ئاۋانگارتلىق گۇمراھلىقمۇ: شائىر ئە. ئوسمانغا تەنقىد

koygandengiz

	bozqir يوللىغان ۋاقتى  2012-3-28 15:25 ئۇيغۇرزادە، ئارىسلان مۇھەممەت ، burkut327 قاتارلىق تورداش ... دۇنيا تارىخىدا مىللەتنىڭ مەۋجۇتلۇقىنى ساقلاش، ئاسمىلاتسىيىدىن تۇتۇپ تۇرۇش ،نۇرغۇن ئەگرى -توقاي ۋە بوران-چاپقۇنلاردىن تېنىچ ئامان ئۆتۈشتە  شۇ مىللەت توپى ئورتاق ئېتىقاد قىلغان دىن كۆپ ھاللاردا موھىم رول ئويناپ كەلگەن. شۇنداقلا دۇنيادىكى تالاي مىللىي توقۇنۇش ۋە دۇنيا خەرىتىسىنىڭ رەڭگىنى ئۆزگەرتىۋېتىشكىچە بېرىپ يەتكەن ،  تالاي نىزا-ئۇرۇشلارنىڭ پىلتىسىگىمۇ كۆپ ھاللاردا دىن ئوت ياققان.ھېلىھەم دۇنيا مىقياسىدا مىللىي زىددىيەت ۋە دىنىي توقۇنۇشلارنىڭ ئايىغى بېسىققىنى يوق.كۆپ سانلىق ھەم كۈچلۈك مىللەتلەرنىڭ ئاسمىلاتسىيىسىدىن ساقلىنىپ ئۆز مەۋجۇتلۇقىنى ساقلاپ قېلىش خەۋپى ئىچىدە قالغان تالاي مىللەتلەر دىننى بۇ خەۋپتىن قۇتۇلۇپ قېلىشنىڭ ئاساسلىق ۋە بىردىن بىر ۋاستىسى سۈپىتىدە ئۇلۇغلاپ كەلمەكتە. دېمەك ئۇيغۇر ئومۇمىي نوپۇسىنىڭ مۇتلەق كۆپ قىسمىنى تەشكىل قىلغۇچى ئاۋام-دېھقانلارغا نىسبەتەن  ئە.ئوسماننىڭ ئەسەرلىرىدەك ئەسەرلەرنى ھەزىم قىلدۇرۇش ھەقىقەتەن تەس. ئاددىي كاللا بېلەن شۇنداق ئەسەرلەرنىڭ ئاسانلا قايمۇقتۇرىشىغا ئۇچراپ كېتىشى مۇمكىن. يەنە كېلىپ بىز ئەسەر تەھلىل قىلىپ مەنىسىنى يېشىش ئەمەس بەلكى تەرەققىيات پۇرسىتىدىن بەھرىمەن بولۇش ،مەۋجۇتلۇقنى ساقلاش كىرزىسى ئىچىدە تۇرىۋاتىمىز. ئۇيغۇرزادە ئېيىتقاندەك بىز دۇچ كېلىۋاتقان رېئال مەسىلىلەر دەرۋەقە جىددىي ۋە تەخىرسىز. رېئال مەسىلىلەر بىزنى كۈتمەكتە، رېئاللىق بىزنى ساپ سەنئەت قوينىدىكى خىيالىي دۇنيادىن قايتىپ كۆز ئالدىغا نەزەر سېلىشقا چاقىرماقتا!   « بوزقىر » ئەپەندى ، يۇقىرىدىكى ئىككى ئابزاسنى سىزنىڭ ئىككى ئىنكاسىڭىزدىن ئېلىپ كېلىپ چاپلىدىم ، بۇ ئىنكاسلىرىڭىزدىكى ئەركەكتەك كۆز قاراشلىرىڭىزدىن سۆيۈندۈم .

