ئابدۇرېھىم ئۆتكۈر ۋە ئۇنىڭ «ئىز» ناملىق رومانى ھەققىدە

polojan

	بەكمۇ ياخشى كۆرىمەن بۇ شىئىرنى،،ھەم ئابدۇرەھىم ئۆتكۇر ئۇستا ز نىڭ ئەسەرلىرىمۇ بەك ياخشى

gulhan0998

	ئەسسالامۇ ئەلەيكۇم ئىز ناملىق تارىخى رومان مەن ئەڭ ياخشى كوروپ ئوقوغان رومان يەنە ئالىمنىڭ ئەڭ نادىر شىئىرلىرىدىن ھىدايەتنامىنى تىما ئىگىسىنىڭ روخسىتىسىز يوللاپ قوياي تىما ئىگىسىنىڭ كەچۇرىشىنى سورايمەن ئۆمۈر مەنزىلىدىن تىنماي ئىزدىدىم مەن ھەقىقەتنى، تەپەككۇر بولدى بىر ھادى تېپىشتا چىن ھىدايەتنى، تىلەپ ھەر سۆزگە باي مەنا يەنە جانلىق پاساھەتنى، دىلىم ئىستەيىتتى ئىزھارگە ھەمىشە مەقبۇل پۇرسەتنى، كېلىڭ ئەي دوستلىرىم ئەمدى خۇشال باشلايلى سۆھبەتنى. سۆزۇمنىڭ بېشى بسمىللاھ، بۇ مۆئمىنلىك ۋەزىپەمدۇر، سانا يۇ ھەمدىلەر ئېيتسام تۇمەن مىڭنى يەنە كەمدۇر ، قۇرۇق ،تۇزسىز ئىبادەتتىن ئەمەل ئەۋزەل ،ئەقىدەمدۇر، بۇ دەۋايىمغا بورھانىم مۇشۇ يازمىش قەسىدەمدۇر، تىلەيمەن رەببىم ئاللاھتىن قۇلۇمغا كۇچ ۋە قۇۋۋەتنى تەئەجۇپ ئەيلىشەر بەلكىم بىراۋلەر بۇقەسىدەمدىن، ئەجەپلەنمەس ئىدى ئىچسە ئەگەر بىر قەترە چەشمەمدىن، ئېزىقتىم مەنمۇ بىر چاغلار ناگاھ تەۋرەپ ئەقىدەمدىن، شۈكرىكىم رەھنامە تاپتى كۇڭۈل سۇلتانى تەۋبەمدىن، ئىلاھا ئەيلىگىل مەقبۇل ماڭا بۇ بەختۇ-ئامەتنى. تۇغۇلغاچ ئىككى مۆئمىندىن ئۈتۇپ ئەللىكتە سەككىز يىل، يەكۈنلەش سائىتى يەتتى ئۆمۇرنى ئەمدى ئەستايىدىل، نەزەر سالسام بېسىپ ئۆتكەن يۇلۇمغا بولمايىن غاپىل، ئاقۇر كۆز ياشلىرىم گويا بۇلۇپ ئىرىتىش ۋە ياكى نىل، جاھاندا چەكمىگەي ھېچكىم مىنىڭدەك كۆپ نادامەتنى. سەھەردە ھەمدىلەر ئېيتار ئۇچار قۇشلارمۇ ھەر دەمدە، نىمىشقا بولمىسۇن بىر ھىس تىرىك پەرزەنتى ئادەمدە، ۋاھالەنكى ئادا بولماي ھىساپسىز قەرز بۇ زىممەمدە، ھامان قاينايدۇ ھەسرەتلىك پۇشايمانلار بۇ قەلبىمدە، ئۆمۇرنى زايە قىلماڭلار ئېلىپ مەندىن بۇ ئىبرەتنى. باھار يامغۇرلىرى ھەرتاڭ يۇيار ھەم ياشنىتار تاغنى، ئېرىقلار بىرلە كەلگەن سۇمۇ ھەتتا گۈللىتەر باغنى، مۇيەسسەر قىلسا مەقسىدىم مۇراتقا يولنى ئاچماقنى، ئېرىتسە ھېچ ئەجەپمەسكىم كۆزۈمنىڭ ياشلىرى داغنى، ئاتا قىلسا ئىلاھىم خەزىنەسىدىن قەترە رەھمەتنى. سىراتەل مۇستەقىم تاپماق ئەگەر بولسا نەسىبەمدە، نادامەت داغلىرى قالماس ئىدى مەھزۇن بۇ سىنەمدە، ئۆمۈدۈم بىر بېقىپ ئىقبال كۈلۈپ تەلەي پىشانەمدە، جاراڭلاپ كەتسە قەلبىمنىڭ ساداسى بۇ قەسىدەمدە، نىسىپ ئەيلەپ ياراتقان زات ماڭا بەختۇ- سائادەتنى. خىيالىم دېڭىزى تىنماي چايقىلىپ ھەمىشە قايناق، كىچىلەر ئاز يۇمۇپ كۆزنى ۋە گاھى تاڭغىچە ئويغاق، قۇلۇم يەتمەيدىغان شاخقا ئېسىلدىم شۇنچىلىك مۇشتاق، ئىلاھىم ئۆزى يار بولغاي ئۆمۈدۈمگە يەنە جىقراق، ئاسان ئەيلەپ بۇ مەنزىلدە ماڭا ئۇچرار مۇشەققەتنى. پىكىر دەرياسىغا قانچە تېرەن چۆمگەنسىرى ھەر تۈن، كۆڭۈلنىڭ كىرلىرى شۇنچە يۇيۇلدى ،تارقىدى ئەپسۇن، ھاياتىم گەرچە پۇشمانلىق، دىلىمدۇر ناتىۋان مەھزۇن، ۋە لېكىن جان كىتابىگە قۇشۇلدى تۇمەن مىڭ مەزمۇن، يېقىن كەلتۈرمە ئې رەببىم! كۆڭۈلگە ئەمدى غەپلەتنى. تەپەككۇر كۆز بىلەن باقسا كىشى ئالەمگە بىر مەررە، ئەمەستۇر خالىي ھېكمەتتىن ۋە ھەتتاكى ھەسەل ھەرە، ئادىمىزات يۇكسىلىپ گەرچە ئاتومدىن تاپتى مول زەررە، ۋە لېكىن بىپايان سىر دېڭىزىدىن بۇ تېخى ئازغىنە قەترە، ئىلاھا قىل كەرەم كۆپرەك بىلەيلى سىرۇ-ھېكمەتنى. بىلىپ يەتكەنسىرى ئىنسان خەزىنەڭ سىرىنى كۆپرەك، كۆڭۈل رۇشەنلىشىپ ئاندىن تونۇر ئۆز زاتىنى خوپراق، مىسال: قارىغۇ نىچۈك بىلسۇن، قۇياش قانداغۇ ئاي قانداق، بىلۈر ئەمما گۈدەك ھەتتا نىچۈكدۇر گۈل، نىچۈك ياپراق، دېمەككى مەئرىپەتتىن جان تاپۇر ئەقلى -پاراسەتنى. تۈمەن مىڭ يىل داۋامىدا ئۆتۈپ سانسىز ئاقىل -دانىش، ھايات سىرىنى بىلمەكنى قىلىشتى ئارزۇ ھەم خاھىش، بىراۋلەر قىلسىمۇ كۈچەپ خۇداسىزلىقنى پەرمايىش، ۋە لېكىن ئەكسىرى مۇتلەق ئېلىپ مەيداندا ئەزمايىش، ئاخىرى ئۇ ئېتىراپ قىلدى ئۇلۇغ بىر روھى قۇدرەتنى. مىسال: بىر قەترىدىن ئادەم بىنا بولغاننى ئويلاپ باق، ئانا قارنىدا بۇ جانغا ھاۋا بولغاننى ئويلاپ باق، تۇغۇلماق سائىتى يەتسە ئانا بولغاننى ئويلاپ باق، مۇنۇ مۈشكۈلگە نە قانۇن پاناھ بولغاننى ئويلاپ باق، شۇ چاغدا تاپقۇسى قەلبىڭ بىرەر مەنتىقى-پىكرەتنى. بۈگۈن پەن يۈكسىلىپ شۇنچە قىلۇر پەرۋازىنى ئەركىن، ۋە ھەتتا ئاي ۋە يۇلتۇزدا يەر ئوغلى ياققۇسى يالقۇن، بۇڭا ئەۋلادى ئادىمىزات ئۇقۇر مىڭ مەدھىيە، تەلقىن، لېكىن ئادەم بىنا قىلماق بۇ ئادەمگە نىچۈك مۇمكىن، ياراتقان تەڭرىدىن باشقا كىشى تاپماس بۇ قۇدرەتنى نېمىشقا ئاياغ ئىككى، كۆز ئىككى، ئېغىز بىردۇر، يەنە كۆزلەرگە قاش كىرپىك بىنا قىلغان قايسى تەھرىردۇر، نىمىشقا مىڭ كىشى چىھرى يەنە مىڭ خىلدا تەسۋىردۇر، قېنى ئېيتىڭچۇ؟ بۇ سىرغا نىچۈك سۆز توغرا تەئبىردۇر، تەپەككۇر ئاچقۇسى كەڭ يول چۈشەنمەككە بۇ سۈرەتنى. ئۆلۈمنى ئويلىسا ھەر كىم بىلۈر ئۆز زاتىنى ئاندىن، تۇغۇلماق سۆڭرە ئۆلمەكلىك ئاياندۇر ھەممىگە ئايدىن، لېكىن نەدە، قاچان، قانداق ئۈلۈشنى كىم بىلۇر ئالدىن، ئېچىلماس سىر بۇلۇپ كەلدى بۇ ماۋزۇ دەۋرى-دەۋراندىن، ھەمىشە يىغسىمۇ دۇنيا بۇ سىرغا ھەممە دىققەتنى. ئۈلۈمگە بىر داۋا ئىزلەپ جاھاندىن كەتتى كۆپ دەنا، ۋە لېكىن تاپمىدى ھىچكىم بۇ ئىشتىن زەررىچە مەنا، ئارىستو ياكى لوقماندەك ھەكىملەرمۇ بىمۇستەسنا، دىيىشتى ئاخىرى مۇتلەق ئۇلۇغ قۇدرەتكە ئامەننا، دېمەك مۆئمىن ئەمەس بۇزماق بۇ قانۇنى زۆرۈرەتنى. قۇياش،ئاي ۋە يۇلتۇزلار سامادا سەيىر ئېتىپ ھەر كۈن، مۇئەييەن يول ۋە تەرتىپتە خاتاسىز دەۋر ئېتەر ھەر كۈن، بۇڭا ھاكىم ئىكەن مۇتلەق ئەجەپ بىر مۇنتەزىم قانۇن، بۇ چەكسىز كائىنات تاپمىش ئەشۇ خىلدا تولا مەزمۇن، يورۇپ نۇرلانغۇسى قەلبىڭ چۈشەنگەنچە بۇھالەتنى. ۋە بەلكى بەزىلەر ئېيتار تۈزەلمەكلىك تەبىئەتتۇر، ۋەھالەنكى تەبىئەت ھەم ئەجەپ بىر خىلدا ھەيئەتتۇر، بۇ ئالەم سىرلىرى بىزگە ھۇنۇن بىر ياخشى ئىبىرەتتۇر، شېغىل تاش ھەر زامان تاشتۇر، زۇمرەتلەر - زۇمرەتتۇر، تەپەككۇر تاشقىنى يۈتسۇن كۆرەڭ باتىل-جاھالتنى. مىسال: پەن -ھۈنەر ئەسىرى قۇرۇپ ھېكمەت دۇكانىنى، ياراتتى ئىپتىخارلىق بۇمۇ ئىجازەتلەر زامانىنى، يەنە ھەم ئاشقۇسىى كۆپلەپ بۈيۈك ھىممەت داۋانىنى، لېكىن ئادەم تۈگۈل ھەتتا ئۇنىڭ بىر قەترە قانىنى، ياسالماس ھەر نىچۈك ئالىم قىلىپ تەقلىد بۇ قۇدرەتنى. ھاياتلىق سىرىغا تەكرار تۇخۇمنى كەلتۈرەي بۇرھان، تۇخۇسىز ئالۇر ھەر كىم تۇخّۇمدىن چۈجىنى ئاسان، ئەگەرچە يەنە مىڭ ھەسسە تەرەققى قىلسىمۇ دەۋران، تۇخۇمنىڭ ئۆزىنى لېكىن ياسالماس بەلكى بۇ ئىنسان، دېمەك مەخلۇق ھامان مەخلۇق، بىلۇر خالىقلا خەلقەتنى. نەزەر سالساق ئەگەر بۇغداي ۋە ياكى باشقا بىر دانغا، تېرىپ ئۆستۈرمىسە دېھقان ھوسۇل تولمايدۇ خامانغا، ئەگەرچە دان ياساش مۇمكىن بۇلۇپ قالسىدى ئىنسانغا، زاۋۇتلاردا ياساپ ھەر كۈن پۇلى توختايتتى ئەرزانغا، دېمەك مەخلۇق ئەمەس قادىر ياراتماققا تەبىئەتنى. ھاياتلىق سىرلىرى شۇنداق ئاجايىپ كەڭرى دۇنيادۇر، بىلىپ يەتكىنىمىز تامچە، ئەگەر ئۇ بەھرى دەريادۇر، كىمكى مەۋجۇدات زاتەن ئۇلۇغ ھېكمەتلەر ئەھيادۇر، كى تۇپراق بولمىدى كىميا مەگەر بولسا ئۇ خۇليادۇر، ھايات قانۇنى ھەردەمدە قىلۇر تەكرار بۇ ئىبىرەتنى. مىسالنى يەنە يۈز-يۈزلەپ تېپىش مۈشكۈل ئەمەس ھەر ئان، ۋە لېكىن ھەممىدىن ئەئلا ئۇلۇغ مۆجىزىدۇر قۇرئان، خۇسۇسەن بولسا تەپسىرى يېتىپ ئاشار ‹‹ سۈرە رەھمان ››، كۇپايە قىلمىسا كاشكى ئاشۇنچە ‹‹ ما تۇكەززىبان ››، قۇلۇپلۇق بولمىسا قەلبىڭ قۇبۇل ئەيلەر بۇ نېئمەتنى. تۇلۇق ئون تۆت ئەسىر ئۆتتى نەئىشلەر بولمىدى سادىر، نېمىكى دېسە قۇرئاندا بۈگۈن دۇنيادا شۇ زاھىر، بۇنىڭدەك مۆجىزە ئىشىگە نىچۈك مەخلۇق بولۇر قادىر، ئۇنىڭ تەئرىپىگە سۆزنى تاپۇر قايدىن ئەدىپ، شائىر، نېسىپ قىلمايدىكەن تەڭرى ئەگەرتىلغا بالاغەتنى. ئۈتۈپ بىر مىڭدا تۆت يۈز يىل ھاۋادىسىلەر بىلەن بىر-بىر، بىرەر ئىش قالمىدى شەكلەن ۋە مەئنەن بولمىغاي تەغيىر، بىراۋلار قەسىت بىلەن ھەرئان قۇرئان بېتى قىلسىمۇ تەھرىر، لېكىن ئۆزگەرمىدى بىر ھەرپ، بىرەر ساكىن ۋەياكى زىر، چۈشەنمەكلىك نە مۈشكۈلدۇر بۇ مۆجىزە-كارامەتنى. پۈتۈن ئۆمرىدە يا مەكتەپ يا ئۇستاز كۆرمىگەن بىر زات، پۈتۈن ئىنسانغا يول باشچى بولۇپ يېتىشتىغۇ ھەيھات، تېپىپ قۇددۇسى قۇدرەتنىڭ ئۇلۇغ ئەنۋارىدىن ئىرشات، ، نەبۇۋەت ئەسىرىنىڭ شانلىق تۇغىنى ئەيلىسە بۇ نىيات، نىچۈكمۇ ئىتىراپ قىلماس ئەقىل مۇنداق ھەقىقەتنى. ئۇقۇپ كۆرسەك بۇتارىخنى ئەجەپ بىر ئەسرى ھېكمەتتۇر، مۇبارەك تەرجىمىھالى تامامى پەزلى-خىسلەتتۇر، رەقىپلەر ئېتىراپىمۇ بۇڭا ئەلۋەتتە ھۆججەتتۇر، بۇ زاتنىڭ ئسمى شەرىپى رەسۇل ئەكرەم مۇھەممەددۇر، ياراتتى مەڭگۈ ئۆلمەس بىر ئۇلۇغ ئەسرى سائادەتنى. نەبۇۋەت تاڭى ئاتماستا ئەرەپنىىڭ ھالىنى ئەسلەڭ، جاھالەت دەستىدىن ئەلنىڭ ئايانىچ ئەھۋالىنى ئەسلەڭ، زالالەت ھەم رەزىللىكنىڭ ياۋۇز ئىمسالىنى ئەسلەڭ، مىسال: بىر قىز تۇغۇلسا گەر زەبۇن ئىقبالىنى ئەسلەڭ، يىمىردى نەبۇۋۋەتلا ئەرەپتىن بارچە زۇلمەتنى. ۋەھىنى بەزىلەر ئىلھام دىيىشتى بىر زامان ھۆكمەن، ۋەھالەنكى ئۇلۇغ قۇرئان ئەمەستۇر قىسسە يا رومان، ئۇنى ئىلھام بىلەن ئىجاد قىلىشقا بولسا گەر ئىمكان، نىمىشقا يازمىدى بىر كىم يەنە ئىككىنجى بىر قۇرئان، نىچۈكمۇ ئېتىراپ قىلماس كىشى مۇنداق ھەقىقەتنى. بىراۋلار قىلدىلەر دەئۋا، نەبىلىك ئۈستىدە ھەتتا، تېپىپ مىڭ ھېلە -نەيرەڭلەر، ئۆزىنى كۆرسىتىپ تەقۋا، يېزىپ ئايەتكە تەقلىدلەر، ۋەھەتتا قىلسىمۇ غەۋغا، جاھاندىن كەتتلەر لېكىن، بولۇپ ئالەمگە مىڭ رەسۋا، تاپالماس چۈنكى باتىللىق، ھەقىقى شانۇ-شۆھرەتنى. بۇلارنىڭ ھەممىسى جانلىق ئۇلۇغ مۆجىزە ئەلۋەتتە، يەنە قانداق دەلىل لازىم بايان قىلماققا بۇ ھەقتە، ئەقىل ساھىپلىرى جاندىن ئۆتەر تەستىق، قانائەتتە، ئەگەرچە ياق دېسە بەزى مۇخالىپلار جاھالەتتە، ئۆزىگە رەھنامە قىلسۇن ئەدىل، مەردانە پىكرەتنى. خاتىمە بايان قىلغانلىرىم گەرچە دېڭىزدىن تامچىدۇر ئەمما، نامايەندۇر قوياش ئەكسى بىر تامچە سۇدىمۇ ھەتتا، قەسىدەم ئەلگە يەتكۈزسە ھېدايەتتىن بىرەر مەئنا، مۇكاپات شۇ ئىدى مەنچۈن، ئەمەسمەن ئۆزگىگە تەشنا، كۆچەتنى تىككۈچى مەيلى كۆرەلمەي ئۆتسە راھەتنى. ئەقىدەم ھەققە باغلانغان، بۇ يولدا ئەتىمادىم بار، شۈكرىكىم، ھەق ئاتا قىلغان ئىرادە، ئېتىقادىم بار، ئەقىدە ساھىبى بولغاچ دىلىمدا پەخرۇ -يادىم بار، دېمەيمەن مۇنچە گۇستاھلىق، قىلىشقا نېمە ھەددىم بار، پىسەنت قىلماس كۆڭۈل چۈنكى قۇرۇق تەئنە -مالامەتنى. جاھان باقى ئەمەس، لوقمان چېغىدا تاپمىدى دەرمان، مىسالدۇر رومى ئىسكەندەر، ۋە ھەتتا ۋەھشى چىڭگىزخان، كېلىپ -كەتمەك بىلەن مەشغۇل، جاھانغا بىھېساپ كارۋان، ئۆتەر دۇنيا، كېچەر دۇنيا، پەقەت ھەقلا سۈرەر دەۋران، ئۆمۈر مەنزىلىدە تاپتىم نىھايەت شۇ ھەقىقەتنى. باھار بولدى پۈتۈن دۇنيا يۈزىدە ئىلمىلىك ئەلگە، ئىشەنگەن ھەم چۈشەنگەن ئەمەلدە ئىشلىگەنلەرگە، قۇلاق سالماي ئۇلۇغ تەڭرىم سۆزىگە ئەمەل قىلماي، قۇرۇق دەۋادا بولغانلار تويۇنماس بىر قوناق نانگە، بۈيۈك ئىسلام ئۈگەتكەن بىزگە بىلمەك ھەم تىرىشماقنى. چاقىرغان ئۈستۈن بولماققا، ئىگىلمەي ئەجنەبى خانگە، ئۇلۇغ تەڭرىم ئېچىلدۇرساڭ دىلىم باغىدا گۈل-ئەترە، تېمىتساڭ رەھمېتىڭ دەرياسىدىن قەلبىمگە بىر قەترە، ئۆچۈرسەڭ چوڭ -كىچىك قىلمىشلىرىم قىلماي مېنى رەسۋا، قىيامەت دەشتىدە ياپساڭ، گۇناھىم ئەيلىسەڭ سەترە، ھاياتىم دۇنيادا قۇربانىڭ، گەر ئۆلسەم مەقسىدىم رىزۋان، رەسۇلىللاھ يولىچۈن ئۆمرۈم بارىنى ئەيلىسەم نەزرە!...

