جومۇلاڭما چوققىسىدا ئۆلگەنلەر قەلبىمىزدە ھايات

khan

	ھۆرمەتلىك تورداشلار، مۇنبەرداشلار: يەر شارىنىڭ ئۈچىنچى قۇتۇپى ھېسابلىنىدىغان جومۇلاڭما چوققىسىغا چىقىش باتۇرانە ھەرىكەت، شۇنداقلا ھاياتلىقنى سىنايدىغان، ماماتقا باتۇرلارچە يۈزلىنىدىغان ھەرىكەت. بەلكىم سىز بۇ ھەرىكەتنىڭ كىشى يۈرىكىنى ئېزىدىغان تۆۋەندىكى كارتىنىلىرىنى كۆرۈپ باقمىغانسىز. بىز جومۇلاڭما چوققىسىدا ئۆلۈپ كەتكەن قەھرىمانلارغا چوڭقۇر قايغۇمىزنى بىلدۈرىمىز، شۇنداقلا ئۇلارغا چوڭقۇر ھۆرمەت بىلدۈرىمىز. ئۇلار قەلبىمىزدە مەڭگۈ ھايات. تاغلار، بۇلۇتلار، ھىمالايا ئۇلارنى ئۇنۇتمايدۇ. جومۇلاڭما چوققىسى يەر شارىدىكى ئەڭ ئىگىز نۇقتا، دەل شۇ پەۋقۇلاددە ئالاھىدىلىكى سەۋەبلىك 1953  يىلى ئېدمۇند ھىلارىي ئەپەندى مۇۋەپىقىيەتلىك ھالدا چوققىغا چىققاندىن باشلاپ، كىشىلەر تا ھازىرغىچە جومۇلاڭما چوققىسىغا چىقىشنى نىشان قىلىپ كەلدى. جومۇلاڭما چوققىسىنىڭ چوققا نۇقتىسى نېپال چىگرىسىدا بولۇپ، دېڭىز يۈزىدىن ئېگىزلىكى 8850 مېتر كېلىدۇ. پۈتۈن تاغ چوققىسى نېپال بىلەن ئېلىمىزنىڭ تىبەت رايونىنىڭ چىگرىسىغا جايلاشقان بولۇپ، چوققىنىڭ ھاۋارايى شارائىتى ئىنتايىن ئوسال، شۇڭا تاغقا چىققۇچىلار ماي ۋە ئىيۇندىن باشقا ۋاقتلاردا چوققىغا يېتىپ بارمىقى بەسىي مۈشكۈل. گەرچە پۈركۈپ تۇرغان ھاۋا ئېقىمى شىمالغا يۆتكىلىپ تۇرىدىغان ماي، ئىيۇن ئايلىرى بولسىمۇ، تاغنىڭ ھاۋارايى شارائىتى ئىنتايىن ناچار. 2008 يىلى 5  ئاينىڭ كۈندىلىك ئەڭ يۇقىرى تېمپىراتۇرىسى نۆلدىن تۆۋەن 27 سېلىسىيە گرادۇس، شامالنىڭ سائەتلىك تېزلىكى 81 كىلومېتر. جومۇلاڭما چوققىسىدا بىر جەسەتنى كۆمۈش ئاساسەن مۇمكىن بولمايدۇ. پەقەت بوران-شامالنىڭ تەسىرى بىلەن پارچىلىنىپ ئىسكىلىتقا ئايلىنىپ كېتىدۇ. جومۇلاڭما چوققىسىدا ھەر يىلىنىڭ باشقا ۋاقتلىرىدا، بولۇپمۇ پۈركۈلگەن ھاۋا ئېقىمى بىۋاستە تاغ چوققىسىدىن ئۆتكەن ۋاقتتا، شامال كۈچى قويۇننىڭ دەرىجىسىگە يېتىدۇ، يەنى سائەتلىك تېزلىكى 189 كىلومېترغا يېتىپ، تېمپىراتۇرا نۆلدىن تۆۋەن 73 سېلىسيە گرادۇسقا چۈشۈپ قالىدۇ. بۇندىن باشقا بۇ يەردىكى