالغان بولسام كېرەك. ئەڭ باشتا "ئۈرۈمچى" دېگەن ئىسىمگە ئامراق بولۇپ قالغان چېغىم بار،كېيىن ئۈرۈمچىگە قاچماقچى بولدۇق، چاقىرىق ئۈرۈمچىدىن كەلدى، شۇنىڭ بىلەن ئۈرۈمچى بىلەن ئالاقەم تېخىمۇ قويۇق بولۇشقا باشلىدى، ئۈرۈمچىدە ئوقۇشتىن بەكرەك ئۈرۈمچىنى خىيال قىلىشقا باشلىغان ئىدىم. چاقىرىقنى تاپشۇرۇپ ئېلىپ يولغا چىققان كۈنگىچە ھەر كۈنۈم ئاجايىپ كۈچلۈك ھاياجان ئىچىدە ئۆتكەن ئىكەن ئويلاپ باقسام. "ياخشى كۆرۈش" كەلىمىسىنى ئىشلىتىشتىنمۇ مەقسىدىم شۇ ئىدى.مەندىكىسى، ئۈرۈمچىگە ھەۋەس قىلىش، قىزىقىش، ياكى چوڭ بىلىش ئەمەس ئىدى، پۈتۈن بۇلارنى ئۆز ئىچىگە ئالغان ياخشى كۆرۈش ئىدى! 18 يىل ياشىغان يېزامدىن ئايرىلىدىغان كۈنى ئەتىگەندە ئەڭ يېقىن ئاغىنەم مېنى ئۇزاتقىلى كېلىپ يىغلاپ كەتكەن ئىدى، نېمە قىلارىمنى بىلەلمەي قالغان ئىدىم. ئۇرۇق-تۇققانلار بىرەر قۇر كۆز-يېشى قىلىشتى،ئۇكام تۇنجى قېتىم يالغۇز قېلىۋاتقانلىقى ئۈچۈن ئىسىلىپ، قىزىرىپ ئارانلا تۇراتتى، قىسقىسى، ئايرىلىش ئەتراپىمدىكىلەرگە ئېغىر كەلگەن ئىدى، ئېغىر كەلدى دېيىش سەل ئاشۇرۇۋەتكەنلىك بولار بەلكىم، لېكىن ھېچبولمىغاندا مەندىن باشقا ھېچكىم خوش بولمىغاندەك قىلاتتى. يۈك-تاقامنى ماشىنىغا باستۇق ۋە يۈرۈپ كەتتۇق. شەھەردە ئانام تولا يىغلاپ ھېچ ھالى قالمىدى، ئاپتوبۇس قوزغالغاندا بولسا بىچارە ئانام ئوغلىنى ئېلىپ كەتمەكچى بولغان ئاپتوبۇستىن دەردىنى ئالماقچى بولغاندەك ئاپتوبۇسنى مۇشتلاپ كەتكەن ئىدى... مەنچۇ؟ قاپىقىمنى تۈرۈۋالغان ئىدىم، ئانامغا، دادامغا تۈزۈك ئىككى ئېغىز گەپ قىلىشقا يارىمىدى بۇ ئادەتتە كاسىلداپ توختىمايدىغان تىلىم، كىتاب ئوقۇسام، كىنو كۆرسەم شۇنچىكى تەسىرلىك كۆرىنىشلەرگە ئېقىپ سەل بولۇپ كېتىدىغان يارىماس كۆزلىرىم گويا قۇرۇپ كەتكەن قۇدۇققا ئايلىنىپ قالغان ئىدى بۈگۈن...18 يىل ياشىغان مەھەللەم، يېزام،ئۇرۇق-تۇققانلىرىم،دوست-يار، بۇرادەرلىرىم، قوي باققان جاڭگاللار، توشقان قوغلىغان سازلىقلار، توغراقلىقلار، سۇغا چۆمۈلگەن ئۆستەڭلەر، سۇ ئامبارلىرى، تۈلكە قوغلىغان مازارلىقلار، ئورمانلار، قۇملۇقلار، ئۇن تارتىشنى باھانە قىلىپ كەچكىچە سۇغا چۆمۈلىدىغان تۈگمەنلەر، ئېتىز-ئېرىقلار، باغلار، قوغۇن-تاۋۇزلۇقلار، بالىلىقنىڭ ئەڭ خۇشال پەيتلىرىنى ياشىغان خامانلار ۋە رامىزان توۋلاشلار، قاپاق كۆيدۈرۈشلەر، يالىڭاياق قىزىق توپا يولدا ماڭغاندا پۇتقا كىرگەن تىكەنلەر، يېگەن پەشۋالار، ھەر يىلى روزا ۋە قۇربان ھېيتتا قايناپ كېتىدىغان جامەنىڭ ئالدىدىكى مەيدان ۋە كۆل...پۈتۈن بۇلار ئارقامدا قېلىۋاتاتتى ۋە مېنىڭ پەرۋايىمدا يوق ئىدى، ئۇ چاغدا ئۆزۈمنىڭ بىر كۈنلەردە بۇلارنى سېغىنىپ، يۈرىكىمنىڭ ئاچچىق ئۈرۈك ئوتۇنىنىڭ چوغىدا پىژىلدىغان كاۋاپتەك بولۇپ كېتىشىنى نەدىن بىلەتتىم؟

ئۈرۈمچىدە ياشاۋاتىمەن، خىيالىم بالىلىقىمدىكى جاڭگالدا توشقان قوغلايدۇ. ئۈرۈمچىدە جان باقىمەن، خىيالىم قەشقەردە قوي باقىدۇ. باققالدىن ئۈرۈك ئالسام، قولۇم بېغىمىزدىكى ئۈرۈككە سوزۇلىدۇ؛ ھويلىمىزدىكى چىملىققا سۇ چېچىلسا، يېزامدا ئېچىق كۆمىمەن؛ قول ھارۋىسىدا جىگدە سېتىپ يۈرگەن بوۋايدىن جىگدە ئېلىۋېتىپ قوللىرىمغا تىكەن كىرىپ كېتىدۇ، دۆڭكۆۋرۈكتە ئاياق سېتىۋالسام، يېزامدا پۇتۇمغا كىرىپ كەتكەن تىكەننى سېغىنىپ كېتىمەن...ئەي مەن يامىشىپ ئوينىغان دەرەخلەر، ئارتىلىپ ئوينىغان تاملار،ئۆمىلەپ ئۆتكەن سۈڭگۈچلەر، ئوغۇرلۇققا كىرگەن باغلار، يامغۇردا پاتقاق، قاردا تېيىلغاق بولۇپ كېتىدىغان يوللار، كۆزى تېڭىقلىق جۇۋاز كالىسى، ئاۋازى سەت ئاچىماق تراكتور، تاغامنىڭ خۇيى ئەسكى ئېشىكى، ھاممامنىڭ ھەمىشە ئاچچىق بولۇپ قالىدىغان زاغرىسى، يەنە بىر تاغام چارشەنبە بازاردىن ئالغاچ كېلىدىغان سامسىلار،ھويلىمىزغا سەۋزە يېگىلى كىرىدىغان توشقانلار، كېچىسى چاشقان تۇتۇپ كۈندۈزى پۈتۈن كۈن ئۇخلايدىغان سېمىز مۈشۈك...بۈگۈنكى مەن سېلەرنى سېغىنغان، سېغىنىۋاتقان ۋە ھەمىشە سېغىنىدىغان مەن!