mahmut3438

	مەن ئابدىريھم ئاكامنىڭ .ئەسەرلىرىنى بەك ياقتۇر مەن...ئشقلىپ بەك ياخشى

arzuyar

	gulhan0998 يوللىغان ۋاقتى  2012-3-21 01:47 ئەسسالامۇ ئەلەيكۇم ئىز ناملىق تارىخى رومان مەن ئەڭ يا ... كۆپ رەھمەت،ئاللاھ ئەجىرىڭىزنى بەرسۇن!مەنمۇ بۇ شېئرنى يوللاپ قويۇشنى ئويلىغان،لېكىن ۋاقتىم يەتمەي قالدى.بىر ئىش كاللامدىن ئۆتمەيدۇ،مۇشۇ نەشىرىياتتا نىمىشقا شئېرنى ئۆزگەرتىۋېتىدىكىن،نىمىدىگەن چوڭ مەسئولىيەتسىزلىك ھەم شائېرغا قىلىنغان ھۆرمەتسىزلىكتۇ دەيمەن.مەن ئىلگىرى ئوقۇغان بەزى شئېرلارنى يېقىندا ئوقۇپ ئۆزگەرتىلگەنلىكىنى ھېس قىلدىم،ئابدۇخالىق ئۇيغۇرنىڭ بەزى شئېرلىرى يەنە ماۋۇ شئېرمۇ بار،ئەسلىسىنى ئېلان قىلغۇسى كەلمىسە شائىرغا بۇنداق ھۆرمەتسىزلىك قىلماي جىملا ئولتۇرسا دەيمەن.

مارشال

	ئىز ناملىق تارىخى رومان مەن ئۇقۇغان كىتابلارنىڭ ئىچىدە ماڭا ئەڭ تەسىر قىلغان كىتابلارنىڭ بىرسى ئابدۇرېھىم ئۆتكۈر بوۋىمىزنىڭ ئەسەرلىرىنى بەك ياخشى كۆرىمەن !

tniq

	بىراۋنىڭ بىر رۇسنڭ مۇنداق بىر جۈملە سۆزنى نەقل كەلتۈرگنى  ئاڭلغاندىم؛ مىنڭ نىمسدىن گىنرالىم ،خەنزۇدىن مەسلھەتچىم ، ئۇيغۇردىن ئەسكرىم بولسا دۇنيانى ئۈچ كۈن ئىچدە ئالغان بولاتتم. بۇرۇن بۇ سۆزنى مەسخرە بىلەن ئۆتكۈزۈپتككەنمەن،ئەمدى ئويلانسام بۇ بىزنڭ خاراكترىمزنى ئىپادىلەپ بىردىغان سۆزكەنتۇق، بىز ھەققەتەن  ئەخمەق نادان قارام مللەت  ئكەنمىز.....

kokasman

	زۇلۇم قەيەردە بولسا قارشىلىق شۇ يەردە بولدۇ!سىز مەكتەپتە ئوقۇغان بولسىڭىز تارىق دەرسى ئۆگەندىڭىز ھەقىچان  تارىقتا سانسىزلىغان ئىنقىلاپلار  بولۇپ ئوۆتكەن قومۇل دىھقانلار قوزغىلىڭىمۇ ئەنە شۇ  زۇلۇمغا قارشى ئېلىپ بېرىلغان  دىھقانلار قوزغىڭىلىنىڭ بىرسى،  تارىقتا ئۆتكەن قايسى بىر دىھقانلار قوزغىلىڭى يېڭى جەمىيەت بەرپا قىلالىدى؟!! نىمە ئۇچۇن  پەقەت  جۇڭگو كومىنىستىك پارتىيىسىلا  جاھانگىرلىك فىۋدالىزىم ،بۇيرېكىرات كاپىتالىزىم نى ئاغدۇرۇپ تاشلاپ ھازىرقى جەمىيەتنى سوتسىيالىزىمنى قۇرالىدى؟ ؟ئۇلاردا   ئېنىق مەقسەت نىشان بار،چىقىش قىلغىنى زۇلۇمغا ئۇچراۋاتقان ئەڭ كەڭ خەلقنقڭ مەنپەتى ئۇچۇن  بولغاشقا  ئىلغار قورال ياراقلقرى بولمىسڭمۇ  قوللاشقا ئۇچرېدى ،بىزنىڭ كىشىلىرىمىزچۇ ؟  تۆمۈر خەلپە ، خوجىنىياز ھاجى  دىن تورىغا ئورۇنغانلارنىڭ قەسەملىرىگە ئىشەندى، ھوقۇق قىلتاقلىرىغا چۇشۇپ كەتتى ،  باشقىلار بىلەن ھەمكارلىشىپ  ياخشى  تۇرمۇش كەچۇرمەكچى بولۇشتى، ئاخىردا ئۆزىنىڭ بېشىنىمۇ ساقلاپ قالالماي قالغانلارنىڭمۇ بېشىغا چىقتى  ،مەيلى راست بولسۇن مەيلى يالغان بولسۇن ئاشۇ كىشىلەرنىڭ ياشاپ ئكتكەنلىگى ھەم ئاشۇنداق ئۇرۇشلارنى قىلغانلىغى راست! ئىشىنەمسىز ئىشەنمەمسىز ئۆزىڭىزنىڭ ئىشى!

