باشلانغۇچ مەكتەپ قائىدە-تۈزۈملەر توپلىمى

ALKUT10

  

پەيزىۋات ناھىيە غولتوغراق يېزا مەركىزى باشلانغۇچ
مەكتىۋىنىڭ قائىدە – تۈزۈملەر
توپلىمى

伽 师 县 卧 里 托 格 拉 克乡 中 心 小 学 规 章 制 度 集



( بۇ تۈزۈم 2010 – يىلى 9 – ئايدا تۈزۈلۈپ 2013 – يىلى 8 – ئايدا قايتا تۈزۈتۈش كىرگۈزۈلىدى )



مۇندەرىجە
1 .مەركىزى باشلاننغۇچ مەكتەپ پارتىيە ياچايكىسىنىڭ پارتىيە قۇرلىشىغا دائىر تۈزۈم ، بەلگىلمىللىرى ، مەكتەپ پارتىيە ياچايكىسىنىڭ بىر قانچە تۈرلىك خىزمەت تۈزۈمىنى يولغا قۇيۇش توغرىسىدىكى پىكىرى  ....................................
2 . مەكتەپىنىڭ ئاساسى ئەھۋالى .......................................................   
3 .دوكلات  ..........................................................................
4. مەركىزى باشلاننغۇچ مەكتەپنىڭ مەكتەپ نىزامنامىسى................................................   
5 مەركىزى باشلاننغۇچ مەكتەپنىڭ مەكتەپ قائىدىسى ..................................................   14
6  پارتىيە ۋە دۆلەتنىڭ مائارىپ فاڭجىىنى......................................................   
7 . پارتىيىگە كىرىش قەسەمنامسى............................................................   
8 . ئۇقۇتقۇچىلار قەسەمنامىسى..............................................................   
9  ئۇقۇتقۇچى ، ئىشچى – خىزمەتچىلەرنىڭ سۆز ھەركىتىدىكى يەتتىنى قىلماسلىق..........................      
10  پارتىيە پاچايكىسىنىڭ يىغىن تۈزۈمى.......................................................   
11 . مەركىزى باشلاننغۇچ مەكتەپ پارتىيە ياچايكسىنىڭ دىمۇكراتىيە مەركەزلەشتۇرۇش تۈزۈمىنى يولغا قۇيۇش
توغرىسىدىكى بەلگلىمىسى....................................................................   
12 . مەركىزى باشلاننغۇچ مەكتەپ رەھبىرى كادىرلارنىڭ دىمۇكراتتك تۇرمۇش يىغىنى تۈزۈمى............................   
13 . مەركىزى باشلاننغۇچ مەكتەپ پارتىيە ياچايكىسى ھەيئەت ئەزالىرنىڭ ئامما بىلەن ئالاقە باغلاش تۈزۈمى .........   
14 . مەركىزى باشلاننغۇچ مەكتەپ پارتىيە ئەزالىرىنىڭ پارتىيە تۇرمۇشى ئۆتكۈزۈش دىمۇكراتتىك باھالاش تۈزۈمى ......   
15 . مەركىزى باشلاننغۇچ مەكتەپ پارتىيە ياچايكىسنىڭ پارتىيىگە ئەزا تەرەقىقى قىلىدۇرۇش خىزمەت تۈزۈمى..........   
16 . << ئۈچ يىغىن ، بىر دەرس >> تۈزۈمى....................................................   
17 . مەركىزى گۇرۇپپىنڭ ئۈگىنىش تۈزۈمى .....................................................   
18. مەركىزى باشلاننغۇچ مەكتەپ پارتىيە ياچېيكىسنىڭ پارتىيە ئستىلى پاكلىق قۇرلۇشى ۋە چىرىكلىككە قارشى تۇرۇش مەسئۇليەت تۈزۈمىنى ئەملىلەشتۇرۇش تەدبىرلىرى ......................................................   22
19 . پارتىيە ئستىلى پاك بۇلۇش تۈزۈمى.......................................................   
20 . پارتىيە دەرسى تۈزۈمى................................................................   
21 . پارتىيە ئەزالىرىنى دىمۇكراتتىك باھالاش تۈزۈمى.............................................   
22 . تەشكىلى تۇرمۇش باشقۇرۇش تۈزۈمى.....................................................   
23 . پارتىيە كۈنى تۈزۈمى.................................................................   
24 . مەركىزى باشلاننغۇچ مەكتەپنىڭ ‹‹ئىلغارلارنى يارىتىش ، نەمۇنىچىلاردىن بۇلۇش ›› مۇكاپاتلاش تۈزۈمى.......     
25 . مەركىزى باشلاننغۇچ مەكتەپ پارتىيە ياچايكىىسنىڭ خىزمەت مەسئۇلىيىتى.............................      
26 . مەركىزى باشلاننغۇچ ا مەكتەپ مەكتەپ ئىنتىزامى................................................   
27 . غولتوغراق يىزا مەركىزى مەكتەپ پارتىيە ياچايكىسىنىڭ قارارنى ئىجرا قىلىش تەلىپى.........................   
28 . ياچايكا يىغىنىدا قارىلىدىغان مەسىلىلەرنى مۇزاكىرە قىلىش ۋە ئاۋاز بىرىش ...........................   
29  مەركىزى باشلاننغۇچ مەكتەپ ياچايكا يىغىنىنىڭ ۋاقىتى ۋە يىغىن تەرتىپى.............................   
30 مەركىزى باشلاننغۇچ مەكتەپ ياچايكا يىغىنىنىڭ مۇھاكىمە دائىرىسى.................................   
31 مەركىزى باشلاننغۇچ ا مەكتەپ پارتىيە ئەزالىرىنىڭ ئىلغارلىق تەربيە ئۈگنىش تۈزۈمى.......................   
32 . مەركىزى باشلاننغۇچ مەكتەپ « پارتىيە ئەزالىرىنىڭ ئىلغارلىقىنى ساقلاش تەربيسى » پائالىيتى تۈزتىش ، يۇقۇرى كۆتۇرۇش
تەدبىرىنىڭ ئىزچىللىشىنى نازارەت قىلىش گۇرۇپپسىنىڭ مەسئۇليەت تۈزۈمى..........................   
33 . مەكتەپ پارتىيە ياچايكا شۈجىسنىڭ خىزمەت مەسئۇلىيىتى.......................................   
34 . مەكتەپ مۇدىرىنىڭ خىزمەت مەسئۇلىيىتى..................................................   
35 . مۇئاۋىن مەكتەپ مۇدىرىنىڭ خىزمەت مەسئۇلىيىتى.............................................   
36 . ئەخلاق تەربىيە مۇدىرىنىڭ خىزمەت مەسئۇلىيىتى .............................................    37 . ئەخلاقى تەربىيە مۇدىرىنىڭ ئىش ئورنى مەسئۇلىيەت تۈزۈمى......................................   
38 . ئەخلاقى تەربىيە بۆلۈم ئەزالىرنىڭ مەسئۇلىيتى ..............................................   
39 . ئىلىمى مۇدىرنىڭ خىزمەت مەسئۇلىيتى ...................................................   
40 . مۇئاۋىن ئىلىمى مۇدىرىنىڭ خىزمەت مەسئۇلىيتى .............................................   
41 . ئىلىمى بۆلۈم ئەزالىرىنىڭ خىزمەت مەسئۇلىيىتى..............................................   
42 . پارتىيە ياچايكىسى ھەيئەتلىرىنىڭ خىزمەت مەسئۇلىيتى.........................................   
43 . ئىشچىلار ئۇيۇشما رەئىسنىڭ خىزمەت مەسئۇلىيىتى.............................................   
44 . پارتىيە ئەزالىرىنىڭ ھۇقۇقى.............................................................   
45 . پارتىيە ئەزالىرنىڭ مەجبۇريىتى .........................................................   
46 . ئۇقۇتقۇچىلارنىڭ مەجبۇرىيتى ..........................................................   
47 . ئۇقۇتقۇچىلارنىڭ ھوقۇقى..............................................................   
48 . ئۇقۇتقۇچى ، ئىشىچى – خىزمەتچىلەر  ۋەكىللەر قۇرۇلىيىتىىنىڭ خىزمەت مەسئۇلىيىتى...................   
49 . ئۇقۇغۇچىلار ئۇيۇشمىسنىڭ خىزمەت مەسئۇلىيىتى.............................................   
50 . ئىتتىپاق كومتىتى سېكرىتارىنىڭ خىزمەت مەسئۇلىيىتى..........................................   
51 . قىز – ئاياللار خىزمىتگە مەسئۇل خادىملارنىڭ خىزمەت مەسئۇلىيتى................................   
52 . پىئونىرلار باش ئەترەت يېتەكچىسىنىڭ خىزمەت مەسئۇلىيىتى......................................   
53 . تەجىرىبخانا خادىملىرى ۋە تەجىرىبە دەرسى ئۇقۇتقۇچىلىرنىڭ خىزمەت مەسئۇلىيىتى.....................   
54 . يىراق مۇساپلىق ئۇقۇتۇش ۋە يىراق مۇساپلىق ئۇقۇتۇش ئىشخانىسىنى باشقۇرۇغۇچى خادىمىنىڭ خىزمەت
مەسئۇلىيىتى ..........................................................................   
55 . كۈتۈپخانا ، قىرائەتخانا باشقۇرغۇچى خادىملىرنىڭ خىزمەت مەسئۇلىيىتى............................   
56 . ئۇقۇتۇش گۇرۇپپا باشلىقىلىرىنىڭ خىزمەت مەسئۇلىيتى..........................................   
57 . سىنپ مۇدىرنىڭ خىزمەت مەسئۇلىيىتى....................................................   
58 . ئۇقۇتقۇچىلارنىڭ خىزمەت مەسئۇلىيىتى....................................................   
59 . خۇجىلىق مۇدىرىنىڭ مەسئۇلىيىتى........................................................   
60 . مالىيە ئىشخانىسى مۇدىرنىڭ خىزمەت مەسئۇلىيىتى...........................................   
61  مالىيە – بۇغالتىرنىڭ خىزمەت مەسئۇلىيىتى..................................................   
62 . كاسىسرىنىڭ خىزمەت مەسئۇلىيىتى.......................................................   
63 . مەكتەپ ئىسكىلاتىنى باشقۇرغۇچى خادىمىنىڭ خىزمەت مەسئۇلىيتى.................................   
64 . مەكتەپ يوقلىمىسغا مەسئۇل خادىمنىڭ خىزمەت مەسئۇلىيىتى....................................   
65 . خەت ئۇرغۇچىنىڭ مەسئۇلىيىتى .........................................................   
66 . بېسىش ، كۆپەيىتىش خادىمىنىڭ مەسئۇلىيتى...............................................   
70 . ساقلىقىنى ساقلاش خادىمىنىڭ خىزمەت مەسئۇلىيتى............................................   
71 . مەكتەپ دەرۋازۋەننىڭ مەسئۇلىيىتى.......................................................   
72 . بايراق چىقىرىش مۇراسىمى تۈزۈمى.......................................................   
73 . مەكتەپ رھبەرلىك بەنزە ئەزالىرىنىڭ دەرىس ئاڭلاش ۋە باھالاش تۈزۈمى...........................     
74 . مەكتەپ رەھبەرلىك بەنزە ئەزالىرىنىڭ ئوقوتۇش گۇرۇپپىلىرى بىلەن ئالاقىلىشش تۈزۈمى.................     
75 . ئوقوتقۇچى ، ئىشچى – خىزمەتچىلەرنىڭ سياسى ئۈگنىش تۈزۈمى.................................     
76 . مەكتەپنىڭ قانۇن تەشۋىقات تۈزۈمى.....................................................     
77 . ئۇقۇتقۇچى ، ئىشچى – خىزمەتچىلەرنىڭ قانۇن ئۈگنىش تۈزۈمى.................................     
78 . ئۇقۇغۇچىلارنىڭ قانۇن ئۈگنىش تۈزۈمى...................................................     
79 . مۇقۇملۇق ۋە جەمىيەت ئامانلىقىنى ھەر تەرەپلىمە تۈزەش ، مىللى بۆلگۈنچلىككە ، قانۇنسىز دىنى ھەركەتلەرگە قارىشى
تۇرۇش ، دىننىڭ مەكتەپلەرگە سېڭىپ كىرىشىنى چەكلەش توغرىسىدىكى قائىدە – تۈزۈمى................     
80 . پەيزىۋات ناھىيسىدىكى ئۇقۇتقۇچى ، ئىشىچى – خىزمەتچىلەرنىڭ ئىدىئولوگىيە ساھەسىدىكى بۆلگۈنچىلىككەقارىشى تۇرۇش كۈرىشىدىكى مەسئۇليىتىنى سۈرۈشتۇرۇش تۈزۈمى...............   
81 . ئوقۇتقۇچى ، ئىشچى – خىزمەتچىللىرىنىڭ تەتىللىك سياسى – نەزىرىيە ئۈگىنىش تۈزۈمى ...............   
82 . تەتىل مەزگىل، جۈمە كۈندىكى ئوقوغۇچىلارنىڭ مەكتەپكە كىلىش ئەھۋالىنى تەكشۈرۇش ، دوكىلات قىلىش تۈزۈمى.....     
83 . ئۇقۇتقۇچى ، ئىشىچى – خىزمەتچى ، ئۇقۇغۇچىللىرىنىڭ رامىزان ئېيىدا بىرلىكىتە چۈشلۈك غىزالىنىش تۈزۈمى...   
84 . بىخەتەر ئۇقۇ – ئۇقۇتۇش ، تەلىم – تەربىيە تۈزۈمى...........................................   
85 . ئەخلاقى تەربىيە خىزمەت تۈزۈمى........................................................   
86 . ئەخلاقى تەلىم – تەربىيە خىزمىتىنى مۇھاكىمە قىلىش يىغىنى تۈزۈمى................................   
87 . ئوقوتقۇچى ، ئىشچى – خىزمەتچىلەرنىڭ كەسپى ئەخلاقىنى باھالاش تۈزۈمى...................   
88 . ئۇقۇتقۇچىلارنىڭ مەكتەپىنىڭ مۇھىم ئىشلىرى ئۈستىدە قارار چىقىرىشقا قاتنىشىش ، پىكىر قىلىش تۈزۈمى ......   
89 . ئۇقۇتقۇچىلارنىڭ مەكتەپىنىڭ مۇھىم ئىشلىرى ئۈستىدە قارار چىقىرىشقا قاتنىشىش ، پىكىر قىلىش تۈزۈمى......   
90 . سىنىپ مۇدىرلىرىنى تاللاش ، تەربىيلەش تۈزۈمى..............................................   
91 . ئۇقۇتۇشىنى باشقۇرۇش تۈزۈمى..........................................................   
92 . ئۇقۇتقۇچى ، ئىشىچى – خىزمەتچىلەرنىڭ بىلىم ئاشۇرۇش تۈزۈمى................................   
93 . دەرس ئۈتۈش تۈزۈمى................................................................   
94 . دەرس ئاڭلاش تۈزۈمى ...............................................................   
95 . دەرسىتن سىرىتقى تەكرار قىلىش تۈزۈمى....................................................    73  
96 2– دەرسخانا پائالىيتىنى باشقۇرۇش تۈزۈم – تەدبىرلىرى.........................................      
97 . تاپشۇرۇق بىرىپ ئۆزگەرتىش تۈزۈمى......................................................   
98 . دەرس ئالماشتۇرۇش ، دەرس تۇلۇقلاش تۈزۈمى..............................................   
99  باشقا مەكتەپلەرنىڭ ئۈنۈملۈك ئۇقۇتۇش ئۇسۇلىنى ئۈگىنىش تۈزۈمى.................................   
100 . ئىلكىترىلەشكەن ئۇقۇتۇش ئۈسكۈنىللىرنى ئارىيەتكە ئېلىش ، بۇزۇلغانلىرنى تۆلەش تۈزۈمى................   
101 . سىنىپ ئىشخانىلارنىڭ باشقۇرۇش تۈزۈمى..................................................   
102 . مۇزىكا ئىشخانسىنى باشقۇرۇش تۈزۈمى ..................................................   
103 . گۈزەل سەنئەت ئىشخانىسىنى باشقۇرۇش تۈزۈمى............................................   
104 . ئەمگەك تېخنىكا ئىشخانسىنى باشقۇرۇش تۈزۈمى............................................   
105 . تەنتەربىيە ئىشخانسىنى باشقۇرۇش تۈزۈمى.................................................   
106 . تەجرىبىخانا باشقۇرۇش تۈزۈمى.........................................................   
107  ئۇقۇتۇش ئەسلىھەلىرىنى باشقۇرۇش تۈزۈمى.................................................   
108 . ئۈسكۈنلەرنى باشقۇرۇش تۈزۈمى........................................................   
109 . تەجرىبە ئۈسكۈنلىرىنى باشقۇرۇش تۈزۈمى..................................................   
110 . مۇزىكا ، گۈزەل – سەنئەت ئۈسكۈنلىرنى باشقۇرۇش تۈزۈمى....................................   
111 . سەنئەت كيمىنى باشقۇرۇش تۈزۈمى......................................................   
112 . رادىئو ئاڭلىتىش تۈزۈمى..............................................................   
113 . ياتاق باشقۇرۇش تۈزۈمى.............................................................   
114 . مەكتەپنىڭ مالىيە باشقۇرۇش تۈزۈمى.....................................................   
115 . نەخ پۇل باشقۇرۇش تۈزۈمى...........................................................   
116 . مەكتەپ ئىشلىرىنى ئاشكارلاش تۈزۈمى...................................................   
117 . مەكتەپ  مال – مۈلىكىنى باشقۇرۇش تۈزۈمى..............................................   
118  ئورمان،گۇل – گياھلارنى ئاسراش، پەرۋىش قىلىش تۈزۈمى......................................   
119 . يىمەكلىك ۋە قۇشۇمچە ماترىيالىنى سېتۋىلىش ، تەكشۇرۇپ ئۆتكۈزۋېلىش تۈزۈمى......................   
120 . چىنە – قاچىلارنى يۇيۇپ دىزىنفىكسىيەلەش ، ساقلاش تۈزۈمى .................................   
121.ۋەتەنپەرۋەرلىك تازلىق تۈزۈمى..........................................................   
122 . تازلىق تەكشۇرۇش مۇكاپاتلاش ، جازالاش تۈزۈمى...........................................   
123 . تاماكا چېكىشنى چەكلەش تۈزۈمى ......................................................   
124 ئۇقۇتقۇچى ، ئىشىچى – خىزمەتچىلەرنى باشقۇرۇش تۈزۈمى.....................................   
125 . ئۇقۇغۇچىلارنى باشقۇرۇش تۈزۈمى.......................................................   
126 . ئارخىپ ماتىرىياللارنى باشقۇرۇش تۈزۈمى..................................................   
127 . ئوقوتقۇچى ، ئىشچى – خىزمەتچىلەرنىڭ ئەسەر ئېلان قىلدۇرۇش تۈزۈمى...........................   
128 . ئوقوغۇچىلارىنىڭ ئەسەر يېزىپ ، مەتبۇئاتلاردا ئېلان قىلدۇرۇش جەھەتتىكى تۈزۈمى....................   
129 . بىخەتەر ئىشلەپچىقىرىش تۈزۈمى........................................................   
130 . ئىشىك ئالدى « ئۈچ ھۆددە » مەسئۇليەت تۈزۈمى...........................................   
131 . ئائىلە باشلىقلىرى بىلەن ئېلىپ بېرىلىغان ئائىلە سۆھبىتى تۈزۈمى .................................   
132 . ئائىلە باشلىقلىرى سۆھبەت يىغىنى  تۈزۈمى................................................   
133 . پىلان تۈزۈش تۈزۈمى................................................................   
134 . خۇلاسە قىلىش تۈزۈمى...............................................................   
135 . مەكتەپ ئىچى مۇھىتىنى باشقۇرۇش تۈزۈمى................................................   
136 . ئۇقۇغۇچىلارنى دەرسىتن خالىغانچە توختىتىش ، ئارامغا قۇيۇپ بىرىش ھادىسلىرىنى چەكلەش تۈزۈمى........   
137 . ئۇقۇغۇچىلارنى مەكتەپتىن چىكىنىشكە ، دەرستىن خالىغانچە توختىتىشقا مەجبۇرلاش ، قالايمىقان ھەق يىغىش ، ئۇقۇغۇچى قۇبۇل قلىشقا توسقۇنلۇق قىلىش خاھىشلىرىنى چەكلەش تۈزۈمى..........................
138 . مەكتەپىنىڭ كۈچەيتمە سىنىپ ، ئادەتتىكى سىنىپ دەپ ئايرىش ، ئۇقۇغۇچىلارنى نەتىجىسىگە قاراپ دەرىجىگە
تىزىش ھېيىت - بايرام ۋە دەم ئېلىش كۈنلىرىدىن پايدىلىنىپ دەرس تۇلۇقلاشقا تەشكىللەش قاتارلىقلارنى
چەكلەش تۈزۈمى...................................................................   
139 . ئۇقۇتقۇچى ، ئىشىچى – خىزمەتچى ، ئۇقۇغۇچىلار ئارسىدا يۈز بەرگەن تۈرلۈك ماجرا، تالاش – تارتىشلارنى ۋاقىتدابىرى تەرەپ قىلىش تۈزۈمى...............................................................   
140 . ئۇقۇغۇچىلارنىڭ زەخمىلىنىش ھادىسلىرنى مەلۇم قىلىش تۈزۈمى...................................   
141 . ئۇقۇغۇچىلار ئارىسدا يۈز بەرگەن مەسىلىلەرنى بىر تەرەپ قىلىش تۈزۈمى............................   
142 . ئۇقۇغۇچىلارنى ھاقارەتلەش ، كەمسىتىش ، تەن جازاسى بىرىش قىلمىشنىڭ ئالدىنى ئېلىش توغرىسدىكى تۈزۈمى......   
143 . ئۇقۇتقۇچىلارنىڭ ئەرىز – شىكايەت قىلىش تۈزۈمى...........................................   
144 . ئۇقۇغۇچىلارنىڭ ئەرىز – شىكايەت قىلىش تۈزۈمى............................................   
145 . ئۇقۇتقۇچى ، ئىشچى – خىزمەتچىلەرنى قانۇن ئارقلىق باشقۇرۇش تۈزۈمى...........................   
146 . كاتىپ خىزمەت تۈزۈمى.............................................................   
147 . پەيزاۋات ناھىيە مائارىپ سىتمىسى ئىشچى – خىزمەتچىلەرنىڭ رۇخسەت سۇراش تۈزۈمى................     
148 . سىنىپ مۇدىرلىرىنىڭ تەجىربە ئالماشتۇرۇش يىغىن تۈزۈمى....................................     
149 . دەرسخانا ئۇقۇتۇشىنى باھالاش ئۆلچىمى................................................     
150 . ئوقۇتقۇچىلارغا قۇيۇلىدىغان دەرس تەييارلىق ئۆلچىمى.......................................     
151 . دەرس تەييارلاشقا قۇيۇلىدىغان تەلەپ...................................................     
152 . دەرس ئاڭلاش ، دەرس باھالاشتىكى تەلەپلەر............................................     
153 . مەدەنىيەتلىك ئۇقۇتقۇچى بۇلۇشىنىڭ شەرىتلىرى...........................................     
154 . مەدەنىيەتلىك ئۇقۇغۇچى بۇلۇشىنىڭ شەرىتلىرى...........................................     
155 . ئۈچتە ياخشى ئۇقۇغۇچىلارنىڭ شەرىتلىرى................................................     
156 . مەدەنىيەتلىك ئۇقۇتۇش گۇرۇپپسى بۇلۇش شەرىتلىرى.......................................     
157 . مەدەنىيەتلىك سىنىپنىڭ ئۆلىچىمى.....................................................     158 . « تېنىچ ئامان مەكتەپ » قۇرۇش ئۆلچىمى..............................................     
159 . ئوتتۇرا – باشلانغۇچ مەكتەپ ئۇقۇتقۇچىللىرنىڭ كەسپى ئەخلاق ئۆلچىمى..........................     
160 . مەكتەپ ئىشلىرنى ئاشكارلاش تەكشۇرۇپ باھالاش ئۆلچىمى..................................     
161 . ساپا مائارىپى بۇيىچە ئۇقۇغۇچىلارنى باھالاش ئۆلچىمى.....................................     
162 . ئوقوتقۇچىلارىنىڭ خىزمىتىنى مىقدارلاشتۇرۇپ بىكىتىش لاھىيسى ...............................     
163 . ئوقوتقۇچىلار كەسپى ئەخلاقىنى سىناپ تەكشۈرۈش لاھىيسى..................................     
164 . تاساددىبى يۇز بەرگەن ھادىسىلەرنىڭ ئالدىنى ئىلىش لايىھىسى.................................     
165 . ئەخلاقى تەلىم – تەربىينى دەرىسخانا ئوقوتۇشىغا سىڭدۇرۇشنى سىناپ تەكشۈرۈش توغرسىدىكى ۋاقىتلىق بەلگىلىمىسى ...     
166 . مەكتەپ ئىچىگە كىرگەن كىتاپلارنىڭ سىياسىۋىلىكىنى تەكشۈرۈپ بىكىتىش بەلگىلمىسى................   
167 . ئوت ئۈچۈرۈش ئەسلىھەلىرنى باشقۇرۇش بەلگىلمىسى.........................................   
168 . ئۇقۇتقۇچىلارنىڭ دەرسخانا قائىدىسى...................................................   
169 . ئوقۇغۇچىلارنىڭ دەرسخانا قائىدىسى....................................................   
170 . ئىمتىھان قائىدىسى................................................................   
171 . ئۇقۇتۇش خىزمىتىنى باشقۇرۇش توغرىسىدىكى چارە – تەدبىرلەر..................................   
172 . ئۇقۇغۇچىلارنىڭ يۈكىنى يىنكلىتىش توغرىسىدىكى تەدبىرى ....................................   
173 . مەركىزى باشلاننغۇچ مەكتىۋىنىڭ ج ك پ مەركىزى كومتىتىنىڭ شىنجاڭنىڭ مۇقۇملىقىنى قوغداش توغرىسىدىكى مۇھىم يوليۇرۇقلىرىنىڭ روھى ، ئاپتۇنۇم رايۇنلۇق پارتكومنىڭ قارارى ۋە ئۇرۇنلاشتۇرۇشىنى ئىزچىللاشتۇرۇش پىلانىنى ئەملىلەشتۇرۇش تەدبىرى.............................................................    132
174 . ئۇقۇتقۇچى – ئۇقۇغۇچىلار ئارىسىدىكى دەتالاش مەسلىسىنى بىر تەرەپ قىلىش چارىسى...............   
175 . كەسپىتىكى ناتوغرا ئىسىتللارنى تۈگىتىش جەھەتتىكى جەمىيەتكە قىلغان ۋەدىسى ...................   
176 . ئادەم تەربىيىلەشىتكى مۇلازىمەت ۋەدىمىز ...............................................   


























1 . غولتوغراق يېزا مەركىزى مەكتەپ پارتىيە ياچايكىسىنىڭ پارتىيە قۇرلىشىغا دائىر تۈزۈم ، بەلگىلمىللىرى ، مەكتەپ پارتىيە ياچايكىسىنىڭ بىر قانچە تۈرلىك خىزمەت تۈزۈمىنى يولغا قۇيۇش توغرىسىدىكى پىكىرى
   مەكتەپ پارتىيە ياچايكىسى مەركىزى كومتىتىنىڭ پارتىيە قۇرلىشىنى كۈچەيتىشىكە دائىر بىر قانچە مەسلە توغرىسىدىكى قارارى ۋە ناھيىلىك پارتىكوم ، مائارىپ سېسىتىما پارتىكومى ، يېزىلىق پارتىكومىنىڭ مۇناسۋەتلىك ھۆججەتلىرىنىڭ روھىنى ئەستايىدىل ئەملىلەشتۇرۇپ پارتىيە ياچايكىسى خىزمەتلىرنىڭ تۈزۈملىشىشنى ، ئىلمىيلىشىشنى ، دىمۇكىراتتك بۇلۇشىنى ئىلگىرى سۈرۈپ ، پارتىيە ئەزالىرنىڭ نەمۇنىلىك ، ئاۋانگارتلىق رولنى ۋە پارتىيە ياچايكىسىنىڭ رەھبەرلىك يادرولۇق رۇلىنى تېخىمۇ ياخشى جارى قىلىدۇرۇش ئۈچۈن پارتىيە ياچايكىسىنىڭ يىغىن تۈزۈمى ، پارتىيە ياچايكىسىنىڭ دىمۇكراتتك مەركەزلەشتۇرۇش تۈزۈمىنى يولغا قۇيۇش توغرىسىدىكى بەلگىلىمىسى ، رەھبىرى كادرىلارنىڭ دىمۇكراتتك تۇرمۇش يىغىنى تۈزۈمى ، مەركىزى ئۈگىنىش گۇرۇپپسنىڭ ئۈگۈنۈش تۈزۈمى ، ياچايكا ھەيئەتلىرىنىڭ ئامما بىلەن مۇناسۋەتنى ياخشىلاش تۈزۈمى ، ئۈچ يىغىن بىر دەرس تۈزۈمى ، پارتىيەگە ئەزا تەرەقىقى قىلدۇرۇش تۇۈزۈمى ، پارتىيە تۇرمۇش يىغىنى ئۈتكۈزۈش ۋە دىمۇكراتتك باھالاش تۈزۈمى ، سىياسى ئۈگۈنۈش تۈزۈمى ، پارتىيە ئەزالىرىنى تەرەقىقى قلىدۇرۇش تۈزۈمى قاتارلىق 10 تۈرلۈك تۈزۈم تۈزۈپ چىقىپ ياچايكا ھەيئەتلىرى يىغنىدا مۇزاكىرە قلىپ ماقۇللاندى . پارتىيە ئەزالىرى ۋە مەكتەپ رەھبەرلىرىنىڭ تۈزۈملەرگە رىئايە قلىپ ، مەسئۇليەت تۇيغۇسىنى كۈچەيتىپ ، باشلامچىلىق ، نەمۇنىلىك رولىنى جارى قلىدۇرۇشنى ئۈمۈت قىلىمىز .

2 . مەكتەپىنىڭ ئاساسى ئەھۋالى
     غولتوغراق يېزا مەركىزى باشلانغۇچ مەكتىۋى ناھىيە مەركىزىنىڭ شەرقىگە 56كېلومىتىر يراقلىقا غولتوغراق يىزىسنىڭ مەركىزىگە جايلاشقان ، ئۇيغۇرتىلى ، قوش تىل سېستىمىسىدىكى 9 يىللىق مەجبۇرى مائارىپ باسقۇچىدىكى مۇكەممەل باشلانغۇچ مەكتەپ بۇلۇپ 1938 – يىلى 9 – ئايدا قۇرۇلغان .  
   مەكتەپتە ھازىر 29 سىنىپ. ئۇمۇمي ئۇقۇغۇچى سانى  1097    نەپەر بۇلۇپ ب
مەكتەپتە پارتىيە ياچايكىسى ، مەكتەپ مەمۇرىيىتى ، ئىلمى بۆلۈم ، سىياسى بۆلۈم ، ئەخلاقى تەربىيە بۆلۈم ، ئىشچىلار ئۇيۇشمىسى ، ئىتتىپاق كومتىتى ، قىز – ئاياللار تەشكلاتى ، پىئونىرلار باش ئەترىتى ،    ئۇقۇتۇش گۇرۇپپسى ، ماليە بۆلۈم قاتارلىقلار تەسسىس قلىنىغان  .


5 . غولتوغراق يېزا مەركىزى مەكتەپنىڭ مەكتەپ قائىدىسى
1. مەكتەپنىڭ سەككىز سائەتلىك خىزمەت تۇزۇمىگە ئاڭلىق رۇئايە قىلىش ، ئۆزىگە بەلگىلەنگەن خىزمەت ئورنىدا مۇقىم تۇرۇش ، سرىتقا چىقىشقا توغرا كەلسە مەكتەپ رەھبىرىنىڭ رۇخسىتىنى ئېلىش .
2. خىزمەت ۋاقتىدىن ئۇنۇملۇك پايدىلىنىش ،قۇرۇق پاراڭ قىلماسلىق،ئوقۇتۇشقا پايدىلىق ئشلارنى قىلىش .
3. ئشخانىدا قالايمىقان ۋارقىرماسلىق ،.ئۇنئالغۇ قويماسلىق ،توقۇش ئىشلىرى بىلەن شۇغۇللانماسلىق ،قارت - شاخمات ئوينىماسلىق ، باشقىلارنىڭ ئۈگىنىش ۋە خىزمەت ئىشلىشىگە دەخلى يەتكۈزمەسلىك .
4. ئوقوغۇچىلار چاقىرتىلمىغان ئەھۋال ئاستىدا ئىشىخانىلارغا خالىغانچە كىرمەسلىك .
5. باشقىلارنىڭ نەرسە - كىرەكلىرىنى خالىغانچە ئىشلەتمەسلىك ، نەرسە - كىرەك قويدىغان جايلىرىنى خالىغانچە ئاختۇرماسلىق .
6. مەكتەپ مۇلۇكلىرىنى خالىغانچە  سىرىتقا ئېلىپ چىقماسلىق، يۇقۇتۇپ قويىغان ۋە بۇزۇلغان نەرسىلەرنى مەسئۇل كشى ئەسلىگە كەلتۇرۇش .  
7. ئىشخانا تازلىقىغا ئەھميەت بىرىش ، ھەرقايسى بۆلۈم ، ئىشخانىلاردىكى خادىملار ئۆز ئورننىڭ تازلىقىغا ، مال – مۇلكىگە مەسئۇل بولۇش ، كىرەكسىز نەرسىلەرنى خالىغان جايغا تاشلماسلىق ۋە تۇكۇرمەسلىك .
8. مەكتەپ دىجۈرنىسى ھەركۈنى ئەتىگەندە ،چۈشتە يېرىم سائەت بۇرۇن كىلىپ ئوقوغۇچىلارنىڭ ئۈگىنىش ، تازلىق ، تەرتىپ ، مۇقۇملۇق ۋە باشقا ئەھۋاللارنى ئىگەللەپ مەكتەپ رەھبەلىرىگە  ۋە ئوقوغۇچىلارغا ئېلان قىلىش ، دىجۈرنلىك خاتىرسىنى مەسئۇليەتچانلىق بىلەن ئىشلەپ ئېلمي مۇدىرغا تەستىقلىتىپ ، كينكى دىجۈرنىگە ئۆتكۈزۈپ بىرىش .
9. ئوقوتقۇچىلار خىزمەتتىن چۈشكەندىن كيىن سىنىپتا ئوقوغۇچى قالدۇرماسلىققا ، ئىشىك – درىزىلەرنى تۇلۇق قۇلۇپلاشقا مەسئۇل بولۇش  .
10. مەكتەپ دىجۈرنىسى مەكتەپنىڭ كەچلىك ، كۈندۈزلۈك دىجۈرنىلىرى ۋە ئىشخانا دىجۈرنىلىرى ، دىجۈرنىلىك ۋەزىپسىنى ئاخىارلاشتۇرۇش ئالدىدا مەكتەپ ۋە ئىشخانا مۈلۈكلىرىنى كينىكى دىجۈرلەرگە ئۆتكۈزۈپ بىرىش .
11. ئوقوتقۇچى ، ئىشچى – خىزمەتچىلەر مەكتەپ ئاشخانىسى ، ماليە بۆلۈم ، يىراق مۇساپلىق ئوقوتۇش ئۈسكۈنلىرى ئۆيلىرى ، تەجىرىبىخانا ،كۈتۇپىخانا ، مۇزىكا ، گۈزەل – سەنئەت ، تەنتەربيە ، كەسپى سىنىپلارنىڭ ئەسۋاپ – ئۈسكىنە ساقلاش ئۆيلىرى ، مەكتەپىنىڭ مال – مۇلۇك ئامبالىرىغا خالىغانچە كىرمەسلىك ۋە نەرسە كىرەكلەرگە چېقىلماسلىق .
12.ئوقوتقۇچىلار خىزمەت ۋاقىتدا مەكتەپكە كىچىك بالىللىرىنى ئېلىپ كەلمەسلىك .
13. ئوقوتقۇچىلار ئۆزىگە ۋاكالىتەن باشقىلارغا رۇخسەت سۇراپ قويۇشنى ھاۋالە قىلماسلىق ، باشقىلارنىڭ ھاۋالىسنى قوبۇل قىلماسلىق ،  تېلفۇندا رۇخسەت سۇرماسلىق ، رۇخسەت سۇراشقا توغرا كەلسە ، ئىلىتماس سۇنۇش ئارقىلىق رۇخسەت سۇراش  
14. ھەر كۈنى كەچتە مەكتەپ دىجۈرنىسى شۇ كۈنلۈك مەكتەپ ئەھۋالىدىن خۇلاسە قىلىپ ئوقوتقۇچى ، ئوقوغۇچىلارنى خەۋەرلەندۇرۇش .
15. ئوقوتۇش رايۇنى ئىچىگە ماتۇرلۇق قاتناش ۋاستىللىرىنى ئېلىپ كىرمەسلىك ، دەرىسخانىنىڭ تىنچىلىقىغا تەسىر يەتكۈزدىغان يۇقۇر ئاۋازلىق نەرىسلەرنى قويماسلىق .


مەكتەپ ئىسىتلى
ئىتتىپاقلىشىپ ئىناق بۇلۇش ، يېڭىلىق يارىتىپ تەرەقىقى قىلىش .

ئۇقۇتۇش ئىستلى
كەسپىكە ئۆزىنى بېغىشلاش ، باشقلارغا ئۈلگە بۇلۇش ، ئۇقۇغۇچىلارغا كۈيۈنۈش ، باشقلارغا ئۆزىنى بېغىشلاش .

ئۈگىنىش ئسىتلى
قېتىرقىنىپ تىرشىپ ئۈگىنىش ، ئىرادىلىك ، ئىختىساس ئىگىللىردىن بۇلۇش .

6 . پارتىيە ۋە دۆلەتنىڭ مائارىپ فاڭجىىنى
مائارىپىنى سوتىسىيالىسىتىك زامانىۋىلاشتۇرۇش قۇرلۇشى ۋە خەلق ئۈچۈن مۇلازىمەت قىلدۇرۇشتا چىڭ تۇرۇپ ، ئىشلەپچىقىرىش ئەمگىكى ۋە ئىجتىمائى ئەمىلىيەت بىلەن ئۆز- ئارا بىرلەشتۇرۇپ ئەخلاقى ، ئەقىلى ، جىسمانى ۋە گۈزەللىك جەھەتلەردىن ئۇمۇمىيۈزلۈك تەرەقىقى قىلغان سوتىسيالىزىم ئىشلىرىنىڭ قۇرغۇچىللىرى ۋە ئىز باسارلىرىنى يىتۈشتۇرۇپ چىقىشتىن ئىبارەت .

7 . پارتىيىگە كىرىش قەسەمنامسى
مەن جۇڭگۇ كومنىسىتىك پارتىيسىگە ئۆز ئىختىيارلىقىم بىلەن كىردىم  . پارتىيىنىڭ پروگراممىسنى ھېمايە قىلمەن ، پارتىيە نىزامنامىسغا ئەمەل قلىمەن ، پارتىيە ئەزالىرنىڭ مەجىبۇرىيىتىنى ئادا قىلمەن ، پارتىنىڭ قارارلىرىنى ئىجرا قىلمەن ، پارتىيە ئىنتىزامىغا قاتتىق رىئايە قىلىمەن ،  پارتىيىنىڭ مەخپىيەتلىكىنى ساقلايمەن ، پارتىيگە سادىق بۇلىمەن ،  كوممۇنىزىم ئۈچۈن بىر ئۈمۈر كۈرەش قىلىمەن ،  پارتىيە ۋە خەلىق ئۈچۈن بارلىقىمىنى قۇربان قىلىشقا ھەر ۋاقىت تەييار تۇرىمەن ، پارتىيىگە مەڭگۈ ئاسىيلىق قىلمايىمەن .

8 . ئۇقۇتقۇچىلار قەسەمنامىسى
  بىز شەرەپلىك خەلق ئۇقۇتقۇچىسى ، سوتسىيالىزىم ئىشلىرىنىڭ ئىز باسارلىرىنى تەربىيلەش بىزنىڭ مۇقەددەس بۇرچىمىز . بىز دىڭ شىياۋپىڭ نەزىرىيىسى ئۇلۇغ بايرىقىنى ئىگىز كۈتۈرىمىز ، ھەر مىللەت خەلقىنىڭ بۈيۈك ئىتتىپاقلىق بايرىقىنى ئىگىز كۈتۈرىمىز . قانۇنىنى ئىززەت – ھۆرمىتىنى قوغداش ئۇلۇغ بايرىقنى ئىگىز كۈتۈرىمىز . ھەر قانداق دىنى پائالىيەتكە ھەرگىز قاتناشمايمىز . مىللى بۆلگۈنچلىككە قەتىئى قارىشى تۇرىمىز . ماركىسىزىملىق بەش قاراش ، مىللەت قارىشى ، دىن قارىشى ، تارىخ قارىشى ، مەدەنىيەت قارىشى بىلەن ئۇقۇغۇچىلارنى تەربىيلەيمىز . پارتىيىگە ، ۋەتەنگە ، خەلققە سادىق بۇلىمىز . بىلىم بىرىپ ئادەم تەربىيلەيمىز . باشقلارغا ئۈلگە بۇلىمىش . خىزمەت ئورنىمىزدا چىڭ تۇرۇپ خالىسانە تۆھپە قۇشىمىز .

9 . ئۇقۇتقۇچى ، ئىشچى – خىزمەتچىلەرنىڭ سۆز ھەركىتىدىكى
يەتتىنى قىلماسلىق
1 . دىنىنى تەرغىپ قىلىماسلىق ۋە دىنىنى تارقاتماسلىق .
2 . دىنغا ئىشەنمەسلىك ۋە دىنى پائالىيەتلەرگە قاتناشماسلىق .
3 . دىنى تۈس ئالغان كيىم – كىچەكلەرنى كيىمەسلىك .
4 . مىللەتلەر ئىتتىپاقلىقىغا پايدسىز بولغان ئىشلارنى قىلماسلىق .
5 . مىللەتلەر ئىتتىپاقلىقىغا ، ۋەتەننىڭ بىرىلىكىگە پايدىسىز بولغان سۆزلەرنى قىلماسلىق .
6 . مىللى بۆلگۈنچلىك ھەركىتىگە قاتناشماسلىق .
7 . فىئۇدال خۇراپاتلىقىنى تەرغىپ قىلماسلىق .

10 . پارتىيە پاچايكىسىنىڭ يىغىن تۈزۈمى
  پارتىيە مەركىزى كومتىتىنىڭ << پارتىيە قۇرلىشنى كۈچەيىتىشكە دائىر بەلىگىلىملەر>> نىڭ روھىنى ئىزچىل ئەمىللەشتۈرۈپ ، مەكتەپ پارتىيە ياچايكىسنىڭ رەھبەرلىك رولىنى كۈچەيىتىش ، دىمۇكراتىيە مەركەزلەشتۇرۇش تۈزۈمىنى ھەقىقى ئىجرا قىلىش ، پارتىيە ياچايكسى يىغىندا مۇھاكىمە قىلىندىغان تەدبىرلەرنىڭ ئىلىمىيلىكى ۋە دىمۇكراتىكلىكىنى ئىلىگىرى سۈرۈش ئۈچۈن بۇ تۈزۈم تۈزۈپ چقىلىدى .

11 . غولتوغراق يېزا مەركىزى مەكتەپ پارتىيە ياچايكسىنىڭ دىمۇكراتىيە مەركەزلەشتۇرۇش
تۈزۈمىنى يولغا قۇيۇش توغرىسىدىكى بەلگلىمىسى
  دىمۇكراتىيە مەركەزلەشتۇرۇش تۈزۈمى ، پارتىيە ئاساسى تەشكىلى تۈزۈمى ۋە رەھبەرلىك تۈزۈمى بۇلۇپ ، دىمۇكراتىيە مەركەزلەشتۇرۇش تۈزۈمىنى ئەستايىدىل ئىجرا قىلىش ، پارتىيەنىڭ ئىتتىپاقلىقى ۋە بىرلكنى قوغداش ، پارتىيەنىڭ جەڭگىۋارلىقنى كۈچەيىتىش ، پارتىيەنىڭ رەھبەرلىك يادرولۇق رولنى تۇلۇق جارى قىلدۇرۇشتا ئىنتايىن مۇھىم ئەھىمىيەتكە ئىگە .
دىمۇكراتىيە مەركەزلەشتۇرۇش تۈزۈمىنى ئۇمۇميۈزلۈك ئەمىلىلەشتۇرۇش ئۈچۈن تۈۋەندىكىدەك بەلگىلىملەر تۈزۈپ چىقىلىدى .
  (1) مەكتەپ پارتىيە ياچايىكىسى ۋە بارلىق پارتىيە ئەزالىرى پارتىيە تەشىكىلىگە بويسۇنۇش ، ئازچىللىق كۆپچلىككە بويسۇنۇش ، تۈۋەن يۇقىرىغا بويسۇنۇش ، پارتىيە بارلىق تەشكلاتلىرى پارتىيە مەركىزى كومتىتىغا بويسۇنۇشتىن ئىبارەت  دىمۇكراتىيە مەركەزلەشتۇرۇش تۈزۈمىنىڭ ئاساسى پىرىنسىپىغا ئەمەل قىلىپ ، پارتىينىڭ تۈرلۈك لۈشىيەن ، فاڭجىن – سىياسەتلىرىنى ۋە يۇقىرى دەرىجىلىك پارتىيە ھۈكىمەت ئورۇنلىرنىڭ قارارلىرى ۋە ھەرخىل ئورۇنلاشتۇرۇشلىرىنىڭ تۇلۇق ، ئەستايىدىل ئىجرا قىلىش لازىم . مۇھىم مەسىلىلەرنى يۇقىرىغا مەلۇم قىلىپ يوليۇرۇق سۇراش . تەنقىد ۋە ئۆز ئۆزىنى تەنقىدىنى قانات يايدۇرۇپ ئىتتىپاقلىقىنى كۈچەيىتىپ خىزمەتنى ھەقىقى ياخشىلاپ دىمۇكىراتىيە مەركەزلەشتۇرۇش تۈزۈمىنىڭ ئىزچىل ئەملىيلىشىشىگە كاپالەتلىك قلىش لازىم .
(2) مەكتەپ پارتىيە ياچايكىسى دىمۇكراتىيەنى جارى قىلدۇرۇپ كادىرلار ، پارتىيە ئەزالىرى ۋە ئاممىنىڭ ئاكتىپچانلىقنى جارى قىلدۇرۇش ، مۇھىم مەىسللەرنى قارار قىلىپ بىكتىشىكە ياچايكا يىغىندىن ئۆتكۈزۈش ، ھەرقايسى تارماقلارنىڭ پىكىرنى ئەستايىدىل ئاڭلاش ، مۇھىم تەدىبرلەرنى بىكىتىشكە ، تەكشۇرۇپ تەتقىق قىلىشقا ئەھىمىيەت بىرىىش ، ئاممىدىن ئېلىپ ، ئاممىغا قايتۇرۇشتىن ئىبارەت ئاممىۋى لۈشىيەندە چىڭ تۇرۇش ، ئاممىنىڭ پىكىرىگە ھۆرمەت قلىپ ئۇلارنىڭ ئىجادچانلىق روھىغا ھۆرمەت قىلىش لازىم .
(3) مەكتەپ پارتىيە ياچايكىسى مۇھىم چوڭ مەسىللەرنى قارار قىلغاندا چوقۇم ياچايكا يىغىنى ئېچىش لازىم . باشقا ھەر قانداق شەكىلىدىكى يىغىنلارنى ياچايكا يىغىنىنىڭ ئورنىغا دەسىتىپ ، مۇھىم مەسىللەر ئۈسىتدە قارار چىقىرىشقا بولمايدۇ .
(4)  ياچايكا ھەيئەتلىرى ئۆزى بىلەن تەشىكىل ئوتتۇرسىدىكى مۇناسۋەتىنى توغرا تۇنۇشى ، پارتىيە ياچايكسىنىڭ قاراردىن ئۆتكۈزمەي تۇرۇپ ، پارتىيە ياچايكىسى نامىدىن پوزىتىسىيە بىلدۇرمەسىلىكى لازىم . چوڭ ، مۇھىم مەسىلىلەرنى قارار قىلىشتا ، ياچايكا ھەيئەتلىرى تۇلۇق ، ئەستايدىل مۇزاكىرە قىلىشى ،كۆپ تەرەپلىملىك كېڭىشىش ئېلىپ بىرىشى ، ئازچىللىق كۆپىچىلىككە بويسۇنۇش پىرىنسىپى بۇيىچە قارار چىقىرىلىشى ، شەخىسنىڭ ياكى ئازچىلىقنىڭ دىگىنى بۇيىچە بولماسىلىقى لازىم .
(5)  پارتىيە ياچايكىسى يىغىندا چىقىرلغان قارارنى ھەرقانداق تارماق ۋە شەخسىنىڭ ئۆزگەرتىىش ھوقوقى يوق . ئوخشىمغان پىكىرىدە قالىسا ياكى يۇقىرى دەرىجىلىك ئورۇن رەھبەرلىكگە ئىنكاس قىلسا بولىدۇ .لىكىن قارارنى ئىجرا قىلماسىلىققا ، قارشىلىششىقا ، ئۆز مەيلىچە ئىش كۆرۇشكە قەتىئى بولمايدۇ .
(6)  پارتىيە ياچايكىسى كوللىكىتپ رەھبەرلىك قىلىش بىلەن ھەيئەتلەر ئىش تەقسىماتى بۇيىچە مەسىئۇل بۇلۇش تۈزۈمدە چىڭ تۇرۇش ، ياچايكا ھەيئەتلىرى ياچايكىنىڭ قارارى ۋە ياچايكىنىڭ ئىش تەقسىماتى بويىچە ئۆز مەسئولىيىتىنى ئاكتىپ ، تەشەببۇسكار ۋە ئۇمۇملىقىنى نەزەردە تۇتقان ئاساستا ، ئۆزئارا ياردەملىشىپ ، ئۆز ئارا زىچ ماسىلىشىپ ئادا قىلىشى كىرەك . شەخسىنىڭ ئۆز مەيلىچە قارار قىلىشغا قارىشى تۇرۇش ۋە چەكلەش لازىم . شۇنداقلا مەسئۇلىيەتتىن قېچىشقا قارىشى تۇرۇش لازىم .
(7)  ياچايكا سېكرىتارى ياخشى يىتەكچىلىك قىلىشى ، ياچايكا ھەيئەتلىرنىڭ ئاكتىپچانلىقىنى تۇلۇق قوزغاپ ، رەھبەرلىك كوللىكتىۋىنىڭ ئەقىل – پاراسىتنى تۇلۇق جارى قىلدۇرۇپ ، رەھبەرلىك كوللىكتىۋىنى دىمۇكراتتىك ، ئىتتىپاقلاشقان ، زىچ ھەمكارلاشقان ، كۆڭۈل ئازادىلىكى ۋە ئىرادە بىرلىكىگە ئىگە كۈچلۈك رەھبەرلىك كوللىكتۋى قىلىپ قۇرۇپ چىقىشى لازىم . ياچايكىنىڭ بارلىق ئەزالىرى ئۆزىگە قاتتىق تەلەپ قۇيۇپ ، ئىتتىپاقلىققا پايدىسىز گەپ – سۆزلەرنى ۋە ئىشلارنى قەتىئى قىلماسلىقى كېرەك .
( 8)  دىمۇكراتىيە مەركەزلەشتۇرۇش تۈزۈمىنىڭ ئىزچىل ئىجىرا قىلىنىشىنى نازارەت قىلىش ، تەكشۇرۇش تۈزۈمىنى تۇرغۇزۇپ ، پارتىيە ئىچى – سىرىتىدىكى ئۇقۇتقۇچى ، ئىشچى – خىزمەتىچلەرنىڭ نازارەتىنى ئاڭلىق قۇبۇل قىلىش لازىم .
(9) ياچايكا ھەيئەتلىرى قوش تەشكىلى تۇرمۇشقا قاتنشىشتا چىڭ تۇرۇشى ، يىلدا ئىككى قېتىم ئېلىپ بېرلىدىغان رەھبىرى كادىرىلارنىڭ دىمۇكراتتىك تۇرمۇش يىغىنىنى ياخشى ئېچىپ ، ئۆزئارا سىردىشىشىنى ئىتتىپاقلىقنى چىقىش قىلغان تەنقىد ۋە ئۆز – ئۆزىنى تەنقىدنى ھەقىقى قانات يايدۇرۇپ ، يىتەرسىزلىكلەرنى تۈگىتىپ ، خىزمەتلەرنى ئىلىگىرى سۈرۈپ ۋە تېخىمۇ ياخشىلاپ ، دىمۇكراتىيە مەركەزلەشتۇرۇش تۈزۈمىنىڭ ئىزچىل ئىجرا قىلىنىشغا تولۇق كاپالەتلىك قىلىش لازىم .

12 . غولتوغراق يېزا مەركىزى مەكتەپ رەھبىرى كادىرلارنىڭ دىمۇكراتتك تۇرمۇش يىغىنى تۈزۈمى
مەكتەپ پارتىيە ياچايكىسىنىڭ يادرولۇق رولىنى ياخشى جارى قىلدۇرۇش ، رەھىبىر كادىرلارنىڭ ئىدىيۋى ئسىتىل قۇرلۇشىنى ياخشىلاپ ، مەكتەپ رەھبەرلىك كوللىكىتۋىنى ئىناق ، ئىتتىپاق بولغان ، زىچ ھەمكارلاشقان ، يېڭلىق يارتىش روھىغا باي ، جەڭگىۋار رەھبەرلىك كوللىكىتىۋى قىلىپ قۇرۇپ چىقىش ئۈچۈن بۇ تۈزۈم بىكتىلىدى .
(1)  رەھىبىرى كادىرلارنىڭ دىمۇكراتتىك تۇرمۇش يىغىنى يىلدا ئىككى قېىتىم ئېلىپ بىرلىدۇ . دىمۇكراتتىك تۇرمۇش يىغىنىغا مەكتەپ دەرىجلىك كادىرلار، ياچايكا ھەيئەتلىرى قاتىنىشىدۇ . ئوتتۇرا قاتلامدىكى مەسئۇل خادىملارنى سىرىتتىن قاتناشتۇرۇشقىمۇ بولىدۇ .
(2)  رەھىبىرى كادىرلارىنىڭ دىمۇكراتتىك تۇرمۇش يىغىنىغا قاتنىششىقا تېگشىلىك خادىملار تۇلۇق قاتنشىشى ، ئالاھىدە ئەھۋال بىلەن قاتىنىشالمايدىغانلار يازىمىچە ماتىرىياللارنى ھاۋالە قىلىشى كېرەك . يىغىندا چۈشكەن پىكىرلەر ۋاختىدا يەتكۈزلىشى لازىم .
(3)  دىمۇكراتتىك تۇرمۇش يىغىندىن ئىلىگىرى پارتىيە ئىچى ۋە سىرىتىدىكى ئاممىنىڭ پىكىرىنى ئېلىش ۋە مۇناسۋەتلىك خادىملارغا يەتكۈزۈش لازىم . پىكىر ئېلىشتا رەھىبىرى كادىرلار ئۆزلىرى پىكىر ئېلىش ۋە ياچايكا ئادەم ئۇرۇنلاشتۇرۇپ پىكىر ئېلىش ئۇسۇلى قوللىنلىدۇ .
(4)  رەھبىرى كادىرلارىنىڭ دىمۇكراتتىك تۇرمۇش يىغىنى << ئۈچكە ئەھىمىيەت بىرىش >> ، << ئۈچكە ۋەكىللىك قىلىش >> تەلىپى بويىچە تۈۋەندىكى مەزمۇنلار ئاساسىدا تۇنۇشىنى بىرلىككە كەلتۇرۇش، ئۆز – ئۆزىنى تەنىقد قىلشىنى قانات يايدۇرۇش ئاساسىدا ئېلىپ بېرلىدۇ .
1) ئۈگىنىشكە ئەھىمىيەت بىرىش ، مۇستەھكەم سىياسى ساپاغا ئىگە بۇلۇش ئەھۋالى ، پارتىيىنىڭ لۇشىيەن ، فاڭجىن – سىياسەتلىرنى ۋە تۈرلۈك قارارلارنى ئىجرا قىلىش ، ئىزچىللاشتۇرۇش ئەھۋالى ؛
2) رەھبەرلىك كوللىكتىۋىنىڭ ئىتتىپاقلىقى ، ھەمكارلىقىغا ئەھىمىيەت بىرىش ، پارتىينىڭ دىمۇكراتتىك مەركەزلەشتۇرۇش پىرىنسىپىغا ئەمەل قىلىش ئەھۋالى ؛
3) پاك – دىيانەتلىك بۇلۇش ، چىرىكلىككە قارىشى تۇرۇش ئەھۋالى ؛
4) ئاممىۋى لۈشىيەندە چىڭ تۇرۇپ ، رەھبەرلىك ئىستىلىنى ياخشىلاش ، ھەقىقەتىنى ئەمىليەتتىن ئىزدەش ، ئامما بىلەن زىچ ئالاقە باغلاش ، چاكارلىق تويغۇسىنى شەكىللەندۇرۇش ئەھۋالى ؛
(5)  دىمۇكراتتىك تۇرمۇش يىغىنىنى بىر قېتىملىق تەربىيگە ئىگە بۇلۇش پۇرسىتى دەپ قاراپ ، كۆڭۈل ئازادىلىكى بولغان ھالدا ، تەنىقد ۋە ئۆز – ئۆزىنى تەنىقىدىنى ھەقىقى قانات يايدۇرۇپ ، ئىدىيە ، ئىسىتل جەھەتتە يۈكسىلىشىنى ئىشقا ئاشۇرۇش لازىم . دىمۇكراتتىك تۇرمۇش يىغىنىنى دوكلات يىغىنىغا ئايلاندۇرۇپ قويماسىلىق لازىم .
(6)  دىمۇكراتتىك تۇرمۇش يىغىنىنىڭ تەييارلىق خىزمەتلىرىنى ياخشى ئشلەش ، ئۇرۇنلاشتۇرۇش ۋە ئامىمىنىڭ پىكىر – تەلەپلىرنى 10 كۈن بۇرۇن يەتكۈزۈش ، يىغىندىن ئەستايدىل خاتىرە قالدۇرۇپ ، ۋاختىدا خۇلاسىلەپ يۇقىرىغا تاپشۇرۇش لازىم .
(7)  رەھبىرى كادىرلارنىڭ دىمۇكراتتك تۇرمۇش يىغىنىنى سېكرىتار تەشكىللەيدۇ ۋە باشقۇرىدۇ .
(8)  رەھىبىرى كادىرلار دىمۇكراتتىك تۇرمۇش يىغىنىغا ياخشى تەييارلىنشىى كىرەك . بىر پارچە تەپىسلى ماتىرىيال ۋە بىر پارچە قىسقىچە ماتىرىيال بۇلۇپ ، جەمىئى ئىككى نۇسخا يازما ماتىرىيال تەييارلايدۇ، ماتىرىياللارنى دىمۇكراتتىك تۇرمۇش يىغنىدا ئۇقۇپ بولغاندىن كىيىن ياچايكىغا تاپشۇرىدۇ .
رەھبىرى كادىرلارنىڭ بۇ تۈزۈمىنى ئەستايىدىل ئىجرا قىلىشنى تەلەپ قىلىمىز.

13 . غولتوغراق يېزا مەركىزى  مەكتەپ پارتىيە ياچايكىسى ھەيئەت ئەزالىرنىڭ
ئامما بىلەن ئالاقە باغلاش تۈزۈمى
(1)  پارتىيە ياچايكا ھەيىئەتلىرى ئاممىۋى لۈشىيەندە چىڭ تۇرۇپ ، دىمۇكراتتك خىزمەت ئۇسۇلى ، رەھبەرلىك ئسىتلىنى ياخشىلاپ ، بيۇروكراتلىققا ۋە شەكىلۋازلىققا قارشى تۇرۇشى ، ئۇمۇمىيلىق قارىشىنى تۇرغۇزۇپ ، ئامما بىلەن زىچ مۇناسۋەت ئورنىتىش لازىم .
(2)  پاچايكا ھەيئەتلىرى ئامما ئارسىغا چوڭقۇر چۆكۈپ تەكشۈرۈپ – تەتقىق قىلىپ ، ئۇلارنىڭ خىزمەت ، تۇرمۇش ئەھۋالىنى ئىگەللەپ ، ھەق گەپ قىلىپ ، ئەمىلى ئىش بىجىرىپ كۆرۈلگەن مەسىلىلەرنى توغرا ھەل قىلىشى كىرەك .
(3)  پارتىيە ياچايكا ھەيئەتلىرى ئالاقىلشش نوقتىللىرى تۈزۈمىنى ئىزچىللاشتۇرۇپ ، نوقتىلارغا چۈشۈپ ، خىزمەتلەرنى تەكشۇرۇپ تەتقىق قىلىشىنى كۈچەيىتىپ ، ئۇقۇتقۇچى ، ئىشىچى – خىزمەتچلەر ۋە ئوتتۇرا قاتلام رەھبەرلەرنىڭ پىكىر تەلەپلىرىنى ئاڭلاپ ھەل قىلىشقا تىگىشلىك مەسىلىلەرنى ۋاقىتىدا ھەل قىلىش ، ھەل قىلش مۇمكىنچىلىكى بولىمىغان مەسىلىلەرگە قارىتا چۈشەنچە بىرىپ تۇنۇشىنى ئايدىڭلاشتۇرۇش لازىم . پارتىيە ياچايكىسى ھەر ماۋسۇمدا ئىككى قېتىم ئالاقىلىشىش نوقتىلىرى خىزمەت ئەھۋالىدىن دوكلات ئاڭلايدۇ .
(4)  پارتىيە ياچايكىسى ھەيىئەتلىرى ئوتتۇرا قاتلام بىلەن سۆھبەتلىشىش تۈزۈمىنى يولغا قۇيۇپ ، مۇناسۋەتنى قۇيۇقلاشتۇرۇپ ، خىزمەتىنى ئىلىگىرى سۈرۈش لازىم . ئېلىپ بىرلىغان سۆھبەت مەجبۇرلاش خاراكتىرىنى ئالماسلىقى ، سۆھبەت ئۇسۇلىنى ياخشلاپ ، قەتىئى ئالدىراقسانلىق قىلماسلىق ، ئۈنۈمىنى ئۆستۈرۈشكە ئەھىمىيەت بىرىشى ، سۆھبەت خاتىرىسىنى تۇلۇق يېزىشى لازىم .
(5)  پاك – دىيانەتلىك بۇلۇپ ، چىرىكلىككە قارىشى تۇرۇش ، ئامما بىلەن زىچ مۇناسۋەت باغلاپ ، پارتىيە قۇرلۇشىنى كۈچەيىتشتىكى ئاساسلىق تەدبىرى ھېسابلىندۇ . شۇنىڭ ئۈچۈن ياچايكا ھەيىئەتلىرى باشلامچىلىق بىلەن جاپاغا چىداپ كۈرەش قىلىشىتىن ئىبارەت ئېسل ئەنئەنىنى جارى قىلدۇرۇپ ، ئاممىدىن تەلەپ قىلغانلىكى ئىشلارنى ئالىدى بىلەن ياچايكا ھەيىئەتلىرى ئۆزلىرى باشلامىچى بۇلۇپ ياخشى ئىشلىشى ، ئاڭلىق ھالدا پارتىيە ئەزالىرنىڭ ، ئاممىنىڭ نازارىتىنى قۇبۇل قىلىشى لازىم .


14 .غولتوغراق يېزا مەركىزى مەكتەپ پارتىيە ئەزالىرىنىڭ پارتىيە تۇرمۇشى
ئۆتكۈزۈش دىمۇكراتتىك باھالاش تۈزۈمى
پارتىيە ئەزالىرنى دىمۇكراتتىك باھالاش ۋە پارتىيە ئەزالىرنىڭ تەشكىلى تۇرمۇشى ئۆتكۈزۈشى پارتىيە قۇرلۇشىنى كۈچەيىتىپ ، پارتىيە كۈچىنى ئاشۇرۇش ھەمدە پارتىيە ئەزالىرنىڭ ياچايكىسنىڭ جەڭگىۋارلىقىنى ، ئۇيۇشۇش كۈچىنى ئاشۇرۇش ھەمدە پارتىيە ئەزالىرنىڭ ئاۋانگارتلىق ، نەمۇنىلىك رولىنى جارى قىلدۇرۇشىتكى مۇھىم تۈزۈم بۇلۇپ ھېسابلىندۇ .
(1)  پارتىيە ئەزالىرنى دىمۇكراتتىك باھالاش پائالىيىتى يىلىدا ئىككى قېتىم ئېلىپ بېرىلىدۇ ، يەنى ھەر ئۇقۇش ماۋسۇمىنىڭ ئاخىرىدا بىر قېتىم ئۇرۇنلاشتۇرۇلىدۇ .
(2)  پارتىيە ئەزالىرنى دىمۇكراتتىك باھالاشىتن ئىلىگىرى مەكتەپ پارتىيە ياچايكىسى مەخسۇس ئادەم بەلىگىلەش ۋە باشقا يوللار ئارقلىق ئاممىدىن پىكىر ئېلىش ھەمدە ئاممىنىڭ پىكىرىلىرى ھەربىر پارتىيە ئەزاسىغا يەتكۈزلىشى شەرىت . دىمۇكراتتىك باھالاشتىن ئىلگىرى بارلىق پارتىيە ئەزالىرى ئۈگىنشىنى كۈچەيتىپ ، ئىدىيىۋى تۇنۇشىنى ئۆستۈرۈش ئاساسىدا تەنىقد ۋە ئۆز – ئۆزىنى تەنىقدىنى ھەقىقى قانات يايدۇرۇپ ، پارتىيلىك بۇرچىنى ئادا قىلىش ئەھۋالىنى خۇلاسە قىلىپ چىقىشى لازىم .
(3)  دىمۇكراتتىك باھالاشقا بارلىق پارتىيە ئەزالىرى تۇلۇق قاتنىشىشى ، ئالاھىدە ئەھۋال بىلەن قاتنىشالمايدىغانلار مۇناسىۋەتلىك خۇلاسە ماتىرىيالنى يەتكۈزۈپ بىرىشى كىرەك .
(4)  پارتىيە ئەزالىرنىڭ تەشكىلى تۇرمۇشى پائالىيىتى ئايدا ئىككى قېىتم ئېلىپ بېرىلىدۇ .
(5)  پارتىيە ئەزالىرنىڭ تەشكلى تۇرمۇشى مەزگىلىدە باشقا ھەرقانداق ئىش ئۇرۇنلاشتۇرماسلىق ، رۇخسەت سۇرىماسلىق ، ۋاختىدا تۇلۇق قاتىنشىشى كىرەك . پارتىيە تۇرمۇشىغا قاتىنشىش ئەھۋالىنى يوقلىما قلىش يولغا قۇيۇلىدۇ ، سەۋەبىسىز قاتناشمىغانلار قاتتىق سۈرۈشتە قىلىندۇ ، ئىلغار قلىپ سايلانمايدۇ .
(6)  پارتىيە تۇرمۇش پائالىيتىدە پارتىيە قۇرلىشىغا دائىر مۇھىم ھۆججەت ، قارارلار ئۈگىنلىدۇ . شۇنىڭ ئۈچۈن ئۈگىنىش خاتىرىسى تۇتۇپ ، تۇلۇ خاتىرە قالدۇرۇپ مېڭىشى لازىم . ئۈگىنشى خاتىرىسى قەرەلسىز تەكشۇرۇلۇپ تۇرۇلىدۇ .
(7)  بارلىق پارتىيە ئەزالىرى پارتىيە تۇرمۇش پائالىيىتنى تەربىيلىنىشنىڭ ياخشى پۇرىسىتى دەپ بىلىپ ، يۈكسەك مەسئۇلىيەتچانلىق تۇيغۇسى بىلەن تىرىشپ ئۈگىنىپ ، ئىتقادىنى مۇستەھكەملەپ ، ئىدىيە – سىياسى ساپاىسىنى ئۈزلۈسىز ئۆستۈرۈپ بىرىش كىرەك .
بارلىق پارتىيە ئەزالىرنىڭ بۇ تۈزۈمگە قەتىئى رىئايە قىلىپ ، ئىسىمى – جىسىمىغا لايىق كومپارتىيە ئەزالىرىدىن بۇلۇش ئۈچۈن تىرىشىشىنى تەلەپ قىلىمىز .

15 . غولتوغراق يېزا مەركىزى مەكتەپ پارتىيە ياچايكىسنىڭ پارتىيىگە
ئەزا تەرەقىقى قىلىدۇرۇش خىزمەت تۈزۈمى
پارتىيىگە ئەزا تەرەقىقى قىلدۇرۇش پارتىيە قۇرۇلۇشىنى كۈچەيىتىشىتىكى دائىمىلىق مۇھىم خىزمەتلەرنىڭ بىرى ، شۇنداقلا پارتىيە ياچايكىسىنىڭ ئاساسلىق خىزمەتلىرنىڭ بىرى . شۇنىڭ ئۈچۈن مەكتەپ پارتىيە ياچايكىسى پارتىيىگە ئەزا تەرەقىقى قىلىدۇرۇشنىڭ سۈپىتىگە كاپالەتلىك قىلىش ، پارتىيە ياچايكىسىنىڭ ئىلىغارلىقى ۋە پاكلىقىنى ساقلاش ، جەڭگىۋارلىقىنى يۇقىرى كۈتۈرۈش ئۈچۈن ،پارتىيە نىزامنامسىدىكى ۋە مەركىزى تەشكلات بۇسىنىڭ << ج ك پ پارتىيە ئەزالىرنى تەرەقىقى قىلدۇرۇش خىزمىتنىڭ تەپسىلى پىرىنسىىپى >> دىكى بەلگىلىملەر ئاساسىدا بۇ تۈزۈمىنى تۈزۈپ چىقىتى .
(1)  پارتىيىگە ئەزا تەرەقىقى قىلىدۇرۇش خىزمىتىنى << ئۆلچەمدە چىڭ تۇتۇش ، سۈپەتكە كاپالەتلىك قىلىش ، قۇرۇلىمىسىنى ياخشلاش ، تەرەقىقى قىلدۇرۇشتا ئىھتىياتچان بۇلۇش ، پاكلىقتا چىڭ تۇرۇش >> نى ئاساس قىلىپ ، پارتىيە ياچايكىسنىڭ رەھبەرلىكىدە ئېلىپ بېرىش كېرەك .
(2)  تەلىم – تەربىيە ئۇقۇتۇشنىڭ بىرىنجى سىپىدە ئشلەۋاتقان ئاكتىپلارنى پارتىيگە تەرەقىقى قىلدۇرۇش ، 35 ياشتىن تۈۋەن ئاكتىپ ياشلارنى قۇبۇل قىلىشقا ئەھىمىيەت بىرىش كېرەك .
(3)  پارتىيىگە ئەزا تەرەقىقى قىلدۇرۇشتا ، ھەرقايسى بۆلۈم ، ئىشخانىلاردا پارتىيە ئەزاسىى بۇلۇشىقا ئەھىمىيەت بىرىش ، تىرشچان ياخشى پەزىلەتىلىك ، سىياسى ساپاسى يۇقىرى ئۇقۇتقۇچىلارنى بايقاپ تەربىيلەپ پارتىيىگە قۇبۇل قىلىش لازىم .
(4)  پارتىيىگە ئەزا تەرەقىقى قىلىدۇرۇشتا ، قىزغىنلىقى ، ئىختىيارلىقى بۇلۇش پرىنسىپىدا چىڭ تۇرۇپ ، بىرى شەرىت ھازىرلىسا بىرنى قۇبۇل قىلىش لازىم . پارتىيىگە ئەزا تەرەقىقى قىلىدۇرۇشنى تەشەببۇسكارلىق بىلەن ياخشى ئىشلەپ ، پارتىيە ئەزالىرى قۇشۇنىنى زۇرايىتىش لازىم .
(5)  پارتىيىگە كىرىدىغان ئاكتىپلارنى تەربىيلەش ، چىنىقىتۇرۇش ، تەكشۇرۇش خىزمىتنى ياخشى ئىشلەش لازىم .
1) پارتىيە ياچايكىسى پارتىيە ئەزالىرىنىڭ رولىدىن پايدىلىنىپ ،پارتىيىنىڭ مەيدانىنى تەشىۋىق قىلىش ، سىياسى – ئىدىيۋى خىزمەتىنى كۈچەيىتىپ ، پارتىيە سىرىتىدىكى ئاممىنىڭ پارتىيىگە بولغان تۇنۇشىنى تېىخىمۇ يۇقىرى كۈتۈرۈپ ، پارتىيىگە كىرىشنى تەلەپ قىلغان ئاكتىپلار قۇشۇنىنى كېڭەيتىش لازىم .
2) پارتىيىگە كىرىشىنى تەلەپ قىلىغۇچىلار پارتىيىگە كىرىش ئىلىتىماسى سۇنىدۇ . تەربىيلەش ئۇبىكىتى پارتىيە ياچايكىسنىڭ ، ئىتتىپاق ئەزاسى بولىسا ، ئىتتىپاق كومتىتىنىڭ كۆرسىتىشى بىلەن پارتىيە ياچايكىسنىڭ تەكشۇرىشى ئارقىلىق پارتىيىگە قۇبۇل قىلىنغۇچى بېكىتلىدۇ .
3) پارتىيىگە قۇبۇل قىلىش ئوبىكتىغا ئىككى نەپەر پارتىيە ئەزاسىى تۇنۇشتۇرغۇچى قىلىپ بىكىتلىپ ، تەربىيىنى سېسىتىملاشتۇرۇش لازىم . تىزىملاش جەدىۋلىنى تۇنۇشتۇرغۇچى تولدۇرىدۇ .
4) تەربىيلەنگۇچىلەر بىر يىلدىن كۆپرەك تەربىيلەنگەندىن كىيىن ، تۇنۇشتۇرۇغۇچى ئاممىنىڭ پىكىرىنى ئېلىش ئاساسىدا ياچايكا مۇزاكىرە قىلىپ ، پارتىيە ئەزالىرى يىغىنىدا بېكتىلىپ ، تەرەقىقى قىلدۇرۇش ئوبىكىتى قاتارىغا كىرگۈزىلىدۇ . تۆھپىسى كۆرىنەرلىك بولغانلارنىڭ تەربىيلىنىش ۋاقىتىنى قىسقارتىشقا بۇلىدۇ .
5) تەرەقىقى قىلىدۇرۇش ئوبىكىتىنىڭ سىياسى ۋە ئىجىتىمائى مۇناسىۋىتى تەكشۇرۇلىدۇ .
6) پارتىيە ياچايكىسى پارتىيە ئەزالىرى يىغىنى چاقىرىپ ، پارتىيىنىڭ كاندىداتلىق ئەزالىقىغا قۇبۇل قىلىش قارارى چىقىرىدۇ  . كۆپ ساندىكى پارتىيە ئەزالىرى قۇشۇلغاندىن كىيىن ، ياچايكا قارار چىقىرىپ بېكىتىدۇ .
(6)  پارتىيە ياچايكىسى ئىككىدىن ئارتۇق ئادەمىنىڭ پارتىيىگە كىرىشنى مۇزاكىرە قىلغاندا ، چۇقۇم ئەستايىدىل مۇزاكىرە قىلىشى ھەمدە ئاۋازىغا قۇيۇشى لازىم . يىغىنغا قاتناشقان رەسىمى پارتىيە ئەزاسىنىڭ يېرىمىدىن كۆپرەكى قۇشۇلغاندا ئاندىن كاندىدات پارتىيە ئەزاسى دەپ قارار چىقىرىشقا بۇلىدۇ .
(7)  بېكتىلگەن تۇنۇشتۇرغۇچىلار پارتىيگە كىرگۈچى ئوبىكىتلارغا پارتىيىنىڭ پروگىراممىسنى چۈشەندۈرىشى ، پارتىيىگە كىرىش مۇددىئاسىنى ، سىياىسى ئېڭىنى ، ئىدىيۋى پەزىلىتىنى ، خىزمەت ئىپادىسىنى ، ئاساسىلىق ئائىلە ئەزالىرنىڭ ئەھۋالىنى ئىگەللىشى ، پارتىيە ئەزالىرنىڭ مەجبۇرىيتى ۋە ھوقۇقىنى ئىزاھلاپ چۈشەندۇرۇشى ، تۇنۇشتۇرۇلغۇچىنىڭ پارتىيىگە كىرىش تەلەپنامىسىنى توشقۇزۇشقا يىتەكچلىك قىلىش ھەمدە ئۆزىنىڭ تۇنۇشتۇرۇش پىكىرىنى ئەستايدىل توشقۇزۇپ ، تۇنۇشتۇرۇلغۇچىنىڭ ئۇمۇمى ئەھۋالىنى يىغىندا مەسئۇلىيەتچانلىق بىلەن تۇنۇشتۇرۇش لازىم . تۇنۇشتۇرغۇچى پارتىيە ئەزالىرى تۇنۇشتۇرلىغۇچى كاندىدات پارتىيە ئەزاسى بولغاندىن كىيىنمۇ ، يەنە داۋاملىق تەربىيلەش ۋە ياردەم بىرىش لازىم .
(8)  پارتىيە ياچايكىسى ياچايكا يىغىندا قارارنى پارتىيىگە كىرىش تەلەپنامىسگە تولدۇرۇپ ، ئۆزىنىڭ پارتىيىگە كىرىش ئىلىتماسىنى ، تەكشۇرۇش ماتىرىيالى بىلەن قۇشۇپ ناھىيىلىك مائارىپ كومىتىتى  پارتكومىنىڭ تەستىقلىشىغا يوللاش لازىم .
(9) كاندىدات پارتىيە ئەزاسىنى پارتكوم تەستىقلايدۇ . تەستىقلاشتىن ئىلگىرى مەخسۇس ئادەم ئەۋەتىپ تەكشۈرۈش ئېلىپ بارىدۇ . پارتىيە ئىچى – سىرىتدىكى ئاممىنىڭ پىكىرىنى ئاڭلايدۇ .
(10)  كاندىدات پارتىيە ئەزاسى ھەر پەسىلدە بىر قېتىم ئۆزىنىڭ ئىدىيۋى ئەھۋالىنى ، خىزمەت ، ئۈگىنش ۋەزىپىسىنى ئادا قىلىش ئەھۋاللىرىدىن دوكلات قىلىپ تەربىينى ، نازارەتىنى  قۇبۇل قىلىش لازىم .
(11)  كاندىدات پارتىيە ئەزالىرنىڭ كاندىداتلىق مۇددىتى بىر يىل بولىدۇ . كاندىداتلىق مۇددىتى توشقاندىن كىيىن ، ۋاقىتىدا رەسىملەشتۇۇرش لازىم . رەسىمىلەشتۇرۇش ياكى كاندىداتلىق مۇددىتىنى ئۇزارىتىش ياچايكا چوڭ يىغىندا مۇزاكىرە قىلىنىپ تەستىقلىنش لازىم . پارتىيە ئەزالىرى رەسىملەشكەندىن كىيىن ، بارلىق ماتىرىيالى ئارخىپقا سېلىنىپ مائارىپ كومتىتى ئارخىپىخانىسىدا ساقلنىدۇ .

16 . << ئۈچ يىغىن ، بىر دەرس >> تۈزۈمى
مەكتەپ پارتىيە ياچايكىسى مەركىزى كومتىتنىڭ پارتىيە قۇرۇلۇشىنى كۈچەيىتىش ، پارتىيىنى قاتتىق باشقۇرۇش فاڭجىنىنى ئەستايىدىل ئەمەلىيلەشتۇرۇپ ، ياچايكا قۇرۇلۇشىنى كۈچەيىتىش ، پارتىيە ئەزالىرىنىڭ تەشكىلى تۇرمۇشىنى ساغلاملاشتۇرۇش ، پارتىيە ئەزالىرنى تەربىيلەش ، باشقۇرۇشىنى تېخىمۇ چېڭىتىش ئۈچۈن << ئۈچ يىغىن ، بىر دەرس >> تۈزۈمىنى تۈزۈپ چىقىتى .
1 . پارتىيە ئەزالىرنىڭ چوڭ يىغىنى
بۇ يىغىن بارلىق پارتىيە ئەزالىرى ( پېنسىيىگە چىققانلارنىمۇ ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ ) تۇلۇق قاتنشىدىغان . يىلدا ئىككى قېىتم ياكى پەسلىدە بىر قېتىم ئېچىلىدىغان مۇھىم يىغىن ، بۇ يىغىندا پارتىيە ياچايكىسىنىڭ مۇھىم ئىشلىرنى مۇزاكىرە قىلىندۇ  ھەمدە پارتىيە ئەزالىرىنى باھالاش ، پارتىيىگە ئەزا تەرەقىقى قىلىدۇرۇش قاتارلىق ئىشلارنى مۇزاكىرە قىلىندۇ .
2 . پارتىيە ئەزالىرنىڭ دىمۇكراتتىك تۇرمۇش يىغىنى
  بۇ يىغىن پارتيە ئىككى ھەپىتىدە ئېلىپ بېرلىدىغان پارتيە تۇرمۇشىنى كۆرسىتىدۇ . بۇ يىغىندا ئاساسلىق پارتىيە قۇرلۇشىغا دائىر ھۆججەتلەر ، پارتىيىنىڭ مۇھىم قارار ، بەلىگىلىمىلىرى ، دىڭ شىياۋپىڭ نەزىرىيىسى ، پارتىيە نىزامنامىسى ۋە ھەر دەرىجىلىك رەھبەرلەرنىڭ مۇھىم سۆزلىرى ئۈگىنلىدۇ ، خىزمەتلەرنى تەكشۈرۈش ، ئۇرۇنلاشتۇرۇش قاتارلىق ئىشلارنى ئېلىپ بېرىلىدۇ .
3 . ياچايكا ھەيئەتلەر يىغىنى
پاچايكا ھەيىئەتلەر يىغىنى ئايدا بىر قېتىم ئېچىلدۇ . بۇ يىغىندا مەكتەپىنىڭ مۇھىم ئىشلىرى مۇزاكىرە قىلىنىپ قارار چىقىرىلىدۇ . مەكتەپىنىڭ ئۇمۇمى خىزمەتلىرى توغرىسدا مۇھاكىمە ئېلىپ بېرىلىدۇ . ياچايكا ھەيىئەتلىرى مەسئۇلىيىىتنى ئادا قىلىش ئەھۋالىنى دوكلات قىلىدۇ .
4 . پارتىيە دەرسى  
پارتىيە دەرسى پارتىيە ئەزالىرنىڭ ۋە پارتىيىگە تەربىيىلىنۋاتقان ئاكتىپلارغا ئېلىپ بىرىلىدىغان دائىملىق تەربىيىنىڭ مۇھىم بىر شەكىلى بۇلۇپ ، پارتىيە دەرسى پەسىلدە بىر قېتىم ، يىلدا تۆت قېىتم ئۆتۈلىدۇ . پارتىيە دەرسىدە پارتىيە نىزامنامىسى ، پارتىيە قۇرلۇشىغا دائىر بىلىملەر ئاساسى مەزمۇن قىلىنىپ ، پارتيىنىڭ مۇھىم قارارلىرى ، دۆلەت رەھبەرلىرىنىڭ مۇھىم سۆزلىرى بىلەن بىرلەشتۇرۇلىدۇ . پارتىيە دەرسى پارتىيە ئەزالىرنىڭ سېستىملىق تەربىيە ئېلىشنىڭ ، پارتىيىۋلىكىنى كۈچەيىتىشىنىڭ ياخشى پۇرسىتى ، شۇنىڭ ئۈچۈن ، پارتىيە ئەزالىرى پارتىيە دەرسىگە تۇلۇق قاتنشىپ ، ئۈنۈم ھاسل قىلش لازىم .
5 . << ئۈچ يىغىن ، بىر دەرس >> تۈزۈمى بارلىق پارتىيە ئەزالىرى ئەمەل قىلىشى زۆرۈر بولغان تۈزۈم . شۇنىڭ ئۈچۈن بارلىق پارتىيە ئەزالىرى يۈكسەك مەسئۇلىيەتچانلىق تۇيغۈسى بىلەن بۇ تۈزۈمگە قەتىئى رىئايە قىلىشى كىرەك .
6 . پارتىيە دەرسىنى ئەستايدىل ئورۇنلاشتۇرۇش . دەرس ئۆتكۈچى ، دەرس مەزمۇنىنى ئالدىن ئورۇنلاشتۇرۇپ ، دەرس ئۈنۈمىنى ئۆستۇرۈش لازىم .
بارلىق پارتىيە ئەزالىرىنىڭ بۇ تۈزۈمىنى ئەستايىدىل ئىجرا قىلىشىنى ئۈمىد قىلىمىز.


17 . مەركىزى گۇرۇپپىنڭ ئۈگىنىش تۈزۈمى
مەكتەپ پارتىيە ياچايكىسى ئوتتۇرا قاتلامدىن يۇقىرى كادىرلارنىڭ نەزىرىيە ئۈگىنشىنى كۈچەيىتىپ ، سىياسى ، ئىدىيە ساپاسىنى يۇقىرى كۈتۈرۈش ، ئىدىيىنى ، تۇنۇشىنى بىرلىككە كەلتۇرۇپ ، پارتىينىڭ تۈرلۈك لۈشىيەن ، فاڭجىن ، سىياسەتلىرنى توغرا ئىجرا قىلىشىتىكى تەشەببۇسكارلىقى ۋە ئاڭلىقلىقىنى كۈچەيتىىش ئۈچۈن مەركىزى ئۈگىنشى گۇرۇپپسى تەسىس قىلىىدى ۋە تۈۋەندىكىدەك ئۈگىنىش تۈزۈمى بىكىتىتى .
1 . مەركىزى ئۈگىنىش گۇرۇپپسى مەكتەپ دەرىجىلىك تۆت نەپەر كادىر ۋە 9 نەپەر ئوتتۇرا قاتلام كادىرلىرىدىن تەركىپ تاپىدۇ .
2 . مەركىزى گۇرۇپپا ئۈگىنىشى ھەر ئايدا بىر قېىتم ئېلىپ بېرلىدۇ . مەركىزى گۇرۇپپا ئۈگىنىشگە سېكرىتار مەسىئۇل بۇلىدۇ .
3 . مەركىزى ئۈگىنشى گۇرۇپپىسىدىكى يولداشلار مەسئۇلىيەت تۇيغۇسىنى كۈچەيىتىپ ، ئۈگىنىش ۋاختى ۋە ئۈگىنىش ئۈنۈمىگە ئەھىمىيەت بىرىشى ، نەزىرىيە ئۈگىنىش خاتىرىسى بۇلىشى ھەمدە ئەستايىدىل خاتىرە قالدۇرۇش لازىم .
4 . مەركىزى ئۈگىنىش گۇرۇپپا ئەزالىرى ئاڭلىق ھالدا ئۆزلىكىدىن ئۈگىنشى ئادىتىنى يىتىلدۈرۈش لازىم . ئۈگىنش خاتىرسى ۋە ئۆزلىكىدىن ئۈگىنشى ئەھۋالى ئايدا ئىككى قېىتم تەكشۈرلىدۇ .
5 . مەركىزى ئۈگنىش گۇرۇپپسىدىكى يولداشلار ئۈگىنىشىكە تۇلۇق قاتنشىشى ئالاھىدە ئەھۋال بولسا ، سېكرىتاردىن رۇخسەت سۇرىشى لازىم .
6 . مەركىزى ئۈگنىش گۇرۇپپسىدىكى يولداشلار ، بۇلۇپمۇ مەسئۇل خادىملار ئۈگىنشى ۋاختىدا ھەر قانداق خىزمەتلەرنى ئۇرۇنلاشتۇرماسلىقى ، ئىش بىجىرمەسلىكى لازىم ، ئۈگىنشىكە تۇلۇق قاتنشىىش ئەھۋالى يوقلىما قىلىندۇ .
7 . يولداشلارنىڭ باش شۈجى جىياڭ زىمىننىڭ << ئىدىيۋى نەزىرىيە ساپا – رەھبەرلىك ساپسىنىڭ جېىنى >> دىگەن مۇھىم سۆزى بۇيىچە نەزىرىيە ئۈگىنشىنىڭ مۇھىملىقىنى ھەقىقى تۇنۇپ ، مۇھىم سىياسى ۋەزىپە سۈپتىدە ئەستايىدىل مۇئامىلە قىلىشىنى تەلەپ قىلىمىز .






18. غولتوغراق يېزا مەركىزى مەكتەپ پارتىيە ياچېيكىسنىڭ پارتىيە ئستىلى پاكلىق قۇرلۇشى ۋە چىرىكلىككە قارشى تۇرۇش مەسئۇليەت تۈزۈمىنى ئەملىلەشتۇرۇش تەدبىرلىرى
مەكتەپ پارتىيە ياچېيكىسى ، پاكلىق قۇرلۇشى ۋە چىرىلىككە قارشى تۇرۇش مەسئۇليەت تۈزۈمىدىكى ۋەزىپىلەرنىڭ تۇلۇق ئەمليلىششىگە كاپالەتلىك قىلىش ئۈچۈن تۆۋەندىكى  ئەملىيلەشتۇرۇش تەدبىرلىرىنى تۈزۈپ چىقىتى . مۇناسىۋەتلىك خادىملارنىڭ ئەستايدىل ئەمليلەشتۇرۇشىنى تەلەپ قىلىمىز .
1. مەكتەپ رەھبەرلىرى ، ئوتتۇرا قاتلام كادىرلىرى ، مەرگەز ، ئاپتۇنۇم رايۇن ، ۋىلايەت ، شەھەر ، ناھىيە ئىنتىزام تەكشۈرۈش كومتىتلىرىنىڭ پاكىلىق قۇرلۇشى توغرسدىكى ھۆججەت بەلگىلمىللىرىنى ئەستايدىل ئۈگىنىپ ، ئىددىيىنى بىرلىككە كەلتۇرۇش ، نېمىنى قىلىش ، نېمىنى قىلماسلىقنى ھەققى تۇنۇپ ، بەلگىلمىلەرگە رىئايە قىلىش ئاڭلىقلىقىنى ئۆستۇرۇش لازىم .
2. مەسئۇليەت تۈزۈمىدە بەلگىلەنگەن مەسئۇليەت دائىرسىدىكى خىزمەتلەرنى ياخشى ئىشلەپ ، مەسئۇليەتنى ياخشى ئادا قىلىشى ، مەسئۇل بولغان تارماقلارنىڭ پاكىلىق قۇرلۇشى ، چىرىلىككە قارشى تۇرۇش خىزمىتىگە تۇلۇق مەسئۇل بولۇپ ، ئىنتىزامغا خىلاپ ئىشلارنىڭ يۈز بېرشىنىڭ  ئالدىنى ئېلىش لازىم .
3. مەسئۇل خادىملار مەسئۇليەت دائىرسىدىكى تارماقلار ۋە خادىملارنىڭ پاكلىق قۇرلۇشى ، چىرىكلىككە قارشى تۇرۇش خىزمىتىنى تەكشۈرۈپ – نازارەت قىلىشقا مەسئۇل بولۇش كېرەك .
ھەر خىل ئۈسكۈنە ، ماتېريال سېتىۋېلىشتا ، ئادەم سانى ئۈچتىن كەم بولماسلىق ، سۈپتىگە كاپالەتلىك قىلىش لازىم .
5. ئوقوتۇش ماتېرياللىرى ، كتاپ – ژورنال زاكاس قىلىشتا باشقۇرۇشنى نازارەت قىلىش ، تەستىقلىتىش تۈزۈمىنى ئەستايدىل ئەملىلەشتۇرۇپ ، ناتوغرا ئىستىللارنىڭ  ئالدىنى ئېلىش ، بەلگىلمىنى قاتتىق ئىجىرا قىلىش لازىم . مەسىلە كۆرۇلسە مەسئۇل خادىمنىڭ جاۋاپكارلىقى سۇرۇشتە قىلىنىدۇ .
6. قۇرلۇش ، رىمۇنىت ئىشلىرىدا ئاشكارە خېرىدار چاقىرىشتا چىڭ تۇرۇش ، سۈپەتكە قاتتىق مەسئۇل بولۇش ، ھېساۋات ئېنىق بولۇش لازىم .
7. ھەق يىغىش توغرسىدىكى بەلگىلمىنى قاتتىق ئىجىرا قىلىپ ، قالايمىقان ئېلىنغان ھەق بولماسلىققا كاپالەتلىك قىلىش لازىم . ھەرقانداق ئادەمنىڭ خالىغانچە ھەق ئېلىشىغا بىردەك رۇخسەت قىلىنمايدۇ . مەسىلە كۆرۇلسە مەسئۇل بولغان رەھبەرنىڭ مەسئۇليتى سۇرۇشتە قىلىندۇ .
8. ئۇنۋان باھالاش ، يىللىق سىناپ تەكشۈرۈش ۋە ئىلغارلارنى سايلاش ئۈچۇق ئاشكارە بولۇپ ، دىمۇگىراتتىينى جارى قىلدۇرۇش ، ئۆلچەمدە چىڭ تۇرۇش ، ھېساباتقا بېرلىپ ئۆز كۈمۈچىگە چوغ تارتماسلىق لازىم .
9. كادىر قوبۇل قىلىش ، ۋەزىپىگە تەينلەش ، ئوقوغۇچى قوبۇل قىلىش ئىشلىرىدا ئادىل بولۇپ ئورۇنسىز تەستىق سالماسلىق ، ئۆز ئالدىغا ئىش قىلماسلىق ، بىر تۇتاش باشقۇرۇشقا ئەمەل قىلىش لازىم .
10. مەكتەپنىڭ مۈلۈكىنى ئۆزىنىڭ قىلۋالماسلىق ، ئالاقىلىشش قۇراللىرىنىڭ چىقىمنى  ئاتچوت قىلش ۋە باشقا ھەر خىل چىقملارنى ئاتچوت قىلىشقا ماليە پىرنىسپى ۋە بەلگىلمىنى ئىجىرا قىلىش كېرەك .
11. بارلىق رەھبىر كادىرلار ۋە پارتيلىك كادىرلار دۆلەتنىڭ بىرلىكىنى قوغداش ، مىللي بۆلگۈنچىلىككە ۋە قانۇنىسز دىني پائالىيەتلەرگە قارشى تۇرۇش تەربيە پائالىيتىدە مەيدانى مۇستەھكەم ، بايرىقى رۇشەن بولۇشى ، تەلىم – تەربيە ، ئوقوتۇش ئىشلىرىنىڭ ساغلام ئېلىپ بېرلىشىغا باشىتن – ئاخىر كاپالەتلىك قىلىش رۇلىنى ياخشى جارى قىلدۇرۇش لازىم .
12. قىزىق نوقتۇلۇق چوڭ مەسىللەردە ، يەنى ئىقتىسادى قۇرلۇش ، كادىرلار ئىشلىرى قاتارلىق مەسىللەرنى قارار قىلىشتا دېمۇگىراتتيە – مەرگەزلەشتۇرۇش تۈزۈمى پىرىنسىپىدا چىڭ تۇرۇپ ئادىل ، ئاشكارە بولۇش ، بىر ئادەمنىڭ دىگنى ھېساپ بولۇشتەك ئەھۋالىنىڭ ئالدىنى ئېلىش لازىم .
13. رەھبىرى كادىرلار ئۆزىنىڭ چوڭ ئىشلىرىنى دوكىلات قىلىش توغرىسدىكى بەلگىلمىگە ئەمەل قىلىش لازىم .
14. كادىرلار مەرگىزى گۇرۇپپنىڭ ئۈگىنىشگە تۇلۇق قاتنىشش ۋە ئۈنۈم ھاسىل قىلىشقا ، پارتىيە ئىستىلى پاكىلىق قۇرلۇشى ۋە چىرىلىككە قارشى تۇرۇش توغرسىدىكى بەلگىلمىلەرگە بولغان تۇنۇشنى ئايدىڭلاشتۇرۇپ ئۆزىنى ياخشى كونتۇرۇل قىلىشى لازىم .
15. ئىستىل قۇرلۇشى توغرسدىكى بەلگىلمىلەرنى ئەستايدىل ئەملىلەشتۇرۇپ ، دېمۇگىراتتىيە – مەرگەزلەشتۇرۇش پىرىنسىپدا چىڭ تۇرشى ، ئامما ئارسىغا چوڭقۇر چۆكۈپ ئەمليەتچىل بولۇپ ، ئامما بىلەن قويۇق مۇناسىۋەت باغلاپ ، بيۇگىراتلىق ، ئالىدىراقسانلىق ، قۇپاللىقتىن ، مەنمەنچىلىكتىن ۋە گوروھۋازلىقىتىن قاتتىق ساقلىنىپ ، ئوقوتقۇچى ، خىزمەتچىلەر ۋە ئوقوغۇچىلار ئۈچۈن جان دىل بىلەن خىزمەت قىلىشىنى ئەمليتىدە كۆرسىتىشى كېرەك .
16. رەھبرى كادىرلار ۋە مۇناسىۋەتلىك خادىملارنىڭ مەسئۇليەتنامىدىكى تەلەپلەرنى ئەمليلەشتۇرۇش ئەھۋالى ، يىللىق سىناپ – تەكشۈرۈش ، ئاممىنىڭ رايىنى سىناش ۋە كادىرلارنىڭ دىمۇگىراتتىك تۇرمۇش يغىنىغا بىرلەشتۇرۇپ تەكشۈرلىدۇ . ھەمدە نازارەت قىلىشىنى كۈچايتىپ قەرەلسىز تەكشۈرلىدۇ . يولداشلارنىڭ نازارەتنى قوبۇل قىلىپ ۋە كۈچايتىپ ۋەزىپىلەرنىڭ ياخشى ئەمليلىششىگە ئەستايدىل مەسئۇل بولىشىنى تەلەپ قىلىمىز .


19 . پارتىيە ئستىلى پاك بۇلۇش تۈزۈمى
1 . پارتىيە ياچايكىسى پارتىيە ئەزارلىنىڭ تەشكلىچانلىقى ، پارتىيەنى قوغداشىتىكى ئىسل ئەنئەنىسنى كۈچەيىتىپ پارتىيە قۇرۇلىشىنىڭ ساپلىقنى ۋە قەيسەر جەڭگىۋار كۈچىنى ساقلاش .
2 . ئەمىلىيەتكە چۇڭقۇر چۈكۈپ تەكشۇرۇپ ، تەتقىق قىلىش . ئاڭلىق ھالدا ئاممىنىڭ نازارىتىنى قۇبۇل قىلىپ ، پۈتۈن ۋۇجۇدى بىلەن ئامما ئۈچۈن خىزمەت قىلىش .
3 . ئۈگىنىشنى كۈچەيتىپ نەزىرىيە سەۋىيىسنى يۇقىرى كۈتۈرۈپ ، پارتىيىنىڭ سىياسەتلىرىنى ئەستايىدىل ئىزچىللاشتۇرۇپ ئىجرا قىلىش . سىياسى جەھەتتىكى ئەركىنلەشتۇرۇشكە قارىشى تۇرۇپ قىلچىمۇ ئۆز نەپىسىنى كۆزلىمەي ، كوللىكىتپ مەنپەتنى كۆزلەپ پاك دىيانەتلىك روھىنى جارى قىلىدۇرۇدىغان پىرىنسىپىتا چىڭ تۇرۇش .
4 . تۆت ئاساسى پىرىنسىپتا چىڭ تۇرۇش ، پارتىيىۋىلىكىتە چىڭ تۇرۇش ، ئىتتىپاقلىقىنى كۈچەيىتىش ، قۇرۇق تالاش – تارتىش قىلماسىلىق ، كىچىك گۇروھۋازلىق قىلماسىلىق .

20 . پارتىيە دەرسى تۈزۈمى
پارتىيە دەرسى پارتىيە ئەزالىرنىڭ ۋە پارتىيىگە تەربىيىلىنۋاتقان ئاكتىپلارغا ئېلىپ بىرىلىدىغان دائىملىق تەربىيىنىڭ مۇھىم بىر شەكىلى بۇلۇپ ، پارتىيە دەرسى پەسىلدە بىر قېتىم ، يىلدا تۆت قېىتم ئۆتۈلىدۇ . پارتىيە دەرسىدە پارتىيە نىزامنامىسى ، پارتىيە قۇرلۇشىغا دائىر بىلىملەر ئاساسى مەزمۇن قىلىنىپ ، پارتيىنىڭ مۇھىم قارارلىرى ، دۆلەت رەھبەرلىرىنىڭ مۇھىم سۆزلىرى بىلەن بىرلەشتۇرۇلىدۇ . پارتىيە دەرسى پارتىيە ئەزالىرنىڭ سېستىملىق تەربىيە ئېلىشنىڭ ، پارتىيىۋلىكىنى كۈچەيىتىشىنىڭ ياخشى پۇرسىتى ، شۇنىڭ ئۈچۈن ، پارتىيە ئەزالىرى پارتىيە دەرسىگە تۇلۇق قاتنشىپ ، ئۈنۈم ھاسل قىلش لازىم .



21 . پارتىيە ئەزالىرىنى دىمۇكراتتىك باھالاش تۈزۈمى
پارتىيە ئەزالىرنى دىمۇكراتتىك باھالاش تۈزۈمى يېڭى دەۋردە پارتىيە قۇرلۇشىنى كۈچەيىتىشتىكى بىر تۈرلۈك ئاساسى تۈزۈم . پارتىيە ئەزالىرنى دىمۇكراتتىك باھالاش تۈزۈمىنى ئورنىتىش ، پارتىيىنى قاتتىق باشقۇرۇش ، پارتىيە ئەزالىرنىڭ ساپاسىنى يۇقىرى كۆتۈرۈشىتكى مۇھىم بىر تەدبىرى . تۈزۈم قۇرلۇشى ئارلىق پارتىيە ئەزالىرىغا بولغان دائىملىق تەربىيە ، باشقۇرۇش ، نازارەت قىلشىنى كۈچەيىتىشتىكى ئۈنۈملۈك ئۇسۇلى . ئىقتىسادى مۇھىتىنى تەرتىپكە سېلىش ، ئىقتىسادى تەرتىپنى ياخشىلاش ، ئىسلاھاتىنى ئۇمۇمىيۈزلۈك چۇڭقۇرلاشتۇرۇشتا پارتىينىڭ رەھىبەرلىك يادرولۇق رولى ۋە پارتىيە ئەزالىرنىڭ ئاۋانگارتىلىق ، نەمۇنىلىك رولىنى تۇلۇق جارى قىلىدۇرۇشتا مۇھىم ئەھمىيەتكە ئىگە  . پارتىيە ئەزالىرىنىڭ دىمۇكراتتىك باھالاش تۈزۈمىنى مۇكەممەللەشتۇرۇش ، دىمۇكراتتىك باھالاشنىڭ دائىملىقىنى ساقلاش ، ئادەتتە يىلدا بىر قېتىم ئۆتكۈزۈشىنى تۈزۈملەشتۇرۇش ، باھالاش جەرىيانىدا مۇناسىپ ھالدا باھا بىرىش تۈزۈمى ، تىرىملاش تۈزۈمى قاتارلىق تۈزۈملەرنى تۇرغۇزۇشىنى كۆرسىتىدۇ .
پارتىيە ئەزالىرىنى دىمۇكراتتىك باھالاشىنىڭ ۋاقىت تەلىپى يىلدا بىر قېتىم ئېلىپ بىرىش ، ھەر قېتىمدا بىر ھەپىتە ئەتراپىدا بۇلۇش  .




22 . تەشكىلى تۇرمۇش باشقۇرۇش تۈزۈمى
  پارتىينىڭ تەشكىلى تۇرمۇش باشقۇرۇش تۈزۈمى ، پارتىينىڭ تەشكىلى تۇرمۇشىنىڭ نۇرمال ئېلىپ بىرىلىشغا كاپالەتلىك قىلىش ، تەشكىلى تۇرمۇش سۈپىتىنى ئۆستۇرۈشتىكى بىر خىل تۈزۈم . ئۇنىڭ مەزمۇنى تۈۋەندىكلەرنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ .  1) دەرىجىگە ئايرىپ باشقۇرۇش تۈزۈمى .
2) پارتىيىلىك كادىرلار تۈۋەن دەرىجىلىك رەھبەرلىك بەنزىسىنىڭ دىمۇكراتتىك تۇرمۇش يىغىنىغا قاتىنشىش ۋە يىتەكچىلىك قىلىش تۈزۈمى .
3)  قەرەللىك ھالدا ئۇمۇمى ئۇقتۇرۇش قىلىش تۈزۈمى .

23 . پارتىيە كۈنى تۈزۈمى
   پارتىيە كۈنى يۇقىرى دەرىجلىك ئورگان بەلگىلىگەن پارتىيە تەشكىلى ۋە پارتىيە ئەزالىرىنىڭ پائالىيىتنى ئېلىپ بىرىشىقا بىكىتكەن ۋاقىتىنى كۆرسىتىدۇ .
پارتىيە كۈنى تۈزۈمى پارتىيە تۇرمۇشىنىڭ ۋاقىت جەھەتتىكى كاپالىتى ، پارتىيىنىڭ تەشكلى تۇرمۇشىدىكى تۈرلۈك مەزمۇنلارنىڭ كۈپۈنچىسى پارتىيە كۈنىدە ئەمىلىيلىشدۇ . شۇڭا پارتىيە كۈنى تۈزۈمى پارتىيە تۇرمۇشنىڭ دائىملىشىشى تۈزۈملىشىشگە كاپالەتلىك قىلىش ، پارتىيە ئەزالىرىغا بولغان باشقۇرۇش ۋە نازارەتىنى كۈچەيىتىشتە پارتىيە ئەزالىرنى پارتىيىۋىلىك كۆزقارىشىنى كۈچەيىتىشتە ئىنتايىن مۇھىم رول ئوينايىدۇ .



24 . غولتوغراق يېزا مەركىزى مەكتەپنىڭ ‹‹ئىلغارلارنى يارىتىش ، نەمۇنىچىلاردىن بۇلۇش
مۇكاپاتلاش تۈزۈمى
‹‹ئىلغارلارنى يارىتىش ، نەمۇنىچىلاردىن بۇلۇش ›› تا مۇكاپاتلاش تۈزۈمى ئىلغار پارتىيە ياچايكىسى ئىلغار پارتىيە گۇرۇپپىسى بەرپا قىلىش ۋە مۇنەۋۋەر پارتىيە ئەزاسى ، مۇنەۋۋەر پارتىيە خىزمەتچىسى بۇلۇش پائالىيىتىدىكى ئىلغار پارتىيە ياچايكىسى ، ئىلغار پارتىيە گۇرۇپپسى ۋە مۇنەۋۋەر كومپارتىيە ئەزاسى ، پارتىيە خىزمەتچىسىنى مۇكاپاتلايدىغان تۈزۈم . بۇ يېڭى ۋەزىيەت ئاسىتدا پارتىيە ئەزالىرىغا بولغان تەربىيىنى چىڭ تۇتۇش ۋە ياچايكا تۇرمۇشىنى ياخشىلاشىتىكى چارىلارنىڭ بىرى . پارتىيە ئاساسى قاتلام تەشكلاتلىرنىڭ جەڭگىۋار قورغانلىق رولى ۋە پارتىيە ئەزالىرىنىڭ نەمۇنىلىك ئاۋانگارتلىق رولىنى جارى قىلدۇرۇشتىكى بىر تۈرلۈك مۇھىم تەدبىرى .

25 . غولتوغراق يېزا مەركىزى مەكتەپ پارتىيە ياچايكىىسنىڭ خىزمەت مەسئۇلىيىتى

1. پارتىيە ياچايكا ھەيىئەتلەر يىغىنى 2 ھەپتىدە بىر نۆۋەت ئېلىپ بىرىلىدۇ . پارتىيە ئەزالىرىغا پارتىيە بىلىملىرىدىن دەرس ئۈتۈش 15 كۈندە بىر قېتىم ئېلىپ بېرىلىدۇ . پارتىيە ئەزالار چوڭ يىغىنى ھەپتىدە بىر قىېتىم ئېلىپ بېرىلىدۇ .
2. پارتىيە ئەزالىرى خىزمەت تۈزۈمىگە ئاڭلىق رىئايە قىلىشى ، خىزمەتكە كىلىپ – كىتشىتە باشقلارغا ئۈلگە بۇلىشى لازىم .
3. يۇقىرى دەرىجىلىك ئورۇنلار ۋە پارتىيە ياچايكىسنىڭ خىزمەت تەقسىماتىغا ئاڭلىق بويسۇنشى لازىم .
  4.ئۆزى مەسئۇل بولغان تارماقلارنىڭ خىزمىتىگە جاۋابكارلىق بىلەن ئەستايىدىل مەسئۇل بۇلىشى ، ۋەزىپىلەرنى تۇلۇق ئۇرۇندىشى لازىم .
  5. دىمۇكراتىيە مەركەزلەشتۇرۇش پىرىنسىپى بۇيىچە كوللىكىتىپ قارار قىلىش ، شەخىسلەر ئىش تەقىسىم قىلىۋېلىپ مەسئۇل بۇلۇش تۈزۈمى ئىزچىللاشتۇرلىدۇ .
  6. تەنقىد ، ئۆز – ئۆزىنى تەنقىد قىلىش پىرىنسىپدا چىڭ تۇرۇپ ، ساقلانغان مەسىلىلەرنى دادىل ، ئۆز ۋاقىتىدا ھەل قىلىدۇ .
  7. سىياسى جەھەتتە يۇقىرى بىلەن بىردەك بۇلۇش داۋاملىق ئىزچىلاشتۇرۇلىدۇ .
8. ياچايكىنىڭ ۋە بارلىق پارتىيە ئەزالىرىنىڭ ئىتتىپاقلىقىغا ، مىللەتلەر ئىتتىپاقلىقىغا ئەھىمىيەت بىرلىدۇ .
9. پارتىيە پارتىيىنى باشقۇرۇش تۈزۈمى ئىزچىللاشتۇرۇلۇپ پارتىيەنى نىشانلىق باشقۇرۇش كۈچەيىتىلىدۇ . پارتىيە ئەزالىرىنىڭ نەمۇنىلىك رولى تۇلۇق جارى قىلىدۇرۇلىدۇ .
  10. پارتىيە ئەزالىرى نەمۇنە بۇلۇپ دۆلەتنىڭ تۈرلۈك قانۇن – تۈزۈملىرىگە ، پىلانلىق پەرزەنىت كۈرۈش سىياسىتىگە ئاڭلىق رىئايە قىلىدۇ . ھەر قانداق دىنى پائالىيەت بىلەن شۇغۇللانمايدۇ .
11. پارتىيە ئەزالىق بەدىلىنى ئاڭلىق ھالدا ئايمۇ – ئاي تۇلۇق تاپشۇرىدۇ . مۇئاشىتىن تۇتۇپ قېلىشقا بولمايدۇ .





26 . غولتوغراق يېزا مەركىزى مەكتەپ مەكتەپ ئىنتىزامى
1. ئوقوتقۇچى ، ئىشچى – خىزمەتچى ۋە ئوقوغۇچىلار مەكتەپ مەشغۇليتىگە تۇلۇق رىئايە قىلىش لازىم .
2. بارلىق ئوقوتقۇچى ، ئىشچى – خىزمەتچىلەر ۋە ئوقوغۇچىلار مەكتەپ ئىچىگە كىرگەندە ، چىققاندا دەرۋازىغىچە پىيادە مېڭىش لازىم . مەكتەپ ئىچىدە ئاممۋى ئىشخانىدا ، دەرىسخانلاردا تاماكا چىكىشكە ، مىۋە ، گازىر شۇپۇكىلىرنى تاشلاشقا ، قەغەز پارچىللىرىنى تاشلاشقا يول قويۇلمايدۇ . مەكتەپنىڭ مال – مۈلۈك ، دەل – دەرەخ ، گۈل – گىياھلىرىغا زىيان زەخمەت يەتكۈزۈشكە يول قويۇلمايدۇ .
3. مەكتەپ ئىچىدە ، دەرىسخانا ، ئىشخانىلاردا يۇقۇرى ئاۋازدا توۋلاشقا ، تاراق – تۇرۇق قىلىشقا ، قالايمىقان يۈگۈرەشكە ، ۋەلسىپىت مىنىپ يۇرۇشكە يول قويۇلمايدۇ .
4. مەكتەپ ئىچىدە ، دەرىسىخانا ، ئىشخانىلاردا جىدەل – ماجىرا قىلشقا ، ئۆز – ئارا تەگىششكە يول قويۇلمايدۇ .
5. دەرىس ۋاقتىدا ھەر قانداق مۇتۇرلۇق قاتناش ۋاستىسىنىڭ مەكتەپ ئىچىگە كىرىپ مېڭىشغا يول قويۇلمايدۇ .
6. دەرىس  ئارلىغىدا ئوقوتقۇچى ، ئوقوغۇچىلارنىڭ رۇخسەتسىز مەكتەپ سىرتىغا چىقىشىغا مۇناسىۋەتىسىز كىشلەرنىڭ مەكتەپ ئىچىگە رۇخسەتسىز كىرىشگە يول قويۇلمايدۇ .
7. .ئوقوتقۇچى ، ئىشچى – خىزمەتچىلەر ۋە ئوقوغۇچىلار سەۋەپسىز خىزمەتكە ، دەرىسكە كىچكىپ كىرشىگە ، رۇخسەتسىز بالدۇر قايتىشىغا يول قويۇلمايدۇ .
8. ئوقوتقۇچى ۋە ئوقوغۇچىلارنىڭ ئوقوغۇچى ئاشخانىسغا خالىغانچە كىرىشىگە ، نەرسە كىرەكلەرنى تۇتۇشىغا ، ئېلىپ چىقىپ كىتىشىگە ، ئارىيەت ئېلىشىغا ، بىر قاچىدا بىر قانچە كىشىنىڭ تاماق يىيشىگە ، ئچىملىك ئىچىشىگە يول قويۇلمايدۇ .
9. ئوقوتقۇچى ، ئىشچى – خىزمەتچىلەرنىڭ ۋە ئوقوغۇچىلارنىڭ خالىغانچە توك ، ئىلكىتىر ئۇسكۈنلىرى ، خىميەۋى دورلار بىلەن ھەپىلىششىگە يول قويۇلمايدۇ .
10. يۇقۇردىكى تۈزۈمگە خىلاپلىق قىلغۇچىلار كۆرۇلسە ئىقتىزادى زىيان تۆلتىۋېلىنغاندىن سىرىت ، تەكشۈرۈپ باھالاش خىزمىتىدە مەسىلسىنىڭ ئېغىر – يىنىكلىكى بويىچە نومۇر تارتىلىدۇ .




27 . غولتوغراق يېزا مەركىزى مەكتەپ پارتىيە ياچايكىسىنىڭ
قارارنى ئىجرا قىلىش تەلىپى
  1 . ياچايكا ھەيئەتلىرى يىغىن قارارىنى قەتىئى ئىجرا قىلىش ، قارارغا شەرتسىز بويسۇنۇش لازىم . قارارغا قارىتا پىكىرى بولسا پىكىرنى ساقلاپ قالىسمۇ ياكى يۇقىرى دەرىجلىك پارتكومىغا مەلۇم قىلىسمۇ بولىدۇ . لىكىن قارارنىڭ ئەملىلىشىشگە تەسىر يەتكۈزمەسلىكى كېرەك .
  2 . ياچايكا يىغىنىدا قارار قىلىنغان ئىشلارنى كوللىكتىپ رەھبەرلىك قىلىش ، خىزمەت تەقسىماتى بۇيىچە مەسئۇل بۇلۇش پىرىنسىپى بۇيىچە ياخشى ئەمىلىلەشتۇرۇش لازىم . قارارىنىڭ ئەمىلىلىشىشىنى مەكتەپ ئىشخانىسى تەكشۇرۇپ ، ئەملىلەشتۇرۇشكە ھەيدەكچىلىك قىلىدۇ ۋە خۇلاسىلايدۇ .
  3 . ياچايكا يىغىندا مۇزاكىرە قىلىنىپ قارار قىلىنغان ئىشلار ، ئىھتىياجىغا ئاساسەن ، مۇناسۋەتلىك ئۇرۇن ياكى خادىملارغا بېسىپ تارقتىلىدۇ ، بۇنىڭىغا مەكتەپ ئىشخانسى مەسئۇل بۇلىدۇ .
  4 . ياچايكا يىغىنىنىڭ مەخپىيەتلكىنى قاتتىق ساقلاش لازىم . مەخپىيەتلىكنى ئاشكارلاپ قويغانلارنىڭ مەسئۇلىيتى قاتتىق سۈرۈشتە قىلىندۇ ھەمدە پارتىيە نىزامنامىسدىكى بەلگىلىملەر بۇيىچە بىر تەرەپ قىلىندۇ .
  5 . ياچايكا يىغىنىنىڭ خاتىرىسى توغرا ، تۇلۇق قالدۇرۇلىشى ، يىغىنىدىن كىيىن يىغىن باشقۇرغۇچىنىڭ ئىمزاسىنى قويدۇرشى لازىم . يىغىن خاتىرىسىنى سېكرىتارىنىڭ تەستىقىسىز ياچايكا ھەيئەتلىردىن باشقا ھەر قانداق شەخسىنىڭ ئارىيەت ئېلىپ كۆرىشىگە رۇخسەت قىلنمايدۇ .

28 . ياچايكا يىغىنىدا قارىلىدىغان مەسىلىلەرنى مۇزاكىرە قىلىش
ۋە ئاۋاز بىرىش
  1 . مۇزاكىرە قىلىندىغان مەسىلىلەرنى سېكرىتار ياكى ياچايكا ھەيئىتى ئوتتۇرىغا قويىدۇ .
  2 . ياچايكا يىغىندا دىمۇكراتىيىنى تۇلۇق جارى قىلدۇرۇش ، ياچايكا ھەيئەتلىرى تۇلۇق پىكىر بايان قىلىشى ، كۆز قارىشىنى ئېنىق ئوتتۇرىغا قۇيۇپ مۇزاكىرە قىلندىغان مەسىلىنى گەۋدىلەندۈرۇشى كېرەك .
  3. يىغىن ئاخىرىدا يىغىنغا رىياسەتچىلىك قىلىغۇچى مەركەزلەشتۇرۇپ قارار چىقىرىدۇ ياكى قارار لايھسىنى ئوتتۇرىغا قويىدۇ .
  4 . ياچايكا يىغىندا ئازچىلىق كۆپچىلىككە بويسۇنۇش پىرىنسىپىغا قاتتىق ئەمەل قىلىىشى ، چىقىرىلغان قارارغا يىغىن قاتناشچىلىرىنىڭ كۆپ سانلىقى قۇشۇلىشى لازىم .
  5 . ئازچىلىق كىشلەرنىڭ ئوخشاش بولىمىغان پىكىرگە قارىتا ئەستايىدىل مۇئامىلە قىلىش ، مۇھىم مەسىلىلەرنى مۇزاكىرە قىلىش تەكشۇرۇش ئارقىلىق قارار چىقىرىش لازىم . بىرلىككە كېلەلمىگەن مۇھىم مەسىلىلەرنى بىۋاستە قارشلىق  پارتكومىغا يوللاپ ئۇلارنىڭ قارار چىقىرىپ بىرىشىنى ئىلتماس قىلشقمۇ بولىدۇ .

29 . غولتوغراق يېزا مەركىزى مەكتەپ ياچايكا يىغىنىنىڭ ۋاقىتى ۋە يىغىن تەرتىپى
  1 . مەكتەپ پارتىيە ياچايكا ھەيئەتلىرى يىغىنى ئايدا ئىككى قېتىم ئېچىلىدۇ . ئالاھىدە ئەھۋالىدا قەرەلىسىز ئېچىشقا بۇلىدۇ .
  2 . پارتىيە ياچايكىسى يىغنىنى ياچايكا ھەيئەتلىرننىڭ يېرىمدىن كۆپرەكى قاتناشقاندىلا ئېچىشقا بۇلىدۇ . مۇھىم ئىشلارنى قارار قىلغاندا ، ياچايكا ھەيئەتلىرنىڭ 3 / 2 قىسمدىن كۆپرەكى قاتنىشىشى كېرەك .
  3 . پارتىيە ياچايكىسى يىغىنىنى ياچايكا سېكرىتارى چاقىرىدۇ ھەمدە رىياسەتچىلىك قلىدۇ . سېكرىتار يوق ۋاقىتلاردا مۇئاۋىن سېكرىتار ياكى ياچايكىنىڭ تەشكىلى ھەيىئتى چاقىرسىمۇ بۇلىدۇ . مۇھىم مەسىلىلەردە سېكرىتارنى خەۋەرلەندۇرۇپ پىكىرنى ئېلىش كېرەك .
  4 . ياچايكا يىغىنغا يىغنىدا مۇزاكىرە قىلىندىغان مەسىللەرگە مۇناسۋەتلىك خادىملارنى سىرىتتىن قاتناشتۇرۇشقىمۇ بۇلىدۇ .
  5 . پارتىيە ياچايكىسى يىغىندا مۇزاكىرە قىلىندىغان ئشلار مەلۇم ياچايكا ھەيئىتگە ياكى ئۇنىڭ ئۇرۇق – تۇققانلىرىغا چېتىشلىق بۇلۇپ ، ئۆزىنى چەتكە ئېلىش زۆرۈر بولسا ، مەزكۇر ھەيئەت تەشەببۇسكارلىق بىلەن ئۆزىنى چەتكە ئېلىشى كېرەك .
  6 . مۇھىم تەدبىرى بەلگىلەش ، مۇھىم ئىشلارنى قارار قىلشتا ياچايكا ھەيئەتلىرى يىغىندىن ئاۋۋال ئەستايىدىل كېڭشىش ۋە دەلىللەش ، تەكشۇرۈش ، ھەر قايسى تارماقلار ۋە ئاممىنىڭ پىكىرنى ئېلىش كېرەك .

30 . غولتوغراق يېزا مەركىزى مەكتەپ ياچايكا يىغىنىنىڭ مۇھاكىمە دائىرىسى
  1 . پارتىينىڭ لۈشيەن – فاڭجىن سىياسەتلىرنى ۋە يۇقىرى دەرىجىلىك پارتىيە ، ھۈكۈمەت ئۇرۇنلىرنىڭ مۇھىم خىزمەت ئۇرۇنلاشتۇرۇشى ۋە يۇقىرىنىڭ مۇناسۋەتلىك ھۆججەتلىرنىڭ روھىنى يەتكۈزۈش ۋە ئۈگىنىش ،ئۇقۇتۇش ئەمىلىيتىگە بىرلەشتۇرۇپ ئەمىللەشتۇرۇشىنىڭ كونكىرىت چارە – تەدبىرىلىرىنى مۇزاكىرە قلىپ بىكىتىش .
  2 . تۈۋەندىكى بىر قاتار خىزمەتلەرنى يەنى (1) پارتىيە قۇرلۇشى خىزمىتى ، (2) مەنىۋى – مەدىنىيەت ، ئەخلاقى تەربىيە قۇرلۇشى ، (3) جەمىيەت ئامانلىقىنى ئۇنۋىرسال تۈزەش ، (4) ئۇقۇتقۇچى ، ئىشچى – خىزمەتچىلەرنىڭ خىزمتىگە مۇناسۋەتلىك ئىشلارنى مۇھاكىمە قلىپ قارار چىقىرىش ، پىلان تۈزەش ۋە ئۇرۇنلاشتۇرۇشتىن ئىبارەت .
  3 . مۇدىر ۋە مۇئاۋىن مۇدىرلارنىڭ خىزمەت ئەھۋالى ھەققدىكى مەلۇمەتنى ئاڭلاش ، باشقا ياچايكا ھەيئەتلىرىنىڭ خىزمەت دوكلاتنى ئاڭلاش .
  4 . ئاممىنىڭ جەمىيەتكە ، مائارىپ ئىسلاھاتى ۋە تەرەققىياتىنىڭ ئۇمۇمى ۋەزىيىتىگە چېتىلىدىغان مۇھىم مەسىللەرنى يەنى (1) مائارىپ ئىشلىرى تەرەققىياتنىڭ ئۇزاق مەزگىللىك پىلانى ، (2) تەلىم – تەربىيە ، ئۇقۇتۇش ئىشلىرنى باشقۇرۇشنى ئىسلاھ قىلىشنڭ لايھىسى ، (3) مەكتەپنىڭ يىللىق خام چوت ، نەق چوت ، ۋە ئاساسى قۇرۇلۇش پىلانى ، (4) ئوتتۇرا قاتلام كادىرلارنى ۋەزىپىگە قۇيۇش ، ۋەزىپىدىن قالدۇرۇش ، مۇكاپاتلاش ۋە جازالاش .
  5 . ئىشىچىلار ئۇيۇشىمىسى ، ئىتتىپاق كومتىتىنىڭ خىزمەت دوكلاتىنى ئاڭلاش ۋەتەستىقلاش .
  6 . پارتىيىلىك كادىرلارنىڭ قانۇن ئىنتىزامغا خىلاپ مەسىلىرىنى مۇزاكىرە قىلىپ بىر تەرەپ قىلىش .
  7 . پارتىيە ياچايكىسدا ھەر خىل قائىدە – تۈزۈم ، بەلىگىملەرنى مۇزاكىرە قىلىپ بىكىتىش .
  8 . ياچايكا ھەيئەتلىرى يىغىنىدا مۇزاكىرە قىلىشقا تىگىشىلىك دەپ قارىغان باشقا مۇھىم مەسىلىلەرنى مۇزاكىرە قىلىش .

31 . غولتوغراق يېزا مەركىزى مەكتەپ پارتىيە ئەزالىرىنىڭ ئىلغارلىق
تەربيە ئۈگنىش تۈزۈمى
1. ئىلغارلىق تەربيە ئۈگىنىشىگە ، ئىشلەۋاتقان ۋە پىنسىيگە چىققان بارلىق پارتىيە ئەزالىرى تۇلۇق قاتنىشىدۇ . ئۈگىنىش جەرياندا رۇخسەت سۇراشقا بولمايدۇ . ئەگەر پەۋقۇلئاددە ئەھۋالىدا رۇخسەت سۇراشقا توغرا كەلسە ناھىيلىك ئىلغارلىق تەربيسى ئىشخانىسىدىن رۇخسەت سۇرايدۇ .
2. پارتىيە ئەزالىرىنىڭ ئىلغارلىق تەربيە ئۈگىنىش ۋاقىتىدا يوقلىما قىلىش يولغا قويلىدۇ .
3. كىچىككەنلەر ۋە سەۋەپسىز قاتناشمىغانلار ، دەرىس تاشلىغانلار قاتارىدا مۇئامىلە قىلىنىدۇ . ھەمدە ئىككى قېتىمدىن ئارتۇق ( ئىككى قېتىمىنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ ) كىچىككەنلەر ئومۇمى ئۇختۇرۇش ئارقىلىق تەنقىد قىلىنىدۇ . يۇقۇرغا يوللىنىدۇ .
4. بارلىق پارتىيە ئەزالىرىدا ئۈگىنىش خاتىرسى ، تەسىرات يېزىش خاتىرسى بولۇش لازىم . ئۈگىنىش مەزمۇنلىرى تۇلۇق خاتىرلەشكە كاپالەتلىك قىلىنىدۇ .
5. پارتىيە ئەزالىرىنىڭ ئۈگىنش ۋاقتىدا كەسپى خىزمەت بىجىرىشكە ، شەخسى ئىش بىلەن شۇغۇللىنىش ، ئۈگىنش كەيپياتىغا تەسىر يەتكۈزۈشكە بولمايدۇ .
6 . ئىلغارلىق ئۈگىنش داۋامىدا بارلىق پارتىيە ئەزالىرى مەكتەپ ئۈگىنشكە رەھبەرلىك قىلىش گۇرۇپپسىنىڭ بىر تۇتاش رەھبەرلىكىگە بوي سۇنىدۇ ، ئۈگىنش ، مۇزاكىرە ئويۇشتۇرغاندا پارتىيە ئەزالىرى ئۆز چۈشەنجىللىرىنى سۆزلەش ، ئاكتىپ پىكىر قىلىش ، جىم ئولتۇرۋالماسلىقى لازىم .
7 .  ئۈگىنش ئاخىرىدا بارلىق پارتىيە ئەزالىرىنىڭ ئۈگىنش خاتىرسى تەكشۈرلۈپ خۇلاس قىلىنىدۇ . ئىلغار كۇرسانتلار ماددى ۋە مەنىۋى جەھەتتە رىغىبەتلەندۇرۇلىدۇ .




32 . غولتوغراق يېزا مەركىزى مەكتەپ « پارتىيە ئەزالىرىنىڭ ئىلغارلىقىنى ساقلاش تەربيسى » پائالىيتى تۈزتىش ، يۇقۇرى كۆتۇرۇش تەدبىرىنىڭ ئىزچىللىشىنى نازارەت قىلىش گۇرۇپپسىنىڭ
مەسئۇليەت تۈزۈمى
مەكتەپ پارتىيە ياچېيكىسى تۈزۈپ چىققان « پارتىيە ئەزالىرىنىڭ ئىلغارلىقىنى ساقلاش تەربيسى » پائالىيتى تۈزتىش يۇقۇرى كۆتۇرۇش تەدبىرىنىڭ ھەققى ئىزچىللىشىنى قولغا كەلتۇرۇپ بارلىق خىزمەتلەردە ئومۇميۈزلۈك تىز يۈكسىلىشنى بارلىققا كەلتۇرۇش مەخسىتىدە تۈزتىش يۇقۇرى كۆتۇرۇش تەدبىرىنىڭ ئىزچىللىشىنى نازارەت قىلىش گۇرۇپپىسى قۇرۇلۇپ بۇ گۇرۇپپىنىڭ مەسئۇليتى تۆۋەندىكىدەك تۈزۈملەشتۇرۇلدى .
1. نازارەت قىلىش گۇرۇپپسىنىڭ تەشكىلى قۇرۇلمىسى مۇنداق .
گۇرۇپپا باشلىقى : ئەنۋەر  ياسىن        ( مەكتەپ پارتىيە ياچيكىسى شۈجسى )
مۇئاۋىن گۇرۇپپا باشلىقى :قۇربان ھۇشۇر     ( مەكتەپ پارتىيە ياچايكىسىنىڭ مۇئاۋىن شۈجىسى ، مەكتەپ مۇدىرى )
ئەزالىرى
مەمەت سايىت                 مەكتەپنىڭ مۇئاۋىن مۇدىرى
گۇلشەن ئابدۇريىم              مەكتەپنىڭ ئېلمي مۇدىرى
رۇزىگۇل جۇمە                مەكتەپنىڭ ئەخلاق تەربىيە مۇدىرى  
خەيىرگۇل توختى                 ياچېيكا ئەزاسى
2. نازارەت قىلىش گۇرۇپپا ئەزالىرى تۈزتىش تەدبىرىنىڭ ھەرقايسى تۈرلىرىنىڭ
ئىزچىللىشىشىغا بۆلۈپ نازارەت قىلىشقا مەسئۇل بولىدۇ .
3. نازارەت قىلىش گۇرۇپپا ئەزالىرى ئۆزلىرى مەسئۇل بولغان نازارەت قىلىش تۇرلىرىنىڭ مەزمۇنى ، ئورۇنلىشش ۋاقىتى ، تۈزتىشكە مەسئۇل كىشى ، يەتمەكچى بولغان نىشان قاتارلىقلار بىلەن ئېنىق تۇنۇشۇپ چىقىشى لازىم .
4. نازارەت قىلىش گۇرۇپپا ئەزالىرى ئۆزلىرى مەسئۇل بولغان تۈزتىش تەدبىرلىرىنىڭ ئىزچىللىشىش ۋاقىتى ۋە يەتمەكچى بولغان نىشانغا يېقىنلىشش ئەھۋالى توغرسدا ئىككى ھەپتىدە بىر قېتىم نازارەت قىلىپ گۇرۇپپا باشلىقىغا دوكىلات بىردۇ ، ئۆز قارشىنى ئوتتۇرغا قويدۇ .
5. ئۆزلىرى مەسئۇل بولغان تۈزتىش تەدبىرىنى كونكىرىت ئىجىرا قىلىشقا مەسئۇل رەھبەردىن ئىككى ھەپتىدە بىر قېتىم تەدبىرنىڭ ئىزچىللىششى توغرسدا ئەھۋال ئىگىلەيدۇ ۋە قەرەلسىز ھالدا تەكلىپ بىرىدۇ .
6. ئۇزاق مۇددەتكىچە ئىزچىللىشىدىغان تەدبىرلەرگە نىسبەتەن مەسئۇل نازارەت قىلغۇچى ئايدا بىر قېتىم نازارەت قىلىش گۇرۇپپىسى باشلىقىغا ئىزچىللىشش ئەھۋالىدىن دوكىلات بىرىدۇ ۋە ئىزچىللاشتۇرۇشقا مەسئۇل رەھبەردىن ئەھۋال ئىگەللەيدۇ ۋە ئۆز كۆز قارشىنى ئىنكاس قىلىدۇ ، تەكلىپ بىرىدۇ .
7. نازارەت قىلىش گۇرۇپپىسى ئايدا بىر قېتىم ئاممىغا پارتىيە ياچېيكىسىنىڭ تۈزتىش تەدبىرلىرىنى ئىجىرا قىلىش ئەھۋالىدىن دوكىلات بىرىدۇ .
8. نازارەت قىلىش گۇرۇپپا ئەزالىرى ، تەدبىرلەر ۋاقىتىدا ، تۇلۇق ئىزچىللاشمىسا ياكى ئالدىن بىكىتكەن نىشانغا يىتەلمىسە ، دەرھال مەكتەپ پارتىيە ياچېيكىسىغا ئەھۋالدىن تەكشۈرۈش دوكىلاتى سۇنۇش لازىم .



33 . مەكتەپ پارتىيە ياچايكا شۈجىسنىڭ خىزمەت مەسئۇلىيىتى

     1 . پارتيىنىڭ لۇشىيەن ، فاڭجىن سىياسەتلىرى ۋە يۇقىرى دەرىجىلىك پارتىيە تەشكىلاتىنىڭ كۆرسەتمىللىرى ، قارارلىرنى ئەستايدىل ئىزچىل ئىجرا قىلىدۇ . پارتىيە مائارىپ فاڭجىنىنى ئۇمۇميۈزلۈك ئىزچىللاشتۇرۇپ سوتسىيالىسىتك مەكتەپ باشقۇرۇش يۈنلىشىدە چىڭ تۇرىدۇ .
    2 . مەكتەپ پارتىيە تەشكىلاتىنىڭ ئۆز قۇرلۇشىنى كۈچەيتىپ ئوتتۇرا قاتلامدىن يۇقىرى كادىرلار ، زاپاس كادىرلارنى تەربىيلەش ، سىناپ تەكشۇرۇش خىزمتىنى ياخشى ئىشلەيدۇ . رەھبەرلىك بەنزە قۇرلۇشىنى كۈچەيتىپ دىمۇكىراتىيە مەركەزلەشتۇرۇش تۈزۈمىدە چىڭ تۇرۇپ ، پارتىيە تەشكىلاتىنىڭ جەڭگىۋار قورغانلىق رۇلىنى جارى قىلىدۇرىدۇ .
     3 . مەكتەپىتكى پارتىيە ئەزالىرى ۋە ئۇقۇتقۇچىلارنىڭ ئىدىيە قۇرلۇشىنى كۈچەيتىپ دائىملىق سىياسى ئىدىيە ، تەربىيە خىزمىتىنى ياخشى ئىشلەيدۇ . ئۇقۇتقۇچىلارنىڭ سىياسى – نەزىرىيە ئۈگنىش پائالىيتىنى ياخشى تەشكىللەپ ، پارتىيە ئەزالىرى ۋە ئۇقۇتقۇچىلارنىڭ ئىدىيە ، خىزمەت ، ئۈگنىش ئەھۋالىنى ئىگىلەپ بايىقالغان مەسىلىلەرنى ۋاقىتىدا ھەل قىلىدۇ . پارتىيگە ئەزا  تەرەقىقى قىلىدۇرۇش خىزمىتىنى ياخشى ئىشلەپ ،  پارتىيە كىرىشنى ئىلتىماس قىلغانلارنى تەربىيلەش ۋە سىناپ تەكشۇرۇش خىزمتىنى ياخشى ئىشلەيدۇ .
4 . ئۇقۇغۇچىلارغا ۋەتەنپەرۋەرلىك تەربىيسى ، مىللەتلەر ئىتتىپاقلىقى تەربىيسى ، بەش قاراش تەربىيسى ، « 4 نى يۈكسەك بىلىش » تەربىيىسى ، ۋەزىيەت ، سىياسەت تەربىيسى ئېلىپ بىرشىنى كۈچەيتىپ ئۇقۇغۇچىلاردا توغرا بولغان دۇنيا قاراش ، مىللەت قارىشى ، دىن قارىشى ، تارىخ قارىشى ، مەدەنىيەت قارىشىنى مۇستەھكەم تۇرغۇزۇپ ، « ئۈچ خىل كۈچ » لەرنىڭ مائارىپ ساھەسىگە سېڭىپ كىرىشنىڭ قاتتىق ئالدىنى ئالىدۇ .
5 . پارتىيە ياچايكىسى رەھبەرلىكىدە مەكتەپ مۇدىرى مەسئۇل بۇلۇش تۈزۈمىنى يۈرگۈزۈپ ، مەكتەپ مۇدىرنىڭ ھۇقۇقىنى توغرا يۈرگۈزۈشنى ، پارتىيە ياچايكىسىنىڭ رەھبەرلىك قىلىش قارار چىقىرىش ، نازارەت قىلىش رولىنى تۇلۇق جارى قىلىدۇرىدۇ .
6 . مەكتەپ پارتىيە ياچايكىسى ، مەكتەپ مەمۇرىيتى ، ئىشچىلار ئۇيۇشمىسى ، كومنسىتك ياشلار ئىتتىپاقى (پىئونىرلار ئەترىتى ) ، قىز – ئاياللار تەشكىلاتى  قاتارلىق تەشكىلاتلارنىڭ مۇناسۋىتىنى ماسلاشتۇرۇپ ھەرقايسى تەرەپلەرنىڭ ئاكتىپچانلىقىنى تۇلۇق قوزغاپ ، مەكتەپىنىڭ ئۇقۇ – ئۇقۇتۇش خىزمىتىنى ياخشى ئىشلەيدۇ .
7 . ياچايكىنىڭ خىزمەتلىرىنى مۇزاكىرە قىلىپ ئۇرۇنلاشتۇرىدۇ . مۇھىم ، چوڭ مەسلىلەرنى پارتيە ئەزالىرى چوڭ يىغىندا مۇزاكىرە قىلىپ قارار چىقىرىشقا سۇنىدۇ .
8 . پارتىيە ئىچىدە دىمۇكىراتىيەنى جارى قىلىدۇرۇپ ، ئامما بىلەن زىچ ئالاقە باغلاپ ، ئاممىنىڭ نازارىتىنى قۇبۇل قىلىدۇ .