ئۈرۈمچىنىڭ نېمىسىنى ياخشى كۆرىسەن؟" دەپ سورىغان ئىدى بىر قېتىم بىر ئاغىنەم. ئۇ قەشقەردىن ئۈرۈمچىگە بىر ئىش بىلەن چىققان ئىدى. بىز بىرگە ئايلاندۇق، ئۇنىڭ ئىشىنى پۈتتۈردۇق، كەچتە مۇڭداشقاچ تاماق يېيىش ئۈچۈن ئولتۇرغان ئىدۇق. ئالدى بىلەن ئۈرۈمچى تەسىراتلىرىنى ئۇ سۆزلىدى. تۇنجى كېلىشى ئىدى، ئۇنىڭغا جىق نەرسە غەيرى كۆرۈنگەن ۋە ئۇنىڭ كۆزىگە سىغمىغان ئىدى. گەپ-سۆزلىرىدىن " ھېلىمۇ ياخشى ئۈرۈمچىدە ياشىمايدىكەنمەن" دېگەندەك كەيپىيات چىقىپ تۇراتتى. ۋە گېپىنىڭ ئاخىرىدا بۇ سۇئالنى سورىدى. مەن "ياخشى كۆرىدىغان نەرسىلەر جىققۇ." دەپلا تۈگەتكەن ئىدىم گېپىمنى. ئەمەلىيەتتە ئۇنىڭ ئاغزىدىن جىقراق گەپ ئاڭلىغۇم كېلىپ جىق گەپ قىلمىغان ئىدىم. باشلانغۇچ، تولۇقسىز ۋە تولۇق ئوتتۇرىدىكى ئىشلارنى ئەسلەشتۇق، ئاغىنەم مېنىڭ نۇرغۇن ئىشلارنى ئەسلىيەلىگەنلىكىمدىن بەك ھەيران قالدى. ئۇ كەتتى، سۇئالى مەن بىلەن قالدى. ئۈرۈمچىنىڭ نېمىسىنى ياخشى كۆرىمەن؟ بىرەر سەۋەب بولىشى كېرەكتە...
        ئۈرۈمچىدە ئوقۇغانلىقىم ۋە كۆنۈپ قالغانلىقىم ئۈچۈن ياخشى كۆرەمدىمەن؟
        شەھەردە نۇرغۇن ئىشلار يېزىغا قارىغاندا قولايلىق ۋە جاننى قىينىمايدىغان بولغانلىقى ئۈچۈنمۇ؟
        بۇ يەردە بىر كىمنىڭ بىر كىم بىلەن كارى بولمايدىغانلىقى ئۈچۈنمۇ؟
        مىدىرلاپلا تۇرسا رىسقىنى تېپىپ يېيىش ئۇنچىۋېلا تەس بولمىغانلىقى ئۈچۈنمۇ؟
        مەركىزىي شەھەردە ياشاش كىشىلەر ھەۋەس قىلىدىغان بىر ئىش بولغانلىقى ئۈچۈنمۇ؟
        خىزمىتىم، ئىشىم، نان تېپىپ يەيدىغان كەسپىم مۇشۇ يەردە بولغانلىقى ئۈچۈنمۇ؟
        ماڭا داۋاملىق يېقىندىن كۆز-قۇلاق بولىدىغان ئۇرۇق-تۇققان، خۇلۇم-خوشنا، ئەل-مەھەللە،تونۇش-بىلىشلەر يوق بولغانلىقى ئۈچۈن ئۆزۈمنى سەل ئەركىن ھېس قىلغانلىقىم ئۈچۈنمۇ؟
        قىز دوستۇم مۇشۇ شەھەردە بولغانلىقى ئۈچۈنمۇ؟
        بىلىم مۇھىتىنىڭ قويۇق بولغانلىقى ئۈچۈنمۇ؟
        سىياسىي بېسىم نىسبەتەن ئازراق بولغىنى ئۈچۈنمۇ؟
        مەسچىتلەر ئازادە، پاكىز ۋە ئاساسەن دەخلى تەرۇزسىز بولغانلىقى ئۈچۈنمۇ؟
        دىيارىمىزنىڭ ھەر قايسى يۇرتلىرىدىن خىلمۇ-خىل سەۋەبلەر، كۆپىنچىسى ئوقۇش سەۋەبى بىلەن ئۈرۈمچىگە كېلىپ، ماڭا ئوخشاش "ئۈرۈمچىدە قالغۇسى" كېلىپ قېپقالغان ئەل-ئاغىنە بۇرادەرلەر بىلەن بىللە ئۆتكۈزگەن كۆڭۈللۈك سۆھبەتلەر، قىززىق پاراڭلار، ئېغىزنى قۇلاققا يېقىپ بىر-بىرىمىزگە يەتكۈزۈشكەن خىلمۇ-خىل ئۇچۇرلار، كەلگۈسىمىز ھەققىدىكى خىلمۇ-خىل تەسەۋۋۇر ۋە قىياسلار، سىياسىي، قىزلار ۋە مىللەت ھەققىدىكى تۈگىمەس تالاش-تارتىشلار...بۇلارغا تارتىشىپمۇ _يا؟
        بۇلاقبېشى، دۆڭكۆۋرۈك ئەتراپلىرىدىكى ئازغىنە پۇلغا تويغۇدەك تاماق بېرىدىغان ئاشخانىلار، كىتابخانىسىغا كىرىپ كەچ كىرگىچە كىتاب ئوقۇۋالساڭمۇ گەپ قىلمايدىغان ئاقكۆڭۈل كىتابچى،  ساڭا شۇنداق يېقىملىق ئاۋازدا گەپ قىلىدىغان ئۈرۈمچىلىك قىز ساۋاقداشلىرىڭ، ئىزدەپ بارساڭ ئۆزى باشقا كارۋاتتا قىستىلىپ يېتىپ، ئۆز كارۋېتىنى ساڭا بوشىتىپ بېرىدىغان مىھماندوست يۇرتدېشىڭ، پۇلۇڭ قالمىسا سەن بىلەن بىر يۇرتلۇق، ئۇرۇق-تۇققان بولمىسىمۇ بار پۇلنى تەڭ خەجلەيدىغان تونۇشۇڭ... ئۈچۈنمۇ؟