kokasman

	يوقۇردا سۆزلەپ ئۆتكىنىڭىزدەك بىز خەق بىلەن بىرگە ئىشلەيمىز دەيدىكەنمىز شۇ خەقنىڭ تىلىنى ئۆگەنمەي ئامالىمىز يوق بولمىسا تىلنى بىلىدىغان ئۆز ئادەملەر دىگەن تەييار  ئۇلارنىڭ دىپلومى بولمىسىمۇ  ئوخشاشلا ئىش تېپىپ ئىشلىيەلەيدۇ شۇڭا تېخىمۇ ياخشى ياشاش ئۇچۇن ئاشۇ خىل مائارىپنى ئۆزىمىز خالاپ ئۆگەندۇق ئاخىردا نە خەنزوچەدە مۇكەممەل ئەمەس،نە ئۇيغۇرچىدا ......ھەي نىمە دىگۇلۇك بۇنى كىمدىن كۆرگۇلىك؟  يەنىلا شۇ بىزنىڭ بېشىمىزدىكى چاتاق بۇ؟ مىللق ئاپتونۇم رايون ،مىللى تىل يېزىق دىگەنلەر نەدە قالدى؟خەلقنىڭ غېمىنى يەيدىغانلار نەدە قالدى؟

0991sumruh

	تۆمۈر خەلىپە ۋە ئۇنىڭ نەسەبلىرى تۆمۈر خەلىپە ۋە ئۇنىڭ نەسەبلىرىنىڭ مەنبەسىنى سۈرۈشتە قىلىشقا توغرا كەلسە، گەپنى قۇمۇلنىڭ ھازىرقى بوغاز يېزىسىدىن باشلاشقا توغرا كېلىدۇ. بۇ يېزا قەدىمدە " تار بوغاز" دەپ ئاتالغانىكەن. بوغاز يېزىسىنىڭ يېرى قۇملۇق ۋە قىزىل تۇپراقلىق بولۇپ، دېڭىز يۈزىدىن تۆۋەن بولغاچقا، ھاۋاسى قۇرغاق ئىسسىق كېلىدۇ. تېرېقچىلىقىمۇ باشقا يېزىلارغا نىسبەتەن بالدۇر باشلىنىدۇ. بۇيېزا قۇمۇلنىڭ جەنۇبىغا 25 كىلو مېتىر كېلىدۇ.      1870ـ  يىلى ياقۇپبەگ بەدۆلەت كورلىنى مەركەز قىلىپ تۇرپان، پىچانلارغا مالىمانچىلىق سالغاندا، كۆپلىگەن كىشىلەر پانالىق ئىزدىشىپ قۇمۇلغا كەلگەن بولۇپ، بۇ كىشىلەرنىڭ ئىچىدە سۇۋۇر دېگەن كىشى قورايغا، ئورۇق سۇۋۇر دېگەن كىشى يۇقۇرىن ئاقيەرگە، تالىپ، بۆكى يامان راشىدىن ھاجى ۋە بۆكى يامان قۇربان ھاجىلار بوغازغا ئورۇنلاشقان. يىللارنىڭ ئۆتىشى بىلەن قورايدىكى سۈۋۈر يالغۇز ئوغلى يۈسۈپنى بوغازدىكى تالىپنىڭ چوڭ قىزى راھىلەگە ئۆيلىگەن. تالىپ 2- قىزى رابىخاننى يۇقۇرى ئاقيەردىكى ئورۇق سۇۋۇرگە ياتلىق قىلغان، ئۇلار بىر ئوغۇللۇق بولغان. ئۇنىڭ ئىسمى ئىبراھىم بولۇپ، ھازىر 80 ياشتىن ھالقىغان بولسىمۇ. يېنى ساغلام تۇرماقتا. تالىپ ئىشچان بولغانلىقى ئۈچۈن، بوغازنىڭ شىمالىي ئېتىكىدە بېنەم ئېچىپ كۆكەرتكەن. شۇ چاغلاردا ئۇنىڭ يالغۇز ئوغلى قازا قىلغان. شۇندىن كېيىن تالىپ قورۇ-جايلىرىنى قىزلىرىغا بۆلۈپ بېرىپ، يۇقۇرى ئاقيەرگە كۆچۈپ كەتكەن.    