34 . مەكتەپ مۇدىرىنىڭ خىزمەت مەسئۇلىيىتى
مەكتەپ مۇدىرى مەكتەپىنىڭ مەمۇرى خىزمىتىگە مەسئۇل بۇلىدۇ . ئۇ مەكتەپىنىڭ قانۇنى ۋەكىلى بۇلۇپ ، سىرىتقا قارىتا مەكتەپكە ۋەكىللىك قىلىدۇ . ئچىكى قسىمدا مەكتەپىنىڭ ئەخلاقى تەربىيە ، ئۇقۇ – ئۇقۇتۇش ، ئۇقۇتقۇچىلار قۇشۇن قۇرلۇشى ، بىخەتەرلىك ، مەمۇرىيەت ۋە خۇجىلىق قاتارلىق تۈرلۈك خىزمەتلەرگە ئۇمۇميۈزلۈك رەھبەرلىك قىلىدۇ .
ئاساسلىق مەسئۇلىيتى :
1 . پارتىيە ۋە دۆلەتىنىڭ مائارىپ فاڭجىنى ، سىياسەتلىرى ۋە قانۇن بەلگىلىملىرىنى ئۇمۇميۈزلۈك ئىزچىللاشتۇرۇپ ۋە ئىجرا قىلىپ ، يۇقىرىنىڭ كۆرسەتمىللىرى ۋە قارارلىرىنى ئىجرا قىلىدۇ . سوتسىيالىسىتك مەكتەپ باشقۇرۇش يۈنلىشىدە ، مەكتەپىنى قانۇن ئارقلىق ئىدارە قىلىشتا ۋە ساپا مائارىپىنى يولغا قۇيۇشتا چىڭ تۇرۇپ ، مائارىپ قانۇنيىتىگە ئەمەل قىلىپ ئۇقۇ – ئۇقۇتۇش سۈپىتىنى يۇقىرى كۈتۈرىدۇ .
2 . مەكتەپىنىڭ خىزمىتىنى ئۇمۇميۈزلۈك پىلانلاپ ، مەكتەپىنىڭ ئۇمۇمى تەرەققىيات يىرىك پىلانى ۋە خىزمەت پىلانىنى تۈزۈپ چىقىشقا تەشكىللەيدۇ ، ھەر قايسى ئېغىزلارنىڭ خىزمەت پىلانىنى تەكشۇرۇپ ، خىزمەتلەرگە ھەيدەكچىلىك قىلىدۇ ، تەكشۇرۇش ۋە خۇلاسىلەشىنى ياخشى ئىشلەيدۇ ، ياخشى بولغان مەكتەپ ئىىستىلى ، ئۇقۇتۇش ئىستىلى ۋە ئۈگنىش ئىستىلىنى بەرپا قىلىپ ، ئۇقۇغۇچىلارنىڭ ئەتراپلىق تەرەقىقى قىلىشىنى ئىلگىرى سۈرۈپ ، مەكتەپىنىڭ قائىدە – تۈزۈملىرىنى ئورنىتىپ مۇكەممەللەشتۇرۇشكە مەسئۇل بۇلىدۇ .
3 . ئەخلاقى تەربىيە خىزمتىگە رەھبەرلىك قىلىدۇ ۋە ئۇنى تەشكىللەيدۇ ، بىلىم بىرىش ئارقلىق ئادەم تەربىيلەش ، باشقۇرۇش ئارقلىق ئادەم تەربىيىلەش ، مۇلازىمەت قىلىش ئارقلىق ئادەم تەربىيلەش ۋە مۇھىت ئارقلىق ئادەم تەربىيلەشتىن ئىبارەت خىزمەت فاڭجىندا چىڭ تۇرۇپ ، ئەخلاقى تەربىيە قۇشۇن قۇرلۇشىنى كۈچەيتىپ ، ئۇقۇغۇچىلارغا بولغان ئىدىيە ، سىياسى ۋە ئەخلاق پەزىلەت تەربىيسىنى بۇشاشتۇرماي چىڭ تۇتىدۇ .
4 . ئۇقۇ – ئۇقۇتۇش خىزمتىگە رەھبەرلىك قىلىدۇ ۋە تەشكىللەيدۇ . دۆلەتىنىڭ ئالاقدار بەلگىلىمىللىرى بۇيىچە ھەر قايسى پەن دەرسلىرىنى تۇلۇق تەسىس قىلىپ ، ئۇقۇتۇشىنى دائىمى قائىدە بۇيىچە باشقۇرۇشنى كۈچەيتىدۇ ، ئۇقۇ – ئۇقۇتۇش تەتقىقاتىغا تەشكىللەپ ، ئۇقۇتۇش ئىسلاھاتىنى ئىلگىرى سۈرىدۇ . ئۇقۇتۇشىنىڭ بىرىنجى سىپىگە چۇڭقۇر چۈكۈپ ، ئۇقۇتقۇچىلارنىڭ ئۇقۇ – ئۇقۇتۇش پائالىيتىگە يىتەكچلىك قىلىپ ، ئۇقۇتۇش سۈپىتىنى تىرىشىپ يۇقىرى كۈتۈرىدۇ . ئەخلاقى ، ئەقلى ، جىسمانى ، گۈزەللىك ، ئەمگەك ۋە دەرستىن سىرىتقى پائالىيەتلەرگە ئۇمۇميۈزلۈك مەسئۇل بۇلىدۇ .
5 . ئۇقۇتقۇچىلار قۇشۇن قۇرلۇشىغا مەسئۇل بۇلىدۇ . ئۇقۇتقۇچىلار قۇشۇن قۇرلۇشى لايھىسىنى تۈزۈپ چىقىپ ، دۆلەت ۋە مەكتەپىنىڭ ئالاقدار بەلگىلىملىرىگە ئاساسەن ، ئۇقۇتقۇچى ۋە ئىچكى قىسىمدىكى باشقا خىزمەتچى خادىملارنى تەكلىپ بىلەن ۋەزىپىگە قۇيىدۇ . ئۇقۇتقۇچىلار قۇشۇن قۇرلۇشىنى كۈچەيىتىدۇ . ئۇقۇغۇچىلارنىڭ ئۇقۇش تەۋەلىكىنى باشقۇرىدۇ ھەمدە مۇكاپاتلاش ياكى جازالاشنى  يولغا قۇيىدۇ .
6 . مەكتەپىنىڭ بىخەتەرلىك خىزمىتىگە مەسئۇل بۇلىدۇ . ئۇقۇتقۇچى ۋە ئۇقۇغۇچىلارغا بولغان بىخەتەرلىك تەربىيسنى كۈچەيتىپ ، بىخەتەرلىككە ئائىت تۈرلۈك تەدبىرلەرنى ئەملىلەشتۇرۇپ ، مەكتەپ ، ئۇقۇتقۇچى ۋە ئۇقۇغۇچىلارنىڭ ھاياتى ۋە مال – مۈلۈك بىخەتەرلىكىگە كاپالەتلىك قىلىدۇ .
7 . مەكتەپىنىڭ مەمۇرى خىزمتىگە مەسئۇل بۇلىدۇ . مەمۇرىيەت يىغىنى ۋە مەكتەپ ئىشلىرى يىغنى قاتارلىق يىغىنلارنى رىياسەتچلىك قىلىپ چاقىرىدۇ . مەكتەپىنىڭ ئىچىكى قسىمدىكى مەمۇرى تەشىكلى ئاپراتىنى تەسىس قىلىش لايھىسىنى تۈزۈپ چىقىپ ، بەلگىلىمە ۋە تەرتىپ بۇيىچە مۇئاۋىن مەكتەپ مۇدىرى ، ئەخلاق تەربىيە مۇدىرى ۋە ئىلىمى مۇدىر نامزاتىنى كۆرسىتدۇ .
8 . مەكتەپىنىڭ خۇجىلىق خىزمىتىگە مەسئۇل بۇلىدۇ . يىللىق خىراجەت خامچوت لايھىسىنى تۈزۈپ ۋە ئىجرا قىلىپ ، مەكتەپ ئۆيلىرى ، ئەسلىھەلەر ۋە خىراجەتلەرنى ياخشى باشقۇرۇپ ۋە ياخشى ئشىلىتپ ، مەكتەپىنىڭ  قانۇنلۇق ھۇقۇق مەنپەتىنى قوغداپ ، مەكتەپ شارائىتىنى ياخشىلاپ ، مەكتەپ باشقۇرۇش ئۈنۈمىنى يۇقىرى كۈتۈرىدۇ . ئاممىنىڭ تۇرمۇشغا كۈڭۈل بۆلۈپ ئۇقۇتقۇچى ، ئىشچى – خىزمەتىچلەرنىڭ تۇرمۇش پاراۋانلىق تەمىناتىنى ياخشلايدۇ ۋە يۇقىرى كۈتۈرىدۇ .
9 . دىمۇكراتتىك باشقۇرۇشىنى كۈچەيتىپ ، پارتىيە تەشكىلاتىغا ھەمكارلىشپ ، ئاممىۋى تەشكىلاتلارنىڭ خىزمەتلىرىگە يىتەكچلىك قىلىدۇ . پارتىيەتەشكىلات ۋە ئۇقۇتقۇچى ، ئىشچى – خىزمەتچىلەر ۋەكىللەر قۇرۇلتىينىڭ نازارىتىنى قۇبۇل قلىدۇ .
10 . مەكتەپىنىڭ سىرىت بىلەن بولغان مۇناسۋىتىنى ياخشلاپ ، خىزمەتلەرنى ماسلاشتۇرۇشنى ياخشى ئىشلەپ ، مەكتەپكە ۋاكالىتەن مۇناسۋەتلىك ئالاقلىشىش ۋە ھەمكارلىشش خىزمەتلىرىنى قانات يايدۇرىدۇ .

35 . مۇئاۋىن مەكتەپ مۇدىرىنىڭ خىزمەت مەسئۇلىيىتى
    1. مۇئاۋىن مەكتەپ مۇدىرى مەكتەپ مۇدىرنىڭ ياردەمچىسى ۋە مەسلىھەتچىىسى بۇلۇپ ، مەكتەپ مۇدىرنىڭ خىزمىتىگە ھەمكارلىشدۇ . شۇنداقلا پارتيە ياچايكسىنىڭ رەھبەرلىكىدە قىسمەن خىزمەتلەرنى ئايرىم باشقۇرىدۇ .
   2 . مەكتەپ مۇدىرى خىزمەت ئادا قىلالمايدىغان ۋاقىتتا ، مۇئاۋىن مەكتەپ مۇدىرى مەكتەپ مۇدىرنىڭ ھۇقۇقى ۋە مەجبۇرىيىتىنى ئۆتەيدۇ .
   3 . ئەخلاق تەربىيىگە بىۋاستە مەسئۇل بۇلغان مۇئاۋىن مۇدىر مەكتەپنىڭ ئەخلاق تەربىيە خىزمىتى ۋە ئەخلاق تەربىيە باشقارمسىنىڭ خىزمەتلىرىگە مەسئۇل بۇلىدۇ . مەكتەپنىڭ ئەخلاق تەربىيە خىزمەت پىلانىنى تۈزۈش ۋە ئىجرا قىلىش ئەھۋالىنى نازارەت قىلىدۇ . خىزمەتلەرنى خۇلاسىلەيدۇ . سىنىپ مۇدىرلىق خىزمىتننى باھالاش ، ئاتا – ئانىلار يىغىنى ئېچىش ، ئاتا – ئانىلار مەكتىۋى تەسىس قىلىش قاتارلىق خىزمەتلەرگە مەسئۇل بۇلىدۇ .
  4 . ئۇقۇتۇشقا مەسئۇل مۇئاۋىن مۇدىر مەكتەپ ئۇقۇتۇش خىزمىتى ۋە ئۇقۇتۇش تەتقىقات خىزمىتىگە مەسئۇل بۇلىدۇ . ئىلىمى بۆلۈم ، ئۇقۇتۇش تەتقىقات ئىشخانىسى ۋە مۇناسۋەتلىك تارماقلارنىڭ خىزمىتىگە بىۋاستە مەسئۇل بۇلىدۇ . مەكتەپنىڭ ئۇقۇتۇش پىلانى ، پائالىيەت دەرس پىلانى ، ئۇقۇغۇچى قۇبۇل قىلىش پىلانى قاتارلىق پىلانلارنى تۈزۈپ چىقشىقا مەسئۇل بۇلىدۇ بۇ خىزمەتلەرنىڭ ئىجرا قىلىنىش ئەھۋالىنى نازارەت قىلىش ، تەكشۇرۇش ۋە خىزمەتلەردىن خۇلاسە چىقىرىشقا مەسئۇل بولىدۇ ، دەرس ئۇقۇتقۇچىلىرىنى باھالاش ، تەكلىپ قىلىش خىزمەتلىرنى ئىشلەيدۇ .


36. ئەخلاق تەربىيە مۇدىرىنىڭ خىزمەت مەسئۇلىيىتى

  1 . «ئوتتۇرا – باشلانغۇچ مەكتەپلەرنىڭ ئەخلاقى تەربىيە پروگراممىسى» ۋە «ئوتتۇرا – باشلانغۇچ مەكتەپلەرنىڭ ئەخلاقى تەربيە خىزمەت ئۆلچىمى» نى ئىزچىللاشتۇرۇپ ، مەكتەپىنىڭ ئەملىيتىگە بىرلەشتۇرۇپ يىللىق (ماۋسۇملۇق) ئەخلاقى تەربىيە خىزمەت پىلانىنى تۈزۈپ چىقىشقا مەسئۇل بىلىدۇ ھەمدە كونكىرىتىنى تەشكىللەپ يولغا قۇيىدۇ .
   2 . ئەخلاق تەربىيدىكى تۈرلۈك دائىملىق خىزمەتلەرنى يولغا قۇيۇپ «ئۇقۇغۇچىلار قائىدىسى» ، «ئۇقۇغۇچىلارنىڭ كۈندىلىك ھەركەت ئۆلچىمى» گە ئاساسەن ئۇقۇغۇچىلارغا بولغان ۋەتەنپەرۋەرلىك تەربىيسى ، مىللەتلەر ئىتتىپاقلىقى تەربىيسى ، قانۇن – تۈزۈم تەربىيسى ، مەدەنىيەتلىك ھەركەت ئادىتى يىتلىدۇرۇش تەربىيسى ، سەمىمىيلىك تەربىيسى ۋە پىسخىك ساغلاملىق تەربىيسى قاتارلىقلارنى چىڭ تۇتىدۇ .
  3 . مەكتەپىتىكى بارلىق ئۇقۇتقۇچى – ئۇقۇغۇچىلارنى تەشكىللەپ ، تۈرلۈك ئەخلاقى تەربىيە پائالىيەتلىرنى قانات يايدۇرۇشقا مەسئۇل بۇلىدۇ . مۇھىم ، چوڭ ھېيىت ، بايرام كۈنلىرى دۆلەتىنىڭ ئار – نۇمۇسىنى خاتىرلەش كۈنى ۋە ئەنئەنىۋى بايرام كۈنلىرىدىن پايدىلىنىپ تۈرلۈك ئەخلاقى تەربىيە پائالىيەتلىرىنى قانات يايدۇرۇپ ،  ھەر ئايدا ئاساسى تىما بۇلۇش ، ھەر ھەپتىدە پائالىيەت بۇلۇشنى ئىشقا ئاشۇرۇىدۇ .
4 . سىنىپ مۇدىرلىرى ۋە باشقا پەن ئۇقۇتقۇچىللىرنى تەشكىللەپ ئەخلاقى تەربىيە تەتقىقاتى ۋە ئەخلاقى تەربىيە نەزىرىيە ئۈگنىشنى ئېلىپ بارىدۇ . قەرەللىك ھالدا سىنىپ مۇدىرلىرى ئالاقە يغىنى چاقىرىپ ئەخلاقى تەربىيە خىزمتىدىكى تەجرىبلەرنى ئالماشتۇرۇىدۇ .
5 . ئۇقۇغۇچىلارنىڭ ئىنتىزامى ، ۋە مەكتەپ ئىچى تازلىق خىزمىتىگە مەسئۇل بۇلىدۇ . مۇناسىپ تەدبىرلەرنى تۈزۈپ چىقىپ ، مەكتەپ ئىچىنىڭ رەتلىك ، پاكىز بۇلۇشىغا ، ئۇقۇتۇشىنىڭ تەرتىپلىك ئېلىپ بىرىلىشغا كاپالەتلىك قىلىدۇ .
   6 . سىنىپ مۇدىرلىرىنىڭ سىنىپ مۇدىرلىق پىلانىنى تۈزۈپ چىقىشغا يىتەكچىلىك قىلىپ ، ھەرقايسى سىنىپ (ئەترەت) لەرنىڭ ئاساسى تىمىلىق سىنىپ (ئەترەت) يىغىنىنى ياخشى ئېچىشىغا يىتەكچىلىك قىلىدۇ . نازارەتچىلىك قىلىدۇ ۋە تەكشۇرۇىدۇ .
  7 . ھەر قايسى پەن ئۇقۇتقۇچىلىرىنىڭ دەرسخانا ئۇقۇتۇشغا ئەخلاقى تەربىينى سېڭدۈرۈش خىزمىتىنى ياخشى ئىشلىشىگە يىتەكلىك قىلىدۇ ۋە تەكشۇرۇىدۇ  .
  8 . مەكتەپ سىرىتىدىكى تەربىيە بازىسىنى ئېچىپ ۋە ئالاقىلىشپ مەكتەپ پارتىيە ياچايكىسى شۈجىسى ۋە مەكتەپ مۇدىرىغا ھەمكارلىشىپ ئىجتىمائى رايۇن تەربىيسى خىزمىتىنى ياخشى ئىشلەيدۇ . ئاتا – ئانىلارنىڭ مەكتىۋىنىڭ ئۈگنىشنى تەشكىللەپ مەكتەپ ، ئائىلە ، جەمىيەتتىن ئىبارەت «3 بىر گەۋدىلەشكەن» تەربىيە ئالاقە تۇرىنىڭ شەكىللىنشىنى ئىلگىرى سۈرىدۇ .
  9 . «ئۈچتە ياخشى ئۇقۇغۇچى» ، «مۇنەۋۋەر سىنىپ كادىرى» قاتارلىق مۇنەۋۋەرلەرنى باھالاش خىزمتىنى ياخشى ئىشلەپ سىنىپ مۇدىرلىرنىڭ ئۇقۇغۇچىلارنىڭ ئەخلاقىنى باھالاشقا يىتەكچلىك قىلىدۇ .
  10 .مەكتەپىتكى پارتىيە قۇرلۇش خىزمتى ، كومنىسىتىك ياشلار ئىتتىپاقى ۋە پىئونىرلار ئەترتىنىڭ خىزمەتلىرىنى قانات يايدۇرۇشقا كونكىرىتنى يىتەكچىلىك قىلىدۇ .  





37 . ئەخلاقى تەربىيە مۇدىرىنىڭ ئىش ئورنى مەسئۇلىيەت تۈزۈمى
ئەخلاقى تەربىيە بۆلۈم بۇلسا مەكتەپ مۇدىرنىڭ ئۇقۇغۇچىلارنىڭ ئىدىيە – سىياسى ، ئۇقۇ – ئۇقۇتۇش خىزمىتنى ھەل قىلىشغا ماسلىشدىغان ئاپپارات . ئەخلاقى تەربىيە بۆلۈمنىڭ ئىش ئورنى مەسئۇلىيەت تۈزۈمى تۈۋەندىكىچە :
1 . مەكتەپنىڭ ئۇمۇمى پىلانىنىڭ روھى ۋە مەكتەپنىڭ ئەخلاق تەربىيە گۇرۇپپىسنىڭ تەلىپىگە ئاساسەن  ، مەكتەپ ئۇقۇغۇچىلارغا ئېلىپ بارغان ئىدىيۋى – سىياسى ، ئەخلاق تەربىيسىنىڭ ماۋسۇملۇق پىلانى ، پىلانىنىڭ ئىجرا قىلىنش ئۇسۇللىرى ۋە باشقا تۈزۈم قائىدىلەرنى بىكىتپ چىقىشى كىرەك . مەكتەپنىڭ پۈتۈن ئۇقۇغۇچىلارغا ئېلىپ بارغان ئىدىيۋى – سىياسى تەربىيىسى، ئىنتىزام ئىستىلى قاتارلىق خىزمەتلەرنى تەشكىللەپ باشقۇرۇشىى كىرەك ھەمدە ماۋسۇم  ئاخىرىدا ئەخلاقى تەربىيە بۆلۈمىنىڭ خىزمەت خۇلاسىسىنى ياخشى ئىشلەش كىرەك .
2 . ھەر قايسى يىللىقلار خىزمىتىگە رەھبەرلىك قىلىپ ، سىنىپ مۇدىر خىزمتىنى تەكشۇرۇش ۋە خۇلاسە قىلىش ، تەجىرىبە ئالماشتۇرۇشنى تەشكىللەپ ئەخلاقى تەربىيە بۆلۈم ، يىللىقلار گۇرۇپپىسى ، سنىپ مۇدىرى قاتارلىق مۇشۇ سىېتىما << ئۇتتۇرا مەكتەپ ئۇقۇغۇچىلار قائىدىسى >> ۋە << ئوتتۇرا مەكتەپ ئۇقۇچىلار ھەركەت ئۆلچىمى >> بۇيىچە ئۇقۇغۇچىلارنىڭ ئەخلاقى ، ئەقىلى ، جىسمانى ۋە گۈزەللىك جەھەتتىكى تەرەققىياتىغا كۆڭۇل بۆلۈپ ، ئۇقۇ – ئۇقۇتۇش سۈپىتىنى ئۈزلۈكسىز يۇقىرى كۈتۈرۈش كىرەك .
3 . پارتىيە ياچايكىسى مەكتەپتىنىڭ كومنىستىك ياشلار ئىتتىپاقى ، پىئونىرلار ئەترىتى ، ئۇقۇغۇچىلار ئۇيۇشمىسى قاتارلىق ئۇقۇغۇچىلار كوللىكىتىۋىنىڭ خىزمەتلىرى ۋە مۇناسۋەتلىك پائالىيەتلىرىگە يىتەكچىلىك قىلىشقا ياردەمدە بۇلۇش .
4 . مەكتەپنىڭ دىجۇرنىلىك قىلىش ۋە كۈندۈزلۈك دىجۇرنىلىك ، ھەر قايسى جەھەتتكى  ئىنتىزام ، تازىلىق قاتارلىقلارنى تەكشۇرۇش ۋە باھالاش ئىشلىرنى تەشكىللەيدۇ  . شۇنداقلا ئۇقۇغۇچىلارنىڭ داۋام ئشىلىرىغا مەسئۇل بۇلىشى كىرەك  . ئۇقۇغۇچىلارنىڭ ئەخلاق جەھەتتىكى مۇكاپاتلاش ، جازالاش ۋە ئىزچىللاشتۇرۇش خىزمەتلىرنى نازارەت قىلىدۇ .  
5 . ھەپتىلىك بايراق چىقىرىش مۇراسىمى ، ھەرخىل بايرام ، خاتىرلەش پائالىيەتلىرىگە رىياسەتچىلىك قىلىدۇ ۋە ئۇقۇغۇچىلارنىڭ چوڭ يىغىنى ، سنىپ يىغىن پائالىيىتىگە يىتەكچىلىك قىلىدۇ .
6 . ئۇقۇغۇچىلارنىڭ ھەربى مەشىقىگە يىتەكچىلىك قىلىپ تەشكىللەيدۇ .
7 . ئامانلىق قوغداش خىزمىتىگە مەسئۇل بۇلۇپ يىتەكچىلىك قىلىدۇ .
8 . ئۇقۇغۇچىلارنىڭ  پىسخكا جەھەتتىكى تەرەقىقى قىلىشى ۋە ھەرخىل دەرسىتن سىرىتىقى  ئىجتىمائى تەكشۇرۇشلەرگە ، ئەملى ئىشلەپچىقىرىش ، ئەدەبى پائالىيەتلەرگە تەشكىللەيدۇ .
9 . مەكتەپنىڭ رادىئۇ ئاڭلىتىش ئۆيى ، قارا دوسكا ۋە مەكتەپنىڭ بارلىق تەشۋىقات خىزمىتىگە مەسئۇل بۇلىدۇ .
10 . مەكتەپ ئىشچى – خىزمەتچىللىرنىڭ سىياسى ۋە ئەخلاقى جەھەتتە تەربىيىلىنىش ، سىناپ – تەكشۇرۇش ، مۇناسۋەتلىك ئارخىپ باشقۇرۇش خىزمىتىگە مەسئۇل بۇلىدۇ .
   11 . ئۇقۇغۇچىلارنىڭ ئەخلاقىنى باھالاپ بىكتىش ۋە ئۈچتە ياخشى ئۇقۇغۇچىلارنى ، مۇنەۋۋەر سىنىپ كادىرلىرنى بىكتىش خىزمىتىگە تەشكىللەشكە مەسئۇل بۇلىدۇ .







38 . ئەخلاقى تەربىيە بۆلۈم ئەزالىرنىڭ مەسئۇلىيتى
   ئەخلاق تەربىيىسى خادىملىرى مەكتەپىنىڭ تەلىم – تەربىيە پىلانىنى ئۈمۇميۈزلۈك ئىجرا قىلىپ ، ئۇقۇتۇش سۈپىتنى ئۆزلۈكىسز يۇقىرى كۈتۈرۈپ ، خىزمەتلەرنى ساپا مائارىپىنى ئىزىغا سېلىپ ، داۋاملىق ئىزدىنىپ ، خىزمەتىنىڭ مۇھىم نوقتىسىنى تەربىيىلەش ئوبكىتى بولغان كەڭ ئۇقۇغۇچىلارغا قارتىپ ، ئۇلارغا بولغان سىياسى ئىدىيە ، قانۇن – تۈزۈم ۋە ئىجتىمائى ئەخلاق تەربىيسى ئېلىپ بىرىشىتكى مەسئۇلىيەتچانلىقى ئەڭ كۈچلۈك قۇشۇن بۇلۇپ ، ئۇلارنىڭ خىزمەت مەسئۇلىيتى تۈۋەندىكچە :
   1 . بارلىق ئەخلاقى تەربىيىسى خادىملىرى ، ئىشخانا مۇدىرىغا يېقىندىن ماسلىشىپ ، ھەر ماۋسۇملۇق ئۇقۇش باشلىنىشتىن بۇۇرن خىزمەت پىلانى تۈزۈپ ، ئۆز مەسئۇلىيەت دائىرسىدە خىزمەتلەرنى ياخشى ئىشلەپ ، تاپشۇرۇلغان ۋەزىپلەرنى ۋاقتىدا ئۇرۇندايدۇ .
   2 . مەكتەپ تاپشۇرۇغان ھەرخىل ۋەزىپلەرنى ئۆز ۋاقتىدا ، سۈپەتلىك ئۇرۇنداشقا تىرىشىشى ، مەكتەپىنىڭ ئۇمۇمى ۋەزىيتىنى ياخشىلاشقا تىرىشىشى لازىم .
   3 . ئەخلاق تەربىيسى خادىملىرى سىنىپ مۇدىرلىرى بىلەن ئالاقىنى كۈپەيىتىپ ، سىنپتا كۆرۈلگەن ئەھۋاللارنى ۋاقتىدا تۈزتۈپ مېڭىشقا كاپالەتلىك قىلىدۇ .
     4 . ئۇقۇغۇچىلار ئارىسىغا چوڭقۇر چۈكۈپ ، سىنىپ مۇدىرلىرى ۋە دەرس ئۇقۇتقۇچىللىرىغا يېقىندىن ماسلىشپ ، دەرس ئىنتىزامىنى بۇزغان ، ئۈگىنش ۋە ئەخلاق جەھەتتە ئارقىدا قالغان ئۇقۇغۇچىلارغا بولغان تەربىينى كۈچەيتىپ ، ئۇلارنىڭ ئالغا بېىسش ئارخىپىنى تۇرغۇزىدۇ .
5 . مۇكاپاتلاش ۋە جازالاش تۈزۈملىرىنى ئورنىتىپ ، ئىلغارلارنى مۇكاپاتلاش ، ئىنتىزامسزلىق قىلغان ، ئىككىدە ئارقدا قالغان ئۇقۇغۇچىلارنى ئۆزگەرتىش ، ناچارلارغا ئىنتىزام چارىسى بىرىش ئىشلىرىنى بىجرىدۇ .
6 . مەكتەپىنىڭ ئۇمۇمى خىزمىتىنى ياخشىلاش ئۈچۈن ئۇقۇغۇچىلارغا ياشاشىنى بىلىش ، ئەمگەك قىلىشنى بىلىش ، ئۈگنىش قىلىشىنى بىلىش ، گۈزەللىكىنى بىلىش تەربىيسنى كۈچەيتىپ قىشلىق ۋە يازلىق تەتىللەردىكى ئەمگەكلەرنى مۇۋاپىق ئۇرۇنلاشتۇرۇپ ، جىسمانى جەھەتتىن يىتىلىشىگە ئەھمىيەت بىرىش كىرەك .
7 . ھەر ماۋسۇم ئاخىردا خىزمەت خۇلاسىسى يېزىپ مۇكاپاتلانغۇچى ۋە چارە كۆرىدىغانلارنى بەلگىلىمە بۇيچە ئادىللىق بىلەن بىكىتپ چىقىدۇ .
8 . خادىملار ئالدى بىلەن ئۆزى ئۈلگە كۆرستىپ ، مەكتەپىنىڭ قائىدە – تۈزۈملىرىگە ئاڭلىق بۇيسۇنۇپ سەۋەپسىز خىزمەت تاشلىماي ، ھەر ۋاقىت ئىش ئورنىدا چىڭ تۇرۇش ، پەۋقۇللادە ئەھۋال كۈرۈلگەندە رۇخسەت سۇراش كىرەك .
9 . مەكتەپىنىڭ تەلىم – تەربيە ، ئۇقۇ – ئۇقۇتۇش ئىستلىرىنىڭ راۋان يۈرگۈزىلىشى ئۈچۈن پۈتۈن نىيەت ، پۈتۈن ۋۇجۇدى بىلەن خىزمەت قىلىشى كىرەك .
10 . يولداشلار ئارا ئىتتىپاقلىققا ئەھمىيەت بىرىش ، ئىناق خىزمەت مۇھىتىنى بەرپا قىلىشقا ئەھمىيەت بىرىش لازىم . خىزمەت ۋاقتىدا مەكتەپ فورمىسى كىيىش ، كارتوچكا ئېىش لازىم .




39 . ئىلىمى مۇدىرنىڭ خىزمەت مەسئۇلىيتى

         ئىلىمى مۇدىر مەكتەپىنىڭ ئۇقۇتۇش خىزمتىدىكى بىۋاستە مەسئۇل بۇلۇپ ، ئۇقۇتۇش خىزمىتدە ئاساسلىق مەسئۇلىيەتىنى ئۈستىگە ئالىدۇ .
  1 . مەكتەپىنىڭ يىللىق (ماۋسۇملۇق) ئۇقۇتۇش خىزمەت پىلانى ۋە كونكىرىت يولغا قۇيۇش تەدبىرنى تۈزۈپ چىقىشقا مەسئۇل بۇلىدۇ . ئۇقۇتۇش تەتقىقات گۇرۇپپىلىرى (يىللىقلار گۇرۇپپىلىرى) نىڭ ئۇقۇتۇش خىزمەت پىلانى ۋە ئۇقۇتقۇچىلارنىڭ دەرس لايھىسى تۈزۈشكە نازارەتچىلىك قىلىدۇ ۋە يىتەكچلىك قىلدۇ .
  2 . دۆلەت ، ئاپتۇنۇم رايۇن ئىلان قىلغان «دەرس ئۆلچىمى» گە ئاساسەن ، ھەر قايسى پەن دەرسلىرىنى ئۇرۇنلاشتۇرۇپ ، ئۇمۇمى دەرس سەتكىسى ۋە دەرس تەقسىمات جەدىۋىلىنى ياخشى تۈزۈپ چىقىدۇ . مەكتەپىنىڭ ئۇقۇغۇچى قۇبۇل قىلىش ۋە يېڭى ئۇقۇغۇچىلارنى سىنپىقا ئايرىش خىزمىتىگە مەسئۇل بۇلىدۇ .
   3 . ئۇقۇتۇشىتكى دائىمى قائىدىلىك خىزمەتلەرنى باشقۇرىدۇ . ھەر قايسى پەن ئۇقۇتقۇچىلىرىنىڭ «دەرس ئۆلچىمى» نى ئىزچىل ئىجرا قىلىش ئەھۋالىنى ئىگىلەپ ، ئۇقۇتۇش خىزمىتى (ئۇقۇتۇش سۈرئىتى، ئۇقۇتۇش پىلانىنىڭ ئىجرا قىلىنىش ئەھۋالى ، ئۇقۇتۇش جەرىيانى) نى دائىم تەكشۇرۇپ يىتەكچلىك قىلىدۇ . ساقلانغان مەسلىلەرنى ھەل قىلىش تەدبىرلىرىنى ۋاقتىدا تۈزۈپ چىقىپ ، ياخشى تەجرىبە ۋە ئۇسۇللارنى كېڭەيتىدۇ .
   4 . قەرەللىك دەرس ئاڭلاپ ، ئۇقۇتقۇچىلارنىڭ تاپشۇرۇق تەكشۇرۇش ئەھۋالىنى قەرەللىك تەكشۇرۇپ تۇرىدۇ . ئۇقۇتۇش گۇرۇپپىلىرىنىڭ دەرس تەييارلاش ۋە ئۇقۇتۇش تەتقىقات پائالىيەتلىرىگە پىلانلىق ، نىشانلىق قاتنىشىپ ، ئۇقۇغۇچىلارنىڭ ئۈگنىش نەتىجىسى ۋە ئۇقۇتقۇچىلارنىڭ ئۇقۇتۇش ئۈنۈمىنى قەرەللىك تەھىلىل قىلىپ ، ئۇقۇتۇش سۈپتىنى يۇقىرى كۈتۈرۈشكە ئەھمىيەت بىرىدۇ  .
   5 . ئۇقۇتۇش تەتقىقات خىزمىتىگە ئەھمىيەت بىرىپ ، قەرەللىك ھالدا ئۇقۇتۇش تەتقىقات گۇرۇپپىلىرىنىڭ دائىملىق يىغىنىنى چاقىرىپ ، ئۇقۇتۇشتا ساقلانغان مەسلىلەرنى مۇزاكىرە قىلىپ ، ئۇقۇتۇش تەجرىبىلىرنى خۇلاسلاپ ۋە ئالماشتۇرۇپ ، تەلىم – تەربىيە خىزمىتىگە قارىتا ۋاقىتدا پىكىر ، تەكلىپ بىرىدۇ . ئۇچۇق دەرس ، كۈرەك دەرس ، ئۈلگىلىك دەرس پائالىيتىنى قەرەللىك تەشكىللەپ ، تەجرىبلەرنى خۇلاسلاپ ۋە ئالماشتۇرۇپ ، ئۇقۇتۇشتىكى تايانچىلارنى يېتىشتۇرىدۇ ھەم يېڭى ئۇقۇتقۇچىلارنى تەربىيلەش خىزمتىگە يىتەكچلىك قىلىدۇ .
   6 . ئۇقۇتقۇچىلارنىڭ ئۇقۇغۇچىلارنى ئىككىنچى دەرسخانا پائالىيتى ۋە ھەر قايسى پەنلەر كۇرژۇك پائالىيەتلىرىگە تەشكىللەشكە نازارەتچىلىك ۋە يىتەكچىلىك قىلىدۇ . ئۇقۇغۇچىلارنى تەشكىللەپ ، ھەر قايسى پەنلەر بۇيىچە زىھىن سىناش مۇسابىقسى ۋە تەنتەربىيە ، سەنئەت مۇسابىقە پائالىيەتلىرىنى قانات يايدۇرىدۇ .
   7 . ئۇقۇغۇچىلارنىڭ ئۇقۇش تەۋەلىكىنى باشقۇرۇپ ، ئۇقۇغۇچىلارنىڭ ئارخىپىنى تۇرغۇزۇپ ، تۈرلۈك ئۇقۇتۇش ماتىرىياللىرىنى ساقلايدۇ .
   8 . ئىمتىھاننى تەشكىللەپ ئۇرۇنلاشتۇرىدۇ ، ئىمتىھان سۇئالى چىقىرش ، كومسىيە بەلگىلەش (بىكىتىش) ، جاۋاپ قەغىزىنى تەكشۇرۇش ، نۇمۇر قۇيۇش ، سۈپەت ئانالىزى ۋە خۇلاسلاش قاتارلىق خىزمەتلەرنى ياخشى ئىشلەيدۇ .

40 . مۇئاۋىن ئىلىمى مۇدىرىنىڭ خىزمەت مەسئۇلىيتى

ئىلىمى مۇدىرىغا ياردەملىشپ كەسپى مائارىپ خىزمىتى ، تۈزۈملەرنى ئىجرا قىلىش خىزمىتى ، تەنتەربىيە ، ساقلىقىنى ساقلاش ، ئەمگەك خىزمەتلىرىگە مەسئۇل بۇلىدۇ .
1 . كەسپى مائارىپ تەربىيسى تەشىۋىقاتنى كۈچەيىتىپ ، ئۇقۇغۇچى قۇبۇل قىلىش ، تەربىيلەش خىزمىتىگە مەسئۇل بۇلىدۇ .
2 . دۆلەتىنىڭ تەنتەربىيە ، گىگىنا خىزمتىگە دائىر فاڭجىن ، سىياسەت ، قانۇنلارنى مەكتەپ خىزمتىدە ئىزچىللاشتۇرۇىدۇ . ھەر ماۋسۇمدا بىر قېتىم پىلان تۈزۈپ ئىجرا قىلىدۇ ، ماۋسۇم ئاخىردا خۇلاسە قىلىدۇ .
3 . چوڭ – كىچىك يىغىنلارنى تەشكىللەيدۇ ، باشقۇرىدۇ . ئۇقۇتقۇچىلارنىڭ مەشغۇلىيەتكە قاتنىشش ، يىغىنلارغا قاتنىشش ئەھۋالىنى تەكشۇرۇپ خۇلاسە قىلىدۇ .
4 . دەرستىن سىرىتقى ئاممىۋى خاراكىترلىك تەنتەربىيە پائالىيتى كالندارىنى تۈزۈپ ئىجرا قىلىدۇ . مەكتەپ خاراكتىرلىك تەنتەربىيە يىغىنى ، ھەر خىل كۈلەمدىكى تەنتەربىيە مۇسابىقللىرىنى تەشكىللەش ، خۇلاسلاشقا مەسئۇل بۇلىدۇ .
5 . ئۇقۇتقۇچى ، ئۇقۇغۇچىلارنىڭ « ئىككى دەرس » ، « ئىككى گىمناستىكا » نى ياخشى يولغا قۇيۇلىشىغا يىتەكچلىك قىلىدۇ . تەلەپ قىلىدۇ . ئۆلچەملەشتۇرىدۇ .
6 . دەرستىن سىرىتقى مەدەنى كۈڭۈل ئېچىش پائالىيەتلىرىنى ئاكىتپ تەشكىللەيدۇ . ئۇقۇغۇچىلارنىڭ مەدىنى تۇرمۇشنى جانلاندۇرىدۇ .
7 . ئۇقۇغۇچىلارنىڭ بەدەن سۈپىتى ۋە سالامەتلىك ئەھۋالىنى ھەر ئۇقۇش يىلى بىر قېتىم تەكشۇرۇپ كاپىيەن تۇرغۇزىدۇ . دوختۇرلارنىڭ تەكشۇرۇش خىزمتىگە رەھبەرلىك قىلىدۇ .
8 . مالىيە بۆلۈم بىلەن بىرىلىشپ ئەمگەك پىلانلايدۇ ، ئۇرۇنلاشتۇرىدۇ . تەكشۇرۇپ ئۆتكۈزىۋالىدۇ ، خۇلاسە قىلىدۇ .
9 . « دۆلەتلىك چېنىقىش ئۆلچىمى » يىتىش خىزمىتى سالىمىقىنى ئاشۇرۇپ سۈپەتىنى يىلمۇ – يىل ئۆستۈرىدۇ .
10 . ئىلىمى مۇدىر بىلەن ئۇقۇتۇش گۇرۇپپىللىرى خىزمتىنى تەكشۇرىدۇ ۋە ئىلىمى مۇدىر تاپلىغان ئۇقۇتۇشقا دائىر خىزمەتلەرنى ئىشلەيدۇ .

41 . ئىلىمى بۆلۈم ئەزالىرىنىڭ خىزمەت مەسئۇلىيىتى
   1 . دەرسلىك سەتكىسىنى ئىلىمى تۈزۈپ ، دەرسلەرنى ئۇرۇنلاشتۇرۇش ، دەرس ئالماشتۇرۇش خىزمىتىنى ياخشى ئىشلەش .
   2 . ئۇقۇتقۇچىلارنى سىناپ – تەكشۇرۇش خىزمىتگە كىرەكلىك ماتىرىياللارنى ياخىشى ئىشلەش .
   3 . ئۇچۇق دەرسلەرىنىڭ كۈن تەرتىپىنى ئۇرۇنلاشتۇرۇش ، ئىلىمى بۆلۈمىنىڭ باشىقۇرۇش تۈزۈمى بۇيىچە دەرسلەرنى قۇشۇش ۋە دەرسلەرنى تەڭشەش .
   4 . ئۇقۇتقۇچىلارنىڭ دەرس ئۆتكەن سائەت سانىنى توغرا ھېسابلاپ ، ئۇقۇتقۇچىلارنىڭ دەرسكە كىرىش ئەھۋالىنى تەكشۇرۇپ ئىگىلەش ھەمدە ئىلىمى مۇدىرلارغا ھەر ئايدا ئەھۋالدىن دوكلات قىلىپ تۇرۇش ، ئۇقۇتقۇچىلار يوقلىمىسنى تۇلۇق قىلىپ ، ئاينىڭ ئاخىرىدا ئىلىمى مۇدىرگە تاپشۇرۇپ بىرىش .
   5 . ئۇقۇغۇچىلارغا ئالاقىدار ئارخىپ ماتىرىياللارنى رەتلەش ۋە ساقلاش ، ھەر بىر قارار ئۇقۇش پۈتتۇرگەن ئۇقۇغۇچىلارنىڭ ئىسىملىكى ، ئۇقۇش پۈتتۈرگەن ئۇقۇغۇچىلارنىڭ ئارخىپلىرنى ( مەكتەپ ئالماشقان ، مەكتەپتىن چىكىنگەنلەرنىڭ ئارخىپلىرنىمۇ ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ ) ياخشى ئىشىلەپ بىرىش .
   6 . ھەر قايسى پەنلەر بۇيىچە ئۇقۇتۇش ئارخىپى ۋە ئۇقۇتقۇچىلارنىڭ شەخىسى ئۇقۇتۇش ئارخىپلىرنى ياخشى ئشىلەش .
   7 . ئۇقۇتۇشقا ۋە ئۇقۇتۇقۇچىلارغا ئىھتىياجلىق بولغان دەرسلىك ماتىرىياللارنى ۋاقىتدا تۈپلەپ ، ۋاقىتىدا تارقىتىش .
   8 . تەشكىلى تۈزۈمىگە يۈكسەك دەرىجىدە بويسۇنۇپ ، خىزمەت ئورنىدا چىڭ تۇرۇش ، سەۋەبسىز خىزمەت تاشلىماسلىق ، كېچىكمەسلىك ، بالدۇر قايتىماسلىق ، ئىشى چىقىپ قالغاندا ، مەكتەپ مۇدىردىن رۇخسەت سۇرۇش ۋە ئۆز خىزمىتىنى ياخشى ئورۇنلاشتۇرپ قۇيۇپ قايىتىش .
9 . ۋاقىتتىن ئۈنۈملۈك پايدىلىنىپ ، بىكاردىن ۋاقىت ئۆتكۈزۈشىتىن قاتىتىق ساقلىنش ، ئىشخانا تەرتىپىگە قاتتىق ئەمەل قىلىپ ، باشقلارنىڭ خىزمەت ئىشلىشىگە تەسىر يەتكۈزمەسلىك ، ئاممۋى مۇناسۋەتكە ، يولداشلار ئارا ئىتتىپاقلىققا ، ئىناق خىزمەت مۇھىتى بەرپا قىلىشقا ئەھىمىيەت بىرىش لازىم .
  10 . ئىشخانا تازىلىقىغا دىققەت قىلىپ ، ئىشخانا مۇھىتىنى گۈزەللەشتۇرۇشكە تۇلۇق ئەھمىيەت بىرىپ ، ياخشى خىزمەت شارائىتى  ھازىرلاش ، خىزمەت ۋاقىتدا مەكتەپ فورمىسى كېيىش ، كارتوچكا ئېسىش .