jahankezdi

ئىشتىياق دېگەن شۇنداق بولسا كېرەك. كۆڭلۈڭگە تۇرۇپلا بىر نەرسە يېقىپ قالىدۇ. ئۇنى ئويلايسەن. ياتساڭمۇ، قوپساڭمۇ، ماڭساڭمۇ، تۇرساڭمۇ. ئامال يوق. خىيالىڭدىن كەتمەيدۇ. 18 يېشىمغا كەلگۈچە ھاياتىمدا مېنى ئۈرۈمچىدەك جىق خىيال سۈردۈرگەن باشقا بىر نەرسە يوق بولسا كېرەك. "تىلىگەن تاپار" دېگەندەك ئۈرۈمچى ئاخىرى نېسىپ بولدى. قىززىق بىر گەپ: ئالىي مەكتەپ ئىمتىھانىنى بېرىپ ئارزۇ توشقۇزغاندا ئۈرۈمچىدىن باشقا يەردىكى ھېچقانداق مەكتەپنى يازمىغان ئىدىم. ئۈرۈمچىگە كەلدۇق. ئوقۇدۇق. ياشىدۇق. چوڭ بولدۇق. بالىلىرىمىز چوڭ بولۇۋاتىدۇ. بىر ھېسابتا ئارزۇيىمىز ئەمەلگە ئاشقان بولدى. ئەمدىكى سۇئال، ئۈرۈمچىدە ياشىسا قانداق بولىدىكەن؟
بۇ ئەمەلىيەتتە دادامنىڭ سۇئالى ئىدى. ئۈرۈمچىدە قېلىپ جان باقماقچى بولغىنىمدا قاتتىق قارشىلىق كۆرسەتكەن دادام ئۇزۇن يىللاردىن كېيىن بىر قېتىم ئۈرۈمچىدە تۇتقان ئۆيۈمدە چاي ئىچىپ ئولتۇرۇپ سورىغان ئىدى بۇ سۇئالنى. دادامغا قانائەتلەنگۈدەك جاۋاب بەرمىگەن ئىكەنمەن ئويلاپ باقسام، ئەمدى بولسىمۇ جاۋاپ بېرىشكە تېرىشىپ باقاي. ئىشقىلىپ مېنىڭ ئويلىغانلىرىم، ھېس قىلغانلىرىم، باشتىن كەچۈرگەنلىرىم مۇشۇنداق:
    ساۋاقداشلار كېتىدۇ، تونۇش-بىلىشلەر ھەپتە ،ئون كۈندىلا ئازىيىدۇ. كوچىلار، يوللار، چىملىقلار، كۆل بويلىرى، كىتابخانىلار، ئاشخانىلار ۋە ھەتتا پۈتۈن ئۈرۈمچى قۇپقۇرۇقتەك بىلىنىدۇ. سائەتلەپ ئايلانساڭ، تەلىيىڭ بولسا بىرەر تونۇشىڭ ئۇچراپ قالىدۇ. كۆپىنچە ۋاقىتلاردا بىر كىملەرنى بىر كىملەرگە ئوخشىتىپ قالىسەن. سېنى يالغۇز، مۇساپىر ھېس قىلدۇرمىغان، قىيىنچىلىقنى، يوقسۇزلۇقنى چاندۇرماي ئۆتكۈزۈشىڭگە سەۋەب بولغان ئۇ سۆيۈملۈك ساۋاقداشلار، "ئۈگىنىشتە ئالدىغا، تۇرمۇشتا ئارقىغا قاراش" لازىملىقىنى تەكىتلەپ، روھىي نامراتلىقنىڭ ماددى نامراتلىقتىن مىڭ ھەسسە ئېچىنىشلىق ئىكەنلىكىنى سۆزلەپ كۆڭۈللەرگە تەسەللى ۋە تەسكىنلىك بېغىشلىغان ئۇستازلار، ئاسپىرانتلار، يۇقىرى يىللىقتىكى ئاكا-ھەدە مەكتەپداشلار، يازدا سالقىن، قىشتا ئىسسىق كۇتۇبخانىلار، قىرائەتخانىلار، پۇلىمىز قالمىسا تاماق كارتىمىزنى رەنە قىلىپ تاماق يېسەك بولىدىغان مەكتەپ ئاشخانىسى...پۈتۈن بۇلار تۇرمۇشىڭدىن يوق بولىدۇ ياكى يىراقلىشىدۇ. مەكتەپ دەرۋازىسىدىن چىقىپ كېتىسەن، جەمىيەتكە ئۈن-تىنسىز قوشۇلۇپ كېتىسەن...
    ئەمدى ئۇچۇما بولغان قۇش بالىسىدەك ھېس قىلىسەن ئۆزۈڭنى، ھەرقانچە ئۆزۈڭنى چوڭ بولدۇم، پىشىپ يېتىلدىم، ئۇچۇشقا ھازىرلاندىم دېسەڭمۇ، ئۇۋاڭ ئەتراپىدا ئۇچىسەن، يىراقلاپ كېتىشكە نېمىشقىدۇر جۈرئەت قىلالمايسەن. مەكتەپ دەرۋازىسىدىن چىقىپ كەتتىم دېگەن بىلەن، يەنىلا مەكتەپكە نەچچە يۈز مېتىر كېلىدىغان بىر يەردىن ئۆي ئىجارە ئالغان ئىدۇق بىر نەچچەيلەن بىرلىشىپ. يېڭى ئۆيگە بىرەر قۇر ئورۇنلىشىۋالغاندىن كېيىن رەسمىي قالغان ئىدۇق ئۈرۈمچىدە...
ئالىي مەكتەپ ھاياتىمىزدىكى جۇشقۇن كەيپىيات، يۈكسەك ئۈمىتۋارلىق، تولۇپ-تاشقان قىزغىنلىق ۋە نەدىن پەيدا بولغانلىقىنى ھازىر ئۆزۈممۇ دەپ بېرەلمەيدىغان ئۆزئىشەنچ بىزنىڭ ئەڭ يېقىن يار-يۆلىكىمىز ۋە بىردىنبىر بارلىقىمىز ئىكەنتۇق. كاللىمىز غايە، كەلگۈسى، مۇۋەپپەقىيەت ھەققىدىكى ئەڭ ئەسەبىي پىكىرلەر، خىياللار ۋە ئۈمىت-تىلەكلەر بىلەن توشۇپ كەتكەن بولسىمۇ، تۇرمۇشتىكى ئەڭ رېئال بولغان ئۆي، توي، پۇل غېمى بىزدىن ئاسماندىكى يۇلتۇزلاردەك يىراق قالغان ئىكەن. ھەر كۈنى ئۆيسىزلىك، پۇلسىزلىق، بويتاقلىقنىڭ دەردىدە ياشاۋېتىپمۇ ئۆيدىن بەكرەك ۋەتەن خىياللىرىنى سۈرۈپ، تويدىن بەكرەك مىللىي بايراملارنىڭ گېپىنى قىلىپ، پۇلدىن بەكرەك كىتابلارنى تىلغا ئېلىپ ياشىغانكەنمىز خېلى ئۇزۇن بىر مەزگىل. بىر ئاغىنەم بىر قېتىم مۇشۇ ھەقتە گەپ بولغاندا " توۋا دەيمەن، 30 غا كىرگۈچە ئۆي سېتىۋېلىش، 35كە كىرگۈچە ماشىنا...دېگەن نەرسىلەر كاللامغا كىرىپمۇ باقماپتۇ..." دېگەن ئىدى. شۇ چاغلاردا بەك مودا بىر گەپ بار ئىدى. "ئۆي سېتىۋالىمەن، دەپ ئاۋارە بولماڭلار، خۇدايىم بۇيرۇسا بىر كۈنى <ئۆي ئالامسەن،> دېسە، < ۋاي ياق، > دەپ كېتىمىز. ئۆي، خىزمەت، ئىشقىلىپ خوتۇندىن باشقا ھەممە نەرسە ۋاشاڭ بولۇپ كېتىدۇ. بىز شۇ كۈنلەرگە ئاز قالدۇق..."
    كۈنلەر تېز ۋە كۆڭۈللۈك ئۆتەتتى، ئىش ئورۇنلىرىمىز تېز ئۆزگىرىپ تۇراتتى. يىلدا نەچچە يەردىن ئىش تاپاتتۇق. كۆڭلىمىزگە ياقمىغان كىچىككىنە ئىش تۈپەيلىدىن خىزمەتنى ئەسكى چۇخەينى تاشلىغاندەك تاشلىۋېتەتتۇق. بىر ئاغىنەم بىر قېتىم خوجايىنى بىر خىزمەتچى قىزغا ۋارقىرىغانلىقى ئۈچۈنلا ئىشنى تاشلاپ يېنىپ كەلگەن ئىدى. " پۇلىدىن باشقا ھېچنىمىسى يوق ھېجىقىز، نېمىدەپ بىزنىڭ قىزلارغا ھە دېسىلا ئازار بېرىدۇ، باج ئىدارىسىدىن بويى بىر مېتىر كەلمەيدىغان بىر تەتەي كېلىپ قالسا تاس قالىدۇ پەلتونىڭ ياقىسىدەك بۇرۇتىغا باقماي خوشامەت قىلىپ يەرگە كىرىپ كەتكىلى، ئۇنداق خۇمسىغا ئىشلىگەندىن كوچىدا ئاياق مايلىغان ياخشى..." مانا بۇ ئۇنىڭ خىزمىتىنى تاشلاشتىكى باھانىسى ئىدى. پاكىستانلىقنىڭ شىركىتىدە ئىشلەيدىغان يەنە بىر تونۇشىمىزمۇ ئىشىنى تاشلىغان ئىدى. پاكىستانلىقلارنىڭ قىلغان ئەتكەنلىرىگە چىداپ تۇرالمىغان ئىدى. ھەتتا ئاغىنىلىرىنى باشلاپ بېرىپ ئۇ پاكىستانلىق خوجايىننى تازا سالغان ئىدى. كېيىن ساقچىلار بىر مەزگىل ئىزدىگەن بولدى، بېسىقتى. كەچقۇرۇنلىرى جەم بولۇپ سېلىشىدىغان پاراڭلار بەزىدە تاڭ ئاتقۇچە داۋام قىلاتتى...