tuyghun

	كۆيگەن دېڭىز، مەن شېئىر دېگەن ژانىرنى يېشىپ بېرىشنى ئانچە خالىمايمەن، ھەم بۇنداق قىلىشنى تازا توغرا دەپمۇ قارىمايدىغانلاردىن. نېمىشقا بۇنداق قىلىمەن؟ سەۋەبى بەكلا ئاددىي، بىر ئەسەرنى ئوقۇرمەن ئۆزىنىڭ ئسىتىتىك تەلىپى بويىچە ئەركىنراق ئوقۇسا، ئەركىنراق ئوقۇيالىسا شۇنىڭ ئۆزى كۇپايە دەپ قارايمەن. مەسىلەن، ‹ چىم بۇلاق › دېگەن مۇزىكىنى ياكى شۇنىڭغا ياتىدىغان مۇزىكىلارنى ئۇيغۇرلار ئاڭلىسا كۆز ئالدىغا، ياكى كاللىسىغا بىر خىل تۇيغۇ كېلىشى تۇرغانلا گەپ. لېكىن ئاشۇ مۇزىكىنى چەتئەللىك ئاڭلىسا ئانچە تەسىر قىلماسلىقى ياكى بەكرەك تەسىر قىلىپ كېتىشى مۇمكىن. بۇنىڭغا قاراپ، ئاشۇ چەتئەللىكنى سەن ئۇيغۇرچە مۇزىكىنى ئاڭلىغاندا ئۇيغۇرلارنىڭ ھاياتىنى تەسەۋۋۇر قىل دېگىلى بولمايدىغۇ؟! بۇنداق دېيىشىم، شېئىرنىمۇ مۇزىكا ئاڭلىغاندەكراق ئوقۇپ قويسا، ھۇزۇرلانسا، يەنە باشقىچە تۇيغۇلارغا چۆمۈلسە يېتىپ ئاشامدىكىن دەيمەن. مەسىلەن بوزلاننىڭ ئاۋۇ ‹سۇدىن قايتىش خاتىرىسى› دېگەنگە ئوخشاش ھىىسي پۈتۈكلەردىن خاتىرىلەپ قويغان بىر خاتىرىگە ئاللىقانداق مەنىلەرنى يۈكلىۋېلىش تازا توغرا بولمىسا كېرەك. ياكى ئۇ بىر  ئېتىكىنى مەقسەت قىلىپ يازغان خاتىرە ۋە ياكى باشقا ئاللاقانداق مەقسەتتە يېزىلغان خاتىرە بولمىسا. پەقەتلا بىر ‹ سۇدىن قايتىش خاتىرىسى › ئىكەنغۇ؟! بۇنىڭغا بۇنچە زور مەنىلەرنى يۈكلىۋالساق قانداق بولار سىزنىڭچە؟ مەن سىزنى ئۇنداق ئوقۇڭ، مۇنداق ئوقۇڭ دېمەكچى ئەمەسمەن. سىز ئۇ يازمىنى بىر نەچچە قېتىم ئوقۇغان تۇرۇپمۇ يەنىلا بىر خىل ھوزۇرلىنىش، يەنى ئەخلاقسىزلىق تەشۋىق قىلىنغان دېگەن ئىستىتىك باسقۇچتا تۇرۇپ قالىغىنىڭىزنى تازا چۈشىنەلمىدىم. بىر شېئىرى ئەسەرنى بىر نەچچە قېتىم ئوقۇسا، ئوقۇرمەن قەلبىدە ئوخشاش بولمىغان ئىستىتىك ھۇزۇر بولامدىكىن دەپ قارايدىكەنمەن؟! ئەگەر بۇنداق بولمىسا، ئوقۇرمەننىڭ ئىستىتىك ھۇزۇرلىنىشىدا ئازراق مەسىلە بار دەپ قارايدىكەن بىر قىسىملار!  ئاللاھ ھەممىزىگە ئاسايىشلىق بەرسۇن!

tuyghun

	بىر كىشى كۇفە ئېقىمىدىكى فىقھى ئالىملاردىن بىرسى بولغان ئەبۇ ھەنىفەدىن قىسمەن جايلىرىغا كۈمۈش ئىشلىتىلگەن قاچىدا سۇ ئىچىشنىڭ ھۆكىمى نېمە؟ دەپ سورىغاندا، ئەبۇ ھەنىفە: «دۇرۇس بولىدۇ» دەپ جاۋاب بەرگەن. بۇنى ئاڭلىغان ھېلىقى ئادەم ئىتىراز بىلدۈرۈپ: ھەدىستە كۈمۈش، ئالتۇن قاچىلاردا سۇ ئىچىش چەكلەنگەن ئەمەسمۇ؟ دېگەن. نەتىجىدە مۇنازىرە كېلىپ چىققان: ئەبۇ ھەنىفە: دەريا بويىدىن ئۆتۈپ كېتىۋېتىپ ئۈزۈك سالغان قولى بىلەن سۇنى ئۇچۇملاپ ئىچكەن كىشىنىڭ ھۆكمى قانداق بولىدۇ؟ ھېلىقى كىشى: ھېچگەپ يوق. ئەبۇ ھەنىفە: بۇمۇ شۇنداقلا مەسىلە. ____________________________ بىر كۈنى ئەبۇ ھەنىفە ساتىراشقا، ساقىلىمدىكى ئاقلارنى يۇلۇۋەت، دېگەندە، ساتىراش، ئاقنى يۇلۇۋەتسەڭ ئاق كۆپىيىپ كېتىدۇ، دېگەن. بۇنى ئاڭلىغان ئەبۇ ھەنىفە، ئۇنداقتا قارىنى يۇلۇۋەت، قارا كۆپىيىپ كەتسۇن، دېگەنىكەن. يۇقارقى دېئالوگلار ئېسىمگە كەلگەچ يوللاپ قويدۇم، بولۇپمۇ ساتىراش بىلەن بولغان دېئالوگ چارچىغان مېڭىلەرنى شۇنچىكى غىدىقلاپ قويىدىكەن - ئەمەسمۇ؟!