ھاۋا تەركىبىدىكى ئوكسىگىننىڭ مىقدارى دېىز تەكشىلىكىدىكىنىڭ ئۈچتىن ئىككىسىگە توغرا كېلىدۇ. بىز بۇلاردىن شۇنچە كۆپ ئېكىسپىدىتسىيىچىلەرنىڭ نېمە ئۈچۈن بۇ يەردە بارسا كەلمەسكە كېتىدىغانلىقىنى ناھايىتى ئاسانلا چۈشىنىپ يېتەلەيمىز. چوققىغا چىققۇچىلاردىن قازا قىلغان 189 ئادەم ئىچىدە، تەخمىنەن 120 نەپەر ئادەمنىڭ جەسىتى يەنىلا شۇ يەردە قېلىپ قالغان. جومۇلاڭما چوققىسىنىڭ ئۇ يەر بۇ يەرلىرىدە چېچىلىپ ياتقان بۇ جەسەتلەرنىڭ نېمە ئۈچۈن يۆتكەپ كېتىلمىگەنلىكىنىڭ سەۋەبى ناھايىتى ئاددىي. چۈنكى ئىنتايىن خەتەرلىك، شۇنداقلا ناھايىتى تەس. جومۇلاڭما چوققىسىنىڭ ئۈستىگە چىقىش دۇنيادىكى تاغقا چىققۇچىلاردىن ھەرقانداق نەرسىدىن ئۆتە بەدەن قۇۋۋىتى تەلەپ قىلىدۇ. شۇنىڭ ئۈچۈن ئۆلگۈچىلەرنى ۋە ئېزىپ قالغۇچىلارنى تاغدىن كۆتۈرۈپ ئېلىپ چۈشۈشكە ناھايىتى ئۇزۇن ۋاقت سەرپ قىلىشقا توغرا كېلىدۇ، ھەتتا پۈتۈن ئەترەت تاغدا كېچىنى ئۆتكۈزۈشكە توغرا كېلىدۇ. ئەمەلىيەتتە بۇ خىل قۇتقۇزۇش تىرىشچانلىقى ئۆزىنى ئۆلتۈرىۋالغانغا باراۋەر. جومۇلاڭما چوقققىسىغا چىقىش ئۈچۈن ئۈچ تۈمەندىن ئالتە تۈمەن ئامېرىكا دوللىرىغىچە خىراجەت كېتىدۇ، ھەتتا ھاياتىڭىزنىمۇ دوغا تىكىشىڭىز مۇمكىن. يېقىنى ئون يىلدىن بېرى، پەن – تېخنىكىنىڭ تەرەققىي قىلىشى بىلەن جومۇلاڭما چوققىسىغا چىقىش تېخىمۇ بىخەتەر بولدى. سۈنئىي ھەمرا تېلېفونى تاغقا چىققۇچىلار بىلەن پونكىتتىكىلەرنى ھەرقاچان ئالاقىلىشىش ئىمكانىيىتىگە ئىگە قىلىپ، ھاۋارايى ئۇچۇرلىرىنى ۋاقتىدا ئىگىلىيەلەيدىغان بولدى. كىشىلەرنىڭ تېخىمۇ ياخشى ۋە تېخىمۇ كۆپ تاغقا چىقىش قوراللىرىنى ئىشلىتىشى ئۆلگەنلەر سانىنى زور دەرىجىدە ئازايتتى. 1996 – يىلى 15 ئادەم تاغقا چىقىش جەريانىدا ئۆلۈپ، 98 ئادەم چوققىغا مۇۋەپىقىيەتلىك چىققان بولسا، 2006 – يىلىغا كەلگەندە 11 ئادەم تاغقا چىقىش جەريانىدا ئۆلۈپ، 400 ئادەم چوققىغا مۇۋەپىقىيەتلىك چىققان. ئۆتۈپ كەتكەن 56 يىلدىكى ئومومىي ئۆلۈش نىسبىتى %9 بولغان بولسا، 2004 – يىلى بۇ نىسبەت %4.4 كە چۈشتى. بۇ بىر ئايالنىڭ جەسىتى. ئۆلۈش ئالدىدا ئۇنىڭ بەدىنى بارا – بارا مۇزلاپ، ئۇنىڭدا ھەرخىل خىيالىي تۇيغۇلار پەيدا بولۇپ، خاتىرىسىنى يوقىتىشقا باشلىغان. ئەھۋال بارغانسېرى ناچارلىشىپ، ئۇنىڭ ئىككى ھەمراھى ئۇنى تاشلاپ كېتىشكە مەجبۇر بولغان. بۇ خىل ئەھۋال ئاستىدا بۇ بىردىنبىر تاللاش ئىدى. تا بۈگۈنگىچە ئۇنىڭ ئىككى ھەمراھى ئۇنىڭ ئەينى ۋاقتتىكى ئەسەبىيلەرچە «مېنى تاشلىۋەتمىسەڭلار!» دېگەن نىداسىنى ئەسكە ئالىدۇ، ئازابلىنىدۇ، بىراق ئۇلارنىڭ باشقا تاللىشى يوق ئىدى. بۇ بىر بەلگە خاراكتىرلىك جەسەت بولۇپ گرىن بوتس دەپ ئاتالغان. جومۇلاڭما چوققىسىدا بۇنداق يەر بەلگىسىسىن 200 دىن ئارتۇقى بار. ئېسىلىپ تۇرغان بۇ جەسەتكە قاراڭ، تاغقا ياماشقاندا، بەزىدە يۈز بەرگەن كىچىككىنە سەۋەنلىك تاغقا چىققۇچىنىڭ ئۇ يەردە تىرىك تۇرۇپ توڭلاپ ئۆلۈشىنى كەلتۈرۈپ چىقىرىدۇ. بۇ 1924 – يىلى ئېگىز بوشلۇقتىن چۈشۈپ كېتىپ ئۆلگەن گىئورگى ماللورىينىڭ جەسىتى تاغقا چىققۇچىلار ئۆلۈم ئالدىدا جان تالىشىۋاتقان يەنە بىر تاغقا چىققۇچىنى كۆرگەندە، قۇتقۇزۇشقا ئامالسىز ھالدا ئۇنىڭ ئۆلۈپ كېتىشىگە قاراپ تۇرىدۇ، خالاس. ئەمدى سىتاتىستىكىلىق جەدۋەللەرگە قاراپ باقايلى: دۇنيادىكى 8000 مېتردىن ئېگىز 14 تاغ چوققىسىغا چىقىش جەريانىدىكى ئۆلگەنلەر سىتاتىستىكىسى جومۇلاڭما چوققىسىدا ئۆلۈپ كەتكەن تاغقا چىققۇچىلارنىڭ دۆلەت تەۋەلىكى (جەمئىي ئۆلگەنلەر 216 نەپەر) جومۇلاڭما چوققىسىدا ھەرقايسى يىللاردىكى ئۆلۈپ كەتكەن تاغقا چىققۇچىلارنىڭ تەپسىلىي سىتاتىستىكىسى جومۇلاڭما چوققىسىدا ئۆلۈپ كەتكەن جۇڭگولۇقلار تارىخنى قەھرىمانلار يارىتىدۇ دېگەن سۆزنى ئاڭلىغان ئىدىم. يۇقارقى قەھرىمانلار بىر ئۇلۇغ تارىخنى ياراتتى. شانلىق تارىخ يارىتىش جەريانىدا ئەزىز جانلىرىنى قۇربان قىلغان قەھرىمانلارنىڭ ياتقان يېرى جەننەتتە بولغاي! مەنبە ئوخشىمىغاچقا سانلىق مەلۇماتلاردا پەرق بولۇشى مۇمكىن، تەنقىدىي مۇئامىلە قىلغايسىلەر. مەنبە: تېما مەزمۇنىغا مۇناسىۋەتلىك خەنزۇچە تور بېكەتلەر. 2012 - يىلى 1 - يانۋاردىن 7 - يانۋارغىچە تەرجىمە قىلىنىپ تەييارلاندى. تەرجىمە قىلغۇچى ۋە ماتېرىيال تەييارلىغۇچى: زەينۇللا ھەققۇللا