42 . پارتىيە ياچايكىسى ھەيئەتلىرىنىڭ خىزمەت مەسئۇلىيتى
1 . تەشكىلى ھەيىئىتىنىڭ خىزمەت مەسئۇلىيتى
1 . ياچايكىنىڭ تەشكلى ئەھۋالىنى چۈشۈنۈش ۋە ئىگىلەپ ، پارتىيە گۇرۇپپىلىرنىڭ تەشكلى تۇرمۇشىنى ياخشى ئۆتكۈزۈشكە ھەيدەكچىلىك قىلىش ۋە ئۇنى تەكشۇرۇپ تۇرۇش .
2 . پارتىيە ئەزالىرنىڭ ئىددىيۋى ئەھۋالىنى ئىگىلەپ ۋە چۈشۈنۈپ ، تەشىۋىقات ھەيىئىتى ، ئىنتىزام تەكشۇرۇش ھەيئىتىنىڭ پارتىيە ئەزالىرىغا ئىدىديۋى تەربىيە ، ئىنتىزام تەربىيسى ئېلىپ بىرىشغا ھەمكارلىشدۇ . پارتىيە ئەزالىرىنىڭ نەمۇنىلىك ئىش – ئىزلىرىغا دائىر ماتىرىياللارنى توپلاپ ۋە رەتلەپ ياچايكىغا ئۇلارنى تەقدىرلەش ۋە رىغبەتلەندۇرۇش توغرىسدا تەكلىپ بىرىدۇ .
3 . پارتىيگە ئەزا تەرەقىقى قىلىدۇرۇش خىزمىتىنى ياخشى ئىشلەپ پارتىيگە ئەزا قۇبۇل قىلىش خىزمتىنىڭ فاڭجىنىنى توغرا ئىگەللەپ ، ئىلغارلارنىڭ ئەھۋالىنى ئىگەللەپ ، پارتىيگە ئەزا قۇبۇل قلىش توغرىسدىكى پىكىرىنى ئوتتۇرىغا قۇيىدۇ . ئاكتىپلارنى ۋە كاندىدات پارتىيە ئەزالىرىنى يىتىشتۇرۇش ، تەربىيلەش ۋە تەكشۇرۇشكە مەسئۇل بۇلىدۇ . پارتيگە يېڭىدىن ئەزا قۇبۇل قلىش ۋە كاندىدات پارتىيە ئەزالىرىنى رەسىملەشتۇرۇش رەسمىيەتلىرىنى كونكىرىت بىجىرىدۇ .
4 . پارتىيە ئەزالىرنىڭ تەشكىلى رەسمىيەتلىرىنى ئۆتكۈزۋېلىش ياكى ئۆتكۈزۈپ بىرىشكە ،  پارتىيە ئەزالىق بەدىلى تاپشۇرۇشقا ، پارتىيە ئەزالىرىغا ئەزا بەدىلىنىڭ تاپشۇرۇلۇش ئەھۋالىنى قەرەللىك ئىلان قىلىپ تۇرۇشقا مەسئۇل بۇلىدۇ .
5 . پارتىيە ئەزالىرى ، پارتىيە تەشكلاتىنى ئسىتاتىستىكا قىلىش خىزمىتىنى ياخشى ئىشلەيدۇ .

2 . پارتىيە ياچايكىسى تەشىۋىقى ھەيئتىنىڭ خىزمەت مەسئۇلىيتى
1 . تەشىۋىقات ، تەربىيە خىزمەت پىلانىنى تۈزۈش
2 . پارتىيە ئەزالىرىنى ماركىسىزم ، لىېنىنزىم ، ماۋزىدۇڭ ئىددىيسى ، سياسى نەزىرىيە ، ئېقىم مەسلىلىرى ، « پارتىيە نىزامنامىسى » ۋە پارتىيەنىڭ ئاساسى بىلملىرىنى ئۈگنىشكە تەشكىللەش ھەمدە پارتىيە ئەزالىرىنىڭ ئۈگنىش خاتىرىسى تەسىراتىنى قەرەللىك تەكشۇرۇپ تۇرۇش .
3 . يۇقىرى دەرىجىلىك پارتىكومىنىڭ كۆرسەتمىسى بۇيىچە ھەر قايسى باسقۇچىلاردىكى مەركىزى خىزمەتلەرنى چۆرىدەپ ، تەشىۋقى – تەربىيە خىزمەتلىرىنى قانات يايدۇرۇپ ، خىزمەتلەرنى ئىلگىرى سۈرۈش .
4 . سوتسىيالىسىتك مەنىۋى مەدەنىيەت « ئۈچىتە ئىلغار ، بىرىدە ئۈگنىش » پائالىيتى ۋە مىللەتلەر ئىتتىپاقلىقى ، قانۇنىنى ئۇمۇملاشتۇرۇش ۋە پىلانلىق پەرزەنىت كۈرۈش قاتارلىق پائالىيەتلەرنى چىڭ تۇتۇش
5 . ئۆز ئورنىنىڭ تۈرلۈك مەدىنى كۈڭۈل ئېچىش پائالىيەتلرىنى ياخشى تەشكىللەش .

3  . پارتىيە ياچايكىسى ئىنتىزام تەكشۇرۇش ھەيئىتىنڭ خىزمەت مەسئۇلىيتى  
1 . پارتىيە ئەزالىرىغا پارتىيە ئىنىتىزامى دۆلەت قانۇنىغا ۋە كومنىسىتك ئەخلاققا رىئايە قلىش توغرىسدا تەربىيە بىرىدۇ .
2 . پارتىيە ئەزالىرى پارتىيلىك كادىرلارنىڭ ئىنتىزامىنى ئىجرا قىلىش ئەھۋالىنى تەكشۇرۇشكە مەسئۇل بۇلىدۇ . پارتىيە ئىنتىزامىغا خىلاپلىق قىلىغان كىشلەر ۋە خىلاپ كىلىدىغان ئىشلارنى تەكشۈرىدۇ ھەمدە بىر تەرەپ قىلىش پىكىرنى ئوتتۇرىغا قۇيىدۇ .
3 . پارتىيە ئەزالىرىنىڭ ئەرىز – شىكايەتلىرىنى قۇبۇل قىلىپ ۋە بىر تەرەپ قىلىپ ياچايكىغا ۋە يۇقىرى دەرىجىلىك تەشكىلاتقا ۋاقتىدا دوكلات قىلىدۇ .
4 . جازالانغان پارتىيە ئەزالىرىنىڭ ئۆز خاتالىقىنى تۈزىتىش ئەھۋالىنى كۈزىتدۇ ۋە ئىگىلەيدۇ .


43 . ئىشچىلار ئۇيۇشما رەئىسنىڭ خىزمەت مەسئۇلىيىتى
   1 . مەكتەپ پارتىيە ياچايكىسىنىڭ بىۋاستە رەھبەرلىكىدە ئۇيۇشما ئەزالىرىغا بولغان ئىدىيۋى – تەربىيەنى قاراتمىلقى بولغان ھالدا ئېلىپ بىرىش ، تۈرلۈك تەشىۋىقات تەربىيلىرنى ئېلىپ بىرىش .
   2 . يىلدا بىر قېتىم ئىشچى – خىزمەتچىلەر قۇرۇلتىيى چاقىرىش ، مەكتەپىنى دىمۇكراتتىك باشقۇرۇشنى كۈچەيىتىش .
3 . ئۇيۇشما ئەزالىرىنىڭ ھۇقۇق مەنپەتىنى كاپالەتلەندۇرۇش .
4 . ھەر ماۋسۇمدا ئىككى قېتىم ئۇيۇشما ئەزالىرى يىغىنى ئېچىپ ، ئاممىنىڭ پىكىر تەلەپلىرنى قۇبۇل قلىش.
5 . ئۇيۇشما راسخۇتىنى ۋاقتىدا كىرىم قىلىش ، تىگىشلىك ئىشلىتىش ، قالايمىقان ئىشلەتمەسلىك ، راسخوت ئشلىتشىنى ئۇيۇشما رەئىسى تەستىقلايدۇ .
6 . ئىشچى – خىزمەتچىلەرگە يىلدا بىردىن – ئىككىگىچە ياخشى ئىش قىلىپ بىرىش .
7 . ئىشچىلار ئۇيۇشما ئەزالىرى ئايدا بىر قېتىم يىغىن ئېچىپ ئىشلەنگەن خىزمەتلەردىن دوكلات قىلىش ، خىزمەت تاپشۇرۇش .

44 . پارتىيە ئەزالىرىنىڭ ھۇقۇقى
   1 . پارتىينىڭ مۇناسۋەتلىك يىغىنلىرىغا قاتىنشدۇ . پارتىينىڭ مۇناسۋەتلىك ھۆججەتلىرىنى كۈرىدۇ . پارتىيىنىڭ تەلىم – تەربىيسىنى ئالىدۇ .
   2 . پارتىينىڭ سىياسەتلىرىگە دائىر مەسىلىلەر ئۈسىتدە پارتىينىڭ يىغىنلىرىدا ۋە پارتىيە گىزىت – ژورناللىرىدا ئېلىپ بىرىلىغان مۇھاكىمە قاتنىشدۇ .
   3 . پارتىيە خىزمىتى توغرىسدا تەكلىپ ۋە تەشۇببۇسلىرىنى ئوتتۇرىغا قۇيىدۇ .
   4 . پارتىيە يىغىنلىرىدا پارتىينىڭ ھەر قانداق تەشكىلاتىنى ۋە ھەر قانداق ئەزاسىنى پاكىت ئاساسىدا تەنقىد قىلىدۇ . پارتىيە ئالدىدا پارتىنىڭ ھەر قانداق تەشكىلاتى ، ھەر قانداق ئەزاسىنىڭ قانۇن – ئىنتىزامغا خىلاپ ئىشلىرىنى جاۋابكارلىق بىلەن پاش قىلىدۇ . ئاشكارلايدۇ . قانۇن – ئىنتىزامغا خىلاپلىق قىلغان پارتىيە ئەزالىرىنى جالاشىنى تەلەپ قىلىدۇ . خىزمەتىنىڭ ھۆددىسىدىن چىقالىمىغان كادىرلارنى ۋەزىپىسىدىن ئېلىپ تاشلاش ياكى يەڭگىشلەشىنى تەلەپ قىلىدۇ .
   5 . ئاۋاز بىرى ۋە سايلاش ھۇقۇقىنى يۈرگۈزىدۇ . سايلىنىش ھۇقۇقدىن بەھىرىمان بۇلىدۇ .
   6 . پارتىيە ئەزالىرى پارتىيە تەشكلاتى ئۆزىگە بىرىدىغان پارتىيە ئىنتىزام  جازاسىنى مۇزاكىرە ۋە قارار قىلىدىغان ياكى ئۆزنى باھالايدىغان چاغدا ئۆزى ئۈسىتدە تۇرۇش ۋە ئۆزىنى ئاقلاش ھۇقۇقىغا ئىگە . پارتىيىنىڭ باشقا ئەزالىرى ئۇنىڭ گۇۋاھلىق بەرسە ۋە ئۇنى ئاقلىسا بۇلىدۇ .
7 . پارتىيىنىڭ قارارى ۋە سىياستىگە باشقىچە پىكىرى بولسا قارار ۋە سىياسەتىنى قەتىئى ئىجرا قىلىش شەرىتى ئاستىدا ئۆز پىكىرىدە قالدىغانلىقىنى بىلدۇرسە ھەمدە ئۆز پىكىرىنى پارتىينىڭ يۇقىرى دەرىجىلىك تەشكىلاتىغا ھەتتا مەركىزى كومتىتىغىچە سۇنسا بۇلىدۇ .
8 . پارتىينىڭ يۇقىرى دەرىجىلىك تەشكىلاتىغا ھەتتا مەركىزى كومتىتىغىچە ئىلتىماس ، شىكايەت ۋە ئەرز سۇنالايدۇ ھەمدە مۇناسۋەتلىك تەشكلاتىنىڭ مەسئۇللىقى بىلەن جاۋاپ بىرىشىنى تەلەپ قىلالايدۇ .

45 . پارتىيە ئەزالىرنىڭ مەجبۇريىتى
1 . ماركسىزىم ، لېنىنىزىم ، ماۋزدۇڭ ئىدىيسىى ، دىڭ شىياپىڭ نەزىرىيسىنى ۋە << ئۈچكە ۋەكلىك قىلىش >> مۇھىم ئىدىيسىنى ئەستايدىل ئۈگۈنۈش ،   پارتىينىڭ لۈشىيەن ، فاڭجىن سىياسەت قارارلىرنى پارتىيىگە دائىر ئاساس بىلىملەرىنى ، پارتىينىڭ لۇشىيەن ، فاڭجىن ، سىياسەت ۋە قارارلىرىنى ، ئىلىم – پەن ، مەدەنىيەت بىلىملىرى  ۋە كەسپى بىلىملەرنى ئۈگىنىش .
2. قەتىئى ئىگىلمەي پارتىيە ۋە خەلق مەنپەتىنى ھەممدىن ئۈستۈن قۇيۇش ، شەخسى مەنپەتىنى خەلق مەنپەتىگە بويسۇندۇرۇش ، جاپا چىكىشتە ئالدىدا ، ھالاۋەت كۈرۈشتە ئارقدا تۇرۇش ، ئۆز نەپسدىن كېچىپ ئۇمۇم ئۈچۈن ئىشلەش ، ھەرگىز ئۇمۇمىنىڭ نامىنى سېتىپ ئۆزى پايدىلانماسلىق ، ئۆز نەپسىنى دەپ ئۇمۇمىغا زىيان سالماسلىق .
3 . پارتىيىنىڭ قارارلىرنى ئىگىلمەس – سۇنماس رۇھى بىلەن ئىجرا قىلىش ، تەشكلىنىڭ تەقىسماتىغا بۇيسۇنۇش ، پارتىينىڭ ۋەزىپىللىرىنى ئاكتىپ ئۇرۇنداش ، پارتىيە نىزامى ۋە دۆلەت قانۇنغا ئاڭلىق رىئايە قىلىش ، پارتىيە ، پارتىيە ۋە دۆلەتىنىڭ مەخپىيتىنى قاتتىق ساقلاش ، پارتىيە ۋە دۆلەتىنىڭ مەنپەتىنى قەتىئى قوغداش .
4 . پارتىينىڭ ئىتتىپاقلىقى ۋە بىرلىكىنى قوغداش ، پارتىيىگە سادىق بۇلۇش ، سۆز بىلەن ھەركىتى بىردەك بۇلۇش ، بارلىق مەزھەپچىلىك تەشكلاتلىرىغا ۋە گوروھۋازلىق ھەركەتلىرىگە ، كۈرۈنۈشتە ئەمەل قىلغان بۇلۇپ ئاستىرىتتىن خىلاپلىق قىلىدىغان ئىككى يۈزلىملىككە ۋە بارلىق سۈيقەسىت ھەم ھېيىلە – مىكىرلەرگە قەتىئى قارشى تۇرۇش .
5 . پارتىيىگە سادىق بۇلۇش ، سۆزى بىلەن ھەركىتى بىردەك بۇلۇش ، ئۆزىنىڭ سىياسى كۆز قارىشىنى يۇشۇرماسلىق ، ھەقىقى ئەھۋالىنى يۇشۇرماسلىق ، تەنقىد ۋە ئۆز – ئۆزىنى تەنقىد قىلىشنى قانات يايدۇرۇش ، خىزمەتتىكى كەمچىللىك ۋە خاتالىقلارنى ئالدىن ئېچىپ تاشلاش ھەم تۈزىتىش ، ياخشى ئادەم ۋە ياخىشى ئىشلارنى ئادىل قوللاش ، يامان ئادەم ۋە يامان ئىشلارغا قاتتىق قارىشى تۇرۇش .
6 . ئامما بىلەن يېقىن مۇناسۋەت باغلاش ، پارتىينىڭ تەشەببۇسلىرىنى ئاممىغا تەشۋىق قىلىش ، ئامما بىلەن با مەسلىھەت ئىش قىلىش ، ئاممىنىڭ پىكىر ۋە تەلەپلىرنى پارتىيىگە ۋاقىتىدا ، ئاممىنىڭ ھەققاني مەنپەتىنى قوغداش . سوتسىيالىستىك يېڭى كەيپىياتىنى جارى قىلدۇرۇش ، كومنسىتىك ئەخلاقى تەشەببۇس قىلىش .
7 . ئىشلەپچىقىرشتا ، خىزمەتتە ، ئۈگىنشكە ۋە ئىجىتمائى تۇرمۇشتا ئاۋانگارتىلىق ، نەمۇنىلىك رول ئويناش، ئىجتىمائى تەرتىپنى باشلامچلىق بىلەن قوغداش ، سوتسيالىستىك يېڭى كەيپىياتنى جارى قىلىدۇرۇش ، كوممۇنىستىك ئەخلاقىنى تەشەببۇس قىلىش .
8 .ۋەتەننىڭ ۋە خەلىقنىڭ مەنپەتنى قوغداش ئۈچۈن ھەممە قىيىن ۋە خەتەرلىك پەيىتلەردە كۆكرەك كىرىپ ئوتتۇرىغا چىقىپ ، باتۇرلۇق بىلەن كۈرەش قىلىش ، ئۈلۈمدىنمۇ قورقىماسلىق روھنى جارى قىلدۇرۇش .




46 . ئۇقۇتقۇچىلارنىڭ مەجبۇرىيتى
1 - ئاساسى قانۇن ۋەقانۇنلارغا رۇئايەقىلىش باشقىلارغا ئۆلگە بۇلۇش .
2 - دۆلەتنىڭ مائارىپ فاڭجىننى ئىجراقىلش .قائىدە – نىزاملىرىغا ۋە تۇزۇملىرىگە رۇئايەقىلىش . ئۇقۇ- ئۇقۇتۇش ،تەربىيلەش خىزمەت ۋەزىپىللىرنى ئۇرۇنلاش.
3 – ئۇقۇغۇچىلارغا ئاساسى قانۇندا بەلگۇلەنگەن ئاساسى پىرىنسىپ ئاساسىدا ۋەتەنپەرۋەرلىك تەربىيسى ،قانۇن تۇزۇم تەربىيسى ،ئىدىيە ئەخلاق تەربىيسى ،مەدىنيەت،پەن تېخنىكا تەربىيسى ئېلىپ بېرىپ ئۇقۇغۇچىلارغا پايدىلىق بولغان ئىجتىمائى پائالىيەتلەرنى قانات يايدۇرۇش .
4 – پۇتۇن سىنىپتىكى ئۇقۇغۇچىلارنى ئاسراش ، كۆڭۇل بۇلۇش ، ئۇقۇغۇچىلارنىڭ غۇرۇرىغا ھۆرمەت قىلىش ، ئەخلاقى ، ئەقلى ،جىسمانى جەھەتلەردىن ئۇمۇميۇزلىك تەرەققى قىلدۇرۇش.
5 – ئۇقۇغۇچىلارنىڭ قانۇنلۇق ھوقۇق مەنپەئەتىگە تاجاۋۇز قىلىش قىلمىشىنى ،ئۇقۇغۇچىلارنىڭ ئۇسۇپ يېتلىشىگە زىيانلىق بولغان قىلىمىشلارنى قەتئى چەكلەش .
6 - سىياسىي ئىدىيۋى سەزگۇرلىكى ۋە ئۇقۇ- ئۇقۇتۇش كەسىپي سەۋىيسىنى ئۆزلىكسىز ئۆستۇرۇش .





47 . ئۇقۇتقۇچىلارنىڭ ھوقۇقى
1 . ئۇقۇ – ئۇقۇتۇش پائالىيىتىنى ئېلىپ بىرىش ، ئۇقۇ- ئۇقۇتۇش ئىسلاھات ۋە تەجىرىبلەرنى قانات يايدۇرۇش .
2 . پەن – تەتقىقات بىلەن شۇغۇللىنش ، تەجىرىبە ئالماشتۇرۇش ، كەسىپى پائالىيەتلەرگە قاتنىشىش ، كەسىپى پائالىيەتتە پىكىرنى ئوتتۇرىغا قۇيۇش .
3 . ئۇقۇغۇچىلارنىڭ ئۈگىنىش ۋە تەرەققىياتىغا يىتەكچىلىك قىلىش ، ئۇقۇغۇچىلارنىڭ ئەخلاقىنى ۋە نەتىجسىنى بىكىتىپ باھالاپ چىقىش .
4 . ۋاقىتدا مائاش ۋە پاراۋانلىق تەمىنات ئېلىش ، يازلىق ، قىشلىق تەتىل ۋاقىتىدىن بەھرىمان بۇلۇش .
5 . مەكتەپنىڭ ئۇقۇ – ئۇقۇتۇش ، باشقۇرۇش خىزمىتى ۋە مائارىپ نازارەت ئۇرۇنلىرنىڭ خىزمەتلىرىگە تەكلىپ – پىكىرى بىرىش . مەكتەپنىڭ ئىشىچى – خىزمەتچىلەر يىغىندا ياكى باشقا ۋەكىللەر يىغىندا ، باشقا شەكىل ئارقلىق مەكتەپنىڭ دىمۇكراتتىك باشقۇرۇش ئىشلىرىغا ئارلىشىش .
6 . بىلىم ئاشۇرۇش ياكى باشقا شەكىلدىكى  تەربيىلەشلەرگە  قاتنىشىش .



48 . ئۇقۇتقۇچى ، ئىشىچى – خىزمەتچىلەر  ۋەكىللەر
قۇرۇلىيىتىىنىڭ خىزمەت مەسئۇلىيىتى  

   1 . << ئادەم تەربىيلەش >> نى مەركەز ، مائارىپ ؛ئۇقۇتۇش سۈپىتنى نىشان قىلشتا چىڭ تۇرۇپ ، << 3 تەربىيە >> بۇيىچە ئىلغار بۇلۇشقا تىرىشىش ، مۇسابىقە پائالىيىتىنى چۇڭقۇر قانات يايدۇرۇپ ، مائارىپ ئسىلاھاتنى ئىلىگىرى سۈرۈپ ، جان دىل بىلەن ئۇقۇتقۇچى ، ئشىچى – خىزمەتچىلەرگە تايىنىپ ، مەكتەپنى ياخشى باشقۇرۇش .
   2 . پۈتۈن مەملىكەت خەلىقىنىڭ ئۇمۇمى مەنپەتنى قوغداش بىلەن بىللە ئۇقۇتقۇچى ، ئىشىچ – خىزمەتچىلەرنىڭ ئەھۋالىغا كۆڭۈل بۆلۈپ ، ئۇلارنىڭ قىيىنچىقى ۋە ئەندىشلرىنى تۈگۈتۈپ ، ئەمەلى ئىشلەپ ، ياخشى ئىشلارنى كۆپلەپ بىجىرىپ ، مائارىپ ئىشچلار ئۇيۇشمىسنىڭ ئۇقۇتقۇچى ، ئىشىچى – خىزمەتلەر بىلەن ئالاقە باغلاشتىكى ۋاسىتلىك ۋە كۆۋرۈكلۈك رولىنى جارى قىلدۇرۇش .
   3 . ئۇقۇتقۇچى ،  ئىشىچى – خىزمەتچىلەر قۇرۇلىتىيىنى ئاساسى شەكىل قىلغان دىمۇكراتتىك مەركەزلەشتۇرۇش تۈزۈمىنى ئورنىتىپ ۋە ئۇنى مۇكەممەللەشتۇرۇپ ، ئۇقۇتقۇچى ، ئىشىچى – خىزمەتچىلەر تۈرلۈك ھوقۇق ، مەجبۇرىيەتلىرىنى ئەستايىدىل ئەمەلىيلەشتۇرۇپ ، ئۇقۇتقۇچى ، ئىشىچى – خىزمەتچلەرنىڭ مەكتەپتىكى خۇجايىنلىق ئورنىغا ھەقىقى كاپالەتلىك قىلىپ ، ئىشچىلار ئۇيۇشمىسنىڭ دىمۇكراتتىك قاتنىشىش فونكىسىيسىنى جارى قىلىدۇرۇش .
   4 . ئۇقۇتقۇچى ، ئىشىچى – خىزمەتچىلەرنىڭ  ئىدىيە ، سىياسى ، كەسىپى ، ئەخلاق ۋە مەدىنىيەت كەسىپى ماھارىتى قاتارلىق كەسىپى ساپالىرنى ئۆستۇرۇپ ، << غايىلىك ، ئەخلاقىلىق ، مەدەنىيەتلىك ئىنتىزامچان >> بولغان ئۇقۇتقۇچى ، ئىشىچى – خىزمەتچلەر قۇشۇنىنى  تىرىشىپ قۇرۇپ چىقىپ ، ئىشىچلار ئۇيۇشىمسىنىڭ تەربىيلەش فونكىسيسىنى جارى قىلدۇرۇش .
   5 . پارتىيە رەھبەرلىكىدە چىڭ تۇرۇپ ، تۈرلۈك تەشكىلى تۈزۈملەرنى ئورنىتىپ ۋە مۇكەممەللەشتۇرۇپ ، ئىشچىلار ئۇيۇشىمسىى نىزامنامىسى بۇيىچە خىزمەتچىلەرنى مۇستەقىل ، ئۆز – ئۆزىگە خۇجا بولغان ھالدا ، تەشەببۇسكارلىق بىلەن قانات يايدۇرۇپ ، ئىشچلار ئۇيۇشمىسىنىڭ تۈرلۈك خىزمەتلىرىنى جانلاندۇرۇش .
   6 . ئىشىچلار ئۇيۇشىمسىنىڭ رەھبەرلىك بەنزىسى ساغلام ، كۈچلۈك بۇلىشى ،
<< 4 لەشتۇرۇش >> ئۆلچەمگە ئۇيغۇن بۇلىشى ، ئامما بىلەن قۇيۇق مۇناسۋەت ئورنىتىپ ، جان دىل بىلەن ئۇقۇتقۇچى ، ئىشىچى – خىزمەتىچلەر ۋەكىلى ۋە سىرداش دوستىغا ئايلىنىش .


49 . ئۇقۇغۇچىلار ئۇيۇشمىسنىڭ خىزمەت مەسئۇلىيىتى
   ئۇقۇغۇچىلار ئۇيۇشمىسى يۇقىرى دەرىجلىك ئۇقۇغۇچىلار بىرلەشمىسى ۋە مەكتەپ پارتىيە تەشىكىلى رەھبەرلىكىدىكى ئۇقۇغۇچىلارنىڭ ئاممۋى تەشكىلاتى ، ئاساسى مەسئۇلىيەتلىرى تۈۋەندىكىچە :
   1 . مەكتەپنىڭ تەلىم – تەربىيە ، ئۇقۇتۇش خىزمەتلىرگە ماسلىشىپ ، ئۇقۇغۇچىلارنى نەزەىرىيە بىلىملىرىنى ئۈگىنشىكە يېتەكلەش .
   2 . كۆپ خىل شەكلىدىكى پائالىيەتلەرنى قانات يايدۇرۇپ ، ئۇقۇغۇچىلارنى ئەتراپلىق يېتلىشكە يېتەكلەش .
   3 . ئۇقۇغۇچىلارنىڭ ئىدىيە ، ئۈگىنىش ،تۇرمۇش ۋە تەن ساغلاملىقىغا كۆڭۈ بۆلۈپ ، ياخشى مۇلازىمەت قىلىش .
   4 . مەكتەپ رەھبەرلىرى ۋە پارتىيە ، ئىتتىپاق تەشىكىلاتىغا ئۇقۇغۇچىلارنىڭ پىكىر ۋە تەكلىپلىرنى دائىم ئىنكاس قىلىپ ، ئۆز خىزمتىدىن دوكلات بىرىپ تۇرۇش كېرەك .

. ئىتتىپاق كومتىتى سېكرىتارىنىڭ خىزمەت مەسئۇلىيىتى
    مەكتەپ ئىتتىپاق كومتىتى سېكرىتارى پارتىيە ياچايكىسى رەھبەرلىكىدە ، ئىتتىپاق كومتىتىنىڭ بارلىق خىزمەتلىرىگە رىياسەتچىلىك قىلىدۇ . ئاساسلىق خىزمەت مەسئۇلىيىتى تۈۋەندىكىچە :
  1 . پارتىيە ياچايكىسى ۋە يۇقىرى دەرىجىلىك ئىتتىپاق كومتىتنىڭ قارارلىرىنى ئىزچىل ئىجرا قىلىپ ، پارتىيە ياچايكىسى ۋە يۇقىرى دەرىجىلىك ئىتتىپاق كومتىتى ئۇرۇنلاشتۇرغا خىزمەتلەرنى ئىجادچانلىق بىلەن ئورۇنلايدۇ .
   2 . ئىتتىپاق كومتىتىنىڭ خىزمەت پىلانى ، ئىتتىپاق كومتىتىنىڭ ھۆججەتلىرى ، يوليۇرۇقلىرىنى تۈزۈپ چىقىش ۋە تەستىقلاش خىزمىتىگە مەسئۇل بۇلىدۇ .
   3 . ئاساسى قاتلام تەشكلاتلارنىڭ ھەرتۈرلۈك خىزمەتلەرنى قانات يايدۇرۇش ئەھۋالىنى تەكشۇرۇپ ، بۇ ھەقتە تەكلىپ پىكىرلەرنى بىرىشكە يىتەكچىلىك قلىدۇ .
   4 . ئاساسى قاتلام تەشكلاتلارنىڭ قۇرلىشىغا يىتەكچىلىك قىلىش ۋە ئىتتىپاق ئەزالىرىنىڭ سالاھىيىتنى تەكشۇرۇپ تەستىقلاشقا مەسئۇل بۇلىدۇ . ئۇقۇغۇچىلارنى ئىتتىپاق كومتىتى تەشكلىنىڭ ئەتراپىغا زىچ ئۇيۇشتۇرۇش ، ئۇقۇغۇچىلارىنىڭ ئىتتىپاقلىشىپ ئالغا بېسشىنى ئىلىگىرى سۈرۈش  .
   5 . ئىتتىپاق ياچايكىسىنىڭ ئىنىتىزامى ئىسىتىل قۇرۇلۇشىغا مەسئۇل بۇلىدۇ .
   6 . ئىتتىپاق بەدەل پۇلى ۋە ئىتىتىپاق تەشكلىنىڭ پائالىيەت خىراجىتىنىڭ كىرىم – چىقىملىرىنى تەكشۇرۇش ، تەستىقلاشقا مەسئۇل بۇلىدۇ .
   7 . مەكتەپ پارتىيە ياچايكىسى ۋە ئەخلاق تەربىيە خادىملىرىغا ماسلىشىپ ، ئۇقۇتقۇچى . ئۇقۇغۇچىلانىڭ سىياسى ئىدىيۋى خىزمەتلەرنى ئىشلەشكە مەسئۇل بۇلىدۇ .
  8 . تەشكىلى تۈزۈمىگە يۈكسەك دەرىجىدە بويسۇنۇپ ، خىزمەت ئورنىدا چىڭ تۇرۇش ، ۋاقىتتىن ئۈنۈملۈك پايدىلىنش ، سەۋەبسىز خىزمەت تاشلىماسلىق ، كېچىمەسلىك ، بالدۇرۇ قايتىماسلىق ، ئىشى چىقىپ قالغاندا ، مەكتەپ مۇدىردىن رۇخسەت سۇرۇش ، يوقلىما تۈزۈمىنى ياخشى ئىجرا قلىپ ، نازارەتچىلىكىنى كۈچەيىتىش لازىم .
9 .   ئاممۋى مۇناسۋەتكە ، يولداشلار ئارا ئىتتىپاقلىققا ، ئىناق خىزمەت مۇھىتى بەرپا قىلىشقا ئەھىمىيەت بىرىش لازىم .
  10 .  ئىشخانا تازىلىقىغا دىققەت قىلىپ ، ئىشخانا مۇھىتىنى گۈزەللەشتۇرۇشكە تۇلۇق ئەھمىيەت بىرىپ ، ياخشى خىزمەت شارائىتى  ھازىرلاش ، خىزمەت ۋاقىتدا مەكتەپ فورمىسى كېيىش ، كارتوچكا ئېسىش .





51 . قىز – ئاياللار خىزمىتگە مەسئۇل خادىملارنىڭ خىزمەت مەسئۇلىيتى
   1 . مەكتەپ پارتىيە ياچايكىسنىڭ رەھبەرلىكىدە تۆت ئاساسى پىرىنسىپتا چىڭ تۇرۇش ، پارتىينىڭ لۇشىيەن ، فاڭىجىن – سىياسەتلىرنى پائال تەشۋىق قىلىش ، ئىزچىللاشتۇرۇش ۋە ئىجرا قىلىش . ا
   2 . ئاياللار خىزمىتگە دائىرى ھۆججەت ، ماتىرىياللارنى ۋاقىتدا ئۈگىنىش ، ھەر دەرىجىلىك ئاياللار قۇرۇلىتىينىڭ روھىنى تەشۋىق قىلىپ ، ئەمەلىيلەشتۇرۇش ، ئاياللار خىزمىتنىڭ لۇشىيەن ، فاڭىجىن – سىياسەتلىرنى ۋە ئاياللار بىرلەشىمىسنىڭ نىزامنامىسنى پۇختا ئىگىلەش .
   3 . ئاياللار خىزمىتىنى ، ھەر مىللەت ئاياللىرنى قىزغىن سۆيۈش ، ئۇلارنى ئىتتىپاقلاشتۇرۇپ ، ئۇلارنىڭ ئىززەت ھۆرمىتىنى ساقلاش ، ئۆزىگە ئىشىنىش ، مۇستەقىل ياشاش ، قۇدرەتلىك بۇلۇشتەك روھىنى جارى قىلىدۇرۇشقا يىتەكلەش ، ئۇلارنىڭ سىياسى ئىدىيۋى ۋە مەدەنىيەت ساپاسىنى تىرشىپ ئۆستۇرۇش ، << 3 نى ئۈگىنىش >>  << 3 تە بەسلىشىش >> پائالىيىتىنى قانات يايدۇرۇش .
   4 . ئاياللار ، بالىلار ئۈچۈن قىزغىن مۇلازىمەت قىلىش ، ئۇلار ئۈچۈن ھەقىقى خىزمەت قىلىش ئىدىيسىنى تىكلەش ، ئۇلارنىڭ ئىللىق ئائىلىسى بۇلۇش .
   5 . ئاياللارنىڭ قانۇنى ھۇقۇق – مەنپەتىنى قوغداش ، ئۇلارنىڭ ئۈگىنىش ۋە تۇرمۇشىغا كۆڭۈل بۆلۈش ، ئۇلارنىڭ پىكىر – تەلەپلىرنى ئىنكاس قىلىش ، ئەر – ئاياللار باراۋەر بۇلۇشنى تىرشىپ ئىشقا ئاشۇرۇش ، ئاياللارنىڭ ئەمگىكىنى قەدىرلەش ، ئاياللارغا ياخشى ئىش قىلىپ بىرىش .
   6 . ئىلغار ۋە مۇنەۋۋەر ئاياللارنىڭ ئىش ئىزلىرنى تۇنۇشتۇرۇش ، ئاياللارنىڭ ئىشتىن سىرىتىقى تۇرمۇشىغا كۆڭۈل بۆلۈش ، ئۇلارنىڭ ئالاھىدىلىكىگە ئاساسەن ئۇلارنىڭ روھى ۋە جىسمانى سالامەتلىكىگە پايدىلىق مەدەنىي تەنتەربىيە پائالىيەتلىرنى قانات يايدۇرۇش .
   7 . مۇناسۋەتلىك تارماقلارنىڭ ياردىمى ، ماسلىشىشىنى تەشەببۇسكارلىق بىلەن قولغا كەلتۇرۇپ ، ھەر دەرىجىلىك پارتكوم ۋە يۇقىرى دەرىجلىك ئاياللار بىرلەشمىلىرى تاپشۇرغان ۋەزىپلەرنى جان دىل بىلەن ئۇرۇنلاش .
.


پىئونىرلار باش ئەترەت يېتەكچىسىنىڭ خىزمەت مەسئۇلىيىتى

   1 . پارتىيە ياچايكىسى رەھبەرلىكىدە ، ئەخلاق تەربىيە خادىملىرىغا ماسلىشىپ ، پىئونىرلار ۋە ئۇقۇغۇچىلار ئەخلاق ، ئۈگىنشىتە ئالغا بىېسىش جەھەتتكى خىزمەتلەرىنى ياخشى ئىشلەش ، ئۇقۇغۇچىلارنىڭ پىئونىرلار ئەترىتى تەشكلىنىڭ ئەتراپىغا زىچ ئۇيۇشتۇرۇش ، ئۇقۇغۇچىلارنىڭ ئىتتىپاقلىشىپ ئالغا بېسىشىنى ئىلىگىرى سۈرۈش .
  2 . خىزمەتتە ئەستايىدىل بۇلۇش ، يېڭلىق يارىتىش روھىغا ئىگە بۇلۇش ۋە پىئونىرلارنى شۇ ئاساستا تەربىيلەش  .
  3 . پىئونىرلارنى جاپاغا چىداش ئىرادىسى بولغان ، ئاكىتىپ پائالىيەتچان بۇلۇش روھىدا تەربىيلەش  .
  4 . پىئونىرلارنى يىتەكچىلىك قىلالايدىغان ، << بەش خىل ماھارەت >> تە يىتىلىگەن قىلىپ تەربىيلەش .
  5 . پىئونىرلار ئەتىرىنى ئىتتىپاقلاشقان ، قىزىللاشقان ۋە ئىختىساسلاشقان كوللىكتىپ قلىپ قۇرۇپ چىقىش .
  6 . پىئونىرلارنى ھەرقانداق ئىشتا باشلامچى بۇلالايدىغان قلىپ تەربىيىلەش .
  7 . پىئونىرلار ئەترىتىنى تەشكلى ئاپراتلىرى مۇكەممەل بولغان ئەترەت قىلىپ قۇرۇپ چىقىش ،
  8 . پىئونىرلار تەشكلىنىڭ تۈرلۈك قائىدە – تۈزۈملىرنى مۇكەممەللەشتۇرۇش ۋە ئىجرا قىلىش .
  9 . تەشكىلى تۈزۈمىگە يۈكسەك دەرىجىدە بويسۇنۇپ ، خىزمەت ئورنىدا چىڭ تۇرۇش ، ۋاقىتتىن ئۈنۈملۈك پايدىلىنش ، سەۋەبسىز خىزمەت تاشلىماسلىق ، كېچىمەسلىك ، بالدۇرۇ قايتىماسلىق ، ئىشى چىقىپ قالغاندا ، مەكتەپ مۇدىردىن رۇخسەت سۇرۇش ، يوقلىما تۈزۈمىنى ياخشى ئىجرا قلىپ ، نازارەتچىلىكىنى كۈچەيىتىش لازىم .
10  .   ئاممۋى مۇناسۋەتكە ، يولداشلار ئارا ئىتتىپاقلىققا ، ئىناق خىزمەت مۇھىتى بەرپا قىلىشقا ئەھىمىيەت بىرىش لازىم .   11 .  ئىشخانا تازىلىقىغا دىققەت قىلىپ ، ئىشخانا مۇھىتىنى گۈزەللەشتۇرۇشكە تۇلۇق ئەھمىيەت بىرىپ ، ياخشى خىزمەت شارائىتى  ھازىرلاش ، خىزمەت ۋاقىتدا مەكتەپ فورمىسى كېيىش ، كارتوچكا ئېسىش .



53 . تەجىرىبخانا خادىملىرى ۋە تەجىرىبە دەرسى ئۇقۇتقۇچىلىرنىڭ
خىزمەت مەسئۇلىيىتى
   1 . مەكتەپ تەجىرىبە ئۇقۇتۇش پىلانىنى ئىجرا قىلىش ، دەرسلىكتە بەلگىلەنگەن تەجىرىبە مەزمۇنى بۇيىچە ، مەكتەپىتكى تەجىرىبە سايمانلىرنىڭ سەپلىنش ئەھۋالىغا ئاساسەن مۇناسۋەتلىك ئۇقۇتقۇچىلارنىڭ ھەر خىل تەجىرىبە دەرسى ئۇقۇتۇش ۋەزىپلىرىنى ئۇرۇنلىشىغا ئاكتىپ ماسىلىشش .
   2 . تەجىرىبە سايمانلىرى ۋە ئەسۋابلىرىنىڭ ئالاھىدىلىكىنى ئشىلىتىش ، ئاسراش ۋە رىمۇنىت قىلىشنىڭ ئاساسى ئۇسۇللىرنى پىشىشىق ئىگىلەش ، تەجىرىبە جەرىيانىدا كۆرۇلگەن ئادەتتىكى كاشىلىلارنى بىر تەرەپ قىلالايدىغان بۇلۇش .
   3 . مۇناسۋەتلىك دەرسلىكىنى پىىششىق ئىگىلەپ ، ئۇقۇتۇش پروگىراممىسدا بەلگىلەنگەن كۆرسەتمىلىك تەجىرىبە ۋە گۇرۇپپىلارغا بۆلۈنۈپ ئېلىپ بېرىلىدىغان بارلىق تەجىرىبىلەرنىڭ مەزمۇنى ، قائىدىسى ، مەقسىدى ، تەلىپى ، مەشغۇلات تېخنىكىسىنى ئىگىلەش ۋە ئۇقۇتقۇچىلار ئوتتۇرىغا قويىغان تەجىرىبىگە ئائىت سوئاللارغا توغرا جاۋاپ بېرەلەيدىغان بۇلۇش .
   4 . ئۇقۇتقۇچىلارغا ياردەملىشىپ ، تەجىرىبە ئىشلەشتىن ئىلىگىرى مۇناسۋەتلىك تەييارلىق خىزمەتلىرنى ياخشى ئىشلەپ ، تەجىرىبىنىڭ بىخەتەر ئۇڭۇشلۇق ئېلىپ بىرلىشىغا كاپالەتلىك قىلىش ، تەجىرىبە ئۈنۈمىنىڭ ياخشى بۇلىشىنى كاپالەتكە ئىگە قىلىش .
   5 . ئۇقۇتقۇچىلار بىلەن بىرىلىكتە ئۇقۇغۇچىلار تەجىرىبىسىنى ياخشى تەشكىللەپ ، ئۇنىڭغا يىتەكچىلىك قىلىش ، تەجىرىبە خاتىرسىنى ياخشى يازدۇرۇش ، پائال شارائىت يارتىپ ، ئۇقۇغۇچىلارنىڭ دەرسىتىن سىرىتقى پەن – تېخنىكا پائالىيەتلەرگە ئۇيۇشتۇرۇش .
   6 . مەشغۇلات جەرىياندا ، تەجىرىبخانىنىڭ بىخەتەرلىك بەلگىلىملىرىگە قاتتىق ئەمەل قىلىش ، ۋەقە يۈز بەرگەندە ، بىر تەرەپ قىلىشنىڭ جىددى تەدبىرىلىرگە پىششىق بۇلۇش ، تەجىرىبە سايمانلىرى ،ئەسۋاپ – ئۈسكۈنلەرنى بىخەتەرلىك ئۆلىچىمىگە مۇۋاپىق بۇلۇشى ۋە كىشلەرىنىڭ بىخەتەرلىكىگە ھەقىقى كاپاتلىك قىلىش  . ا
   7 . تەجىرىبخانىنىڭ تۈرلۈك  قائىدە – تۈزۈملىرنى ياخشى ئىجرا قىلش .
   8 . ئۇقۇتۇش قۇراللىرنى ئۆزى ياسىيالايدىغان ۋە رېمۇنىت قىلالايدىغان بۇلۇش .
   9 . تەشكىلى تۈزۈمىگە يۈكسەك دەرىجىدە بويسۇنۇپ ، خىزمەت ئورنىدا چىڭ تۇرۇش ، سەۋەبسىز خىزمەت تاشلىماسلىق ، كېچىمەسلىك ، بالدۇرۇ قايتىماسلىق ، ئىشى چىقىپ قالغاندا ، مەكتەپ مۇدىردىن رۇخسەت سۇرۇش .
10. ۋاقىتتىن ئۈنۈملۈك پايدىلىنىپ ، بىكاردىن ۋاقىت ئۆتكۈزۈشىتىن قاتىتىق ساقلىنش ، ئىشخانا تەرتىپىگە قاتتىق ئەمەل قىلىپ ، باشقلارنىڭ خىزمەت ئىشلىشىگە تەسىر يەتكۈزمەسلىك ، ئاممۋى مۇناسۋەتكە ، يولداشلار ئارا ئىتتىپاقلىققا ، ئىناق خىزمەت مۇھىتى بەرپا قىلىشقا ئەھىمىيەت بىرىش لازىم .
  11 . تەجىرىبخانا تازىلىقىغا دىققەت قىلىپ ، تەجىرىبخانا مۇھىتىنى گۈزەللەشتۇرۇشكە تۇلۇق ئەھمىيەت بىرىپ ، ياخشى خىزمەت شارائىتى  ھازىرلاش ، خىزمەت ۋاقىتدا مەكتەپ فورمىسى كېيىش ، كارتوچكا ئېسىش .

54 . يىراق مۇساپلىق ئۇقۇتۇش ۋە يىراق مۇساپلىق ئۇقۇتۇش ئىشخانىسىنى باشقۇرۇغۇچى
خادىمىنىڭ خىزمەت مەسئۇلىيىتى
   1 . ئېلىكىتىرلەشكەن ئۇقۇتۇش ۋە ئېلىكىترونلۇق ئۇقۇتۇش ئەسۋابلىرنى ياخشى باشقۇرۇپ ، قۇشۇمچە ئەسۋاب – ئۈسكۈنە ۋە زاپچاسلارنى ياخشى ئاسراپ ، ئۇقۇ – ئۇقۇتۇش ئشلىرى ئۈچۈن ، ياخشى خىزمەت قىلىدۇرۇش .
   2 . ئېلىكىترونلۇق ئۇقۇتۇش ئۈسكۈنىلىرىنى ئشىلىتىش ۋە رىمۇنىت قىلىشقا دائىر بىلىملەرنى ئىگىلەپ ، ئەسۋاب – ئۈسكۈنىلەرنى ياخشى ساقلاش .
   3 . بىخەتەر باشقۇرۇشنى كۈچەيىتىپ ، مالىيە ھېساباتىنى تۇغۇزۇپ ، قەرەللىك ھالدا سېلشتۇرۇش ، مۈلۈكلەرنىڭ ھېساباتى ئېنىق ، توغرا بۇلۇش .
   4 . پائال شارائىت ھازىرلاپ ، ئېلىكىتىرونلۇق ئۇقۇتۇش ئۈسكۈنىلىرنىڭ ئشلىتلىش رولدىن ئۈنۈملۈك پايدىلىنىپ ، ئۇقۇتۇش خىزمىتنى ئىلگىرى سۈرۈش .
   5 . تىرىشپ كەسىپ ئىگىلەپ ، يېڭى تېخىنىكلارنى قۇبۇل قىلىش ، باشقۇرۇش سەۋىيىسىنى ئۆستۈرۈش .
   6 . مەكتەپ رەھبەرلىكى تاپشۇرۇغان ئېلىكىترونلۇق ئۇقۇتۇش خىزمىتىگە دائىر ھەر قانداق ۋەزىپىنى ياخشى ئۇرۇنلاش .
   7 . ئېلكتىرونلۇق ئۇقۇتۇش ئۈسكۈنىلىرى تۇرىدىغان ئۆيىنىڭ تازىلىقىنى ياخىشى قىلىش ۋە ئاسراش ، ھەر قانداق ۋاقىتتا پاكىز تۇرۇشقا كاپالەتلىك قىلىش .
   8 . تەشكىلى تۈزۈمىگە يۈكسەك دەرىجىدە بويسۇنۇپ ، خىزمەت ئورنىدا چىڭ تۇرۇش ، سەۋەبسىز خىزمەت تاشلىماسلىق ، كېچىمەسلىك ، بالدۇرۇ قايتىماسلىق ، ئىشى چىقىپ قالغاندا ، مەكتەپ مۇدىردىن رۇخسەت سۇرۇش ، ئۆز ئارا نازارەتچىلىكىنى كۈچەيىتىش لازىم .
9 . ۋاقىتتىن ئۈنۈملۈك پايدىلىنىپ ، بىكاردىن ۋاقىت ئۆتكۈزۈشىتىن قاتىتىق ساقلىنش ، ئىشخانا تەرتىپىگە قاتتىق ئەمەل قىلىپ ، باشقلارنىڭ خىزمەت ئىشلىشىگە تەسىر يەتكۈزمەسلىك ، ئاممۋى مۇناسۋەتكە ، يولداشلار ئارا ئىتتىپاقلىققا ، ئىناق خىزمەت مۇھىتى بەرپا قىلىشقا ئەھىمىيەت بىرىش لازىم .
  10 . ئىشخانا تازىلىقىغا دىققەت قىلىپ ، ئىشخانا مۇھىتىنى گۈزەللەشتۇرۇشكە تۇلۇق ئەھمىيەت بىرىپ ، ياخشى خىزمەت شارائىتى  ھازىرلاش ، خىزمەت ۋاقىتدا مەكتەپ فورمىسى كېيىش ، كارتوچكا ئېسىش .