selimbarat

	ئەسسالامۇ ئەلەيكۇم ئۇيغۇرزادە! سىز ئوتتۇرىغا قويغان بۇ تېما ھەقىقەتەن ھەممىمىزنىڭ ئويلىنىشىغا تېگىشلىك بولغان  مۇنازىرە بوپتۇ. دېمىسىمۇ ، بەزى مەسىلدە سىزدەك ئوتتۇرىغا چىقىش بەك مۇھىم. سىزنىڭ نۇرغۇنلىغان قاراشلىرىڭىزنىڭ ئورنى بار. سىزدىكى دادىللىق بىزنى يەنە سەگەك ياشاشقا بىشارەت بەردى. بۇ نوقتىدا سىزنى قوللايمەن. مېنىڭ تەشەببۇسۇم يەنىمۇ دادىل بولۇڭ! مەن مۇنداق ئويلىدىم، مۇنازىرىنى ئوتتۇرىغا قويغان ئىكەنمىز ، چوقۇمكى، سالماق بولۇشقىمۇ ئەھمىيەت بېرىش كېرەك. بىز قاتتىق غەزەپلەنگەندە ، سالماق بولالىساق، مەسىلى ھېسسىيات باسقۇچىدا ئەمەس، ئەقىل باسقۇچىدا بىر تەرەپ قىلىش پۇرسىتىگە ئېرىشىمىز. مۇنازىرە بولغان ئىكەن چوقۇم سىزلا ئەمەس ھەممىمىز سالماق بولىشىمىز زۆرۈر. سىز مېنىڭ بۇ قاراشلىرىمدىن مېنى بىلەرمەنلىك قىلىۋاتىدۇ، دەپمۇ خاتا ئويلىنىپ قالماڭ.ھەممىمىز قېرىنداش بولغاندىكىن، بىر بىرىمىزگە مەسلىھەت بېرىش ھەققىمىز بار دەپ قارايمەن. سىز تېخى ياش، ئىستىقبالىڭىز بار. مەن مۇنداق بىر مەسىلىنى ئويلىنىپ قالدىم، ئامرىكىدا ئوقۇشنىڭ ئۆزىلا بىلىملىك بولۇشمۇ؟ ناۋادا ئامرىكىدا ئوقۇشنىڭ ئۆزى بىلىملىك بولۇش دەپ  قارالسا، ئامرىكىلىقنىڭ ھەممىسى بىلىملىك بولغان بولىدۇ. مەن بۇ مەسىلىنى نىمىشقا ئوتتۇرىغا قويدۇم؟ سىزنىڭ بەزى ئىنكاسلىرىڭىزدا بۇ مەسىلە ئۆز ئىپادىسىنى تاپماي قالماپتۇ. ھەقىقىي بىلىم  ئۈن -تىنسىز ئۈگنىشتىن كېلىدۇ. مەسىلىنىڭ بۇ تەرىپىنى سىز بىلمەيدىغان يەردە ئەمەس. شۇنداقتىمۇ ئويلىنىپ بېقىڭ! قانداق ئادەم قانداق ئادەمگە باھا بېرىدۇ؟ سىز بۇ مەسىلىدە قانچىلىك ئويلاندىڭىز؟ سىزنىڭ ھازىرقى پۇرسىتىڭىز باھا بىرىش پۇرسىتىمۇ ياكى كۆپراق قۇبۇل قىلىش پۇرسىتىمۇ؟ ئۇيغۇرزادە سىز بىزەە قانچىلىك كۆيۈنسىڭىز بىزمۇ سىزگە ئۇنىڭدىن ئاشۇرۇپ كۆيىنىمىز! يەمەننىڭ ئىمان ئونۋېرسىتىتىدىكى ئابدۇلھەمىد زىندانى غەرب ئالىملىرى بىلەن ئۆتكۈزگەن بىر سۆھبەتتە ئۇلارنى ئۆزىنىڭ سالماقلىقى بىلەن ھەيران قالدۇرغان. غەربلىك بىر ئالىم زىندانىدىن، - مۇھەممەت پەيغەمبەر ئۇلۇغمۇ ئىسا(ئەيسا ياكى مەسىھ)دەپ سوراپتۇ. زىندانى ، - ھەر ئىككىلىسى ئۇلۇغ. چۈنكى ھەر ئىككىلا پەيغەمبەر بىر مەكتەپتىن كەلگەن ، - دەپ جاۋاب بېرىپتۇ. قاراڭ ئۇيغۇرزادە، ئىسلام دۇنياسىدا ئابدۇلھەمىد زىندانىنىڭ قانچىلىك تەسىرى بارلىقى سىزگىمۇ ئايان بولسا كېرەك. ناۋادا بۇ سۇئال زىندانىدىن باشقا سانسىزلىغان ئىسلام ئالىملىرىدىن سورالسا، قانداق جاۋاب بېرىدىغانلىقى ھەممىمىزگە ئايان. مەن بۇ مىسالنى نىمە زۆرۈريەت بىلەن ئالدىم؟ سىز ئە. ئوسماننىڭ ئەھۋالىنى سۈرۈشتۈرۈپ، ئۇ كىشى تۇرىۋاتقان يەردىكى ئىككى نەپەر كىشىگە تېلىفۇن قىلىپسىز. بۇ سىزنىڭ تامامەن ئەركىنلىكىڭىز. ناۋادا ئۇ ئىككى نەپەر كىشى سىز ئويلىغاندەك بولماي ، ئەكسىچە مەلۇم غەرەز بىلەن ئۇ كىشىنى قارىلاپ ، سىزنى خاتا ئۇچۇر بىلەن تەمىن ئەتكەن بولسا، بۇ مەسىلىگە سىز قانداق جاۋاب بېرىسىز؟ يەنە كېلىپ سىز ئۇ كىشىنىڭ ئايالىنى دىنسىزغا چىقىرىشقا نېمە ئاساسىڭىز بار. ھايات تۇرىۋاتقان بىر ئىنساننىڭ مۇسۇلمان ياكى كاپىر ئىكەنلىكىگە يەنە بىر ئىنساننىڭ باھا بىرىش ھوقۇقى بارمۇ؟ قول خوجا ئەھمەد شاگىرتلىرىغا « باشقىلارنى كۆرسۈن دەپ بىر ۋاق ناماز ئوقىساڭ، پۈتۈن نامازلىرىڭ كۆيۈپ كېتىدۇ» دەپ تەربىيە بەرگەن ئىكەن. مۇسۇلمان دۇنياسىدا 99مىڭ مۇرتقا ئىگە بۇ بۇزرۇكۋارنىڭ يۇقارقى تەلىمىدىن بىز نۇرغۇنلىغان ھېكمەتلەرنى بىلىشىمىز مۇمكىن. دىمەكچى بولغىنىم، مۇسۇلماندارچىلىق ھەرگىز كۆز-كۆز قىلىش ئەمەس. پىكىرنى سىزگە سەمىمىيلىك بىلەن يۆتكىگىنىمدە، سىزنىڭ باشقىلارغا بولۇپمۇ تىپىك ئىسلام مۇھىتىدا يېتىلگەن كىشىگە مۇسۇلمان ياكى كاپىر دەپ باھا بەرگۈدەك سالاھىيىتىڭىز بولمىسا كېرەك؟! مېنىڭ بۇ قارىشىمدىن ئە. ئوسمماننى ئاقلاش كىلىپ چىقمايدۇ. سىز ئۇنى قانداق چۈشەنسىڭىز ئۆزىڭىزنىڭ ئەركىنلىكى! لېكىن قارىشىڭىزغا ناھايىتى ئۇستىلىق بىلەن دەۋەت قىلىشىڭىزنى قانداق چۈشەنسەك بولار؟ يەنە تەھلىل قىلغىنىمىزدا، سىز ئىسلام دىنى ئەقىدىلىرىنى قانچىلىك چۈشىنىسىز؟ سىزنىڭ ئىنكاس ۋە ماتىرىيال مەنبەيىڭىزدىن ئايان بولىشىچە، سىز ئەرەب تىلىنى بىلمەيدىغاندەك قىلىسىز؟ ئېھتىمال قۇرئان كەرىمنى يا ئۇيغۇر تىلىغا ئاساسلىنىپ ياكى ئېنگىلىز تىلىغا ئاساسلىنىپ كۆرگەن بولىشىڭىز مۇمكىن؟ ئەمما، سىز ئىسلام دىنىنى قانچىلىك تەتقىق قىلدىڭىز باشقىلارغا ئايان بولسىمۇ ، مەسىلىنىڭ بۇ تەرىپى ماڭا قاراڭغۇ. ئىسلامنى تەتقىق قىلماقچى بولغان ئادەم مېنىڭ قارىشىمچە، چوقۇم ئەرەب تىلىدىن ئۈستۈن مەلۇماتقا ئىگە بولىشى كېرەك! بۇ مۇنازىرىدىكى بەزىلەرنىڭ قارىشىغا ئاساسلانغاندا، ئە. ئوسمان ئەرەب تىلىغا بەك پىششىق ئوخشايدۇ. يەنە كېلىپ سۈرىيەدە ئوقۇغان ئىكەن. بۇ مەنىدىن ئېلىپ ئېيتقاندا، ئىسلام چۈشەنچىسى سىزدىن چۇڭقۇر ئىكەن. بۇ ئەھۋالدا سىز ئازراق قاراملىق قىلدىڭىزمۇ قانداق؟ناۋادا ، ئە. ئوسمان مەن مۇسۇلمان، مېنى كاپىر دېيىشكە نېمە ھەددىڭىز بار ، دېسە سىز قانداق جاۋاب بېرىشىڭىز مۇمكىن ؟مېنىڭچە ، سىز باشتىن ئاخىر دەلىل سۈپىتىدە پايدىلانغان بىر نەچچە جۈملىگە تايىنىشىڭىز مۇمكىن. ئۇ بىر نەچچە جۈملىنىڭ تىل شارائىتىغا قانچىلىك دىققەت قىلدىڭىز مەن بىلمەيمەن. ( داۋامى بار )