سۈۋۈرنىڭ يالغۇز ئوغلى يۈسۈپنىڭ مىجەزىگە قاراپ كىشىلەر " يۈسۈپ تۇڭگان" دەپ لەقەم قويۇۋالغان. يۈسۈپ راھىلەدىن ئىككى ئوغۇللۇق بولغان. چوڭىنى تۆمۈر، كىچىكىنى شاكىر، دەپ ئاتىغان. ئۇلار 15- 16 ياشلارغا كىرگەندە يۈسۈپ ئەر-ئايال تەڭلا قازا قىلىدۇ. شۇ چاغلار دەل تورپاقلار قوزغىلىڭى دەۋرى بولۇپ، قۇمۇل ۋاڭى تۆمۈرنى چوڭ گۇنا ئۆتكۈزدى، دەپ بوغازغا پالايدۇ. تۆمۈر شۇندىن كېيىن بۇ يېزىدا ياغاچچىلىق ھۈنىرىنى ئۆگىنىپ، شۇنىڭ بىلەن تىرىكچىلىك قىلىدۇ، ھەم دىنىي ئوقۇشىنىمۇ تاشلىمايدۇ. ئۇ كېيىنكى كۈنلەردە زىكرى-سۆھبەتچىلەرگە خەلىپە بولۇپ قالغان. ئۇ بوۋىسى تالىپتىن قالغان يەرگە بىر يۈرۈش سۇ تۈگمىنى ياساپ بوغازلىقلارنى ئۇن بىلەن تەمىنلىگەن.     تۆمۈر ئۆيلىنىپ ئىككى قىز تاپقان، چوڭ قىزى نىيازخان 4 ياش، كىچىك قىزى رابىيە 2 ياشقا كىرگەندە ئايالى قازا قىلىدۇ. شۇنىڭ بىلەن ئۇ بوغازدىكى زېمىنىنىڭ بىر قىسمىنى بۆكى يامان راشىدىن ھاجى ۋە بۆكى يامان قۇربان ھاجىغا 30 قوشقارغا تېگىشىپ، كىچىك قىزى رابىيەنى چوڭگۇباتلىق سۇۋۇر قۇرمالغا بېرىپ، چوڭ قىزى نىيازخاننى ئېلىپ قورايغا كۆچۈپ كەتكەن.   تۆمۈر قورايدا قايتا ئۆيلىنىپ، باسىىت ئىسىملىك بىر ئوغۇللۇق بولغان. باسىت 12 ياشقا كىرگەندە ئىلىدىكى مانجۇ ئەمەلدارلىرىنىڭ زۇلۇمىغا قارشى ياڭ زەيشۈي باشچىلىقىدىكى قوزغىلاڭ يۈز بېرىدۇ. ئۈرۈمچىدىكى باش مۇپەتتىش يۈەن داخۇا قوزغىلاڭنى باستۇرۇشقا كۆزى يەتمەي، شىنجاڭدىكى فېئودال ۋاڭلاردىن ھەربىي ياردەم سورايدۇ. بۇنىڭغا جاۋابەن قۇمۇل ۋاڭى شامەخسۇت قۇمۇل ئۇيغۇرلىرىدىن 500 ئاتلىق قوشۇن تەييارلاپ ئالدى بىلەن 300 كىشىنى يولغا سالىدۇ. 1- تۈركۈمدىكى ئەسكەركلەر بەششار ۋە قۇمۇلدىن ئېلىنغان بولۇپ، 2- تۈركۈمى قۇمۇل 12 تاغدىن كەلتۈرۈلگەننىدى. بۇ ئەسكەرلەر تۆمۈر خەلىپە، ئامانقۇل، جامال ۋە سالمانلار باشچىلىقىدا تەشكىللىنىپ يولغا چىقىپ، لودۇڭغا يېقىنلاشقاندا كەينىگە قاراپ نەيزە ئۇرىدۇ. لودۇڭدىن يانغان بۇ ئوت كۆشۈتىگە يېتىپ كەلگۈچە چوڭ يالقۇنغا ئايلىنىدۇ.   «تۇترۇقسىز ئوت بولماس، نۇقسانسىز يىگىت»  دېگەندەك، تۆمۈر خەلىپە تەقۋادار دىنىي زات بولغانلىقى ئۈچۈن لى شۇفۇ ئىسىملىك خۇيزۇ ھەربىنىڭ ھىيلە-نەيرەڭلىرىگە ئىشىنىپ ئالدىنىپ قېلىپ، سەۋەنلىكى ئۆز بېشىغا چىققان. جۈملىدىن شۇ چاغنىڭ ئۇيغۇر، تۇڭگان ئاخۇنلىرى بىلەن ھەسەن ھاجى قاتارلىق يۇرت كاتتىلىرىنىڭ ئارىغا كىرىشى بىلەن قوزغىلاڭ تىنچلاندۇرۇلغان ھەمدە تۆمۈر خەلىپە ئۈرۈمچى لومەنچىڭدىكى 3- ئاتلىق باتالىيونغا كوماندېر بولىدۇ. 