55 . كۈتۈپخانا ، قىرائەتخانا باشقۇرغۇچى خادىملىرنىڭ
خىزمەت مەسئۇلىيىتى
   1 . ئۆز خىزمىتنى قىزغىن سۆيۈش ، << مۇلازىمەت بىرىنجى >> دىگەن ئىدىيىنى تۇرغۇزۇش ، تەشەببۇسكار ، قىزغىن ، ئەدەپلىك ، سەمىمى بۇلۇش ، كىتاپخانلار ئۈچۈن مەدىنىيەتلىك ، ئەدەپلىك ، راھەت ، جىمىجىت كىتاپ كۆرۈش ، ئارىيەت ئېلىش مۇھىتى يارىتىپ بىرىش .
   2 . يېڭى كىتاپ – ژورناللارنى نوقتىلىق ، پىلانلىق سېتىۋىلىپ ، كىتاپ – ژورناللارنىڭ مۇقىم مۈلۈك ھېساباتىنى ئۆز ۋاقىتىدا تۇرغۇزۇپ ۋە مۇكەممەللەشتۇرۇپ ، ھېسابات بىلەن مۈلۈكىنى نەقلەشتۇرۇپ تۈرۇش .
   3 . يېڭدىن كەلگەن كىتاپ – ژورناللارنى ۋە ماتىرىياللارنى توغرا ، قېلىپلاشقان تۈرلەر بۇيىچە ئايرىپ قۇيۇش ، مۇندەرىجە تۇرغۇزۇش ئىشىنى قائىدە بۇيىچە تەپىسىلى ئىشلەش ، يېڭدىن كەلگەن كىتاپ – ژورنال ۋە ماتىرىياللارنى ئۆز ۋاقىتدا سېتىۋلىش ، يېڭى كىتاپ – ژورناللارنى ۋاقىتدا كىتابخانلار بىلەن يۈز كۈرۈشتۈرۈش .
   4 . يېڭى كتاپلار كىرگۈزۈلۈپ 3 كۈن ئىچىدە تۈر نۇمۇرىنى بىكتىپ بۇلۇش ،
   5 . يىرتىلغان ، يۈتكەن كتاپ – ژورناللارنى دەرھال تىزىملاپ ، ئورنىنى تولدۇرۇش خىزمىتىنى ياخشى ئىشلەش .
   6 . كۈتۈبخانا ، قىرائەتخانىنىڭ باشقۇرۇش ، ئارىيەت بىرىش ، بەلگىلىمە – تۈزۈملىرىنى قاتىتىق ئىجرا قىلىش .
   7 . تەشكىلى تۈزۈمىگە يۈكسەك دەرىجىدە بويسۇنۇپ ، خىزمەت ئورنىدا چىڭ تۇرۇش ، سەۋەبسىز خىزمەت تاشلىماسلىق ، كېچىكمەسلىك ، بالدۇرۇ قايتىماسلىق ، ئىشى چىقىپ قالغاندا ، مەكتەپ مۇدىردىن رۇخسەت سۇرۇش ۋە ئۆز خىزمىتىنى ياخشى ئورۇنلاشتۇرپ قۇيۇپ قايىتىش .
8 . ۋاقىتتىن ئۈنۈملۈك پايدىلىنىپ ، بىكاردىن ۋاقىت ئۆتكۈزۈشىتىن قاتىتىق ساقلىنش ، ئىشخانا تەرتىپىگە قاتتىق ئەمەل قىلىپ ، باشقلارنىڭ خىزمەت ئىشلىشىگە تەسىر يەتكۈزمەسلىك ، ئاممۋى مۇناسۋەتكە ، يولداشلار ئارا ئىتتىپاقلىققا ، ئىناق خىزمەت مۇھىتى بەرپا قىلىشقا ئەھىمىيەت بىرىش لازىم .
  9 . بىخەتەرلىك تۈزۈملىرنى قاتتىق ئورنىتپ ئوغىرلقىتىن ،ئوتتىن ، سۇدىن ، مۇداپىيە كۈرۈش تەدبىرىلىرىنى ياخشى ئىشلەپ ، زىيانىنى ئەڭ تۈۋەن چەككە چۈشۈرۈش .
  10 . ئىشخانا تازىلىقىغا دىققەت قىلىپ ، ئىشخانا مۇھىتىنى گۈزەللەشتۇرۇشكە تۇلۇق ئەھمىيەت بىرىپ ، ياخشى خىزمەت شارائىتى  ھازىرلاش ، خىزمەت ۋاقىتدا مەكتەپ فورمىسى كېيىش ، كارتوچكا ئېسىش .





56 . ئۇقۇتۇش گۇرۇپپا باشلىقىلىرىنىڭ خىزمەت مەسئۇلىيتى
1 . ئۆز گۇرۇپپسىدىكى ئۇقۇتقۇچىلارنى پارتينىڭ مائارىپ فاڭجىننى ، پىداگوگىكا ۋە پسىخولوگىيە نەزەرىيسنى ئۈگنىشكە ، مائارىپ نەزىرىيسى سەۋىيسنى ئۆستۈرۈشكە تەشكللەش ، پارتىينىڭ مائارىپ فاڭجىننى ئۇمۇميۈزلۈك ئىزچىللاشتۇرۇش .
2 . مەكتەپىنىڭ خىزمەت پىلانىغا ئاساسەن ، ئۇقۇش باشلىنشىتىن بۇرۇن ئۇقۇتۇش تەتقىقات گۇرۇپپسىنىڭ خىزمەت پىلانىنى تۈزۈش ، پىلاننىڭ ئىجرا قىلىنىش ئەھۋالىنى قەرەللىك تەكشۇرۇپ تۇرۇش ، ماۋسۇم ئاخىردا ئۇقۇتۇش تەتقىقات گۇرۇپپسىنىڭ خىزمەت خۇلاسىسىنى يېزىپ چىقىش .
3 . ئۇقۇتقۇچىلارنى تەشكىللەپ قەرەللىك ھالدا ئۇقۇتۇش تەتقىقات پائالىيتىنى قانات يايدۇرۇش . مەسىلەن : ئۇقۇتۇش پروگىراممىسنى ئەستايدىل ئۈگنىشكە ، ئۇقۇتۇش ماتىرىياللىرنى چۇڭقۇر تەتقىق قىلىشقا تەشكىللەش ، ئۇقۇتقۇچىلارنىڭ ئۇقۇتۇش سۈرئىتى پىلانى ۋە ئۇقۇتۇش لايھىسى تۈزۈشىگە ھەيدەكچىلىك قلىش ، ئىكىسكۇرسىيە ۋە ئىلىمى مۇھاكىمە ئېلىپ بىرىش ، تەجرىبە ئالماشتۇرۇش ، ئۇقۇتۇش جەرىياندىكى مۇرەككەپ ۋە قيىن مەسلىلەرنى تەتقىق قىلىش ۋە ھەل قىلىش ، ئۇقۇتۇش ماترىياللىرى ۋە ئۇقۇتۇش مىتودىنى تەتقىق قىلىش ، ئۇقۇتۇش خىزمتىگە ئائىت گىزىت – ژورناللارنى دائىم كۈرۈپ تۇرۇش ، باشقا جايلارنىڭ ئۇقۇتۇش تەجرىبلىرنى ئۈگنىش ، يېڭىچە ئۇقۇتۇش ئۇسۇلىنى تۇنۇشتۇرۇش ، كوللىكتىپ دەرس تەييارلاش .
4 . ئىلىمى مۇدىرىغا ياردەملىشپ ، ئۆز گۇرۇپپسىدىكى ئۇقۇتقۇچىلارنىڭ دەرس تەييارلاش ، دەرس ئۈتۈش ، تاپشۇرۇق تەكشۇرۇش ، دەرستىن سىرىت كونسىلتاتسىيە قىلىش ، دەرستىن سىرىتقى كۇرژۇك پائالىيەتلىرىنى تەشكىللەش ئەھۋاللىرنى تەكشۇرۇپ تۇرۇش ، ئۇقۇغۇچىلارنىڭ ئۇقۇتۇشقا بولغان ئىنكاسىلىرنى ئاڭلاش ، ئۇقۇتقۇچىغا ياردەملىشىپ ئۇقۇتۇش خىزمتىنى ياخشىلاش .
5 . ئۆز گۇرۇپپسىدىكى ئۇقۇتقۇچىلارنى سىياسى – نەزىرىيە ئۈگنىشكە تەشكللەش ، مەكتەپ رەھبەرلىرىگە ئۇقۇتقۇچىلارنىڭ ئىدىيە ۋە خىزمەت ئەھۋالىنى ئىنكاس قلىپ تۇرۇش ، ئۇقۇتقۇچىلارنىڭ ئىدىيە ، ئۇقۇتۇش ۋە تۇرمۇش قاتارلىق تەرەپلەردىكى قېيىنچىلىقلىرنى تىرىشىپ ھەل قىلىپ بىرىش ، ئۇقۇتۇش ۋەزىپسىنى ئاكتىپلىق بىلەن ئۇرۇنلاپ ، ئۇقۇتۇش سۈپىتنى ئۆستۈرۈش.
6 . يوقلىمىنى چىڭ تۇتۇش ، ئۆز گۇرۇپپسىدىكى ئۇقۇتقۇچىلارنى نۆۋەتچىلىك قىلىشقا تەشكىللەش ، گۇرۇپپىدا ئۇقۇتۇش تەتقىقاتى بىلەن شۇغۇللىنشتەك ياخشى كەيپىيات شەكىللەندۇرۇش ، يوقلىما ئەھۋالىنى ھەر ئايدا بىر قېتىم ئېلىمى بۆلۈمگە مەلۇم قىلىش  .
7 . ئۇقۇتقۇچىلارنى تەجرىبىخان ۋە ماتىرىيال ئۆيىنى ياخشى باشقۇرۇشقا ، ئۇنىڭدىن پاىدىلىنشقا يىتەكلەش ، ئۇقۇتۇش شارائىتىنى تىرىشىپ ياخشىلاش .

57 . سىنپ مۇدىرنىڭ خىزمەت مەسئۇلىيىتى
     1 . ئۇقۇغۇچىلارنى قىزغىن سۈيۈش ، كۈيۈنۈش ، ئۆز سىنىپىدىكى ئۇقۇغۇچىلارغا بولغان ئىدىىيۋى – سىياسى خىزمەتىنى ياخشى ئىشلەش ، ئۇقۇغۇچىلارنى ئۇقۇغۇچىلار قائىدسىگە رىئايە قىلىشقا دەۋەت قىلىش ، سىنىپ كوللىكتىپنى ئىنتىزامغا رىئايە قىلىدىغان ، ئىتتىپاقلىشىپ ئالغا ئېلگىرلەيدىغان ، تىرىشىپ ئۈگنىدىغان ، غەيرەت – شىجائىتى ئۇرغۇپ تۇرىدىغان كوللىكىتپ قىلىپ قۇرۇپ چىقىش ، ئۇقۇغۇچىلارنى ئەخلاقى ، ئەقلى ، جىسمانى جەھەتلەردە ئەتراپلىق يىتىلدۇرۇش .
   2 . دەرس ئۇقۇتقۇچىسى بىلەن دائىم ئالاقىلىشىش ، ئۇقۇغۇچىلارنىڭ ئىدىيۋى ئۈگنىش ئەھۋالىنى چۈشىنىپ ۋە تەتقىق قىلىپ تۇرۇش ، ئۇقۇغۇچىلارنى ئۈگنىش مەقسىتىنى ئايدىڭلاشتۇرۇشقا  ، ئۈگىنىش  پوزىتسىيسىنى توغرىلاشقا ، ئۈگنىش ئۇسۇلىنى ئىسلاھ قىلىپ ، ھەر قايسى پەنلەرنى ياخشى ئۈگنىپ ، ياخشى نەتىجە قازىنىشقا يىتەكلەش .
   3 . ئۇقۇغۇچىلارنىڭ تۇرمۇشى ۋە سالامەتلىكىگە كۈڭۈل بۆلۈش ، ئۇلارغا بولغان باشقۇرۇشنى كۈچەيتىىش ، ئۇقۇغۇچىلارنى مەدەنىيەت ، تەنتەربىيە پائالىيەتلىرىگە قاتنشىشىقا ، تازىلىققا ئەھمىيەت بىرىشكە ، ياخشى تۇرمۇش ئادىتى يىتىلدۇرۈشكە يىتەكلەش .
   4 . سىنىپ ھەيئىتىنى ياخشى تەشكىللەش ، ئىتتىپاق ۋە پىئونىرلار پائالىيتىنى قانات يايدۇرۇشقا يىتەكچلىك قىلىش .
   5 . ئۇقۇغۇچىلارنى ئىشلەپچىقىرىش ئەمگىكىگە قاتنششىقا يىتەكلەش ، دەرستىن سىرىتقى پائالىيەتلەرگە يىتەكچىلىك قىلىش ، دەرس ئۇقۇتقۇچىلىرىغا ماسلىشىپ ، دەرستىن سىرىتقى پائالىيەتلەرنى قانات يايدۇرۇش .
   6 . ئۇقۇغۇچىلارنى ئائىلىسى ۋە جەمىيەتتىكى مۇناسۋەتلىك تەرەپلەر بىلەن ئالاقلىشىپ ، ئۇقۇغۇچىلارنى تەربىيلەش خىزمتىنى ئورتاق ياخشىلاش .

58 . ئۇقۇتقۇچىلارنىڭ خىزمەت مەسئۇلىيىتى
ئۇقۇتقۇچىلارنىڭ تۈپ ۋەزىپسى بىلىم بىرىپ ئادەم تەربىيلەش بۇلۇپ ، ئاساسلىق مەسئۇلىيتى تۈۋەندىكىچە :
1 . پارتىينىڭ مائارىپ ئىشلىرىغا سادىق بۇلۇپ ، پارتىيە ۋە دۆلەتىنىڭ مائارىپ فاڭجىنىنى ئۇمۇميۈزلۈك ئىزچىللاشتۇرىدۇ . مەكتەپىنىڭ ساپا مائارىپى لايھىسىنى ئەستايدىل يولغا قۇيۇپ ، مائارىپىنىڭ قانۇنىيتىگە ئەمەل قىلىپ ، بارلىق ئۇقۇغۇچىلارغا يۈزلىنشتە چىڭ تۇرۇپ ، ئۇقۇغۇچىلارنىڭ ساپاىسنى ئۇمۇميۈزلۈك ئۆستۈرۈپ ، بىلىم بىرىپ ئادەم تەربىيىلەش ، باشقۇرۇش ئارقلىق ئادەم تەربىيلەش ، مۇلازىمەت ئارقلىق ئادەم تەربىيلەشنى ئىشقا ئاشۇرۇپ ، ئۇقۇغۇچىلارنى ئەخلاقى ، ئەقلى ، جىسمانى ، گۈزەللىك جەھەتلەردىن ئەتراپلىق تەرەقىقى قىلىشقا يىتەكلەيدۇ .
2 . پارتيىنىڭ فاڭجىن ، سىياسەتلىرىنى تىرىشىپ ئۈگنىپ ، سىياسى نەزىرىيە سەۋىيسىنى ئۆستۈرىدۇ . ئۇقۇتقۇچىلىق كەسپى ئەخلاقى تەربىيلىنىشنى كۈچەيتىدۇ . ئۇقۇغۇچىلارغا سىياسى ، ئىدىيە ۋە ئەخلاق پەزىلەت تەربىيسى ئېلىپ بىرىشقا ئەھمىيەت بىرىپ ، سىنىپ مۇدىرىنىڭ خىزمتىگە پائال تەشەببۇسكارلىق بىلەن ھەمكارلىشدۇ .
3 . ئۇقۇغۇچىلارنى قىزغىن سۈيۈپ ۋە ئۇلارغا كۈيۈنۈپ ، ئۇقۇغۇچىلارنىڭ ئىنسانى غۇرۇرىنى ھۆرمەتلەپ ، ئۇقۇغۇچىلارنىڭ جىسمانى ۋە پىسىخىك ساغلاملقىنى قوغداپ ، قانۇن بۇيىچە  ئۇقۇتۇش ئېلىپ بىرىپ ، ئۇقۇغۇچىلارغا تەن جازىسى ياكى شەكلى ئۆزگەرگەن تەن جازاسى بىرىشتىن قەتىئى ساقلىندۇ .
4 . ئۆزى ئۈتۈۋاتقان دەرسىنىڭ ئۇقۇتۇش خىزمتى ۋە سۈپىتىگە مەسئۇل بۇلىدۇ . مەكتەپىنىڭ تەلىپىگە ئاساسەن پەنلەر ئۇقۇتۇش پىلانىنى تۈزۈپ ۋە يولغا قۇيۇپ ، ئۇقۇغۇچىلارنىڭ ئۈگنىش ئۇسۇلىنى ياخشىلىشغا يىتەكچىلىپ قىلىپ ، ئۇقۇغۇچىلاردا ياخشى بولغان ئۈگنىش ئادتىنى يىتىلدۇرىدۇ .
5 . دەرس ئۆلچىمى ۋە دەرسلىك كىتاپنى پىششىق ئىگەللەپ ، ئەستايدىل دەرس تەييارلايدۇ . دەرس لايھىسى يازماي ، تەسىتقلاتماي دەرسكە كىرىشتىن ساقلىندۇ ، دەرستىن كيىن خۇلاسە ۋە ئەسلىمە يېزىشىنى ئىشقا ئاشۇرىدۇ .
6 . دەرسخانا ئۇقۇتۇشىنى ئەستايدىل ياخشى تەشكىللەپ ، ئۇقۇتۇش مىتودىغا ئەھمىيەت بىرىپ ، 45 مىنۇت دەرس ۋاقتىدىن تۇلۇق پايدىلىنىپ ئۇقۇتۇش ئۈنۈمىنى ئۆستۈرۈپ ، دەرس ئۆلچىمدە بەلگىلەنگەن «ئۈچ ئۆلچەملىك نىشان» نى سان – سۈپەتكە كاپالەتلىك قىلغان ئاساستا تاماملايدۇ .
7 . تەلەپكە ئاساسەن ئۇقۇغۇچىلارغا مۇۋاپىق تاپشۇرۇق ئۇرۇنلاشتۇرۇپ ۋە تاپشۇرۇقىنى ۋاقتىدا تەكشۇرۇپ ئۆزگەرتىپ ، كەم قالغان تەرەپلەرنى ۋاقتىدا تۇلۇقلايدۇ . چارەكلىك ، ماۋسۇملۇق ئىمتىھانلارنىڭ سۈپەت ئانالىزىنى ياخشى قىلىپ ، ئۇقۇتۇشىتكى تەجرىبە ۋە يىتەرسىزلىكلەرنى ۋاقتىدا يەكۈنلەيدۇ .
8 . ئۇقۇتۇش تەتقىقات پائالىيتىگە ئاكتىپ قاتنىشىپ ، ئۇقۇتۇشتىكى ئاساسى ماھارەتىنى ياخشى يىتىلدۇرۇپ ، بەلگىلىك  سەۋىيدىكى ئۇقۇتۇش تەتقىقات ئىلىمى ماقالسى يېزىپ چىقىدۇ . خىزمەتداشلار ئارا ئۆز ئارا ئۈگنىپ ئارتۇقچىلقىنى قۇبۇل قىلىپ ، يىتەرسىزلىكلەرنى تۇلۇقلاپ ، خىزمەتتە ئۆز ئارا پىكىر ئالماشتۇرۇپ ، ئەستايدىل مۇھاكىمە قىلىپ ، ئۇقۇتۇش مىتودىنى ئۈزلۈكسىز ياخشىلاپ ، ئۇقۇتۇش سۈپىتىنى ئۆستۈرىدۇ .

1
61 . خۇجىلىق مۇدىرىنىڭ مەسئۇلىيىتى
خۇجىلىق مۇدىرى مەكتەپ مۇدىرىنىڭ رەھبەرلىكى ئاستىدا ، پارتىيىنىڭ مائارىپ فاڭجىنىغا رىئايە قىلىپ ، ئىقتىسادچىللىق بىلەن مەكتەپ باشقۇرۇش پرىنسپىغا ئەمەل قلىپ ، مەكتەپ مۇدىر بىلەن ماسلىشىپ ئۇقۇتقۇچى ، ئۇقۇغۇچىلار ئۈچۈن خىزمەت قىلىش ، خادىملار بىلەن بولغان ئتتىپاقلىقىنى ياخشىلاپ تۈۋەندىكى خىزمەتلەرنى ياخشى ئىشلەش لازىم .
  1 . ئۇقۇتۇش ماتىرىياللرىنىڭ سېتۋىلىنشى ، باشقۇرۇلىشى ۋە تەمىنلەش قاتارلىق خىزمەتلەرنى چىڭ تۇتۇش ، مەسىلەن : ئۇقۇتۇش ماتىرىياللىرى ، ئىشخانا ماتىرىياللىرى ، كۈتۈپخانا ئۈسكۈنلىرى ، تەنتەربىيە بۇيۇملىرى ، تەجىربىخانا ، ئىلىكىتىرلەشكەن ئۇقۇتۇش ئەسۋاپ – سايمانلىرى ، قاتارلىقلارنى سېتۋىلىشىنى چىڭ تۇتۇش ، ئۇقۇتۇش ۋە باشقا خىزمەتلەرنىڭ نۇرمال ئىشلىنشىگە كاپالەتلىك قىلىش كېرەك .
  2 . مەكتەپ مۈلىكىنى باشقۇرۇش مەكتەپنىڭ ئاساسى قۇرلۇشى ( رىمۇنىت قىلىش ) ، بارلىق ماتىرىياللار ، ئۈسكۈنە بۇيۇملارنى ياخشى ساقلاش ، ئاسراش ،  ئۇقۇتقۇچى ، ئۇقۇغۇچىلارنىڭ مەكتەپ مۈلكىنى ياخشى ساقلاش ، ئىشلىتىلىشىنى نازارەت قىلش لازىم .
  3 . مالىيەنى تۈزۈمىنى قاتتىق ئىجرا قىلىش ، خىراجەتلەرنى پىلان بۇيىچە ئىشلىتىش ، « ھۈكۈمەت سېتۋېلىش» ، « ئىككى كەچۈرۈم ، بىر ياردەم » سىياسىتنى قاتتىق ئىجرا قىلىپ ئۇقۇتۇش خىزمتىنىڭ نۇرمالىنى ئېلىپ بىرىلىشىغا كاپالەتلىك قلىش لازىم .
  4 . ئۇقۇتقۇچى ، ئۇقۇغۇچى ، ئىشچى – خىزمەتچىلەرنىڭ تۇرمۇش پاراۋانلىقىنى ياخشى ئىشلەش ، ئۇلارنىڭ تۇرمۇشى ۋە سالامەتلىكىگە كۆڭۈل بۆلىشى لازىم .
  5 . ئىقتىسادچىللىق بىلەن مەكتەپ باشقۇرۇش خىزمىتىنى قانات يايدۇرۇپ ، مەكتەپ شارائىتنى ياخشىلاش ، ئۇقۇغۇچىلارنى ماۋسۇمدا بىر قېتىم  قەرەللىك مەكتەپ ئىچىدە ئەمگەككە ئۇرۇنلاشتۇرۇش لازىم .
  6 . ئىلىمى بۆلۈم بىلەن بىرلىشپ ، ۋەتەنپەرۋەرلىك تازىلىق ھەركىتنى قانات يايدۇرۇپ ، پىلانلىق ھالدا مەكتەپنى كۆكەرتىش ، مەكتەپ قوروسىنى گۈزەللەشتۇرۇش خىزمىتنى ياخشى ئىشلەپ ، مەكتەپ مۇھىتىنىڭ ياخشى بولىشغا كاپالەتلىك قىلىپ ، ئۇقۇتقۇچى ، ئۇقۇغۇچلارغا گۈزەل ئۇقۇش شارائىتى ھازىرلاش لازىم .
  7  . مالىيە باشقۇرۇشتا پرىنسپتا قاتتىق تۇرۇش ، مەكتەپكە كۈيۈنۈپ ئشىلەش ، ھەر ئايدا بىر قېتىم مالىيە ئىشلىرنى ئاشكارلاش لازىم .
  8 . تەشكىلى تۈزۈمىگە يۈكسەك دەرىجىدە بويسۇنۇپ ، خىزمەت ئورنىدا چىڭ تۇرۇش ، ۋاقىتتىن ئۈنۈملۈك پايدىلىنش ، سەۋەبسىز خىزمەت تاشلىماسلىق ، كېچىمەسلىك ، بالدۇرۇ قايتىماسلىق ، ئىشى چىقىپ قالغاندا ، مەكتەپ مۇدىردىن رۇخسەت سۇرۇش ، يوقلىما تۈزۈمىنى ياخشى ئىجرا قلىپ ، نازارەتچىلىكىنى كۈچەيىتىش لازىم .
9 .   ئاممۋى مۇناسۋەتكە ، يولداشلار ئارا ئىتتىپاقلىققا ، ئىناق خىزمەت مۇھىتى بەرپا قىلىشقا ئەھىمىيەت بىرىش لازىم .
  10 .  ئىشخانا تازىلىقىغا دىققەت قىلىپ ، ئىشخانا مۇھىتىنى گۈزەللەشتۇرۇشكە تۇلۇق ئەھمىيەت بىرىپ ، ياخشى خىزمەت شارائىتى  ھازىرلاش ، خىزمەت ۋاقىتدا مەكتەپ فورمىسى كېيىش ، كارتوچكا ئېسىش .

62 . مالىيە ئىشخانىسى مۇدىرنىڭ خىزمەت مەسئۇلىيىتى
  1 . مەكتەپ مۇدىرنىڭ رەھبەرلىكىدە مالىيە بۆلۈمىنىڭ كۈندىلىك خىزمىتىگە مەسئۇل بۇلىدۇ . مالىيە قانۇن ، تۈزۈم ، بەلگىلىمىلىرنى ئىجرا قىلىدۇ . ئىچىكى مالىيە باشقۇرۇش تۈزۈمىنىڭ ئەمەلىيلىشىشىگە نازارەتىچىلىك قىلىدۇ .
   2 . مالىيە بۆلىمى خادىملىرىنىڭ كۈندىلىك خىزمىتنى باشقۇرۇپ نازارەت قىلىدۇ . مالىيە خىزمىتنى قەرەللىك ھالدا تەتقىق قىلىپ ، ۋاقىتدا ئۇرۇنلاشتۇرپ ، نازارەت قلىپ ، ئاق ھۆججەت ياكى ئۆزى ياسىۋالغان ساختا ، ئۆزگەرتىلىگەن تۇلۇقلانغان ھۆججەتلەرنىڭ بار – يوقلىقىنى قاتتىق تەكشۇرۇپ ، ئۇلارنىڭ زۆرۈر بولغان بۇغالتىرلىق تەرتىپلىرگە ئۇيغۇن – ئۇيغۇن ئەمەسلىكىنى ، بېجىرگۈچىنىڭ ئېنىق ئىمزاسى بار – يوقلىقىنى تەكشۇرۇپ ، خۇلاسلاپ ماڭىدۇ .
   3 . مەكتەپ مۇدىرىنىڭ ماقۇللىقى بىلەن ، ھەر يىللىق خىراجەت ئاتچوت جەدىۋلىنى تۈزۈپ چىقىپ ، مەمۇرىي يىغىنغا يوللاپ تەكشۇرۇتۇش . ھەر ئايلىق ھېسابات جەدىۋلىنى مەكتەپ مۇدىرى كۆرۈپ چىقىشى لازىم . ھەمدە مەكتەپ رەھبەرلىكىگە پايدىلىندىغان مۇۋاپىق تەكلىپ پىكىرنى ئوتتۇرىغا قۇيۇش .
   4 . ئەسلىدىكى ھېسابات خاتىرىسىنى قەرەللىك ھالدا ئۆلچەم بۇيىچە تەكشۇرۇپ چىقىش لازىم . بەلگىلىمىگە مۇۋاپىق كەلمىگەن ھېسابات تالۇنىنى قايتۇرۋىتىش لازىم . تەكشۇرۇپ چىققان تالۇنغا تامغا بىېسپ مەسئۇلىيەتنى ئايدىڭلاشتۇرۇش لازىم .
   5 . مەكتەپ مۈلۈك باشقۇرۇش خادىمىنىڭ مۈلۈكىنى تەكشۇرۇش ، ئىسكلاتقا كىرگۈزۈش ، چىقىرىش ، ئېنىقلاش قاتارلىق رەسمىيەتلەرنى ۋە ھېسابات خىزمىتىنى ياخىشى ئىشلەشكە نازارەتچىلىك قىلىش ، دۆلەت مۈلىكىنىڭ يۈتۈپ كەتمەسىلىكگە كاپالەتلىك قىلىش . مۇقۇم مۈلۈك ۋە مۈلۈكلەرنى بىراك قىلىشتا ، مۇقىم مۈلۈكلەرنى يوللاپ ، بىجىرىش رەسىميىتنى بىجىرگەندىن كىيىن ئاندىن ھېساباتىنى بىر تەرەپ قىلىش لازىم .
   6 . مالىيە ئارخىپنى تۇرغۇزۇش ، ئۆتكۈزپ بىرىش ، كۆيدۇرۇش خىزمىتىگە مەسئۇل بۇلىدۇ .
   7 . ھەر يىلى ئىيوننىڭ ئوتتۇرلىرىدىن ئىيولنىڭ باشلىرىغچە مالىيە بۆلىمىدىكى خادىملارنى تەشكىللەپ مالىيە بۇغالىترلىقىغا ئائىت  بەلىگىلىمە – نىزاملارنى ئۈگىنىپ ، مۇناسۋەتلىك ئۆلچەملەرنىڭ تەلىپىگە ئاساسەن ساقلانغان يىتەرسىزلىكلەر ئۈسىتىدە ئۆلىرى بىرى قېىتم تەكشۇرۇپ تەرتىپكە سېلىش ، قايسى مەسىللەرىنى مۇئەييەنلەشتۇرۇش ، قايسى مەسىللەرنى تۈزۈتىشىنى ئۇرۇنلاشتۇرىدۇ . ئىيول ۋە ئاۋغۇسىت ئايلىرىدا بارلىق مالىيە خادىملىرنى پۈتۈن ھېساباتىنى  بىر قېىتم قايتا تەكشۇرۇپ ، رەتلەپ چىقىشىقا تەشكىللەپ ، كېلەركى ئۇقۇش يىلى ئۈچۈن دۆلەتىنىڭ « ئىككى كەچۈرۈم ، بىر ياردەم » سىياسىتىنىڭ ئەملىلىششنى كاپالەتكە ئىگە قىلىشقا مەسئۇل بۇلىدۇ .  
   8 . ئاممىۋى مۇناسۋەتكە ، يولداشلار ئارا ئىتتىپاقلىققا ، ئىناق خىزمەت مۇھىتى بەرپا قىلىشقا ئەھىمىيەت بىرىش .
9 . ئىشخانا تازىلىقىغا دىققەت قىلىپ ، ئىشخانا مۇھىتىنى گۈزەللەشتۇرۇشكە تۇلۇق ئەھمىيەت بىرىپ ، ياخشى خىزمەت شارائىتى  ھازىرلاش ، خىزمەت ۋاقىتدا مەكتەپ فورمىسى كېيىش ، كارتوچكا ئېسىش .
  
63 . مالىيە – بۇغالتىرنىڭ خىزمەت مەسئۇلىيىتى
   1 . مەكتەپ مۇدىرىنىڭ رەھبەرلىكىدە ، مالىيە ئىشخانىسنىڭ كونكىرىت خىزمەتلىرىگە مەسئۇل بۇلىدۇ . مالىيە قانۇن – تۈزۈملىرىنى ئىجرا قىلىش ، مەكتەپنىڭ بۇغالتىرلىق باشقۇرۇش تۈزۈملىرنىڭ ئەمەلىيلىشىگە نازارەتىچلىك قىلىش .
   2 . مالىيە ئىشخانسىدىكى باشقا خىزمەتچى خادىملارنىڭ كۈندىلىك خىزمەتلىرنى باشقۇرۇپ ، نازارەتچىلىك ، يېتەكچىلىك قىلىش ھەمدە مالىيە خىزمەتلىرنى قەرەللىك تەكشۇرۇپ – تەتىقىق قىلىش ، ئۇرۇنلاشتۇرۇش ، خۇلاسلاپ تۇرۇش .
   3 . مەكتەپ مۇدىرنىڭ ھۇقۇق بەرگەن دائىرسىدە ھەر يىللىق خام چوت ۋە نەقچوتىنى ئشلەپ چىقىپ ، مەكتەپ مەمۇرىيىتنىڭ تەكشۇرۈشىگە تاپشۇرۇش . ھەر ئايلىق ھېسابات جەدىۋلىنى مەكتەپ رەھبەرلىرنىڭ كۆرۈپ چىقىشىغا يوللاش ھەمدە رەھبەرلىكىنىڭ پايدىلىنشى ئۈچۈن مۇۋاپىق تەكلىپ – پىكىرلەرنى ئوتتۇرىغا قۇيۇش .
   4 . ئەسلىدىكى تالۇن ۋە ھېسابات تالۇنلىرنى قائىدە بۇيىچە بىر – بىرلەپ تەكشۇرۇپ چىقىش ، ھەر تۈرلۈك چىقىمغا نازارەتچىلىك قىلىش ، قائىدىگە ئۇيغۇن بولىمغان تالۇنلارنى قايتۇرۋىتىش ، تەكشۇرۇپ ، سېلىشتۇرۇپ چىققان تالۇنلارغا تامغا بېسىپ مەسئۇلىيەتنى ئايدىڭلاشتۇرۇش .
   5 . مەكتەپ مۈلۈك باشقۇرغۇچىنىڭ مۈلۈكلەرنى ياخشى تەكشۇرۇپ ئۆتكۈزۈۋىلشىغا ، مال – مۈلۈكلەرنى ئىسىكلاتقا كىرگۈزۈش ، چىقىرىش رەسمىيەتلىرنى ۋە ھېسابات قىلىش ، خاتىرلەش قاتارلىق خىزمەتلەرنى ياخىشى ئىشلىشىگە نازارەتچىلىك قىلىش ، دۆلەتىنىڭ مال – مۈلۈكىنىڭ يۇقلىپ كەتمەسلىكىگە كاپالەتلىك قىلىش ، مۇقىم مۈلۈكلەرنى براكقا چىقىرىش ئۈچۈن رەسىمىيىتىگە ئاساسەن يوللاپ تەستىقلاتقاندىن كىيىن ، ئاندىن ھېساباتىنى بىرتەرەپ قىلىش .
   6 . بۇغالتىرلىق ئارخىپىنى تۇرغۇزۇش ، مۇپەتتىش قىلىش خىزمىتىگە مەسئۇل بۇلۇش .
   7 . بىخەتەرلىك تۈزۈملىرىنى قاتتىق ئورنىتىپ ، ئوغرىلىقىتن ، ئوتتىن ، سۇدىن مۇداپىيە كۆرۈش تەدبىرلىرنى ياخشى ئشىلەپ ، زىيانىنى ئەڭ تۈۋەن چەككە چۈشۈرۈش .
   8 . ئىشخانا تازىلىقىغا دىققەت قىلىپ ، ئىشخانا مۇھىتىنى گۈزەللەشتۇرۇشكە تۇلۇق ئەھمىيەت بىرىپ ، ياخشى خىزمەت شارائىتى  ھازىرلاش ، خىزمەت ۋاقىتدا مەكتەپ فورمىسى كېيىش ، كارتوچكا ئېسىش .

64 . كاسىسرىنىڭ خىزمەت مەسئۇلىيىتى
   1 . مەكتەپ كاسىسىرى ھېساپ ئالاقىلاشقۇچى ، مەكتەپنىڭ كۈندىلىك نەق پۇل كىرىم – چىقىم ئشلىرى ، ھەر تۈرلۈك خىراجەت ۋە كىرىم - چىقىم قىلىش ، نەق پۇل ھېساباتى ، بانكا ھېساباتى ، قاتارلىق خىزمەتلەرنى بىجىرشكە مەسئۇل بۇلىدۇ .
   2 . دۆلەت مەبلىغىنىڭ بىخەتەرلىكىگەكاپالەتلىك قىلىش ، كۈندىلىك خىزمەت ئاخىرلاشقاندا ، نەق پۇل ، چەك ، تامىغىلارنى بىخەتەر ئىشكاپقا سېلىپ ساقلاش ، بەلگلىمىدىن ئاشقان نەق پۇلىنى بانىكىغا قۇيۇش ، ئىشخانىدا بەلگىلىمىدىن ئارتۇق پۇل ساقلىماسلىق .
   3 . نەق پۇل چىقىم قىلغاندا چۇقۇم قائىدىگە ئاساسەن ، ئەسلىدىكى تالۇنىنى تەكشۇرۇپ چىقىش ، قائىدىگە ئۇيغۇن بولىمىغان تالۇنىنى قايتۇرۋىتىش ، ئاق ھۆججەتىنى ئاتچوت قىلىشتىن قاتتىق ساقلىنىش ، چىقىم قىلىنىپ بولغان تالۇنغا تانغا بېسىش ، كىرىم قىلىنغان نەق پۇلىنى بىۋاستە چىقىم قىلماسىلىق ، 500 يۈەندىن ئاشقان نەق پۇلىنى شۇ كۈنىلا بانكىغا قۇيۇۋىتىش كېرەك .
   4 . خىراجەتىنىڭ كىرىم – چىقىم ، تەستىق سېلىش تەرتىپىىگە قاتتىق رىئايە قىلىش ، چەك ئشىلەتكەندە رەھبەرلىك تەستىقلاش ، ئىشلەتكەن چەكىنى رەت بۇيىچە تىزىملاپ چىقىش ، كاسىسر پۇل ياكى چەك تاپشۇرۇۋالغاندا چۇقۇم شۇ ۋاقىتىنىڭ ئۆزىدىلا مەخسۇس ئىشلىتىدىغان تالۇن كېسىش ، تالۇنىنى بۇغالىتىر ساقلاش كېرەك .
   5 . نەق پۇل ھېساباتىنى يېزىپ مېڭىش ۋە بانكا ھېساباتىنى يېزش بەلگىلىمىسى بۇيىچە ھېسابات دەپتىرىنى تىكىش ، ئەسلىدىكى تالۇندىكى نوقسانلارنى تەكشۇرۇپ چىققانىدىن كىيىن ، كۈندىلىك ھېساباتىنى خاتاسىز خاتىرىلەپ مېڭىش ، ھېساباتىنىڭ سانلىرى ئېنىق بولۇش ، كۈندە خاتىرىلەپ ، ئايىدا خۇلاسىلەش ، ئارتۇق ، كەم چىققان پۇللارىنى ۋاقىتىدا رەھبەرلىككە دوكلات قىلىپ بىر تەرەپ قىلىش .
   6 . ھەر ئايدا بانكا ئامانەت پۇلىنى ۋە بانكا ھېساباتىغا كىرمىگەن ھېساباتىنى سۇراپ ، تەكشۇرۇپ تۇرۇش ، ئىككى ئايدىن ئېشىپ كەتكەن ھېساباتقا كىرمىگەن ھېساباتىنى ۋاقىتىدا رەھبەرلىككە ئىنكاس قىلىپ ، ئىش بىجىرگۈچى خادىملارنى تىزدىن بىجىرىشكە ھەيدەكچلىك قىلىش ، ئادەتتىكى بانكا ھېسابات جەدىۋىلى بىلەن تەڭشەش جەدىۋىلىنى ياخشى ساقلاپ ، يىل ئاخىرىدا تۈپلەپ چىقىش .
   7 . بىخەتەرلىك تۈزۈملىرنى قاتتىق ئورنىتپ ئوغىرلقىتىن ،ئوتتىن ، سۇدىن ، مۇداپىيە كۈرۈش تەدبىرىلىرىنى ياخشى ئىشلەپ ، زىيانىنى ئەڭ تۈۋەن چەككە چۈشۈرۈش .
   8 . ئىشخانا تازىلىقىغا دىققەت قىلىپ ، ئىشخانا مۇھىتىنى گۈزەللەشتۇرۇشكە تۇلۇق ئەھمىيەت بىرىپ ، ياخشى خىزمەت شارائىتى  ھازىرلاش ، خىزمەت ۋاقىتدا مەكتەپ فورمىسى كېيىش ، كارتوچكا ئېسىش .

65 . مەكتەپ ئىسكىلاتىنى باشقۇرغۇچى خادىمىنىڭ خىزمەت مەسئۇلىيتى
   1 . خىزمەتتە مەسئۇلىيەتچان بۇلۇش ، تۈزۈم بۇيىچە ئىش بىجىرىش ، يۈز خاتىرە قىلماسىلىق .
   2 . مۇقىم مەبلەغ ھېساباتى ۋە ھەر خىل بۇيۇملارنىڭ ھېساباتىنى ئېنىق تۇرغۇزۇش ، ھەر ماۋسۇمىنىڭ ئاخىرىدا ئۇمۇمىيۈزلۈك ئېنىقلاپ مېڭش ، ھەر قانداق پائالىيەتلەردىن كىيىن ئشىلەتكەن مۈلۈكلەرىنى رەتكە سېلىپ ، ئېنىقلاپ چىقىش .
   3 . ماددى مۈلۈكلەرنى ساقلاشتا ، مۈلۈك بىلەن ھېسابات بىردەك بۇلۇش ، مۈلۈكلەرنى ئۆز تۈرلىرى بۇيىچە رەتلەپ قۇيۇش ۋە داۋاملىق تەكشۇرۇپ تۇرۇش ، يۇقۇتۇپ قويماسلىق ، بۇزۇۋەتمەسلىك .
   4 . مۈلۈكلەر يۇقالسا ياكى ئۇرۇنسىز بۇزۇلۇپ كەتسە ، ئۆز باھاسى بۇيىچە ۋە باھاغا سۇندۇرۇپ تۆلىتىۋىلىنىدۇ .
   5 . مال سېتىۋىلىش ، تەكشۇرۇپ ئۆتكۈزىۋىلىش ، تارقىتىش ، ئېلىش ، تۆلەش تۈزۈملىرىنى بىكتىش ۋە ئەستايىدىل ئشىلەش .
   6 . رەھبەرلىكىنىڭ تەستىقىسىز مال – مۈلۈكلەرنى خالىغانچە ئارىيەتكە بىرىشكە بولمايدۇ .
   7 . ئىسكىلاتىچى مال – مۈلۈكلەرنى بەلگىلىمە بۇيىچە تارقىتىش ، مۇلازىمەت پوزىتىسيسى قىزغىن ، ئاكىتىپ بۇلۇشى ، تەلىم – تەربىيە ، ئۇقۇتۇش ئىشلىرى ئۈچۈن ياخشى خىزمەت قىلىشى .
   8 . تەشكىلى تۈزۈمىگە يۈكسەك دەرىجىدە بويسۇنۇپ ، خىزمەت ئورنىدا چىڭ تۇرۇش ، سەۋەبسىز خىزمەت تاشلىماسلىق ، كېچىمەسلىك ، بالدۇرۇ قايتىماسلىق ، ئىشى چىقىپ قالغاندا ، مەكتەپ مۇدىردىن رۇخسەت سۇرۇش ۋە ئۆز خىزمىتىنى ياخشى ئورۇنلاشتۇرپ قۇيۇپ قايىتىش .
  9 . بىخەتەرلىك تۈزۈملىرنى قاتتىق ئورنىتپ ئوغىرلقىتىن ،ئوتتىن ، سۇدىن ، مۇداپىيە كۈرۈش تەدبىرىلىرىنى ياخشى ئىشلەپ ، زىيانىنى ئەڭ تۈۋەن چەككە چۈشۈرۈش .
  10 . ئىشخانا تازىلىقىغا دىققەت قىلىپ ، ئىشخانا مۇھىتىنى گۈزەللەشتۇرۇشكە تۇلۇق ئەھمىيەت بىرىپ ، ياخشى خىزمەت شارائىتى  ھازىرلاش ، خىزمەت ۋاقىتدا مەكتەپ فورمىسى كېيىش ، كارتوچكا ئېسىش .
66 . مەكتەپ يوقلىمىسغا مەسئۇل خادىمنىڭ خىزمەت مەسئۇلىيىتى
   مەكتەپ يوقلىمىسغا مەسئۇل خادىم مەكتەپ ئىشخانا مۇدىرنىڭ يىتەكچىلىكىدە تۈۋەندىكى خىزمەت مەسئۇليىتىنى ئورۇندايدۇ :
   1 . مەكتەپ بۇيىچە ئۇرۇنلاشتۇرۇلغان دۆلەت بايرىقى چىقىرش مۇراىسمى ، سىياسى ئۈگىنىش ، تەنتەربىيە يىغىنى ، سەنئەت بايرىمى ، ھەر خىل چوڭ يىغىن ۋە پائالىيەتلەردە مەكتەپ بۇيىچە بارلىق ئۇقۇتقۇچى ، ئىشىچى – خىزمەتچىلەرنى يوقلىما قىلىشقا مەسئۇل بۇلىدۇ .
   2 . مەكتەپ بۇيىچە ئۇيۇشتۇرۇلغان يىغىن ۋە پائالىيەتلەردە بارلىق ئۇقۇتقۇچى ، ئىشىچى – خىزمەتچىلەرنىڭ خىزمەت كىيىمى ۋە خىزمەت كارتوچكىسىنى تەكشۇرۇپ خاتىرىلەيدۇ .
   3 . يوقلىما قىلىشقا ئادىل ، توغرا ، ئەمەلي ، راسىت بۇلۇشقا كاپالەتلىك قىلىش لازىم .
   4 . يۇقىرىقى مەلۇماتلارنى ھەر ئايىنىڭ 28 – كۈنىدىن بۇرۇن مەكتەپ ئىشخانا مۇدىرىغا يازما دوكلات قىلىدۇ . ئەگەر دوكلاتنىڭ خاتالىقى سېزىلىسە ، ئەھۋالىغا قاراپ مەسئۇلىيەت سۈرۈشتۈرۈلىدۇ ياكى تۈزۈم بۇيىچە بىر تەرەپ قىلىنىدۇ

67 . خەت ئۇرغۇچىنىڭ مەسئۇلىيىتى  
1 . خەت ئۇرغۇچى ئىلىمى مۇدىرنىڭ رەھبەرلىكى ئاسىتىدا مەكتەپ  پارتىيە پاچايكىسى ، مەمۇرىيتىگە ۋە ئۇقۇ – ئۇقۇتۇش خىزمىتگە خىزمتىگە ئۈچۈن تىرىشىپ مۇلازىمەت قىلىش كىرەك .
2 . مەخپىيەتلىكىنى ئاشكارلىماسلىقى كىرەك . مەخىپى ھۆججەت ۋە ئىمتاھان قەغىزىنىڭ مەخىپيەتلىك خىزمىتنى كۈچەيىتىش كىرەك  .
3 . خەت ئۇرۇش سۈپتىنى ئۆزلۈكسىز يۇقىرى كۈتۈرۇش كىرەك . قەغەز لايھىلەشكە مەسئۇل بۇلۇش ۋە ماي قەغىزىنى تىجەش كىرەك .
     4 . كومپيوتىر ، ئۇرۇش ، كۆپەيىتىش ئاپپاراتلىرىنى ياخشى ساقلاپ ئاپراتلىرنىڭ پاكىزىلىقىغا ئەھمىيەت بىرىش كىرەك .