uyghurzade

	ئۈرۈمچى ۋاقتى  ئىككىدىن 20 ، بۇ يەردە كەچ 10دىن 20مىنۇت ئۆتتى. ئەتىكى سەپەر تەييارلىقىنى تۈگتىپ كىرىپ گۈلەننىڭ ئىنكاسىنى كۆردۈم. ئۇخلايدىغانغا يېرىم سائەتتەك ۋاقىت بار.ۋاقىت ئۇزىراپ كەتمىسۇن ئۈچۈن گۈلەنگە جاۋاب بېرىمەن. قالدى پاكتىلىق ئىنكاسلارغا ئەتە قسىقا سەپەردىن قايىتىپ  كېلپ جاۋاب بېرىمەن. گۈلەنگە جاۋاپ:         ئەسسالامۇ ئەلەيكۇم ئابدۇۋەلى ئەپەندى، 59-بەتتە 586- قەۋەتتە كىرگەن قەدىمىڭىزگە  مەرھابا. 2010-يىلى 11-ئايدا «ئايدىكى ئىت» تېمىسىغا تارتىنىپ تۇرۇپ،«بەك ياخشى دەرسلىك بوپتۇ، ئارىلاشسام بولامدۇ»دەپ  تارتىنىپ كىرگىنىڭىز  ئېسىڭىزدىمۇ؟ «كونكرېت سۆيۈش» دېگەن تېمىدا دادىلىشىپ كۆزگە كۆرۈنگىنىڭىز ئېسڭىزدىمۇ؟ ۋاقىت نېمە دېگەن ئۆزگرىشچان. قارىسام ئەمدى ئاۋازىڭىز خېلى گۈمبەزدەك چىقىدىغان، تارتىنىپ پاكتىلىق سۆزلەيدىغان گۈلەن بىر ئشىلارنى قەستەن كۆرمەي قاراملارچە سۆزلەيدىغان بولۇپ كىرىسپز. يىللار ئۆزگەرتىدۇ، مۇھىت مۇشۇنداق تەسىر كۆرستىدۇ. ئۇنى چۈشنىمەن.        خوش ، بۇ تېمىغا كېلەيلى. مەن سىزنى 1-بەتتە كىرسىكەن دەپ تۇراتتىم.ئۇنداق بولمىدى. ئىزدىنشقا «ئاپئاق خوجا»ھەققدىكى تېمغا مۇشۇ تېما چىققان كۈندىن  باشلاپ ئىنكاس يېزىپ ئارىلىىشپ كېلىۋاتىسز. دېمەك سىز ئەمەلىيەتتە توردا بار،شۇڭا  «كۆرمىدىم، ئەمدى بىلدىم» دېگىنىڭز يالغان؛ پۇرسەت كۈتۈپ ئەمدى پەيتى كەلدى دەپ كىرگىنڭىز راست.           ھېچنىمىنى ئوقۇمىغان، كۆرمىگەن، بىلمىگەن بولۇپ كىرگەنكەنسىز، دېمەك، سىز بىلەن مۇشۇ يوسۇندا دىئالوگ قلىشساق، سىز كۆرمىدىم، بىلمىدىم دەپ تۇرۇۋالسىڭىز، بۇ گاسلارنىڭ دىئالوگى بولىدۇ. ئۇنتۇماڭكى، تەنقىدتە ھېچنىمزمچىلەرنىڭ ئەسەرلىرى كونكتېسكتى بىلەن بېرىلدى. سىز  ئۇلارنى كۆرمەپسىز، ئاندىن مەندىن «ئدىيەۋى مەنبەسى ھەققىدە بىر نېمە دېمىسە قانداق بىر نەرسە ئۆگىنلەيمەن» دەپ سوراپسىز. ھەيرانمەن،  باش تېما سىز  كۈتكەندەك «ئە.ئوسماننىڭ   شېئىرلىرىنىڭ ئىديىۋي مەنبەسى ھەققىدە» ئەمەس ، بەلكى «ئاۋانگارتلىق گۇمراھلىقمۇ؟» تۇرسا؟ يەنە كېلىپ 3-بۆلەكتە بۇ ھەقتە ئۇچۇر تۇرۇپتۇغۇ؟               ئۇ تېمىنى ئويلىغان بولسىڭىز سىز يېزىڭ؛ مەن باش سوئالغا مەسئۇل بولۇپ مۇشۇ تېمىدا مۇشۇنچىلىك يېزىپ تۇراي.  بىر ئاەم قانداقمۇ بىر پارچە تېمىدا ھەممە قاتلاملىرى تويۇنغان يازمىنى يازالسۇن؟  تەتقىقاتتا  باش سوئالغىلا جاۋاب بېرىش مەسئۇليتى بولىدۇ. ئامېرىكا ئاكادىمسيىدە ئۆگەتكەن «بىر پارچە يازمىدا نۇقتىلىق  بىر سوئالغا جاۋاب بېرىش، سوئال دائىرسىنى كەڭ قىلماسلىق، تېمىدىن چەتنىمەسلىك» تەلىپىنى ۋەتەنگە بېرىپ بىر يىلدا ئۇنتۇپ قالغىغنڭىزغا ھەيرانمەن.               ئەنۋەر جۇلا(سىزنى بىر چاغدا شىنخۇا مۇخبىرىچىلىكمۇ پىكر قىلالمايدۇ دەپ ئەيبلىگەن جۇلا بۈگۈن سىزنى «ئۇستاز» دەپتۇ؛ ئېھەتيات قىلىڭ، مەست بولۇپ كەتمەڭ، بىر چاغدا مېنىمۇ شۇنداق دېگەن) تېمىنى قالايمقان قىلغان ۋاقىتىقا ئۈلگۈرۈپ كىرگىنىڭىزدىن تېخىمۇ ھەيرانمەن؛ تېمىدىن ھېچنىمىنى ئۆگىنەلمىدىم دېگىنڭىزگە تېخىمۇ ھەيرانمەن. ھەسەتتە ئېتلىپ قالغان كۆزلەر ئېچىلغاندىلا ئاندىن ئۆگنەلەيسىز.  