مەكتەپتىكى ئىلغار پىكىرلىك مۇئەللىملەر، ئاسپىرانتلار ۋە يۇقىرى يىللىقتىكى ئوت يۈرەك ئاكا-ھەدە مەكتەپداشلارنىڭ تەسىرىدە بىزمۇ يۇرتۋازلىقتىن يۈزمىڭ قېتىم شۈكۈرلەر بولسۇنكى پاك –پاكىز قۇتۇلغان ئىدۇق. بۇ بىر تۈركۈم ئۈرۈمچىدە قالغان ياقا-يۇرتلۇقلارنىڭ ئورتاق بىر ئالاھىدىلىكى ئىدى. دىيارىمىزدىكى ھەممە يۇرت، شەھەر، ناھىيە، بازار بىزنىڭ ئۆز يۇرتىمىز ئىدى. ئۈرۈمچى تېخىمۇ شۇنداق. بىزنىڭ ئۈرۈمچىدە قالماسلىققا، ياشىماسلىققا، ئۈرۈمچىدە بىر ئىشلارنى ۋۇجۇتقا چىقارماسلىققا ھېچقانداق باھانە سەۋەبلىرىمىز يوق ئىدى، ھەم ھەرقانداق تۈردىكى قارشىلىقنى كەسكىن تۈردە رەت قىلاتتۇق. باشقا يۇرتلۇق بولۇپ قېلىشىمىز، نوپۇسىمىزنىڭ بۇ يەردە بولماسلىقى، بۇ شەھەردە تۇرىدىغان ئۆيىمىز، قىلىدىغان ئىشىمىزنىڭ بولماسلىقىمۇ بىزنىڭ بۇ شەھەردىن كېتىشىمىزگە سەۋەپ بولالمايتتى. چۈنكى بۇ شەھەر بىزنىڭ ئىدى. بۇ شەھەر كۆڭۈللەر تەلپۈنگەن غايىۋىي ئاستانە ئىدى. بۇ شەھەر بىزنىڭ ئىدى...
    غۇلجىلىق بالىلارنىڭ ئېغىزىدىن قەشقەرنىڭ ياخشى گەپلىرىنى ئاڭلاپ تۇراتتۇق. خوتەنلىك بالىلارغا خوتەنگە بولغان قايىللىقىمىزنى، مۇھەببىتىمىزنى سۆزلەپ تۈگىتەلمەيتتۇق، غۇلجىغا كۆز تەگمىسۇن، ھەممىمىزنىڭ كۆڭلىمىز غۇلجا يايلاقلىرىدەك كەڭرى، تاغ سۇلىرىدەك پاكىز، ئىلى دەرياىسدەك دولقۇنلۇق ۋە قەھىرلىك بولسۇن دەپ تىلەكلەر تىلەيتتۇق، ئاتۇش، ئاقسۇ، كورلا، تۇرپان، قاراماي، سانجى، بۆرتالا، ئالتاي، چۆچەك...ھەممە يۇرت، ھەممە شەھەر بىزنىڭ ئىدى. بۇنى ئۈرۈمچىدە ئەڭ ياخشى ھېس قىلاتتۇق. ئۈرۈمچى پۈتۈن يۇرتلارنىڭ قوشۇلىشىدىن بەرپا بولغان ئىدى گويا...پۈتۈن ئۇيغۇرنىڭ مۇجەسسىمى ئىدى گويا...پۈتۈن ئارزۇ-ئارمانلارنىڭ جەمگاھى ئىدى گويا... پۈتۈن دەرت-ئەلەم، غەم-غۇسسە، قان-ياشلارنىڭ بىرىكمىسى ئىدى گويا...تاشلاپ كەتكىلى، باشقىلارغا تارتقۇزۇپ قويغىلى بولمايدىغان مەھبۇب ئىدى گويا...