68 . بېسىش ، كۆپەيىتىش خادىمىنىڭ مەسئۇلىيتى
1 . بېسش ، كۆپەيىتىش خادىمنىڭ بولسا ئىلىمى مۇدىرنىڭ يىتەكچىلىكى ئاسىتدا ئاكتىپلىق بىلەن مەكتەپ پارتىيە ۋە مەمۇرىيەت ، ئۇقۇ – ئۇقۇتۇش خىزمىتىگە مۇلازىمەت قىلىشى كىرەك .
2 . تەشىكىلى تۈزۈمىنى كۈچەيىتىپ ، ئىمتاھان سۇئالىرىنى ۋە مەزمۇنلارنى ئاشكارلماسلىق كىرەك . مەكتەپىنىڭ يۇقىرى ئۇرۇنلارغا بىردىغان دوكلاتى ۋە بىېش ، كۈپەيتىشىتىكى مۇھىم ھۆججەتلەرنى مەخىپى ساقلاش كىرەك .
3 . بېسىش ، كۈپەيىتىش تېخنىكىسنى ئۈزلۈكسىز يۇقىرى كۈتۈرۈش ، قەغەز ئېسىراپ قىلماسلقىنىڭ ئاستىدا ، سۈپەتكە ۋە سانغا كاپالەتلىك قىلىش ، ۋاقىتدا ۋەزىپىنى تۈگىتىش ، ئۇقۇتقۇچىلارنىڭ بېىسش ، كۈپەيىتىشكە بەرگەن پىكىرىنى ئاڭلاپ ۋەقىتدا تۈزىشتىش كىرەك .
4 . چارەكلىك ۋە ماۋسۇملۇق ئىمتاھانىنىڭ ئىمتاھان قەغىزىنى سىنىپ بۇيىچە رەتلەپ قەغەز ئشلىتىش خاتىرىسىنى ياخشى ئىشلەش ، چارەكلىك ۋە ماسۇملۇق ئىمتاھاندىن كىيىن قەغەز ئىشتلىتىش توغىرىدىكى ئەھۋاللارنى خۇلاسە قىلىپ مالىيە بۆلۈم  ۋە ئىلىمى مۇدىرىغا دوكلات قىلىش كىرەك .
5 . بېسىش ، كۆپەتىتىش ماشىنىسنى رىمۇنىت قىلىىش ۋە ئاسراش خىزمىتگە ئەھمىيەت بىرىش ، قەغەزنى ياخشى باشقۇرۇپ ، قەغەزنى ئاسراپ ئىشلىتىپ ، قەغەز ئىسراپچىلىقىنىڭ ئالدىنى ئېلىش كىرەك .


70 . ساقلىقىنى ساقلاش خادىمىنىڭ خىزمەت مەسئ
ۇلىيتى
   1 . بەلگىلىمە بۇيىچە ئۇقۇغۇچىلارنىڭ بەدەن سۈپىتنى تەكشۇرىدۇ ۋە تەكشۇرۇشكە يىتەكچىلىك قىلىدۇ . كۆرسەتكۈچلەرنى بىكىتىدۇ .
   2 . تەنتەربىيە ئۇقۇتۇش خىزمىتى ۋە مەشىق مۇسابقىدىكى تىببى كۈزىتىشنى ئەستايدىل ياخشى ئىشلەيدۇ . سىزىلىگەن مەسلىلەرنى ئۆز ۋاقىتدا ھەل قىلىدۇ .
   3 . مەيدان ، ئەسلىھە ، كېيىم – كېچەك ، مۇھىت ۋە شارائىت ، گېگىنا تەلەپلىرنى نازارەت قىلىدۇ .
   4 . زەخمىلىنىش ۋە ھەركەتتىكى كېسەللىكلەرنىڭ ئالدىنى ئېلىش تەشىۋىقى خىزمىتىنى ياخشى ئىشلەيدۇ . قۇتقۇزۇش خىزمىتىنى ياخشى ئىشلەيدۇ . ھەر خىل كېسەللىكىلەرنىڭ ، زەخمىلىنشنىڭ ئالدىنى ئېلىش ، جىددى قوتقۇزۇش ، بىر تەرەپ قىلىش ، داۋالاش ، سالامەتلىك تۈزۈمىلىرنى تۇرغۇزىدۇ .
   5 . باشقۇرۇشنى كۈچەيتىپ ، ئۇقۇغۇچىلارنىڭ تۇرمۇش ۋە ئۇزۇقلىنىش جەھەتتىكى تازلىق تەشىۋىقى تەربىيسنى ئېلىپ بارىدۇ .
   6 . جان تىكىپ ئېلىشىش ، ۋەتەنگە شان – شەرەپ كەلتۈرۈش ، كوللىكىتىۋىزىملىق ئىددىيسىنى يىتىلىدۇرىدۇ .
   7 . يېڭى رايۇنلارغا بارغاندا ۋاقتىلىق ئۆزگىرىش يۈز بىرىدىغانلىقىنى ئالدىن چۈشەندۈرۈش ۋە يۈز بەرگەن سۇبكىتىپ سىزىملىرىغا توغرا مۇئامىلە قىلىشنى ۋە ئۇلارغا ئازراق ۋاقىت ئۈتۈپ كەتسىلا كۈنۈپ قالدىغانلىقى ھەققىدە تەربىيە كۈچەيتىلىدۇ .
   8 . ئۇقۇغۇچىلارغا چېنىقىش پىرىنسىپلىرىغا تۇلۇق ئەمەل قىلىش توغرىسىدا تەربىيە بىرىپ ئۇلاردا ئىلىمى مەشىقلىنىش كۆز قارىشىنى تىكلەيدۇ .




71 . مەكتەپ دەرۋازۋەننىڭ مەسئۇلىيىتى
1 . بەلگلەنگەن ۋاقىتتا ئىشقا چىقىش ، خىزمەتكە چىققاندا خىزمەت كىيىمىنى كىيىش ، خالغانچە خىزمەت ئورنىدىن ئايرىلماسلىق كىرەك .
2 . مەكتەپ رەھبەرلىرىنىڭ باشقۇرۇشىغا بويسۇنۇش ، بۇيرۇقىنى دەرھال ئىجرا قىلىشى كىرەك .
3 . تۈزۈمىگە خىلاپ بولغان ئىشلارنى قىلماسلىق ، بىر ياخشى دەرۋازىۋەن بۇلۇش .
4 . يۇقىرى دەرىجىلىك ئۇرۇنلاردىن مەكتىۋىمىزگە رەھبەرلەر كەلگەندە دەرۋازىنى ۋاقىتىدا ئېچىپ ، ئېىتىش كىرەك .
5 . مەكتەپنىڭ بىخەتەرلىك قوغداش خىزمىتىنى ياخشى ئىشلەپ ، مەكتەپنىڭ مال مۈلۈكىگە ياخشى قاراپ ، مەكتەپنىڭ مال -  مۈلىكىنى ئۇغرلىغان ئەھۋال بايقلىپ قالسا ياكى خادىملار قورشاۋ ئىچىدە قالسا كۆكرەك كىرىپ ئالدىغا چىقىپ تۇسۇش ۋە نەسھەت قىلىش كىرەك .
6 . دەم ئېلىش ۋە بايرام مەزگىلىدە دىجۇرنىلىكىنى ياخشى ئىشلەش ، بۇ مەزگىلىدە باشقلارنىڭ مەكتەپ ئىچىدە پائالىيەت ئېلىپ بىرىشىنى چەكلەش لازىم .  
7 . ئىش بۇلۇپ خىزمەتكە كىلەلمەيدىغان ئەھۋاللار بولسا رۇخسەت سۇراش كىرەك . خىزمەت ئورنى مەسئۇلىيىتى بۇلۇش ، مەكتەپنىڭ مال – مۈلكى زىيانغا ئۇچرىسا مەسئۇلىيىتى سۈرشتە قىلىنىدۇ .
8 . مەكتەپ ئىچىگە كىرگەن كىشلەرنى تىزىملاش ، مۇتۇرلۇق قاتناش ۋاستىللىرنىڭ مەكتەپ ئىچىگە كىرىشنى چەكلەش لازىم .



72 . بايراق چىقىرىش مۇراسىمى تۈزۈمى


بايراق چىقىرىش مۇراسىمى بۇلسا بىر خىل ۋەتەنپەرۋەرلىك تەربىيسى ئېلىپ بارىدىغان ئاممىۋى خاراكتىرلىك پائالىيەت ، بۇ پائالىيەتكە قاتناشقان ئۇقۇتقۇچى ، ئۇقۇغۇچى ئىشىچى – خىزمەتچلەر تۈۋەندىكى بەلگىلىمىلەرگە ئەمەل قىلىشى لازىم .
  1 . بارلىق ئۇقۇتقۇچى ، ئىشچى – خىزمەتچى خىزمەت كىيىمى كىيىپ ، خىزمەت كىنشىكىسى تاقاپ ، ئۇقۇغۇچىلار مەكتەپ فورمىسى بىلەن رەتلىك كىينىپ ، پىئونىرلار قىزىل گالىستۇك ، ئىتتىپاق ئەزالىرى ئىتتىپاق ئىزىنىكى تاقاپ مۇراسىمغا قاتىنشىدۇ .
  2 . ئۇزۇن ، توغرا سەپ رەتلىك بۇلۇشى بارلىق قاتناشقۇچلار ئەستايدىللىق بىلەن دۆلەت بايرىقىغا ھۆرمەت بىلىدۇرۇشى ، دۆلەت شىئىرىنى جانلىق ئۇرۇنلىشى ، ئۇقۇتقۇچىلار قەسەمنامىسى ، ئۇقۇغۇچىلار قەسەمنامىسنى بىردەك ئۇقۇش لازىم .
  3 . دۆلەت بايرىقى چىقىرىلىۋاتقاندا كىم بۇلىشىدىن قەتىئى نەزەر ئۆز ئورنىدا جىم تۇرۇپ باش كىيىمىنى ئېلىۋىتىپ  دۆلەت بايرىقىغا ھۆرمەت بىلدۇرۇشى لازىم .
  4 . ئۇقۇتقۇچى ، ئىشىچى – خىزمەتچىلەردىن سەۋەبىسىز بىر قېتىملىق بايراق چىقىرىش مۇراسىمىغا قاتناشمىغانلارغا بىر سائەتلىك دەرس تاشىلغان قاتاردا مۇئامىلە قىلندۇ . ئۇقۇغۇچىلار بىر قېتىم  سەۋەبسىز قاتناشمىسا بىر سائەت دەرس تاشلىغان قاتاردا مۇئامىلە قىلىندۇ .
  5 . بايراق چىقىرىلىۋاتقاندا مۇراىسمىغا كېچىكىپ قېلىپ يولدا كېلىۋاتقان ئۇقۇغۇچىلار دۆلەت شىئىرى ئۇقۇلۇشى بىلەن تەڭ ئۆز جايدا جىم تۇرۇپ دۆلەت بايرىقىغا ھۆرمەت بىلىدۇرۇشى لازىم .
  6 . ھەر قايسى سىنىپ ئۇقۇغۇچىللىرى بايراق چىقىرىش مۇراسىمىدىن كىيىن رەتلىك قاتار بۇلۇپ سىنىپقا قايتىشى لازىم  .




73 . مەكتەپ رھبەرلىك بەنزە ئەزالىرىنىڭ دەرىس ئاڭلاش ۋە باھالاش تۈزۈمى
مەكتىۋىمىزنىڭ دەرسخانا ئوقوتۇش سۈپىتىنى ئومۇميۈزلۈك  يۇقۇرى كۆتۇرۇش ، يېڭى دەرىس ئىسلاھاتىنى دەرىسخانا ئوقوتۇشىدا چوڭقۇرلاشتۇرۇش « ئىككىگە قارشى تۇرۇش ، ئۈچىنى قوغداش » نى دەرىسخانىلاشتۇرۇشنى ئىلگىرى سۇرۇش مەخسىدىدە بۇ تۈزۈم تۈزۈپ چىقىلدى .
1. مەكتەپ رەھبەرلىرى ئۆزلىرىنىڭ ئالاقىلىشش نوختىسى بولغان ئوقوتۇش گۇرۇپپىلىرى ۋە ئۆزلىرى مەسئۇل بولغان يىللىقلارنىڭ دەرسىنى ئاساس قىلىپ  ئاڭلىشى ھەر ماۋسۇمدا ئاڭلىغان دەرىس سائىتى 20 سائەتتىن كەم بولماسلىقى لازىم .
2. دەرىس ئاڭلىغاندا دەرىسخانا ئوقوتۇشنىڭ  تەشكىللىنىشى ، ئوقوتۇش ئۈنۈمى تەلەپكە يەتكەنمۇ يوق ئەستايدىل باھا بىرىش لازىم .
3. دەرسخانا ئوقوتۇشىدا ئەخلاق تەربيە نىشانغا يەتتىمۇ يوق ، سياسى – ئىددىۋى تەربيە دەرسى  مەزمۇنى بىلنە ئورگانىك بىرلەشتىمۇ يوق ، ئۈنۈمى قانچىلىك بولىدى ، بۇ مەسىلگە ئوبىكتىپ باھا بىرىش لازىم .
4. دەرسىنى ئاڭلاپ بولغاندىن كيىن ئوقوتقۇچىنىڭ دەرىس تەييارلىقى ، ئوقوتۇش سۈرەت پىلانىنى كۆرۇپ چىقىش لازىم .
5. نوختۇلۇق ھالدا ئۆزى دەرىس ئاڭلىغان بىر نەچچە سىنىپ ئوقوغۇچىللىرى بىلەن ئوقوتۇش ئەھۋالى توغرسدا سۆھبەت ئۆتكۈزۈپ خاتىرە قالدۇرشى لازىم .
6. دەرىس ئاڭلىغۇچى دەرىس ئاڭلاش جەرياندا بايىقىغان مەسىللەر توغرسىدا دەل ۋاختىدا دەرىس ئوقوتقۇچىسى بىلەن سۆھبەتلىشش ، ئۇنىڭغا تەكلىپ بىرىشى ، تۈزتىشكە بۇيرۇش لازىم .
ئېغىر مەسىللەرنى مەكتەپنىڭ مۇناسىۋەتلىك ئېچىقلىرىغا ئىنكاس قىلىىپ بىر تەرەپ قىلىش توغرىسدا ئۆز پىكىرىنى يەتكۈزىشى لازىم .

74 . مەكتەپ رەھبەرلىك بەنزە ئەزالىرىنىڭ ئوقوتۇش
گۇرۇپپىلىرى بىلەن ئالاقىلىشش تۈزۈمى
مەكتىۋىمىزدىكى ھەرقايسى پەن ئوقوتۇش گۇرۇپپىلىرىنىڭ خىزمەتلىرىنى تېخىمۇ ئىلگىرى سۇرۇش ۋە ئۇنى تېخىمۇ قېلىپلاشتۇرۇش ، ئاساسى قاتلامدىكى كەڭ ئوقوتقۇچى ، ئىشچى – خىزمەتچىلەر بىلەن بولغان ئالاقىنى كۈچايتىش مەخسىتىدە بۇ تۈزۈم تۈزۈپ چىقىلدۇ .
1. رەھبەرلىك بەنزە ئەزالىرىنىڭ ئالاقىلىشش ، ئوقوتۇش گۇرۇپپىللىرى ئېنىق بىكىتىلىدۇ .
2. ھەر ماۋسۇمدا ئىككىدىن بەشكىچە نوختۇلۇق تەرتىپكە سېلىنىدىغان ئوقوتۇش گۇرۇپپىلىرى بىكىتىپ مەكتەپ مۇدىرى ۋە پارتىيە ياچېيكا شۈجىسى بۇ ئوقوتۇش گۇرپپىلىرى بىلەن ئالاقىلىششقا مەسئۇل رەھبەر بىلەن بىرلىكتە يۇقارقى بۇ نوختىلارغا مەسئۇل بولىدۇ .
3. رەھبەرلىك ئۆزىنىڭ ئالاقىلىشش نوختىسى بولغان ئوقوتۇش گۇرۇپپىسنىڭ  كەسپى ئۈگىنىشىگە ھەر ئايدا ئاز بولغاندا ئىككى قېتىم قاتنىششى لازىم .
4. دەرىس تەييارلىغىنى ئارلاپ نوختىلىق كۆرۇپ سياسى – ئىددىۋى تەربيە ۋە ئەخلاق تەربيە نىشاننىڭ دەرىس تەييارلىغىغا كىرگۈزۈپ « ئىككىگە قارشى تۇرۇپ ئۈچىنى قوغداش » نى دەرسىخانىلاشتۇرۇشنى تېخىمۇ ئىلگىرى سۇرىدۇ .
5. ئوقوتۇش گۇرۇپپا ئەزالىرىغا بولغان سياسى ئىددىۋى تەربيە ، كەسىپ ئەخلاق تەربيسىنى كۈچايتىش بىلەن بىرگە ئۇلارنىڭ كەسىپى جەھەتتىكى ئۈگىنىشنى ئىلگىرى سۇرىدۇ . ئاز بولغاندا ماۋسۇمدا ئىككى قېتىم سياسى – ئىددىۋى تەربيە ، كەسپى ئەخلاق تەربيسىنى كۈچايتىش بىلەن بىرگە ئۇلارنىڭ كەسپى جەھەتتىكى  ئۈگىنىشنى ئىلگىرى سۇرىدۇ . ئاز بولغاندا ئىككى قېتىم سياسى – ئىددىۋى جەھەتتە ۋە كەسپى ئەخلاق توغرسىدا ساقلىنىۋاتقان مەسىللەر ۋە تېخىمۇ دىققەت قىلىشقا تىگىشلىك بايقىغان مەسىللەر توغرىسدا ئوقوتۇش گۇرۇپپىسدا قىسقا دوكىلاتلار بىرلىدۇ .
6. ئوقوتۇش گۇرۇپپا ئەزالىرىنىڭ ئىددىۋى ئەھۋالى ۋە تۇرمۇش ئەھۋالىنى ، خىزمەت ئەھۋالىنى ئىگەللەشكە ماھىر بولۇپ ئۇلارغا بولغان نوختۇلۇق تەربينى كۈچايتىش ، قينچىلىقلىرىنى ھەل قىلىشىغا ياردەملىششى ، ئۆزى ھەل قىلالايدىغانلىرىنى ھەل قىلىشىغا ياردەملىششى ، ئۆزى ھەل قىلالايدىغانلىرىنى دەل ۋاقتىدا يۇقۇرغا مەلۈم قىلىشى لازىم .
7. رەھبەرلەر ئۆزلىرى ئالاقىلىششقا مەسئۇل بولغان ئوقوتۇش گۇرۇپپىسىدىكى ئوقوتقۇچىلارنىڭ سياسى سەزگۈرلىكى يۇقۇرى بولماسلىق ۋە باشقا سەۋەپلەر تۈپەيلى ، سياسى – ئىدديۋى جەھەتتە ھەرقانداق مەسىلە چىقىرىپ قويۇشنىڭ ئالدىنى ئېلىش لازىم . ئۇنداق بولمىغاندا بەلگىلىك مەسئۇليەتنى ئۈستىگە ئالىدۇ .
8. رەھبەرلەر ئۆز ئالاقىلىشش نوقتىسىنىڭ خىزمەتلىرىدە ئومۇميۈزلۈك ئىلگىرلەشنى قولغا كەلتۇرۇش لازىم .

75 . ئوقوتقۇچى ، ئىشچى – خىزمەتچىلەرنىڭ سياسى ئۈگنىش تۈزۈمى
مەكتەپ پارتىيە ياچېيكىسى بارلىق ئوقوتقۇچى ، ئىشچى – خىزمەتچىلەرنىڭ ئىددىيە – سياسى ساپاسىنى يۇقۇرى كۆتۇرۇپ پارتىينىڭ تۈرلۈك فاڭجىن – سياسەتلىرىنى چۈشنىش ، ئىجىرا قىلىش ئېڭىنى ئۆستۇرۇش ، نورمال بولغان ئۈگىنىش تەشكىلى تۇرمۇش ئۆتكۈزۈشكە كاپالەتلىك قىلىش ئۈچۈن تۆۋەندىكى تۈزۈمىنى تۈزۈپ چىقىتى . بارلىق يولداشلارنىڭ ئەستايدىل ئىجىرا قىلىشىنى ئۆمۇت قىلىمىز .
1. بارلىق ئوقوتقۇچى ، ئىشچى – خىزمەتچىلەر پارتينىڭ نۆۋەتتىكى تۈرلۈك فاڭجىن – سياسەتلىرىنى شۇنداقلا مەرگەز ئاپتۇنۇم رايۇننىڭ شىنجاڭنىڭ مۇقۇملىقىغا مۇناسىۋەتلىك مۇھىم يوليۇرۇقلىرىنى ئەستايدىل ئۈگىنش ، ئۆز خىزمەت مەسئۇليتىدە ئىجىرا قىلىش .
2. « ئۈچكە ئەھميەت بىرش » تە چىڭ تۇرۇپ ئۈگىنش ئارقىلىق سياسى ئېڭىنى ، مەسئۇليەت ئېڭىنى كۈچايتىش ، بۆلگۈنچىلىككە سىڭىپ كىرىشكە قارشى تۇرۇش يەنى « ئىككىگە قارشى تۇرۇش » ئۈچىنى قوغداش ، دىننىڭ مەكتەپلەرگە سىڭىپ كىرىشگە قەتئى قارشى تۇرۇش ، دەرسخانا مۇنبىرىنىڭ ساپلىقىنى قوغداش .
3. ھەر ھەپتىنىڭ ئىككىنجى كۈنى ( سەيشەنبە ) ، ھەپتىنىڭ تۆتىنجى كۈنى ( پەيشەنبە ) كۈنلىرى ئەتىگەندە ۋە كەچتە بىر سائەت سياسى ئۈگىنىش ۋاقىتى قىلىپ بىكىتىلگەن شۇڭا ئۈگىنش ۋاقىتىنى باشقا ئىشلارغا ئىگەللىۋالماسلىقى لازىم . ئايدا ئىككى قېتىم  مەكتەپ بويىچە كۆللىكتىپ ئۈگىنش ئېلىپ بېرلىپ مۇھىم ھۆججەت ماتىرياللار ئۈگىنىلىدۇ . يەنە ئىككى قېتىم سياسى ئۈگىنىش گۇرۇپپا ، بۆلۈم ، ئىشخانىلاردا ئېلىپ بېرلىدۇ ، بۆلۈم ، ئىشخانىلارنىڭ مەسئۇللىرى بەلگىلەنگەن مەزمۇن بويىچە ئەستايىدىل يىتەكچىلىك قىلىش لازىم .
4. سياسى ئۈگىنش ۋاقىتدا ، ھەر خىل دوكىلات ۋە تۈرلۈك سياسى پائالىيەتلەرگە تۇلۇق قاتنىشش ، كىچىمەسلىك ، بالدۇر قايتماسلىق ، ئىنتىزامغا ئاڭلىق رىئايە قىلىش لازىم . ئالاھىدە ئەھۋال بولمىسا رۇخسەت سورىماسلىق لازىم . ئالاھىدە ئىش بىلەن رۇخسەت سۇراشقا توغرا كەلسە ياچېيكا سېكىرتارىنىڭ رۇخسىتىنى ئېلىش ، ئۈگىنشتە شەكىلۋازلىق قىلماسلىق ، ئۈگىنىش ئورنىغا كىچىك بالىلارنى ئېلىپ كىرمەسلىك ، ئۈگىنشكە مۇناسىۋەتسىز ئىشلارنى قىلماسلىق ، ئۈگىنىش كەيپياتىغا تەسىر يەتكەزمەسلىك  .
6. مەكتەپ ياكى ئوقوتۇش گۇرۇپپىسى ئورۇنلاشتۇرغان سياسى ئۈگىنىشتە  ئەستايدىل خاتىرە قالدۇرۇش ، چۈشەنجىللىرىنى ئوتتۇرغا قويۇش ، پىكىر قىلىشتىن باش تارتماسلىق ، تۇنۇشنى چوڭقۇرلاشتۇرۇش ، ھۆججەتلەرنى كۆڭۈل قويۇپ ئاڭلاش ، ئۈگىنىش تەلەپ قىلىنغان ماتىرياللارنى ئەستايدىل ئۈگىنىپ ، ئۈنۈم ھاسىل قىلىش .
7. سياسى ئۈگىنش ، ھەرخىل سياسى پائالىيەتلەرگە ھەممە ئادەمىنىڭ تۇلۇق قاتنىشغا كاپالەتلىك قىلىش ئۈچۈن يوقلىما قىلىش تۈزۈمى يولغا قويلىدۇ . ئۈگىنشكە قاتناشمىغان ، ياكى تۇلۇق قاتناشمىغانلارنى مەكتەپ ئىش ئورنى مەسئۇليەت تۈزۈمىدىكى بەلگىلمىلەر بويىچە بىر تەرەپ قىلىنىدۇ .
8. سياسى ئۈگىنىشكە پىرىنسىپ جەھەتتىن مەكتەپ پارتىيە ياچېيكىسى رەھبەرلىك قىلىدۇ ، ئۈگىنشكە مۇناسىۋەتلىك ئىشلارنى ۋە رۇخسەت سۇراشقا توغرا كەلسە ياچېيكا سېكىرتارىدىن سۇراش كېرەك ، باشقىلار رۇخسەت بىرىشىكە بولمايدۇ .
9. سياسى ئۈگىنىشكە مۇناسىۋەتسىز ماتىرياللارنى كۆرۇشكە ، پاراڭلىششقا ، نەرسە كېرەك يىيىشكە ، تاماكا چېكىشكە بىردەك رۇخسەت قىلىنمايدۇ .
10. ھەر بىر ئادەمدە مەخسۇس سياسى ئۈگىنىش خاتىرسى بولۇش ، تۇلۇق خاتىرە قالدۇرۇپ مېڭىشى لازىم . ئۈگىنىش خاتىرسى قەرەرلىك  تەكشۈرۈلۈپ خۇلاسە قىلىنىدۇ . خاتىرە تۇتمىغان يازمىغانلارغا تۇلۇقلاپ يازدۇرلىدۇ . ئىلغار قىلىپ باھالانمايدۇ .
11. ئۈگىنىش كونكىرىتنى ئورۇنلاشتۇرۇش پىلانى ۋە مەزمۇنى بولغان ھالدا سېستىمىلىق ئېلىپ بېرلىدۇ .
كونكىرىتنى تەدبىرلەر :
1) ئايدا بىر قېتىم ئوقوتقۇچى ، ئىشچى -خىزمەتچىلەرنىڭ سياسى ئۈگىنىش خاتىرسى تەكشۈرلىدۇ .
2) سياسى ئۈگىنشىكە سەۋەپسىز قاتناشمىغانلارنى ئىش ئورنى مەسئۇليەت تۈزۈمى بويىچە بىر تەرەپ قىلىنىدۇ .
3) بىر ماۋسۇمدا سياسى ئۈگىنىشكە قاتناشمىغان ۋاقتى ئۈچ قېتىمدىن ئاشسا ئۈگىنىش خاتىرسىنى تۇتمىغان بولسا تەنقىد تەربيە بىرىلىگەندىن باشقا ماۋسۇم ۋە يىل ئاخىرىدا ئىلغار باھالانمايدۇ ۋە يىللىق سناپ تەكشۈرۈشكە چېتىلدۇرلىدۇ .
ئوقوتقۇچى ، ئىشچى – خىزمەتچىلەر نەزىرىيە سەۋيسىنى ، سياسى – ئىددىۋى ساپاسىنى ئۆستۇرۇپ ، مائارىپ فاڭجىنىنى ئەستايىدىل ئەملىلەشتۇرۇپ ، ئۈگىنش تۈزۈمىگە ئاڭلىق رىئايە قىلىپ ، نەزىرىيە ئۈگىنىش ئاڭلىقلىقىنى يىتىلدۇرۇشنى تەلەپ قىلىمىز .


76 . مەكتەپنىڭ قانۇن تەشۋىقات تۈزۈمى
   مەكتەپ پارتىيە ياچايكىسى ۋە مەمۇريىتى يىغىن ئېچىپ قارار قىلىش ئارقىلىق مەكتىۋىمىزدە قانۇن تۈزۈمىنى قانداق بىرىش قانداق ئۇمۇملاشتۇرۇش توغرىسدا مۇھاكىمە يىغىنى ئاچىتى .
يىغىندا ھەر تۈرلۈك قائىدە – نىزاملار تەشۋىق قلىشىنىڭ ئۇسۇللىرى ۋە شەكىللىرى ماقۇللاندى .
   1 . مەكتەپتە ھەر ھەپتىدە بىر قېىتم ئېلىپ بىرىلىدىغان لىكىسيە سۆزلەش ۋاقىتىدىن پايدىلىنىپ ئۇقۇغۇچىلارغا « 9 يىللىق مەجبۇرىيەت مائارىپى » ، « ئامانلىق قانۇنى » « قاتناش بىخەتەرلىك قانۇنى » توغرىسدا لىكىسىيە سۆزلەش ئارقىلىق ئۇقۇتقۇچى – ئۇقۇغۇچىلارنىڭ قانۇن – نىزاملارغا بولغان چۈشەنچىسى ئاشۇرلىدۇ ۋە چۇڭقۇرلاشتۇرلىدۇ .
2 . سىنىپ مەسئۇللىرى ھەر قېتىملىق سىنىپ  يىغىنى ۋاقتىدىن پايدىلنىپ ئۇقۇغۇچىلارغا « 9 يىللىق مەجبۇرىيەت مائارىپى » ، « ئامانلىق قانۇنى » « قاتناش بىخەتەرلىك قانۇنى » توغرىسدا چۈشەنچە بىرىش ئارقلىق ئۇقۇغۇچىلارنىڭ قانۇن – نىزاملارغا ، مەكتەپىنىڭ قائىدە – تۈزۈملىرىگە بولغان تۇنۇشى چوڭقۇرلاشتۇرۇلىدۇ .  
3 . مەكتەپتە ھەر ماۋسۇمدا بىر نەچچە قېتىم قانۇن – ساۋاتلىردىن مەسلىھەت بىرىش ۋە مەسلىھەت سۇراش پائاليىتى ئېلىپ بىرىش ئارقلىق ئۇقۇغۇچىلارنىڭ قانۇن ئېڭى تېخىمۇ چۇڭقۇرلاشتۇرلىدۇ . (بۇنىڭغا مەخسۇس قانۇن مەسلىھەتچىسى تەكلىپ قىلىندۇ .)
4 . مەكتەپ ۋاقىت چىقىرىپ ماۋسۇمدا بىر نەچچە قېتىم ھەر خىل رەڭلىك رەسىم ۋە قانۇنغا خىلاپلىق قىلىغۇچىنىڭ ئاقىۋىتى ۋە جەمىيەتكە كەلتۈرگەن زىيىنى توغرىسدىكى ئاسما رەسىملەرنى كۆرگەزمە قىلىش ئارقلىق ئۇقۇغۇچىلارغا قانۇنغا خىلاپلىق قىلىغۇچىلارنىڭ ئاقىۋىتى چۈشەندۈرلىدۇ .

77 . ئۇقۇتقۇچى ، ئىشچى – خىزمەتچىلەرنىڭ قانۇن ئۈگنىش تۈزۈمى
مەكتەپ پارتىيە ياچايكىسى بارلىق ئۇقۇتقۇچى ، ئىشچى – خىزمەتچىلەرنىڭ قانۇن ساپاسىنى يۇقىرى كۈتۈرۈپ پارتىيىنىڭ تۈرلۈك فاڭجىن – سياسەتلىرىنى چۈشىنىش ، ئىجرا قىلىش ئېڭىنى ئۆستۈرۈش ، نۇرمال بولغان ئۈگنىش تەشكىلى تۇرمۇش ئۆتكۈزۈشكە كاپالەتلىك قىلىش ئۈچۈن تۈۋەندىكى تۈزۈمىنى تۈزۈپ چىقىتى .
1 . بارلىق ئۇقۇتقۇچى ، ئىشچى – خىزمەتچىلەر پارتيىنىڭ نۆۋەتتىكى تۈرلۈك فاڭجىن – سىياسەتلىرىنى شۇنداقلا مەركەز ئاپتۇنۇم رايۇننىڭ شىنجاڭىنىڭ مۇقۇملىقىغا مۇناسۋەتلىك مۇھىم يوليۇرۇقلىرىنى ئەستايدىل ئۈگنىش ئۆز خىزمەت مەسئۇلىيتىدە ئىجرا قىلىش .
2 . «ئۈچكە ئەھمىيەت بىرىش» تە چىڭ تۇرۇپ ئۈگنىش ئارقلىق سىياسى ئېڭنى ، مەسئۇلىيەت ئېڭنى كۈچەيتىش ، بۆلگۈنچلىككە ، سېڭىپ كىرىشكە قارىشى تۇرۇش يەنى ، «ئىككىگە قارىشى تۇرۇپ ، ئۈچىنى قوغداش» ، دىننىڭ مەكتەپلەرگە سېڭىپ كىرىشىگە قەتىئى قارىشى تۇرۇش ، دەرسخانا مۇنبىرىنىڭ ساپلىقىنى قوغداش .
3 . ھەر ئىككى ھەپتىدە بىر قېتىم ، ھەپتىنىڭ 2 – (سەيشەنبە) كۈنى قانۇن ئۈگنىش ۋاقتى قىلىنىپ ، ئۈگنىش ۋاقىتىنى باشقا ئىشلارغا ئىگىلىۋالماسلىق لازىم . ئايدا ئىككى قېتىم مەكتەپ بۇيىچە كوللىكىتىپ ئۈگنىش ئېلىپ بىرىلىپ مۇھىم ھۆججەت ماترىياللار ئۈگنىلىدۇ . يەن 2 قېتىم سىياسى ئۈگنىش گۇرۇپپا ، بۆلۈم ، ئىشخانىلاردا ئېلىپ بىرىلىدۇ . بۆلۈم ئىشخانىلارنىڭ مەسئۇللىرى بەلگىلەنگەن مەزمۇن بۇيىچە ئەستايدىل يىتەكچىلىك قلىش لازىم  .
4 . قانۇن ئۈگنىش ۋاقتىدا ھەرخىل دوكلات ۋە تۈرلۈك سىياسى ئۈگىنىشلەرگە تۇلۇق قاتىنشىش ، كىچىمەسلىك ، بالدۇر قايىتماسلىق ، ئىنتىزامغا ئاڭلىق رىئايە قىلىش لازىم . ئالاھىدە ئەھۋال بولمىسا رۇخسەت سۇرىماسلىق . ئالاھىدە ئىش بىلەن رۇخسەت سۇراشقا توغرا كەلسە ياچايكا سېكىرىتارىنىڭ رۇخستىنى ئېلىش ،
5 . ئۈگنشتە شەكىۋازلىق قىلماسلىق ، ئۈگنىش ئورنىغا كىچىك بالىلارنى ئېلىپ كىرمەسلىك ، ئۈگنىشكە مۇناسۋەتسىز ئىشلارنى قىلىماسلىق ، ئۈگنىش كەيپىياتىغا تەسىر يەتكۈزمەسلىك .
6 . مەكتەپ ياكى ئۇقۇتۇش گۇرۇپپسى ئۇرۇنلاشتۇرۇغان سىياسى ئۈگنشتە ئەستايدىل خاتىرە قالدۇرۇش ، چۈشەنچىللىرىنى ئوتتۇرىغا قۇيۇش ، پىكىر قىلشتىن باش تارتماسلىق ، تۇنۇشىنى چۇڭقۇرلاشتۇرۇش ، ھۆججەتلەرنى كۈڭۈل قۇيۇپ ئاڭلاش ، ئۈگنىش تەلەپ قىلىنغان ماتىرىياللارنى ئەستايدىل ئۈگنىپ ئۈنۈم ھاسىل قىلىش .
7 . قانۇن ئۈگنىش ، ھەرخىل سىياسى پائالىيەتلەرگە ھەممە ئادەمىنىڭ تۇلۇق قاتنشىىشغا كاپالەتلىك قىلىش ئۈچۈن يوقلىما قلىش تۈزۈمى يولغا قۇيۇلىدۇ . ئۈگنشكە قاتناشمىغان ياكى تۇلۇق قاتناشمىغانلار مەكتەپ ئىش ئورنى مەسئۇلىيەت تۈزۈمىدىكى بەلگىلىملەر بۇيىچە بىر تەرەپ قىلىندۇ .
8 . سىياسى ۋە قانۇن ئۈگنىشكە مۇناسۋەتسىز ماترىياللارنى كۈرۈشكە ، پاراڭلىشىشقا ، نەرسە كىرەك يىيشىكە ، تاماكا چىكىشكە بىردەك رۇخسەت قىلىنمايدۇ .
9 . ھەر بىر ئادەمدە مەخسۇس قانۇن ئۈگنىش خاتىرسى بۇلۇش ، تۇلۇق خاتىرە قالدۇرۇپ مېڭىشى لازىم . ئۈگنىش خاتىرىسى قەرەللىك تەكشۇرلۇپ خۇلسە قىلىندۇ . خاتىرە تۇتىمىغان ، يازمىغانلارغا تۇلۇقلاپ يازدۇرلىدۇ . ئىلغار قلىپ باھالانمايدۇ  .
10 . ئۈگنىش كونكىرىتنى ئۇرۇنلاشتۇرۇش پىلانى ۋە مەزمۇنى بولغان ھالدا سېستىملىق ئېلىپ بىرىلىدۇ .
كونكىرىتىنى تەدىبرىلەر ؛
1) ئايدا بىر قېتىم ئۇقۇتقۇچى ، ئىشچى – خىزمەتچىلەرنىڭ قانۇن ئۈگنىش خاتىرسى تەكشۇرلىدۇ .
2) سىياسى ئۈگنىشكە سەۋەپسىز قاتناشمىغانلار ئىش ئورنى مەسئۇلىيەت تۈزۈمى بۇيىچە بىر تەرەپ قىلىندۇ .
3) بىر ماۋسۇمدا سىياسى ئۈگنشكە قاتناشمىغان ۋاقىتى 3 قېتىمدىن ئاشىسا ئۈگنىش خاتىرسىنى تۇتىمىغان بولسا تەنقىدى – تەربىيە بىرلگەندىن سىرىت ماۋسۇم ۋە يىل ئاخىردا ئىلغار قىلىپ باھالانمايدۇ ۋە يىللىق سىناپ تەكشۇرۇشكە چېتىلىدۇرۇلىدۇ .
ئۇقۇتقۇچى ، ئىشچى – خىزمەتچىلەر نەزىرىيە سەۋىيسىنى ، سىياسى – ئىدىيىۋى ساپاسىنى ئۆستۈرۈپ ، مائارىپ فاڭجىنىنى ئەستايدىل ئەملىلەشتۇرۇپ ، ئۈگنىش تۈزۈمىگە ئاڭلىق رىئايە قىلىپ ، نەزىرىيە ئۈگنىش ئاڭلىقلىقىنى يىتىلدۇرۇشىنى تەلەپ قىلىمىز.

78 . ئۇقۇغۇچىلارنىڭ قانۇن ئۈگنىش تۈزۈمى
مەكتەپ پارتىيە ياچايكىسى بارلىق ئۇقۇتقۇچى ، ئىشچى – خىزمەتچىلەرنىڭ قانۇن ساپاسىنى يۇقىرى كۈتۈرۈپ پارتىيىنىڭ تۈرلۈك فاڭجىن – سياسەتلىرىنى چۈشىنىش ، ئىجرا قىلىش ئېڭىنى ئۆستۈرۈش ، نۇرمال بولغان ئۈگنىش مۇھىتىنى يارتىشقا كاپالەتلىك قىلىش ئۈچۈن تۈۋەندىكى تۈزۈمىنى تۈزۈپ چىقىتى .
     1 . بارلىق ئۇقۇغۇچىلار پارتيىنىڭ نۆۋەتتىكى تۈرلۈك فاڭجىن – سىياسەتلىرىنى شۇنداقلا مەركەز ئاپتۇنۇم رايۇننىڭ شىنجاڭىنىڭ مۇقۇملىقىغا مۇناسۋەتلىك مۇھىم يوليۇرۇقلىرىنى ئەستايدىل ئۈگنىش لازىم .
2 . «ئۈچكە ئەھمىيەت بىرىش» تە چىڭ تۇرۇپ ئۈگنىش ئارقلىق سىياسى ئېڭنى ، مەسئۇلىيەت ئېڭنى كۈچەيتىش ، بۆلگۈنچلىككە ، سېڭىپ كىرىشكە قارىشى تۇرۇش يەنى ، «ئىككىگە قارىشى تۇرۇپ ، ئۈچىنى قوغداش» ، دىننىڭ مەكتەپلەرگە سېڭىپ كىرىشىگە قەتىئى قارىشى تۇرۇش ، دەرسخانا مۇنبىرىنىڭ ساپلىقىنى قوغداش .
3 . ھەر ئىككى ھەپىتىدە بىر قېتىم  ھەپتىنىڭ 3 – (چارشەنبە) كۈنى قانۇن ئۈگنىش ۋاقتى قىلىنىپ ، ئۈگنىش ۋاقىتىنى باشقا ئىشلارغا ئىگىلىۋالماسلىق لازىم . ئايدا ئىككى قېتىم مەكتەپ بۇيىچە كوللىكىتىپ ئۈگنىش ئېلىپ بىرىلىپ مۇھىم ھۆججەت ماترىياللار ئۈگنىلىدۇ .
4 . قانۇن ئۈگنىش ۋاقتىدا ھەرخىل دوكلات ۋە تۈرلۈك سىياسى ئۈگىنىشلەرگە تۇلۇق قاتىنشىش ، كىچىمەسلىك ، بالدۇر قايىتماسلىق ، ئىنتىزامغا ئاڭلىق رىئايە قىلىش لازىم . ئالاھىدە ئەھۋال بولمىسا رۇخسەت سۇرىماسلىق . ئالاھىدە ئىش بىلەن رۇخسەت سۇراشقا توغرا كەلسە سىنىپ مۇدىرنىڭ رۇخستىنى ئېلىش ،
5 . ئۈگنشتە شەكىۋازلىق قىلماسلىق ، ئۈگنىش ئورنىغا كىچىك بالىلارنى ئېلىپ كىرمەسلىك ، ئۈگنىشكە مۇناسۋەتسىز ئىشلارنى قىلىماسلىق ، ئۈگنىش كەيپىياتىغا تەسىر يەتكۈزمەسلىك .
6 . مەكتەپ ياكى ئۇقۇتۇش گۇرۇپپسى ئۇرۇنلاشتۇرۇغان سىياسى ئۈگنشتە ئەستايدىل خاتىرە قالدۇرۇش ، چۈشەنچىللىرىنى ئوتتۇرىغا قۇيۇش ، پىكىر قىلشتىن باش تارتماسلىق ، تۇنۇشىنى چۇڭقۇرلاشتۇرۇش ، ھۆججەتلەرنى كۈڭۈل قۇيۇپ ئاڭلاش ، ئۈگنىش تەلەپ قىلىنغان ماتىرىياللارنى ئەستايدىل ئۈگنىپ ئۈنۈم ھاسىل قىلىش .
7 . سىياسى ۋە قانۇن ئۈگنىشكە مۇناسۋەتسىز ماترىياللارنى كۈرۈشكە ، پاراڭلىشىشقا ، نەرسە كىرەك يىيشىكە بىردەك رۇخسەت قىلىنمايدۇ .
8 . ھەر بىر ئادەمدە مەخسۇس قانۇن ئۈگنىش خاتىرسى بۇلۇش ، تۇلۇق خاتىرە قالدۇرۇپ مېڭىشى لازىم . ئۈگنىش خاتىرىسى قەرەللىك تەكشۇرلۇپ خۇلسە قىلىندۇ . خاتىرە تۇتىمىغان ، يازمىغانلارغا تۇلۇقلاپ يازدۇرلىدۇ .
9 . ئۈگنىش كونكىرىتنى ئۇرۇنلاشتۇرۇش پىلانى ۋە مەزمۇنى بولغان ھالدا سېستىملىق ئېلىپ بىرىلىدۇ .
كونكىرىتىنى تەدىبرىلەر ؛
1) ئايدا بىر قېتىم ئۇقۇغۇچىلارنىڭ قانۇن ئۈگنىش خاتىرسى تەكشۇرلىدۇ .
2) سىياسى ئۈگنىشكە سەۋەپسىز قاتناشمىغانلار مەكتەپىنىڭ قائىدە – تۈزۈمى بۇيىچە بىر تەرەپ قىلىندۇ .
3) بىر ماۋسۇمدا سىياسى ئۈگنشكە قاتناشمىغان ۋاقىتى 3 قېتىمدىن ئاشىسا ئۈگنىش خاتىرسىنى تۇتىمىغان بولسا تەنقىدى – تەربىيە بىرلگەندىن سىرىت ماۋسۇم ۋە يىل ئاخىردا ئەلا قىلىپ باھالانمايدۇ .
ئۇقۇغۇچىلار نەزىرىيە سەۋىيسىنى ، سىياسى – ئىدىيىۋى ساپاسىنى ئۆستۈرۈپ ، مائارىپ فاڭجىنىنى ئەستايدىل ئەملىلەشتۇرۇپ ، ئۈگنىش تۈزۈمىگە ئاڭلىق رىئايە قىلىپ ، نەزىرىيە ئۈگنىش ئاڭلىقلىقىنى يىتىلدۇرۇشىنى تەلەپ قىلىمىز.