مەن 59-بەتتە گاس-گاچا بولۇپ كىرگنىڭىزنى؛كۆرمەس بولۇپ قالغىنىڭىزنى قەتئىي توغرا تاپمىدىم.            مەن ئۆزۈم بايقغان  بىر مەسىلىنى ئوتۇرۇىغا تاشلىدىم، سىز مەسىلە بار دەپ قارسىڭىز 1-بۆلەكتىن باشلاپ پاكتىلىق ئاغدۇرۇۋېتىڭ؛ كۆرمىگەنگە سالماڭ .قانداقد ېدىم؟           يىرىڭ ئالغان يارىنى ئېغىز ئالدۇرۇپ ئاندىن قول ئۇزىتاي، دوستلۇق قولىنى ئاندى سۇناي  دېدىم. ھەرگىز تەپرىچلىق قىلاي دېگنىنىم يوق. مەن ئۇنداق قىلشىقا ئۆچ. ھازىرغىچە ھەددىن بەك ئاشقان نۇربەگ قاتارلىق تۆتلا ئادەمگە شەرتى بىلەن  قاتتىقراق گەپ قىلدىم. بۇ تەپرىقلىق ئەمەس. مەن مەرد ئادەم، باشتا جۇلاغا مەرتلىك قىلغاندەك، مېھىر ھەققىدە ئىپادە ىلدۈرگىنمدەك،  بۇ تەنقىد بىر ياغقا چىققاندىن كېيىن يەنە ھېچنىممزچىلەرنى قېرىندىشىم قاتارىدا كۆرىمەن. بۇنىڭلىق بىلەن ئۇلار بىلەن ئارازلىشىپ يۈرمەيمەن. چۈنكى، بىز ھەممىمىز مانا مۇشۇنداق ئدىلوگيىلىك قالايمىقانچىلىقلارنىڭ قۇربانى، روھ ئۆزگەرتىش قۇرۇلۇشىنىڭ قۇربانلىرى. بۇنداق جىددىي مۇنانزرەدە ئۇنچىلىك گەپلەر چىقىدۇ؛ ھېچ ئىش بولغىنى يوق. تېما ياخشى ئاخرلشىدۇ. ئۇ تەپرىقلچىك قىلغانلىق ئەمەس.         مەن  گەپ بولسا يۈز ئايىماي دەيمەن؛ قايتا-قايتا بوزەك قىلىمەن دەپ چېقىلمىسا ھەرگىز سوغۇق گەپ قىلمايمەن. تەپرىقچلىق قىلمايمەن.  سىزنىڭ ئوقۇماي تۇرۇپ دېگەن ئۇ گەپلرىڭىزمۇ شۇ.    ئاندىن ئۇيغۇرزادە نېمە ئۈچۈن چېچلىپ قالدى؟ دېگەن سوئالغا قىزىقىپ قالسىڭىز، باغداشتا »سەرخۇش ماركىسغىچە قىلىنغان ھاقارەتنى، نۇربەگنىڭ  ۋە بۇ تېما چىققاندىن كېيىن ھەر خل ئسىمدا كىرگەن تورداشلارنىڭ 20-بەتتىن كېيىن  ئاساسىي مەسلىدىن، پاكىتتىن ئۆزىنى قاچۇرۇپ يازغان ئىنكاسىلىرىنى ئوقۇپ ئۆتۈڭ. ھەر نمېىگە پەتىۋا بېرەلەيدىغان بالىلارنى ئۇچىرىتىسز. ئاندىن يەنە «ئىلاھلىقمنى جاكارلايمەن» دېگەن گەپنى مەن قانداق چۈشنىمەن دەپ ئۆزىڭىزدىن سوراڭ. قۇرئان ئوقۇيدىنىڭىز راست بولسا.            تۈگىدى، بولسا تەنقىدنى بۆلەكمۇ بۆلەك ئاغۇرۇېۋېتىڭ. 1-بەتتىن باشلاپ كىرىپ. مەن شۇنى بەك كۈتىمەن.       قوشۇمچە: ئىلېخەتكە جاۋاب بەرگەنمەن. ئېچىقىلاردا توسۇلۇپ قالغىنى مېنىڭ گۇناھىم ئەمەس.شېئىرنى كونكتستى بىلەن چاپلىغانمەن. كۆزىڭىزگە كۆرۈنمەي قالغىنى مېنىڭ گۇناھىم ئەمەس. ئاۋانگارت تورىدىن مىساللارنى ئالغىنىم راست،  تورنىڭ قەستەن ئېتلىپ قالغىنى مېنىڭ گۇناھىم ئەمەس. نەۋرۇز ھەققدىكى  پەتىۋالار مەن دېگەن گەپ ئەمەس. بۇ ھەم تېيپجان ئېليوف دەۋرى ئەمەس.ئۆزىنى تونۇشىغا ئەگىشپ كشىلەرنىڭ  «خۇدا» سۆزىنى قالايمىقان ئشىلتشكە بولغان  سەزگۈرلۈكى ئاشىدۇ. ئەئوسمانلاردەكلەرگە سوئال قويدىغانلار جىق چىقىدۇ. بۇدا ئەمدى تېخىمۇ كەڭرى كونتېكستى بىلەن پاكىت كۆرستىلىدۇ.