1913- يىلى 9- ئاينىڭ 5- كۈنى قولغا ئېلىنىپ قەتلى قىلىنىدۇ، بېشى ئۈرۈمچىنىڭ جەنۇبىي قوۋۇقى ( نەنمىن) غا ئېسىلىپ، سازايى قىلىنغاندىن كېيىن، قۇمۇلغا ئاپىرىپ، قۇمۇل كوناشەھەر دەرۋازىسىغىمۇ ئېسىپ قويۇلغان. تۆمۈرگە ئەگىشىپ چىققان بىر قىسىم كىشىلەرمۇ ئامان قالمىغان. ئۇلارنى يۇرتىغا قايتۇرىمىز دېگەن باھانىدا قورالسىزلاندۇرۇپ، گۇچۇڭ ناھىيىسىنىڭ چوڭ تاش دائىرىسىدىكى تاغ ئىچىگە يېتىپ كەلگەندە، ياڭ زېڭشىننىڭ پىستۇرمىسىغا چۈشۈپ قىرىپ تاشلانغان. تۆمۈر خەلىپە ئۈرۈمچىگە ئېلىپ كېتىلگەندىن كېيىن، قۇمۇلدا قالغان بىر قىسىم كىشىلەر " قاراقچىلاردىن مۇداپىئەلىنىش" دېگەن باھانە بىلەن ئەنشىگە يۆتكەلگەن، ئۇلار شىڭشىڭشاغا يېتىپ كەلگەندە گەنسۇ چېرىكلىرى تەرىپىدىن تىرىك كۆمۈۋېتىلگەن. شاكىر، ئىمىن، جامال، ئەمەت سېيىت، ئابدۇللا قاتارلىقلار تۇرپانغا ئېلىپ بېرىلىپ ئۆلتۈرۈلگەن.   شامەخسۇت ۋاڭ«تۆمۈرنىڭ جەمەتىدىن بىرنىمۇ قالدۇرماسلىق كېرەك» دەپ جار سالغان. بۇ خەۋەرنى ئاڭلىغان راھەتباغ يېزا چاڭغۇ مەھەللىلىك ساقال ئەزىمەت دېگەن كىشى باشقىلارغا تۇيدۇرماستىن قورايغا چىقىپ، باسىتنى ئېلىپ كېتىپ 7 - 8 يىل تەربىيىلىگەن، بۇ ئىشنى ئىرغايتىلىق ئاۋۇت دورغا سېزىپ قېلىپ ئوردىغا مەلۈم قىلغان. بۇ خەۋەرنى ئالدىن بىلىۋالغان ئەزىمەت بوۋاي باسىتنى بىر ئات بىلەن ئۇنىڭغا يېتەرلىك پۇل ۋە ئوزۇق-يۈلۈك بېرىپ قاچۇرىۋەتكەن. شۇنىڭ بىلەن باسىت جىمىسار ۋە گۇچۇڭلاردا پانالانغاچ دىنىي بىلىم ئالغان ۋە شامەىسۇت ۋاڭنىڭ ئۆلگەنلىك خەۋىرىنى ئاڭلىغاندىن كېيىن، قۇمۇلغا قايتىپ، پالۋانتۇر يېزا كونا ئائىلىلىكلەر مەھەللىسىدىكى مەسچىتكە ئىمام بولىدۇ. ئۇ 1980- يىلى ئالەمدىن ئۆتتى. ئۇنىڭ ئايۇپ، ئابلەت، ئىمىن قاتارلىق ئوغۇللىرى ۋە بىرنەچچە قىزلىرى بار.   بوغاز يېزىسىنىڭ شىمالىدىكى قۇم داۋاندىن چۈشۈپ مەھەللىنىڭ جەنۇبىغا قاراپ كەتكەن يولنىڭ ئىككى تەرىپىدىكى يەرلەر "ساي پارچا" دەپ ئاتالغان بولۇپ، بۇ يەردىكى تېرىلغۇ تەرلەر، ئۈجمە دەرىخى ۋە ۋەيران بولۇپ كەتكەن سۇ تۈگمىنىنى كىشىلەر ھازىرمۇ يەنىلا << تۆمۈر خەلىپە>> نامى بىلەن ئاتىشىپ كەلمەكتە.   قۇمۇل خەلقى مەشرەپ، توي-تۆكۈن، نەغمە-ناۋالىرىدا تۆمۈر خەلىپە ھەققىدىكى بىر قىسىم قوشاقلارنى ھازىرمۇ تەكرارلاپ كەلمەكتە. مەسىلەن: قوراي يولى ھەيۋەتلىك،                           جىڭتەي ئەسكىرى سەپتۇ، ئۇنىڭ ئىچى زەرەتلىك.                            ئاقچۇق يولىدا ئوقۇر، مۇرادىغا يەتمىگەن،                                 تۆمۈر خەلىپىنى ئۆلتۈرگەن،   تۆمۈر خەلىپە رەھمەتلىك.                         چەندارىن دېگەن چوقۇر.                     تۆمۈر خەلىپىنىڭ ئايۇپ، ئابلەت قاتارلىق ئەۋلادلىرى پالۋانتۇر يېزىسىدا ھازىرمۇ ھايات. ‹‹ شىنجاڭ تەزكىرىسى›› ژۇرنىلىنىڭ 1994- يىل 4- سانىدىن.