قۇتادغۇبىلىك مۇنبىرىدىكى ئايپالتا توردىشىمىز يېزىۋاتقان ئۈرۈمچى ھەققىدىكى تېما ئىكەن،مەن ياقتۇرۇپ ئۈستىدىكى تېمىنى ئۆزەم قويۇپ يۆتكەپ كەلدىم،ھەممە ئۇيغۇر قىززىقىدىغان ئۈرۈمچى ھەققىدىكى مەزمۇنلاردا ھەرقايسى تورداشلارنىڭ ئۆزگىچە پاراڭلىرىنى ئاڭلاپ قېلىشمىز مۇمكىن.

anatil8

مەنمۇ ئۈرۈمچىگە بەكلا ئامراق،،شۇ شەھەردە تۇرۇپ قېلىشنى بەكلا خالايتتىم،،ئىشقىلىپ بىر كىلىپ ئۇزاقراق تۇرسا كەتكىسى كەلمەيدىغان شەھەر ئىدى،،

ئۈرۈمچىدە ئۆزۈمنىڭ سەھرايىمدىكى ۋاقىتلىرىمدىكىدەك يالغۇزسىرىمايتتىم،تەنھا قالمايتتىم،قىلغىلى ئىشىم يوق،كۈنلىرىمنى ئۇخلاپ ئۆتكۈزمەيتتىم،،ھەممە كىشى تىز-تىز قەدەملەر بىلەن كىتىپ بارغان،دۆڭكۆۋرۈك،بۇلاقبېشى تەرەپلەرنى سەۋەپسىلا نەچچە كۈن ئايلىناتتىم،كىلىشكەن يىگىتلەر،مودا كىيىنگەن ئۇماق قىزلار،كاستىيوم كىيىپ گالىستۇك تاقىغان كادىرلار،زىيالىيلار،شەھەر ئاممىسى،ۋە ئۇستاز سۈپەت مويسىپىتلار ئىشقىلىپ ھەرقانداق ئادەم بار ئىدى...

بەزى چاغلاردا قويمىچىلىققىمۇ ئۇچۇراپ قالاتتىم،ئوغۇللارغا قۇيۇلمايتتىم ،تۇلىسى شۇ قىزلارغا قۇيۇلۇپ كىتەتتىم،قىزلارغا ئامراق مىجەزىم مىنى قۇيۇلۇپ كىتىشكە مەجبۇر قىلاتتى،ئىشقىلىپ ئۈرۈمچىدە ئۆتكەن كۈنلەر بەكلا مىنىلىك،ھەم ئۇنتۇلغىسىز ۋاقىتلىرىم ئىدى،،

ماڭىمۇ دادام نىمىشقا ئۆيگە قايتىپ كەلمەيسەن بالام دىسە،ئۆيگە بارماسلىققا ئىنىق بىر باھانە تېپىپ بىرەلمەيتتىم،لىكىن ئۈرۈمچىدىن قەتئىي كەتكۈم يوق ئىدى،،كىيىنكى چاغلاردا ئۈرۈمچىدىن كۆزۈم قىيمىغان ھالدا قايتىپ كەتتىم،،يۇرتقا قايتىپ كەلگەن دەسلەپكى كۈنلىرى،ئۈرۈمچىنى،ئۈرۈمچىدىكى مۇساپىر دوستلىرىمنى شۇنداق سېغىندىم،،نەچچە كۈنگىچە پەقەت چۈشۈمدىن چىقمىدى،،،

ئىلگىرى كىيىن بۇلۇپ ئۈرۈمچىگە بەش قېتىم چىقىپتىمەن،بۇ بەش قېتىمدا شۇ 2يېرىم ئايدەك تۇرۇپتىمەن،،بىرەر يەردىمۇ ئىشلىمىدىن شۇ دادامغا پۇل سالغۇزۇپ شۇنى خەجلەپ يۈرگەنتىم،شۇ 2011-يىللىرى تىجەپ خەجلىدىم دىسەممۇ كۈنلىكى 100سوم ئەتراپىدا پۇل تۈگەيتتى،،شۇنداق قىلىپ 15مىڭ سوم پۇلنى پاك-پاكىز تۈگۈتۈپ بوپتىكەنمەن،،لىكىن پۇشايمىنىم يوق،،
مىنىڭ ھىس قىلىشىمچە ئۈرۈمچى بىر مىھرى ئىللىق ماكان،قوينىغا نۇرغۇن ئادەملەرنى سىغدىرىدۇ،ئۆگەيلىمەيدۇ،مۇساپىر كۆرمەيدۇ،ئۈرۈمچى ھەممە ئۇيغۇرنىڭ يۇرتى،

adila

يازمىڭىزنىڭ داۋامىغا تەشنامىز،ئۈرۈمچى ھەققىدىكى ھىس -تۇيغۇلار بىزنى نۇرغۇنلىغان ئوي تەپەككۇرلارغا باشلاپ بارالىشى مۇمكىن.