ArislanMemet

	گۈلەن ئەپەندىم سىزدىن سادا كەلگەنلىكى بەك ياخشى بولۇپتۇ ، يازمىلىرىڭىزنى ئىزلەپ ئوقۇپ ، تەشنالىققا  قانماي ئۆتۈپ كەتكەن ئىدىم . قايسى بىر يەردە كۆرگەندەك قىلىمەن ، ئىلىمنى ئازراق ئۈگەنگەنلەر تەكەببۇرلىشىپ كېتىدۇ ، ئىلىمى چوڭقۇرلىغاندا كەمتەرلىشىپ كېتىدۇ ، ئىلىمنى ھەقىقىي ئۈگەنگەنلەر سۈكۈتتە ! لىكىن سىز بەك ئۇزۇن سۈكۈت قىلىپ كەتتىڭىز ، سەممىي تەنقىد .        تۇيغۇن ئەپەندىمنىڭ ئىنكاسىدىكى  بۇ يۇمۇر : بىر كۈنى ئەبۇ ھەنىفە رەزەيەللاھۇ ئەنھۇ ، ساتىراشقا، ساقىلىمدىكى ئاقلارنى يۇلۇۋەت، دېگەندە، ساتىراش، ئاقنى يۇلۇۋەتسەڭ ئاق كۆپىيىپ كېتىدۇ، دېگەن. بۇنى ئاڭلىغان ئەبۇ ھەنىفە رەزەيەللاھۇ ئەنھۇ ، ئۇنداقتا قارىنى يۇلۇۋەت، قارا كۆپىيىپ كەتسۇن، دېگەنىكەن. بۇ يۇمۇر ئاددى يۇمۇر ئەمەسكەن . . . . . . . . . . . . .

myth

	مەن تۇيغۇن ئەپەندىدەك ھەم ئەقلىي ھەم ئىلمىي پىكىر قىلىدىغان ئادەمدىن سۆيۈندۈم.

uyghurzade

	بۇمۇ ياخشى بولدى. ھەر نمېىگە پەتىۋا بېرلەيدىغان قارام بالىلارنى ئۇچراتتۇق. ئاۋۇ ئەشەددىي گەپلەر گەپلەر  ئاۋۇ خىل ئۇسۇلدا ئاقلانغاندا، كونتېكستى بىلەن بېرىلگەن پاكتىلاردا كۆزگە چېلىققان  نۇربەگنىڭ »تەڭرىلىكمنى»، بوزلاننىڭ »ئىلاھلىقىمىزنى جاكرلايمەن، كونا خۇدالار« دېگەن گەپلىرىنى، پاسئاننىڭ »ھېچنىمزىم چاقىرىقى« دىكى »چوقۇنغۇچىڭلارنى قويۇپ كېلىڭلار» دېگەن  گەپلىرىنى چۈشەندۈرۈپ بەرگىلى بولمايدۇ ھەم مۇنداق سوئاللار تۇغۇلىدۇ:        ئەگەر ئۇنداق دەپ قارالسا، ئۇلار نېمە دەپ ئۇيغۇر تىلىدەك شۇنچە باي، سىموۋلغا ئەلۋەك بىر تىلدىن پەقەت ۋە پەقەت «تەڭرى» سۆزىنى تاللىۋالىدۇ؟ نېمە دەپ ھەممسىنىڭ يازغانلىرىدا بىر خىل ئىزچللىىق بار؟ ئاشۇنداق يېزىش نېمىگە زۆرۈر بولۇپ قالدى؟بۇنىڭ نېمىسى ئاۋانگارتلىق؟ بۇنىڭ نېمىسى ساپ ئەدەبيات؟   نېمشىقا تېمىغا مۇناسىۋەتىسز بىر نېمىلەرنى دەپ قايتا قايتا خۇپسەنلىك قىلىدۇ ۋە ئاۋۇ گەپلەرنى چۈشەندۈرۈشتىن ئۆزىنى قاچۇرىدۇ؟         ئۇلار مۇسۇلمانلارنىڭ بىر ئاللاھقا ئېتىقاد قىلىدىغانلىقىنى بىلىپ تۇرۇپ نېمشىقا ھەر ماڭدامدا «تەڭرىلەر، كونا تەڭرىلەر« دەيدۇ؟ ئوقۇرمەنلىرى ئۇيغۇر مۇسۇلمانلار تۇرسا  نېمشىقا ئۇلارنىڭ ھېسسىياتىنى ئويلاشمايدۇ؟      مۇشۇ گەپلەرنى ئاقىلغۇچى  مۇسۇلمان بالىسى تۇرۇپ «خۇدالار » دېسە نېمىنى ھېس قىلىدۇ؟ باشقىلار ئۇ كىشى توغرۇلۇق نېمىنى ھېس قىلىدۇ؟ مېنىڭچە، بەزىلەرنىڭ ئاقلاشلىرى  ساددا  ئادۋوكاتنىڭ قاراقچىنى ئاقلىغىنىغا ئوخشاپ قالدى. نمېشىقا پاكىتنى كۆرمەس، بىر ئشلارنى سەزمەس بولۇۋالدىغاندۇ؟