khan

	ھەممىنىڭ تىگىدە تۇرغان رەسىمنىڭ نېمىشقا ئۇ يەرگە چىقىپ قالغانلىقىنى بىلەلمىدىم. كەچۈرگەيسىلەر.

نۆل

	مەن ئەھمىيەتسىز ھېساپلايمەن شۇ ئۆلۈملەرنى... ئۇلار تاغقا چىقىمەن دەپ ئۆلۈپ كېتىپتۇ . نېمە دەپ بىزنىڭ قەلبىمىزدە ھايات بولغىدەك ...

Ezizim

	ھىچقانداق بىر كۆڭۈلدىكىدەك نەتىجىگە ئېرىشمەستىن ،مەنزىلنىڭ يېرىمىدىلا ھاياتىدىن ئايرىلىش نىمىدىگەن ئەپسۇسلىنارلىق ئىش .

matimatika

	جۇمۇلاڭما چوققىسىغا چىقىش تەۋەككۇلچىلىرىنىڭ ئەھۋالىدىن ياخشى چۇشەنچىگە ئىگە بولدۇم. مەن تىخى تىمىنى كۆرۇپ بىرەر ئۇيغۇر جۇمۇلاڭما چوققىسىغا چىقىشتا قۇربان بولغان چىغى - دەپ قاپتىمەن. ---- مەيلى ئۆلگەنلەر بولسۇن، ياكى مۇۋەپەققىيەت قازانغۇچىلار بولسۇن،ئۇلارنىڭ جاسارىتىگە قول قويماي بولمايدۇ.

intizar786

	ھەي بۇمۇ بىر قىزىقىشتە!

bagrax

	چومۇلاڭما چوققىسىدا قايسى قەھرىمانىمىز ئۆلگەندۇ دەپ يۈگرەپ كىرسەم ساپلا ياۋروپالىق ، ئامېرىكىلقلار تۇرمامدۇ!!! ...          نېمىلا دېگەن بىلەن بۇ قەھرىمانلارنىڭ ئۆزىنى قۇربان قىلىش روھىغا، ئۆزىگە جەڭ ئېلان قىلىش روھىغا قايىل بولدۇم .        ئىسسىق ئۆيدە ئولتۇرۇپ ‹‹ قىزىم سەن نەدە›› نى تازا كۆرمىسەم ...

11282

	ئۇلارنىڭ ئاشۇ خەتەرلىك جايلاغا چىقىپ ئېرىشمەكچى بولغىنى ئېنقكى  شان-شەرەپ. بىراق شۇ شان شەرەپ ئۈچۈن ھاياتىدىن ئايرىلىغانلار ئىچىدە، ئىرىشمەكچى بولغان نەرسىسىدىن بىزلەر بىلەن تەڭ بەھىرلەنگۈدەك بىرەر ئادەم يوق ئىكەن. مىنىڭ قەلبىمدە ئۇلار ئاللىبۇرۇن ئۈلۈپ كەتتى، ئەمما ئۇلارنىڭ ھاياتتىكى تەۋەككۈلچىلىكى، ئىرادىسىگە قايىل بولماسلىققا باھانە يوق.

$vmid$

	مىنىڭچە بۇلارنىڭ قىلغانلىرىنىڭ سىزگە ۋە ماڭا ھىچقانداق پايدىسى بولمىغان بىلەن ، ئۇلارنىڭ تەۋەككۈلچىلىكى ، جاسارىتى ئۆگىنىشىمزگە ئەرزىيدۇ . ئۇنىڭ ئەھمىيىتىنى ئۇلار ئۆزلىرى چۈشىنىدۇ ، ئۇلار بۇ جەرياندا ئۆزلىرىنىڭ ئۆلۈپ كىتىشى مۇمكىنلىكىنى بىلىدۇ . شۇنداقلا بىلىپ تۇرۇپ تەۋەككۈل قىلالايدۇ .سىز ۋە بىزلەر ئۆزىمىزنىڭ ئۆلۈپ كىتىشىمىز مۇمكىنلىكىنى بىلىپ تۇرۇپ شۇنداق بىر خەتەرگە تەۋەككۈل قىلالايمىزمۇ ؟ ئۇلارنىڭ دۆلەتلىرىنىڭ دەل شۇنداق تەۋەككۈلچىلىرى بولغاچقا ،ئۇلارنىڭ دۆلىتى تەرەققى قىلىپ مۇشۇ كۈنگە كەلگەن .

abdurehim

	ئۇلارنىڭ قەيسەرلىكى كىشىنى قايىل قىلىدۇ.ئەمما باشقا جەھەتتىن ئويلاپ باقمىدىم.