پىقىر يېقىندا ئۈرۈمچىدىكى پىراكتىكامنى تۈگىتىپ ئەزىز يۇرتۇمغا قايتىپ كەلدىم. بۇ قېتىمقى پىراكتىكا ماڭا كەسپى جەھەتتىن خېلى بىلىم بەرگەننىڭ سىرتىدا ئاپتونۇم رايونىمىزنىڭ مەركىزىي شەھرى بولغان ئۈرۈمچىنىڭ مۇھىتى بىلەنمۇ تونۇشۇش پۇرسىتىگە ئېرىشتۈردى. مول-ھوسۇللۇق شۇ پىراكتىكا ھاياتىمدىن كېيىن ئۆزۈمنى بۇ مەركىزىي شەھەرگە خېلىلا مەپتۇن بولۇپ قالغاندەك ھېس قىلدىم. نېمىشقا دەمسىز؟ ئويلىغانلىرىمنى تەسىراتلىرىمنى تۆكۈپ كۆرەي، مەيلى قايسى يۇرتلۇق بولۇڭ پىكىر، تۇيغۇدا بىردەكلىشىپ قالساق ئەجەپ ئەمەس.

مەن تونۇپ يەتكەن ئۈرۈمچى جىددىي تۇرمۇش رېتىمى ئىچىدىكى ھاياتى كۈچكە تولغان شەھەر.
ئۈرۈمچىدە مەيلى قايسى يەرگە بارماڭ، جىددىي تەرىزدە ئۆز ئىشى بىلەنلا مەشغۇل بولىۋاتقان، قۇرۇق سۆز، ئۆسەك پاراڭدىن خالىي ئۇيغۇرلىرىمىزنى قەدەمدە دېگۈدەك ئۇچىرىتىسىز. جىددىي تۇرمۇش رىتىمى ۋە شۇنىڭغا ماسلاشقان پىكىردىكى جىددىيلىك ۋە ئىنكاس تىزلىقى مىنى سۆيۈندۈردى. ئاتىلىرىمىز ھەممە كاشال بىكاچىلىقتىن چىقىدۇ دەپ ناھايىتىمۇ توغرا ئېيتقان. ھەركەتتە بەركەت دېگەندەك كىچە-كۈندۈز توختاۋسىز ھايات ئۈچۈن ھەركەتتە تۇرغان بۇ  شەھەردىكى بەركەت ۋە ھاياتى كۈچ دىيارىمىزدىكى ھەر قانداق بىر يۇرتتىكىگە ئوخشىمايدۇ. ئىش خوش ياقماي، ھورۇن قەدەملەرنى ئاستا يۆتكەپ مېڭىۋاتقاندا قانداق بولۇپ ئەتىراپىڭىزدىكىلەرنىڭ رېتىمىغا ماسلىشىپ تىزلىشىپ كەتكىنىڭىزنى ئۆزىڭىزمۇ تۇيمايلا قالىسىز. مەن بۇ شەھەردىكى جىددىي تۇرمۇش رېتىمىنى ياقتۇرۇپ قالدىم ^-^

مەن تونۇپ يەتكەن ئۈرۈمچى مېھرى ئىسسىق سۆيۈملۈك شەھەر.
ھەممىمىزگە ئايان بولغىنىدەك ئۇيغۇر مىللىتىدىكى كۆپ قىسىم زىيالىيلارنىڭ،  ساپالىق كىشىلەرنىڭ توپلىنىشى بىلەن ئۈرۈمچى مۇھىتى بۆلەكچىلا مېھرى ئىسسىق بولۇپ كەتكەن. ھەتتا تىجارەتچىلىرىمۇ بۆلەكچە ساپالىق. مۇڭلىنىپ، سالپىيىپ ماڭغان كىشىلەرنى كەمدىن-كەم ئۇچىرىتىسىز. كىشىلەرنىڭ گەپ-سۆزىنىڭ جايىدىلىقى، كىيىنىشىدىكى رەتلىگلىك ۋە پاكىزلىق، يۈرۈش تۇرىشىدىكى سۈپەت-ساپا، چىرايىدىكى ئۆزىگە ئىشەنگەن سالاپەتلىك كۈلكىسى ئۈرۈمچى ھۆسنىگە ھۆسۈن قوشقان. ئۆز قەۋمىڭىزدىن بۇنداق تۈركۈملەپ روھى ھالىتى ئۇستۈن ۋە كۆتۈرەڭگۈ كىشىلەرنى كۆرگەندە دىلىڭىز سۆيۈنمەي قالمايدۇ ئەلۋەتتە. ئۇنىڭدىن باشقا كىيىنىشى مەيلى ئىرانچە بولسۇن مەيلى تۈركچە بولسۇن ناھايىتى مودا ۋە جانلىق ئەمما تولۇق ئورالغان زامانىۋىي سۈپەتتىكى ئۇيغۇر قىزلىرىمۇ ئۈرۈمچىنىڭ ئۆزگىچە ھۆسنىدۇر،  ئەگەر بۇ تۇيغۇدىن ھوزۇرلىناي دېسىڭىز، بۇ ئۇلۇغ ئاي، ئۇلۇغ كۈنلەردە ئۈرۈمچىدە بولسىڭىز بىر قېتىم دۆڭكۆرۈك بازىرى ئالدىدا خالىس ئىپتاردا بولۇپ بېقىشىڭىزنى تەۋسىيە قىلىمەن. كىچىك دۇككانلار ئالدىدىكى خېلىلا مول راستلانغان ئىپتارلىق داستىخان ئالدىغا كېلىپ دۇئاغا قول كۆتەرگىنىڭىزدە سىز بىلەن بىر نىيەت، بىر مەقسەتتە مۈرىمۇ-مۈرە ياندىشىپ دۇئاغا قول كۆتۈرۈپ تۇرغان قېرىنداشلىرىڭىزدا نەزەر سېلىپ باقسىڭىز مەن دېگەن تۇيغۇغا ئېرىشەلەيسىز.