uyghurzade

	بۇ يېشمىدا، بۇ باسقۇچتا پاكىتسىز سۆزلىمەيمەن.  يازملىرىدىن  ئۆزۈم بايقىغاننى دېدىم، بايقاش بىلەنلا قالماي راستچىل ئادەملەرنىڭ گۇۋاھلىقى ئارقىلىق تەكشۈرۈپ چىققاندىن كېيىن ئاندىن ئۇ گەپلەرنى دېدىم.ئىسلامدىن چىققانلىقىنى ئۇ ئۆزى يوشۇرۇپ ئولتۇرمىسا بەزىلەرگە نېمە بولدى دەيمەن؟كىمدىن ئىگىلىگەنلىكمنى دېيشىم كېرەكمۇ؟           بىر تىلنى قوللانغان كشىلەر ئارسىدا  تىل ھەققىدە، سۆز ئوبيكتى ھەققىدە يوشۇرۇن كېلىشىم بولىدۇ. بۇ كېلىشىم ئەمەلىيەتتە ئويبكتىنى كۆرسەتكۈچى ۋە كۆرستىلگۈچى ئوتتۇرىسدىكى مۇناىسۋەتتۇر. ئۇنداقئىكەن،  ئوخشاش بىر ئۇيغۇر تىلىنى ئشلتىۋاتقانلار «خۇدا، تەڭرى، پاقا » سۆزىنىڭ نېمىدىن دېرەك بېرىدىغانلىقىنى چۈشىنىدۇ. مەن كۆرسەتكەن پاكىتىنى بۇرملىماقچى ياكى قەستەن كۆرمەي مېنى قارىلاۋاتقانلار شائىرنىڭ «ھېچكىم مۇنداق ئويلايدۇ» دېگەن يازمسىنى ئوبدان زەن سېلىپ ئوقۇڭلار.       مۇنۇ مەنەلەر كېلىپ چىقۋاتىدۇ:   ئۇيغۇرلار پاقا، مەن ئۇ پاقىلارنىڭ خۇداسى. مەن ئۆزۈمگە خۇدا.   كىملىپەرۋەرلىك پاقىپەرۋەرلىك.    مىللتىنى سۆيگەنلەر ئىت، مىلەتپەرۋەرلەر ئىت.     ئاندىن باشقا ئىلاھلىقىمىزنى جاكارلايمەن، بىرلىك تەڭرىسى دېگەن گەپلەرنىڭ نەگە، نېمە مەقسەتتە كېتۋاتقانلىقى چۈشىنشىلىك مەسىلە.        قارىغۇلارچە ئاقلاۋاتقان قېرىنداشلارنى ھېسسياتنى قايرىپ قويۇپ «ھېچكىم مۇنداق ئويلايدۇ» نى، «ھېچنىمىزم چاقىرىقى»نى قايتا-قايتا ئوقۇشنى سورايمەن.

myth

	شېئىرىيەت ئىلمىدىن قەتئىي خەۋىرى بولمىغان ماۋ باشنىڭ شېئىرىيەتنىڭ قازىسى بولغىنىدىن ئۆرگىلەي! ماۋ باش مەن بىر سوئال سوراي: شېئىردىكى باش قەھرىمان كۆپىنچە بىرىنجى شەخىستە تەسۋىرلىنىدۇ. بۇ ئاپتورنىڭ ئۆزىمۇ؟ ئامېرىكىدا ئوقۇۋاتقان بۇ ئالىمنىڭ تا ھازىرغىچە يېزىدىكى يۇرت ئاتلاپ باقمىغان دېھقانلاردا بولىدىغان، كىنودا ئەر خوتۇن بولۇپ رول ئالغانلارنى مەسىلەن («ئارتىس بولمايدىغان قىز» دىكى ئىبراھىم پەخىردىن بىلەن رەيھان ئابلىزنى ) رېئال تۇرمۇشتىمۇ ئەرخوتۇن دىۋالىدىغان پىكىر قىلىش ئۇسۇلىدىن زادىلا قۇتۇلالمىغانلىقى كىشىنى ئېچىندۇرىدۇ.