مەن تونۇپ يەتكەن ئۈرۈمچى ئۇيغۇرلار ئىنتىلىۋاتقان مودا ئېقىمى ئەڭ بىۋاستە ئىپادىلىنىدىغان شەھەر.
جەمىيەت مودىسى ئاۋۋال بىۋاستە ھالدا ئاياللارنىڭ كىيىم-كېچىكىدە ئىپادىلىنىدىغانلىقى ھەممىمىزگە ئايان. بايا دەپ ئۆتكەندەك يېپىشقا تېگىشلىك يەرلىرىنى يېپىپ ھايالىق كىيىنگەن ۋە بەزى ئالاھىدە ھېجاپلىنىپ ئورالغان ئۇيغۇر قىز-ئاياللىرىنىڭ قىياپىتىدىن بىردە بىز ئىران، ئەرەپ ئەللىرىنىڭ فىلىملىرىدە كۆرگەن قىزلارنىڭ كىيىنىش ئالاھىدىلىكى بىردە تۈرك فىلىملىرىدە كۆرگەن قىزلارنىڭ كىيىنىش ئالاھىدىلىكى ئىپادىلەنگەنلىكىنى كۆرىسىز. خىزمەت ئورنىمىزدىكى بەزى ئاياللارنىڭ كىيگەن ياۋرۇپا سۈپەت كىيىمى، كېسىپ كالتىلىتىلىپ، سېرىق رەڭلەنگەن پوپىرۋايىت چاچلىرى ۋە ئالاھىدە قوش قاپاق چىقىرىپ پارقىرىتىپ قىلىنغان گىرىمى تۈرك فىلىملىرىدىكى مودا ئاياللار قىياپىتىنىڭ ئەينەن كۆچۈرىلمىسى بولۇپ، ئاپىمىز ياشلىق بەزى ئاياللارنىڭ كىچىك قىزلاردەك كىيگەن بالا سۈپەت كىيىمىگە قاراپ ئۆزۈمنى ناھايىتى چوڭ سۈپەت، ياق، چوڭ چىراي كىيىنىۋالغاندەك ھېس قىلىپمۇ ئۈلگۈردۈم. ئۈرۈمچىنىڭ تويىغا قاتناشسىڭىز بۇلارنى تېخىمۇ چوڭقۇر ھېس قىلىپ يېتىدىكەنسىز. ئۇيغۇرلادا ياپۇنچە، ھېندىستانچە، كورىيەچە، تۈركچە، ئىرانچە ئىقىملار مودا بولۇپ باققان ھەم بولىۋاتىدۇ. بۇ چەتتىن ئۆرنەك ئالغان مودا ئېقىملار ئۈرۈمچى مۇھىتىدا ئەڭ گەۋدىلىك ئىپادىلەنگەن بولۇپ، تۈركىيەگە چىقىپ ساياھەت قىلىشنىڭ مودا بولغانلىقى، تۈركچە يىمەك-ئىچمەك، قاچا-قۇچا، ناخشا-مۇزىكىلرنىڭ مودا بولغانلىقى، تۈركىيەدىن كەلتۈرۈلگەن بىر تال ئالتۇن زەنجىر پارىڭىزنىڭ ئىشخانىمىزدا بىر ھەپتىدىن ئارتۇق سۈرۈلگەنلىكى بۇنىڭ دەلىلىدۇر.

مەن تونۇپ يەتكەن ئۈرۈمچى ئۇيغۇر مۇلازىمەتچىلىكىدىكى سەركە شەھەر.
مۇلازىمەتتىكى ئىلغارلىقنى ئۈرۈمچىنىڭ ئالاھىدە نامدىكى تاماقخانىلىرى، قەھۋەخانىلىرىدىن ناھايىتى ئېنىق كۆرۈپ يېتىش مۇمكىن. بەزى تاماقخانىلىرىغا كىرسىڭىز تاماقلىرى ھەقىقەتەن قىممەت، ئەمما زاغرا تىل بويىچە ئېيتقاندا سىز مۇلازىمەتنى يەپ چىقىسىز. بۇنداق تاماقخانىلارغا قوساق تويدۇرۇش ئۈچۈن ئەمەس، مۇلازىمىتىدىن بەھىرلىنىش ئۈچۈن كىرىدىغان گەپ. چۈنكى ماددىي ئېھتىياج قانغانچە ئادەم مەنىۋىي ئىھتىياجغا ئىنتىلىدۇ. ئۈرۈمچىنىڭ بۇ بىر تۈركۈم ئېسىل تاماقخانىلىرىدىكى كۈتكۈچىلىرنىڭ كىرگۈچىنى ئوڭايسىزلاندۇرۇپ قويغۇدەك ساپالىق، سۈپەتلىك ئەلا مۇلازىمىتى، تاماقخانىنىڭ ئېسىل مۇھىتى ئۇيغۇر جەمىيتىدىكى مۇلازىمەتنىڭ ئەڭ ئالدى دېسەك مۇبالىغە بولماس. ئۇنىڭدىن باشقا ھازىر تاماقخانىلارغا كەلگەنلەرگە دىققەت قىلسام، خەلقىمىز بىرەر قۇر تويۇنغان چېغى بۇرۇن يازغۇچى زىيالىلىرىمىزنى قاقشاتقان تاماق ئىسراپچىلىقى تۈگەپ، ئىسراپچىلىق قىلمايدىغان، تاماقخانىغا كەلگەندىمۇ ئالاھىدە ياسىنىپ كېلىپ ھەممە ئۆز ئىھتىياجىغا لايىقلا تاماق بۇيرىتىدىغان كەيپىيات شەكىللىنىپتۇ. بۇنىڭغا قاراپ ئەتە-ئۆگۈن بىزگىمۇ ياۋرۇپا فىلىملىرىدە كۆرگەندەك مۇراسىم كىيىملىرىنى كىيىشىپ تاماقخانىغا كېلىپ، چىرايلىق، يوغان قاچا-قۇچىلاردا ئازغىنە چىقىدىغان تاماقلارنى بۇيرۇپ، پاراڭلاشقاچ رەڭلىك ئىچىملىكلەرنى (تۈرك چايلىرىنى) ئالدىرماي ئىچىشىپ ئولتۇردىغان ياۋرۇپا پۇراق كۈنلىرىمىز يېقىنلىشىپ قالغان ئوخشايدۇ دەپ ئويلاپ قالدىم.
...
كۈزىتىش ئىقتىدارىم ۋە تەپەككۇرۇمدىكى چولتىلىق سەۋەپلىك ئۈرۈمچى توغرىسىدا ھازىرچە مۇشۇلارنى تونۇپ يېتەلىدىم، مۇنبەرداشلارنىڭ باشقا تونۇشلىرى، تولۇقلىمىلىرى ۋە ياكى ئەكس پىكىرلىرى بولسا دوستانە ئورتاقلىشىش ئارزۇسىدىمەن.

ihlasmen

ئەسسالامۇ ئەلەيكۇم ئېزىز قېرىندىشىم!
ئالدى بىلەن ئۇلۇق رامازان شەرىپىڭىزنى قىزغىن تەبرىكلەيمەن!
ئەمدى يازمىڭىزغا كەلسەم ، بەك ياخشى يېزىلىپتۇ، ئۇيغۇر ھاياتىنى ھەر جەھەتتىن ئوبدان تەسۋىرلەپ بىرىپسىز، كىشىنىڭ خېلىلا ھاردۇغىنى چىقىرىدىكەن. ،  ئاپېرىن سىزگە!
بۇ يەردە ماڭا بەكلا تەسىر قىلغىنى سۆيۈملۈك پەرزەنتلىرىمىزدىكى سەمىمى ، ساپ ئىنسانى ئەخلاق بىلەن ئۆسۈپ چوڭ بولىۋاتقانلىغى.  
مانا مۇنداق:

ئۈرۈمچى مۇڭلىنىشقا بەك مۇۋاپىق بىر شەھەر. پىغانىم ئۆرلەپ،غەم بېسىپ ياكى يۈرەك ئېچىشىپ قالغان كۈنلەردە كوچىغا چىقىپ ئايلىنىمەن، ئارقا كوچىلارنى، قىستا-قىستاڭ مەھەللىلەرنى، يۈز-كۆزىنى توپا-تەرەت بېسىپ كەتكەن بالىلار قوغلىشىپ ئويناۋاتقان ھويلىلارنى ئايلىنىمەن. تىلەمچىلەر، ئوسما، خالتا، ئويۇنچۇق، گېزىت، قەغەز سېتىپ يۈرگەن بالىلار، ھارۋىلاردا مېۋە-چېۋە، كۆك، چامغۇر، جىگدە، گازىر-پۇرچاق... سېتىپ يۈرۈشكەن ياش بالىلار، ساقاللىق بوۋايلار ھەتتا قىز-چوكانلاردىن ئازدۇر-كۆپتۇر بىر نەرسىلەرنى سېتىۋالىمەن... "ئاكا ئايىقىڭنى مايلاپ قوياي"، دەپ توۋلىشىدۇ، ئولتۇرىمەن، "ئاكا، خۇرۇم ئاياق ئەمەسكەنغۇ، قانداق مايلايمەن..." دەيدۇ. " سۈرتۈپ قويساڭمۇ ھېساپ" دەيمەن. بىر سوم تەڭلەيمەن، ئالغىلى ئۇنىمايدۇ، خىجىل بولۇپ كېتىدۇ، زورلاپ بېرىمەن، ئوڭايسىزلىنىپ قالىدۇ. ئۇنىڭ شۇ تاپتىكى خىجىللىقىنى، ئوڭايسىزلىنىشىنى دۇنياغا تەڭ قىلمايمەن، مۇڭ ئەۋجىگە چىقىدۇ...   


   "ئاكا، خۇرۇم ئاياق ئەمەسكەنغۇ، قانداق مايلايمەن..." دەيدۇ. " سۈرتۈپ قويساڭمۇ ھېساپ" دەيمەن. بىر سوم تەڭلەيمەن، ئالغىلى ئۇنىمايدۇ، خىجىل بولۇپ كېتىدۇ، زورلاپ بېرىمەن، ئوڭايسىزلىنىپ قالىدۇ. ئۇنىڭ شۇ تاپتىكى خىجىللىقىنى، ئوڭايسىزلىنىشىنى دۇنياغا تەڭ قىلمايمەن، مۇڭ ئەۋجىگە چىقىدۇ...   

مانا!

پاھ بىزنىڭ بالىلار!
مىڭ ئەپسۇس، بىزنىڭ بۇ ساددا ، ئاقكۆڭۈللىگىمىز تارىختا نۇرغۇن بالا-قازالارغا گىرىپتار بولىشىمىزغىمۇ سەۋەپ بولۇپ قالدى،-دە(؟)  _____ تويمىغۇر ئالدامچىلار ، نۇمۇسسىز بۇلاڭچىلار ھەر قىماپتا قان - تەرىمىزنى ھەتتا بەدىنىمىزنىمۇ يالماپ يەۋەتكەن ئەمەسمۇ؟؟؟                                      

ihlasmen

ئەمما بىز يانىلا ئۆز پىسخىكىمىز بىلەن، ئاقكۆڭۈللۈك، سەمىمىيلىك بىلەن ياشايمىز. چۈنكى، ئاللاھ بېغىشلىغان بۇ ئىمانىي ، ۋىجدانىي خارەكتىرىمىز ھەر قانداق ئەھۋال ئاستىدىمۇ ئۆزگەرمەيدۇ-دە!

ihlasmen

سىز ئاشۇ پەرزەنتلىرىمىزنى باغرىڭىزغا بېسىپ پىشانىسىدىن سۆيۈپ قويغانسىزمۇ؟
ئەگەر مەن كۆرگەن بولسام شۇنداق قىلاتتىم.
شۇ تاپتا كۆزلىرىمگە ئىختىيارسىز ياش كېلىۋاتىدۇ! ئۇلار تۇرمۇشنىڭ شۇنچە مۇشكۇل سائەتلىرىنى بېشىدىن كۆچىرىۋاتقان تۇرۇغلۇق يەنە ئازىراق بولسىمۇ «چۆنتەككە سالاي» دېمەپتۇغۇ؟......................
ئاللاھ بەختىڭلارنى بەرگەي ئەزىزلىرىم!!!

ihlasmen

ihlasmen يوللىغان ۋاقتى  2013-7-9 16:17
ئەسسالامۇ ئەلەيكۇم ئېزىز قېرىندىشىم!
ئالدى بىلەن ئۇلۇ ...

قەدىرلىك ئىنىم!
ئالدى بىلەن ئۇلۇق رامازان شەرىپىڭىزنى چىن قەلبىمدىن تەبرىكلەيمەن!
مەن كىتاۋىم نەشىر قىلىنىپ ، دۇنيا جامائەتچىلىگى ئەرەپ ۋە ئۇيغۇر تىللىرىنىڭ ئالەمشۇمۇل كاتتا رولىنى ۋە ئەھمىيىتىنى  تۇنىغان ۋەزىيەت شەكىللەنگەندە، ئىنشائاللاھ قايتىمەن....!                                            

buerezat

ئۈرۈمچىنى سۆيىمەن،ئۈرۈمچىدە ئىگىز بىنالار كۆپ،مىنىڭ ياقتۇردىغىنىم ماڭا تەئەللۇق بولمىغان ئۇ ئىگىز بىنالارنى كۆرۈپ ‹‹تەرەققى›› قىلدۇق دەپ پەخىرلىنىش ئەمەس بەلكى ئۇ جايدىكى مىىللىتىگەخاس مەدەنىيىلىك،پاكىزلىك،ئىللىقىلىق،جۇشقۇنلۇق...

تولۇقلىما مەزمۇن (2013-7-9 19:31):
مىللتىمگە خاس

مالىك

مەنمۇ ئۇرۇمچىگە بەك ئامراق نەچچە ئاي بارمسىام بارغىم كىلىپ يولدۇشۇم بىلەن مەسلھەتلىشىپ ئىدارىدىن روخسەت بەرسىلا بىرىپ كىلەيلى دەپ كېتىمەن ،نىمە دىگەن مىھرى ئىسسىق شەھەر بۇ !!گەرچە بۇ شەھەردە ئوقۇمىغان بولساممۇ بۇ شەھەرگە بەكلا مىھرىم بار مېنىڭ !!