79 . مۇقۇملۇق ۋە جەمىيەت ئامانلىقىنى ھەر تەرەپلىمە تۈزەش ، مىللى          بۆلگۈنچلىككە ، قانۇنسىز دىنى ھەركەتلەرگە قارىشى تۇرۇش ، دىننىڭ مەكتەپلەرگە
سېڭىپ كىرىشىنى چەكلەش توغرىسىدىكى قائىدە – تۈزۈمى
   مەكتىۋىمىز پارتىيە 17 – قۇرۇلتاي روھىنى ئۇمۇميۈزلۈك ئىزچىللاشتۇرۇپ ، «ئۈچكە ۋەكىللىك قىلىش» مۇھىم ئىدىيسىنى يەنىمۇ چۇڭقۇر ئۈگنىپ ، «مۇقۇملۇق ھەممدىن ئەلا ، مۇقۇملۇق ھەممىنى بېسىپ چۈشىدۇ .» دىگەن ئىدىينى يەنىمۇ مۇستەھكەم تۇرغۇزۇپ ، مىللى بۆلگۈنچلىككە ، قانۇنسىز دىنى ھەركەتلەرگە قەتىئى قارىشى تۇرۇپ ، ۋەتەننىڭ بىرىلىكىنى ، مىللەتلەر ئىتتىپاقلىقنى ، ھەرمىللەت خەلقىنىڭ تۈپ مەنپەتىنى قوغداپ ، مىللى بۆلگۈنچىلىك ، دىننىڭ مەكتەپلەرگە سېڭىپ كىرىشى ، چىرىتىشنىڭ ئالدىنى ئېلىپ مەكتىۋىمىزىنىڭ مۇقۇملۇقىنى قوغداپ ، تىنىچ ئىتتىپاق بولغان ياخشى مۇھىتىنى ساقلاش ئۈچۈن بۇ قائىدە – تۈزۈم ۋە چارە – تەدبىرلەرنى تۈزۈپ چىقتۇق .
   1 . مەكتىۋىمىزىنىڭ ئۇقۇ - ئۇقۇتۇش شارائىتىنى نۇرمال كاپالەتكە ئىگە قىلىش ئۈچۈن مەكتىۋىمىزدە مۇقۇملۇق ۋە جەمىيەت ئامانلىقى بۇيىچە تەشىۋىقى – تەربىيە كۈچەيتىلىدۇ ھەمدە مۇقۇملۇققا تەسىر يەتكۈزىدىغان سۆز ھەركەتلەر قەتىئى مەنىئى قىلىندۇ . ئەگەر مەكتىۋىمىزىدىكى ئۇقۇتقۇچى ، ئىشچى – خىزمەتچى ئىچىدە مۇقۇملۇق ۋە جەمىيەت ئامانلىقىغا تەسىر يەتكۈزىدىغان ئامىللار كۈرۈلسە سىياسى قانۇن ئۇرۇنلىرىنىڭ بىر تەرەپ قىلىشغا يوللاپ بىرىلىدۇ .
   2 . ھەر ھەپتىدە ئېلىپ بىرىلىدىغان سىياسى ئۈگنىشنى ئىزچىل ياخشى ئېلىپ بىرىپ پارتىيىمىزنىڭ نۆۋەتتىكى سىياسەت ، يوليۇرۇقلىرى ئۈگىنلىدۇ . ئۈگىنىش جەرىياندا ماترىيال ئۇقۇش بىلەن خاتىرە قالدۇرۇش ئاساس قىلىندۇ . ئەگەر سىياسى ئۈگنىشكە يېرىم سائەتتىن يۇقىرى كىچىككەنلەر كۈرۈلسە بىر سائەت سەۋەپسىز دەرس تاشلىغانلار قاتارىدا مۇئامىلە قىلندۇ . ئۈگنىشتىن خاتىرە قالدۇرمىسا ، ئۈگەنگەن ماترىياللاردىن تەسىرات يازىمىسا ، لىكىسىيە تىزىسىنى ئۆز ۋاقتىدا تەييارلىمسا ، ئۇقۇتقۇچى ، ئىشچى – خىزمەتچىلەرنىڭ خىزمتىنى باھالاشتا ھەر بىر قېتىملىق سىياسى ئۈگنىش خاتىرىسى ، تەسىرات ماقالىسى ، لىكىسيە تىزىزىسىنى ئۆلچەم قىلىپ بىرىدىن نۇمۇر تارتىلىدۇ . (پارتىيە دەرىسى ، پارتىيە ئەزالىرى ئۈگىنىشنمۇ ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ.)
3 . ھەر ھەپتىنىڭ 1 – كۈنى بايراق چىقىرىش مۇراىسمى ئېلىپ بىرىش بىلەن بىرگە ھەر ھەپتىدە ئۇقۇتقۇچى ، ئۇقۇغۇچىلارغا لىكىسىيە سۆزلەش پائالىيتى، ھەر تۈرلۈك زىھىن سىناش پائالىيتى ۋە تۈرلۈك ئىجىتمائى پائالىيەتلەر ئېلىپ بىرىلىدۇ . بۇ پائالىيەتلەردە سىنىپ مۇدىرلىرى ۋە قۇشۇمچە سىنىپ مۇدىرلىرى ئۆز سىنىپىدىكى ئۇقۇغۇچىلارنى ياخشى تەشكىللىشى ئۆز مەيلىچە  يىغىن مەيداندىن ئايرىلماسلىقى لازىم .
4 . سىىنىپ مۇدىرلىرى ۋە قۇشۇمچە سىنىپ مۇدىرلىرى ئۆز سىنپىدىكى ئۇقۇغۇچىلارنىڭ ئۇمۇمى ئەھۋالىنى ئىگەللەپ تۇرۇشى، ئىز قوغلاپ تەكشۇرۇپ تۇرۇشى شەرىت . ئەگەر ئۇقۇغۇچىلار ئىچىدە دىنى پائالىيەتلەر بىلەن شۇغۇللىنىش ، قانۇن تۈزۈمگە خىلاپلىق قىلىش ئەھۋاللىرى كۈرۈلسە سىنىپ مۇدىرلىرى ۋە ياردەمچى سىنىپ مۇدىرلىرى ئۆز ۋاقتىدا بايقاپ تەشكىلىگە مەلۇم قىلىمىسا مەسئۇلىيتى قاتتىق سۈرۈشتە قىلىنغاندىن سىرىت ، مەسئۇل ئۇقۇتقۇچى يىللىق سىناپ تەكشۇرۇشتە مۇنەۋۋر قىلىپ باھالانمايدۇ . شۇ يىلى ئۇنۋانى ئۆستۈرۈلمەيدۇ . مەسىلە سادىر قىلغان ئۇقۇغۇچىلار مەسلىسىنىڭ ئېغىر - يىنكلىكىگە قاراپ تەربىيە بىرىلىگەندىن سىرىت سىياسى قانۇن ئۇرۇنلىرىنىڭ بىر تەرەپ قىلىشىغا يوللاپ بىرىلىدۇ .
5 . سىنىپ مۇدىرلىرى ، ياردەمچى سىنىپ مۇدىرلىرى ۋە دەرس ئۇقۇتقۇچىللىرى ھەر ماۋسۇمدا ئىككى قېتىم ئۇقۇغۇچىلارنىڭ كىتاپ – ماترىياللارنى تەكشۇرۇپ تۇرۇشى شەرىت . ئەگەر ئۇقۇغۇچىلارنىڭ كىتاپ – ماتىرىياللىرى ئىچىدە ساغلام بولىمىغان ئەھۋاللار كۈرۈلسە ۋاقتىدا تەشكىلگە مەلۇم قىلىمسا ، مەسئۇلىيتى قاتتىق سۈرۈشتە قىلىنغاندىن سىرىت شۇ ماۋسۇملۇق خىزمەتتە ئىلغار قىلىپ باھالانمايدۇ .
6 . ئۇقۇتقۇچى ، ئىشچى – خىزمەتچىلەر ئۇقۇتقۇچىلىق كەسىپى ئەخلاقىغا قاتتىق ئەمەل قىلىشى شەرىت . ئەگەر ئۇقۇتقۇچى ، ئىشچى – خىزمەتچىلەر ئىچىدە ، ئۇقۇتقۇچىلىق كەسپى ئەخلاقىغا خىلاپ قىلىمشلار كۈرۈلسە ، ئەھۋالىنىڭ ئېغىر – يەڭگىللىكىگە ئاساسەن شۇ ماۋسۇملۇق خىزمىتى بىر ئاۋاز بىلەن ئىنكار قىلىندۇ .  
7 . ھەر قايسى سىنىپ مۇدىرلىرى ئۆزىنىڭ بەلگىلەنگەن تازلىق مەيدانى ئەتراپدىكى تام – تۇرۇسلار ، سىنىپ ئىچى ۋە سىرىتىدىكى تاملارغا بۆلگۈنچلىككە ئائىت سۆزلەر ۋە ئەخلاققا خىلاپ سۆزلەرنىڭ يېزىلماسلىقىغا كاپالەتلىك قىلىشى شەرىت . ئەگەر يۇقىرىقىدەك ئەھۋاللار كۈرۈلسە ۋاقتىدا بايقاپ تەشكلىگە مەلۇم قىلىش كىرەك ھەمدە ئەخلاقى تەربىيە بۆلۈم بىلەن ماسلىشىپ خەت يازغان كىشىنى ئېنىقلاپ تەربىيە بىرىش لازىم .  يېزىلغان خەتىنىڭ مەزمۇنى ئەكسىيەتچىل بولسا دەرھال سىياسى قانۇن ئۇرۇنلىرىغا مەلۇم قىلىش لازىم .
8 . سىنىپ مۇدىرلىرى ۋە ياردەمچى سىنىپ مۇدىرلىرى ئۆز سىنپىدىكى ئۇقۇغۇچىلار ئىچىدە جىدەل – ماجرا كۈرۈلمەسلىكىگە كاپالەتلىك قىلىش شەرىت . ئەگەر ئۇقۇغۇچىلار ئىچىدە جىدەل – ماجرا كىلىپ چىقسا ۋە شۇ سىنىپىنىڭ تەشكىلى ، ئىنتىزام كۆز قارىشى ياخشى بولماي يامان تەسىر پەيدا قىلىسا شۇ سىنىپىنىڭ ماۋسۇملۇق خىزمىتى بىر ئاۋاز بىلەن ئىنكار قىلىندۇ . سىنىپ مۇدىرى ۋە مەسئۇل ئۇقۇتقۇچىنىڭ سىنىپ مۇدىرلىق خىزمىتىدىن بىرىلىدىغان نۇمۇر بىكار قىلىندۇ .
9 . سىنىپ مۇدىرلىرى ۋە ياردەمچى سىنىپ مۇدىرلىرى ئۆز سىنپدىكى قاداق ئۇقۇغۇچىلار ، داۋامسىز ئۇقۇغۇچىلار ۋە نوقتىلىق ئائىلە پەرزەنتلىرىنىڭ ئۇمۇمى ئەھۋالىنى ئايدا بىر قېتىم ئىگەللەپ تۇرۇشى شەرىت . ئەگەر سۆھبەتلىشىشكە سەل قاراپ مەسىلە كۈرۈلسە مەسئۇلىيتى قاتتىق سۈرۈشتە قىلىندۇ ھەمدە شۇ ئۇقۇش ماۋسۇمدا مۇنەۋۋەر قىلىپ باھالانمايدۇ .
10 . مەكتىۋىمىزدىكى ئۇقۇتقۇچى ، ئىشچى – خىزمەتچىلەر بەلگىلەنگەن دىجۈرنلىك مەسئۇلىيتىنى تۇلۇق ئادا قىلىش شەرىت . ئەگەر بەلگىلەنگەن دىجۇرنى ، دىجۈرنىلىك ئورنىدىن ئايرىلغان چاغدا ، دىجۈرنلىكتە مەسلە كۈرۈلسە ۋە يېرىم سائەتتىن ئارتۇق دىجۈرنىلىك ئورنىدىن ئايرىلسا ياكى كىچىكسە قايتا دىجۈرنلىك قىلشقا ئۇرۇنلاشتۇرۇلىدۇ . دىجۈرنىلىك ۋاقتىدا مەسىلە كۈرۈلسە بارلىق ئاقىۋەتكە شۇ دىجۈرنى ئۆزى مەسئۇل بولىدۇ . مەكتەپ رەھبەرلىرى ۋە يۇقىرى دەرىجىلىك رەھبەرلەر تەكشۇرۇگەندە دىجۈرنىلىك ئورنىدا بولمىغانلار بىردەك يۇقىرىنىڭ بىر تەرەپ قىلىش چارىسى ئاساسىدا بىر تەرەپ قىلىندۇ .
11 . سىنىپ مۇدىرلىرى ۋە ياردەمچى سىنىپ مۇدىرلىرى سىنىپىنىڭ ئەسلى سانى بۇيىچە توختامنامىنى ئائىلىسىگە بىرىپ تۇلۇق ئىمزالىتىشى شەرىت . ئەگەر ساختىپەزلىك قىلىپ توختامنامىنى ئائىلىسىگە بارماي كۆز بۇيامچىلىق قىلىپ ئىمزالاتقانلىق ئەھۋالى سىزىلسە كىلىپ چىققان ئاقىۋەتىنىڭ ئېغىر – يىنىكلىكىگە قاراپ تەربىيە بىرىلىدۇ ، ماۋسۇملۇق خىزمەت باھالاشتا ئىلغار قىلىپ باھالانمايدۇ ھەمدە سىنىپ مۇدىرلىق خىزمەت ئۈنۈمىگە چېتىلىدۇرىدۇ .
12 . ئەگەر ئۇقۇغۇچىلار ئىچىدە قېچىشىپ كىتىدىغان ، رۇخسەتسىز توي قىلىۋالدىغان ئەھۋاللار كۈرۈلسە مەسئۇل ئۇقۇتقۇچى ۋە سىنپ مۇدىرىنىڭ شۇ ماۋسۇملۇق ئىش ئۈنۈم نۇمۇرىدىن 5 – 10 غىچە نۇمۇرى تۇتۇپ قېلىندۇ .
13 . ئۇقۇتقۇچى ، ئىشچى – خىزمەتچىلەر ھېيىت – بايرام ، دەم ئېلىش كۈنلىرى ۋە تەتىل مەزگىللىرىدىكى ئالاقلىشدىغان ئۇقۇغۇچىلار بىلەن ئىزچىل ئالاقىلىشپ تۇرۇش ، ئەھۋال سىزىلسە ۋاقتىدا مەلۇم قىلىشى لازىم .

80 . پەيزىۋات ناھىيسىدىكى ئۇقۇتقۇچى ، ئىشىچى – خىزمەتچىلەرنىڭ ئىدىئولوگىيە ساھەسىدىكى بۆلگۈنچىلىككە قارىشى تۇرۇش كۈرىشىدىكى مەسئۇليىتىنى سۈرۈشتۇرۇش تۈزۈمى
    ناھىيىمىزنىڭ مائارىپ – تەنتەربىيە سىستىمىسدا قانات يايدۇرۇلغان ئىدىئولوگىيە ساھەسىدىكى بۆلگۈنچىلىككە قارىشى تۇرۇش كۈرىشنىڭ نەتىجىللىرنى مۇستەھكەملەپ ئۇقۇتقۇچى ئىشىچى – خىزمەتچىلەرنىڭ مىللى بۆلگۈنچىلىككە قارىشى تۇرۇش ، دىننىڭ مەكتەپلەرگە سىڭىپ كىرىشىنىڭ ئالدىنى ئېلىش كۈرىشىدىكى بازا ئېڭى ۋە مەسئۇلىيەت ئېڭىنى كۈچەيىتىپ ، ناھىيمىز مائارىپ تەنتەربىيە سېپىنىڭ ئۇزاق ۋاقىتلىق ئەمنلىكىگە كاپالەتلىك قلىش ئۈچۈن بۇ مەسئۇلىيەتنى سۈرۈشتۇرۇش تۈزۈمى تۈزۈپ چىقلىدى .
1. پارتىيە ياچايكىللىرى ( باش ياچايكىللىرى ) پارتىيە ئەزالىرىنى ، مەكتەپ مەسئۇللىرى ئۇقۇتقۇچىلارنى ، سىنىپ مۇدىرلىرى ئۇقۇغۇچىلارنى باشقۇرۇش پىرىنسىپى بۇيىچە پارتىيە ئەزالىرى ، ئۇقۇتقۇچىلار ، ئۇقۇغۇچىلار ئىچىدە دىنغا ئتقاد قلىش مەسىلىسى كۈرۈلسە شۇ مەكتەپنىڭ رەھبەرلىك بەنزىسىگە ئاگاھلاندۇرۇش جازاسى بىرىلىدۇ . شۇ مەكتەپ مەمۇرىيتىنىڭ ئاساسلىق رەھبەرلىرىنىڭ دەرىجىسى تۈۋەنلىتىلىدۇ . بىۋاستە مەسئۇل خادىمنىڭ مەسئۇليىتى قاتتىق سۈرۈشتە قلىندۇ ھەم مەسىلنىڭ ئېغىر – يىنكلىكىگە قاراپ خىزمەتتىن توختۇتۇلۇپ ، يۇقىرىنىڭ بىر تەرەپ قلىشغا يوللىنىلىدۇ .
2. ئۇقۇتقۇچى ، ئىشچى – خىزمەتچىلەردىن دىنغا ئىتقاد قىلغان مىللى بۆلگۈنچىلىك ۋە دىنى ئىدىيەلەرنى تارقاتقانلار، ئەسەر يېزىش نامى بىلەن مىللى بۆلگۈنچىلىك ئىدىيلىرى ۋە دىنى ئىدىيەلەرنى تەشۋىق قلغانلار كۈرۈلسە ، خىزمەتتىن قالدۇرۇلىدۇ .  
3. دىنغا ئىتقاد قىلغان ئۇقۇغۇچى چىققان سىنىپنىڭ سىنىپ مۇدىرى ئەھۋالنى پاش قىلماي ، باشىقلار تەرىپدىن پاش قلىنغان بولسا ، يىللىق باھالاشتا لاياقەتسىز قىلىنىدۇ. ئەگەر شۇ سىنىپ مۇدىرى ئەھۋالنى ئۆزى سېزىپ پاش قلىغان ھەمدە ئەھۋالىنى دەل ۋاقىتىدا تەشكلىگە ئىنكاس قلغان بولسا ، شۇ سىنىپ مۇدىرى ياكى باشقا پاش قىلغۇچىنى تەشىكىل تەقدىرلەيدۇ ھەمدە خىزمەت كۆرسەتكۈچىلەر قاتارىدا ئەنگە ئالىدۇ .
4. ئۇقۇتقۇچى ، ئىشىچى – خىزمەتچىلەر جۆرىسى ۋە پەرزەنتلىرنىڭ دىنغا ئىتقات قلشىنى قاتتىق چەكلىشى ، دادىللىق بىلەن ئاتئىزىم تەربىيسى ئېلىپ بىرىشى لازىم . ئەگەر جۆرىسى ۋە پەرزەنتلىرى دېھقان بولۇپ ، ئۇلار دىنغا ئىتقاد قلىسا ، شۇ ئۇقۇتقۇچى ،ئىشىچى – خىزمەتچىنىڭ مەسئۇليىتى ج ك پ پەيزۋات ناھيىلىك كومتتىنىڭ ( 2000 ) 30 – نۇمۇرلۇق ھۆججىتىنىڭ روھى بۇيىچە بىر تەرەپ قلىندۇ .
5. پىنسىيگە ، دەم ئېلشقا چىققان ئۇقۇتقۇچى ، ئىشىچى – خىزمەتچىلەردىن دىنغا ئىتقاد قىلغان ، دىنى پائاليەتلەرگە قاتناشقانلار كۈرۈلسە ، ئۇلارنىڭ پىنسىيە پۇلى تۇختۇلۇپ ، مەكتەپ قائىدىسى ، مەكتەپ ئىنتىزامى بۇيىچە بىر تەرەپ قلىندۇ . ئەگەر شۇ پىنسىيە خادىمى كومپارتىيە ئەزاسى بولغان بولسا پارتىيە ئىنتىزامى بۇيىچە چارە كۆرىلىدۇ .
6. خىزمەتتىكى ۋە پىنسىيدىكى ئۇقۇتقۇچى ، ئىشچى – خىزمەتچىلەردىن ئۆلۈم پەتىسى ، نەزىرە – چىراغ قاتارلىق جامائەت سورۇنلىرىدا خەتمە قۇرئان ئۇقۇغان ، تەپسىر ئېيتقان ، دىنى ئىدىيلەرنى تەشۋىق قلغانلار كۆرۇلسە ، خىزمەتتىكى ئۇقۇتقۇچىلار خىزمەتتىن تازلىندۇ ، پىنسىيدىكى خادىملارنىڭ پىنسىيە پۇلى پۈتۈنلەي توختىتىلىدۇ .
7. بۇ تۈزۈم پەيزۋات ناھيىسىدىكى بارلىق ئۇقۇتقۇچى ، ئىشچى – خىزمەتچىلەرگە تەدبىقلىندۇ .
بۇ تۈزۈم ئىلان قلىنغان كۈندىن باشلاپ ئىجرا قلىندۇ .

81 . ئوقۇتقۇچى ، ئىشچى – خىزمەتچىللىرىنىڭ تەتىللىك
سياسى – نەزىرىيە ئۈگىنىش تۈزۈمى
1. ج ك پ مەرگىزى كومتىتىنىڭ تۈرلۈك فاڭجىن – سياسەتلىرىنى ، گوۋۇيۈەننىڭ ساپا مائارىپىنى يولغا قويۇش قارارى ، پۇقرالار ئەخلاق قۇرلۇش پىروگىراممىسى ، مائارىپ قانۇنى ، ئوقوتقۇچىلار قانۇنى ، قۇرامىغا يەتمىگەنلەرنىڭ ئىددىيە – ئەخلاق قۇرلىشىنى كۈچايتىش توغرسىدىكى قارارى ، مائارىپ – سياسەتلىرىنى ، قانۇن پەرمانلىرىنى ، پارتىيە ئەزالىرىنىڭ ئىلغارلىقىنى ساقلاش تەربيسى پائالىيتىنىڭ تۈرلۈك ئورۇنلاشتۇرۇش ، پىكىر قارارلىرىنى ، ئىككى نىزامىنى  ، پارتىيە نىزامنامىسىنى ئۈگىنپ ۋە يەنىمۇ ئىزچىللاشتۇرۇپ ، پارتىيە 17- قۇرۇلتاي 3-4- ئومۇمى يغىن روھىنى ، « ئۈچكە ۋەكىللىك قىلىش » مۇھىم ئىددىيسنى يىتەكچى قىلىپ ، ج ك پ مەركىزى كومىتېتى ، گوۋۇىيەننىڭ «شىنجاڭ خىزمىت يىغىنى» نىڭ روھىنى ئەستايدىل ئۈگنىپ ۋە ئىزچىللاشتۇرۇپ ،  بۆلگۈنچىلىككە ۋە قانۇنسىز دىنى پائالىيەتلەرگە قەتئى قارشى تۇرۇپ ، دىننىڭ مەكتەپلەرگە سىڭىپ كىرىشنىڭ ئالدىنى ئېلىش توغرسىدىكى تۈرلۈك  ھۆججەت ماتىرياللارنى ئوقوتۇش ئىسلاھاتى ۋە تەتقىقات خىزمىتىنى كۈچايتىپ ، ئوقوتقۇچى ، ئىشچى – خىزمەتچىلەر ۋە ئىش ئورنىنى سۆيۇپ ، ئىزدىنىشكە ۋە يېڭىلىق يارتىش روھىنى ئەمىليەتكە باغلاپ ، ئوقوغۇچىلارنىڭ ئەخلاقى ۋە ئەقىلى سۈپىتىنى ئومۇميۈزلۈك  ئۆستۇرۇش ئۈچۈن سياسى جەھەتتە ساغلام بولغان ئوقوتقۇچىلار قوشۇننى بەرپا قىلىش ئۈچۈن ، يۇقىرنىڭ ئورۇنلاشتۇرۇغان ھەر تەتىللىك دەم ئېلىش مەزگىلىدە سياسى ئۈگىنىش ئېلىپ بېرىش لازىم .
2. ئۈگىنىش ۋاقىتى جەھەتتە ۋاقىتقا كاپالەتلىك قىلىپ ئەمىلى شارائىت ئاستىدا ئەستايدىل ئورۇنلاشتۇرۇپ ئۈگىنشنىڭ ۋاقىتدا ئېلىپ بېرلىشىغا كاپالەتلىك قىلىش ، ئۆز مەيلىچە ئۈگىنىش ۋاقىتنى ئورۇنلاشتۇرۇشقا بولمايدۇ . ئالدى بىلەن يۇقۇرى دەرجىلىك ئالاقىدار رەھبرى ئورۇنلارنىڭ ئورۇنلاشتۇرشىغا قاراش ، كيىن يۇقۇرنىڭ ئورۇنلاشتۇرشى بويىچە ئۆز ئورننىڭ پارتىيە ياچېيكىسى ۋە مەمۇريتىنىڭ يىغىن مۇزاكىرسىدىن ئۆتكۈزۈپ ئانىدىن ئورۇنلاشتۇرۇش لازىم .
3. ئۈگىنىش شەكىلى ۋە ئۇسۇلى جەھەتتە ئىزدىنىپ سەپەرۋەرلىك پائالىيتى ، خاتىرە يېزىش ، تەسىرات يېزىش ، مۇزاركىرە قىلىش ئارقىلىق ئۈگىنش ئېلىپ بېرىش لازىم .
4. تەشۋىقات خىزمىتىدە مەخسۇس ئادەم ئورۇنلاشتۇرۇپ رەھبەرلىك گۇرۇپپىسى قۇرۇپ ، مەسئۇليەتنى كىشى بېشىغىچە ئەملىلەشتۇرۇش ، ئۈگىنشىنى تەشكىلى كاپالەتكە ئگە قىلىش لازىم .
5. ئۈگىنىشنى تۈزۈملەشتۇرۇپ ، يوقلىما قىلشىنى كۈچەيتىپ ئوقوتقۇچى ، ئشىچى – خىزمەتچىلەرنىڭ تۇلۇق قاتنىششغا كاپالەتلىك قىلىش ئۈگنىش ئۈنۈمىنى قولغا كەلتۇرۇش ، يوقلما خاتىرسىنى يىل ئاخىردىكى باھالاشقا چېتىلدۇرۇپ ئېلىپ بېرىش ۋە ئارخىپقا سېلىش .
6. ئۈگىنىش ئاخىرلاشقاندىن كيىن مەكتەپ ۋە شەخسىلەر ئۆز ئەمليتىگە بىرلەشتۇرۇپ خۇلاسە يېزىپ تاپشۇرۇش ، يۇقارقى تۈزۈملەر ئوزۇن مۇددەت يولغا قويلىدۇ .

82 . تەتىل مەزگىل، جۈمە كۈندىكى ئوقوغۇچىلارنىڭ مەكتەپكە كىلىش ئەھۋالىنى
تەكشۈرۇش ، دوكىلات قىلىش تۈزۈمى
مەكتەپ پارتىيە ياچېيكىسى ۋە مەمۇرىيتى ئوقوغۇچىلارنىڭ جۈمە كۈندىكى ھەركىتىنى كۈزتۇپ ، ئەھۋال ئىگەللەپ ، ھەر خىل ئىجتىمائى پائالىيەتلەرگە قاتناشتۇرۇپ ، ئاتئېزىمنى تەشۋىق قىلىپ ، ئوقوتقۇچىلارنىڭ ئىددىيە ھەركىتىدە مەكتەپ بىلەن بىردەك بولۇشنى ئاساس قىلىپ ، تۆۋەندىكى تۈزۈملەر تۈزۈلىدى .
1. مەكتەپتىكى بارلىق ئوقوتقۇچى ، ئىشچى – خىزمەتچى ۋە ئوقوغۇچىلار مەكتەپنىڭ بىر كۈنلۈك مەشغۇليتىگە ئاڭلىق رىئايە قىلىشى شەرىت .
2. مەكتەپ ئاۋانگىراتلار ئەتىرتى ئەزالىرى ، ئوقوغۇچىلار ئويۇشمىسى ، ئىتتىپاق ئەزالىرى ۋە پىئونېرلار ئەتىرتىدىكى ئوقوغۇچىلار ئەتىگەندە ، چۈشتە مەكتەپ دەرۋازىسى ئالدىدا تۇرۇپ ، ئوقوغۇچىلارنىڭ مەكتەپكە كىلىش ئەھۋالىنى ئەستايدىل كۈزتۇش ۋە كىچىككەن ئوقوغۇچىلارنى تىزىملاش خىزمىتىنى ياخشى ئىشلەش لازىم .
3. ئوقوتقۇچى ، ئوقوغۇچىلار تەتىل مەزگىلىدىكى جۈمە كۈندە بەلگىلەنگەن ۋاقىتتا مەكتەپكە كىلىش ، ئەھۋاللارنى يىللىقلار گۇرۇپ باشلىقلىرى ، ئوقوغۇچىلار ئويۇشمىسى مەسئۇل بولۇپ ئىگەللىشى ، كۆرۇلگەن مەسىللەرنى دەل ۋاقىتدا دوكىلات قىلىش كېرەك . بۇ خىزمەتكە مەكتەپ ئەخلاق تەلىم – تەربيە بۆلۈم ، ئىتتىپاق كومتىتى ، ئوقوغۇچىلار ئويۇشمىسى ۋە سىنىپ مۇدىرلىرى مەسئۇل بولىدۇ .
4. مەكتەپ رەھبەرلىك بەنزە ئەزالىرى ھەر قايسى پاراللىللارغا مەسئۇل قىلىنىپ ، ئوقوغۇچىلار ئويۇشمىسىنىڭ يىتەكچىلىكىدە ئوقوغۇچىلارنىڭ قياپىتى ، روھى ھالىتىنى كۈزتۈپ ، ئوقوغۇچىلارنىڭ ساننى ، ئىددىۋى ئەھۋالىنى ئىگەللەشكە مەسئۇل بولىدۇ ۋە خۇلاسە قىلىدۇ .
5. سىنىپ مۇدىرلىرى كىچىككەن ، كىلەلمىگەن ئوقوغۇچىلارنىڭ سەۋەبىنى ۋاقىتدا ئائىلە باشلىقلىرى ئارقىلىق ئىگەللەپ ، ئوقوغۇچىلارنى باشقۇرۇشنى ھەققى كۈچايتىپ ، ئىگەللىگەن ئەھۋاللارنى شۇ كۈنى يىللىقلارغا مەسئۇل بولغان مەكتەپ رەھبىرى ۋە ئوقوغۇچىلار ئويۇشمىسى ئارقىلىق مەكتەپ ئەخلاق تەلىم – تەربيە بۆلۈمگە خۇلاسە ماتىرىيال يېزىپ يوللايدۇ ۋە دكىلات قىلىدۇ .
بۇ تۈزۈم مۇزاكىرە قىلىنغان كۈندىن ئىتىبارەن يولغا قويلىدۇ .

83 . ئۇقۇتقۇچى ، ئىشىچى – خىزمەتچى ، ئۇقۇغۇچىللىرىنىڭ
رامىزان ئېيىدا بىرلىكىتە چۈشلۈك غىزالىنىش تۈزۈمى
     رامىزان ئېيى مەزگىلىدە ئۇقۇتقۇچى ، ئۇقۇغۇچىلارنىڭ رۇزا تۇتماسلىقى ، دىننىڭ مەكتەپ سېڭىپ كىرىشنىڭ ئالدىنى ئېلىشنى كاپالەتكە ئىگە قىلش ئۈچۈن يېزىمىزنىڭ ئەمەليىتىگە بىرلەشتۇرۇپ بۇ تۈزۈم تۈزۈلۈپ چىقلىدى .  
1) رامىزان ئېيدا مەكتەپ مەسئۇللىرى ئۇقۇتقۇچى ، ئۇقۇغۇچىلارنىڭ بىرلكىتە چۈشلۈك تاماقلىنىش تۈزۈمىنى ئەملىلەشتۇرۇش ئەھۋالىنى نازارەت قىلىش ھەم ئۇلار بىلەن بىرلكىتە غىزالىنىش كىرەك .
2) رامىزان مەزگىلىدە يوقلىما تۈزۈمىنى يولغا قۇيۇش ، كەلمىگەن ئۇقۇتقۇچى – ئۇقۇغۇچىلارغا قارىتا ئەخلاقى تەربىيە بۆلۈمى ۋە شۇ ئۇقۇغۇچىنىڭ سىنىپ مۇدىرى ئېنقىلاپ تەكشۇرۇپ ئەملى ئەھۋالغا ئاساسەن پىرىنىسپ بۇيىچە ۋاقىتدا بىر تەرەپ قىلىش .
3) رامىزان مەزگىلدە چۈشلۈك تاماققا كەلىمىگەن ئۇقۇتقۇچى – ئۇقۇغۇچىلارغا قارىتا مەكتەپ رەھبەرلىرى ۋە ئۇقۇتقۇچىلار ئەستايدىل تەكشۇرۇش ئېلىپ بىرىپ تەنىقىد – تەربىيەنى ئاساس قىلىپ ۋاقىتدا تۈزىتىش كىرەك .
4) پارتىيە ئەزالىرى يىللىقلار گۇرۇپپسىنى كۈتىرە ئېلىش ،  سىنىپ مۇدىرى سىنپىنى كۆتىرە ئېلىش ، ئۇقۇتقۇچىلار شەخىسلەرنى كۆتىرە ئېلىش تەلىپىگە ئاساسەن كۆتىرە ئالغان دائىرە ئىچىدە ، ئۇقۇتقۇچى – ئۇقۇغۇچىلار ئىچىدە چۈشلۈك تاماققا كىرمەسلىك ئەھۋالى كۈرۈلسە ياكى ئاڭلاپ تۇرۇپ ئاڭلىماسلىققا سالسا ، ئۇلارنى قانات ئاستىغا ئالغۇچىلار بىردەك تەكشۇرلۈپ كۆتىرە ئالغۇچىلار قاتتىق بىر تەرەپ قىلىندۇ .



        84 . بىخەتەر ئۇقۇ – ئۇقۇتۇش ، تەلىم – تەربىيە تۈزۈمى
1 . سىنىپ مۇدىرلىرى ئۆز سىنپىدىكى ئۇقۇغۇچىلارغا «8 دىن مۇداپىيەلىنىش» تەربىيسىنى ئۈزۈلدۈرمەي ياخشى ئېلىپ بىرىشى شەرىت . ئەگەر يۇقارىقى ئەھۋاللاردار مەسلە كۈرۈلسە سىنىپ مۇدىرى ۋە مەسئۇل ئۇقۇتقۇچنىڭ سىنىپ مۇدىرىلىق خىزمەت نۇمىرى بىرىلمەيدۇ . شۇ سىنىپىنىڭ خىزمتى بىر ئاۋاز بىلەن ئىنكار قىلىندۇ ۋە مەسئۇلىيتى قاتتىق سۈرۈشتە قىلىندۇ . سىنىپ مۇدىرى ۋە مەسئۇل ئۇقۇتقۇچى شۇ ماۋسۇم ئىچىدە خىزمەت ئىلغارى قىلىپ سايلانمايدۇ .
2 . سىنىپ مۇدىرلىرى ۋە مۇئاۋىن سىنىپ مۇدىرلىرى ئۆز سىنپىدىكى ئۇقۇغۇچىلارغا توك ئەسلىھەلىرى ۋە مەكتەپىنىڭ مال – مۈلۈكىنى ئاسراش توغىرىسدا تەربىيە ئېلىپ بىرىشى ، توك ئەسلىھەلىرى بۇزۇلسا ۋە مەكتەپىنىڭ مال – مۈلۈكى بۇزغۇنچىلىققا ئۇچىرىسا ۋاقتىدا رىمۇنىت قىلىشى ۋە ئەسلىگە كەلتۈرۈشى شەرىت . ئەگەر مەسئۇلىيەتسىزلىك قىلىپ ئەسلىگە كەلتۈرۈلمىسە سىنىپ مۇدىرىنىڭ مەسئۇلىيتى سۈرۈشتە قىلىنغاندىن سىىرىت بۇزۇلغان ئەسلىھەلەرنىڭ قىممىتى بۇيىچە تۆلىتىۋېلىندۇ . مەسلە كىلىپ چىقسا سىنىپ مۇدىرى ۋە مەسئۇل ئۇقۇتقۇچى مەسئۇلىيىتنى ئۆز ئۈستىگە ئالىدۇ .
3 . مەكتەپىتىكى ئاشپەزلەر تاماقنىڭ سۈپتىگە ياخشى كاپالەتلىك قىلىشى ، بۇزۇلغان ، ۋاقىتى ئۈتكەن يىمەكلىكلەرنى ئىشلەتمەسلىكى شەرىت . ئەگەر مەسئۇلىيەتسىزلىك قىلىپ يىمەكلىكلەردىن زەھەرلىنىش ئەھۋاللىرى كىلىپ چىقسا بارلىق ئاقىۋەتكە ئاشپەزلەر ئىگە بولغاندىن سىىرىت خىزمەتتىن توختۇلۇپ مەسئۇلىيەت سۈرۈشتە قىلىندۇ . (خىزمەتتىن توختىتۇلغان ۋاقىتتىكى مائاشى بىرىلمەيدۇ)
4 . سىنىپ مۇدىرىلىرى ئەمگەك ۋاقىتدىكى ئۇقۇغۇچىلارنىڭ بىخەتەرلىكىگە كاپالەتلىك قىلىش شەرىت . ئەگەر مەسئۇلىيەتىسىزلىك قىلىپ مەسىلە كىلىپ چىقسا مەسئۇلىيتى قاتتىىق سۈرۈشتە قىلىنغاندىن سىرىت ، بارلىق مەسئۇلىيەتىنى سىنىپ مۇدىرى ۋە مەسئۇل ئۇقۇتقۇچى ئۆز ئۈستىگە ئالىدۇ .
5 . تەجرىبخانا لابىرانتىلىرى تەجرىبە دەرىسدە ئۇقۇغۇچىلارنىڭ بىخەتەرلىكىگە تۇلۇق كاپالەتلىك قىلىشى ، تەجرىبە مەشغۇلاتلىرنى توغرا ئېلىپ بىرىشقا كاپالەتلىك قىلىشى شەرىت . ئەگەر لابىرانتىلار مەسئۇلىيەتسىزلىك قىلىپ پارتىلاش ، زەھەرلىنش ئەھۋاللىرىنىڭ كىلىپ چىقىشغا سەۋەپچى بولۇپ ئۇقۇغۇچىلاردا زەخمىلىنىش ، زەھەرلىنىش ئەھۋاللىرى كىلىپ چىقسا بارلىق ئاقىۋەتكە ئۆزى مەسئۇل بولغاندىن سىرىت شۇ ماۋسۇملۇق خىزمىتى بىر ئاۋاز بىلەن ئىنكار قىلىندۇ . خىزمەتتىن توختۇلۇپ مەسئۇلىيەت سۈرۈشتە قىلىندۇ . (خىزمەتتىن توختىتىلغان ۋاقىتتىكى مائاشى بىرىلمەيدۇ)
6 . تەنتەربىيە ، مۇزىكا ، گۈزەل – سەنئەت ۋە كەسپى دەرس ئۇقۇتقۇچىللىرى دەرس جەرىياندا تاساددبى كىلىپ چىقىدىغان ۋەقەلەرنىڭ كىلىپ چىقىماسلىقىغا كاپالەتلىك قىلىشى شەرىت . ئەگەر دەرس جەرىياندا مەسئۇلىيەتسىزلىك قىلىپ توك سۇقىۋىتىش ۋە زەخىملىنىش ئەھۋاللىرىنىڭ كىلىپ چىقىشىغا سەۋەپچى بولسا بارلىق ئاقىۋەتكە شۇ كىشى ئۆزى مەسئۇل بۇلغاندىن سىرىت شۇ ماۋسۇملۇق خىزمىتى بىر ئاۋاز بىلەن ئىنكار قىلىندۇ .
7 . سىنىپ مۇدىرلىرى ۋە مۇئاۋىن سىنىپ مۇدىرىلىرى ئۇقۇغۇچىلارغا قاتناش بىخەتەرلىك تەربىيسىنى ئۈزۈلدۈرمەي ئېلىپ بىرىش لازىم . ئەگەر مەسئۇلىيەتسىزلىك قىلىپ مەسىلە كۈرۈلسە مەسئۇلىيتى قاتتىق سۈرۈشتە قىلىندۇ .

85 . ئەخلاقى تەربىيە خىزمەت تۈزۈمى
   1 . پىلان تۈزۈمى : ھەر ماۋسۇمدا ئەخلاق تەربىيە پروگىراممسىغا ئاساسەن نۆۋەتتىكى ۋەزىيەت ئۇقۇغۇچىنىڭ ئىدىيۋى ئەملىيتىنى بىرلەشتۇرۇپ ، تەپسلى بولغان ئەخلاق تەربىيە خىزمەت پىلانى تۈزۈپ چىقىلىدۇ . پۈتۈن مەكتەپىنىڭ ئەخلاقى تەربىيە ۋەزىيتىنى ئىزچىللاشتۇرۇش ، مائارىپ مەخسىدىنى ئەمەلگە ئاشۇرۇش ئۈچۈن ئىتتىپاق كومىتىتى پىئونىرلار ئەتىرىتى ۋە سىنىپ مۇدىرى ئايرىم – ئايرىم ھالدا خىزمەت پىلانى تۈزۈپ چىقىدۇ .
   2 . ھەر ھەپتىنىڭ بىرىنجى كۈنى ئۇقۇتقۇچى ، ئۇقۇغۇچىلار بايراق چىقىرش مۇراسىمىغا  قاتنىشدۇ .
   3 . پۈتۈن مەكتەپتىكى ئۇقۇتقۇچىلارنىڭ نۆۋەتلشىپ دىجۈرلىك قىلىشى يولغان قۇيۇلۇپ ، ئىككى قېتىملىق گىمىناستىكا ، تازلىق ، ئىنتىزام پائالىيەتلىرىنى تەكشۇرۇشكە مەسئۇل قىلىندۇ . ئايدا بىر قېتىم پۈتۈن مەكتەپ بۇيىچە ھەر قايسى سىنپلارنىڭ ئەھۋالىنى خۇلاسلاپ ئۇقۇغۇچىلار ئارىسدىكى ناچار ئىللەتلەرنى تۈزىتىشكە ھەيدەكچىلىك قىلىدۇ .
   4 . مەكتەپ ئىچىدىكى ۋە سىنىپ ئىچىدىكى قارا دوسكا ، ئۇقۇغۇچىلارغا ئۈگنىش ۋە تەشىۋىقات مەيدانى بۇلۇش كىرەك . شۇڭا قارا دوسكا ئىزچىل ياخشى ئىشلىنشى ، ۋقىتدا يېڭلىنشى ، سۈپىتى ياخشى ، مەزمۇنى ساغلام ۋە تەربىيۋى قىممىتى بار بولىشى لازىم .
   5 . «3 تە ياخشى» ئۇقۇغۇچىلارنىڭ ئىلىمى نەتىجىسىنى ئاساس قىلىغان ھالدا سىنىپ ئىچىدە دىمۇكراتتىك مۇزاكىرلىشىپ ساۋاقداشلار كۆرسىتىپ ، باھالاپ ، ئىلىمى مۇدىر تەكشۇرۇپ تەستىقلىشى كىرەك .
   6 . ھەر يىلى 1 – ئىيوندا 10 نەپەر پىئونىر ، 4 – مايدا 10 نەپەر مۇنەۋۋەر ئىتتىپاق ئەزاىسى باھالاپ چىقىلىدۇ .
   7 . يىلدا بىر قېتىم سىنىپ مۇدىرى خىزمەت تەجىربىسىنى ، گۇرۇپپا مەسئۇللىرى خىزمەت تەجرىبىسنى ئالماشتۇرۇپ تەجرىبىلەرنى يەكۈنلەپ ئۆز ئارا ئۈگنىپ خىزمەت ئۈنۈمىنى ئۈزلۈكسىز يۇقىرى كۈتۈرۈش لازىم .
   8 . ھەر ماۋسۇمنىڭ ئاخىردا ھەر قايسى سىنىپتا ئاتا – ئانىلار يىغىنى ئېچىلىپ ، ئائىلە بىلەن مەكتەپىنىڭ ئالاقىسىنى قۇيۇقلاشتۇرۇپ ، ئۇقۇغۇچىلارنى تەربىيلەشىنىڭ ئۈنۈملۈك ئۇسۇلىنى ئورتاق مۇزاكىرلىشىشى كىرەك .
   9 . پۈتۈم مەكتەپىتكى ئۇقۇتقۇچى ، ئىشچى – خىزمەتچىلەر ئۇقۇتۇش ئارقلىق ئادەم تەربىيلەپ ، ئۇقۇغۇچىلارغا بىردەك تەلەپ قۇيۇپ ، ياخشى ئۇقۇتۇش مۇھىتىنى ئورتاق يارىتىش كىرەك .

86. ئەخلاقى تەلىم – تەربىيە خىزمىتىنى مۇھاكىمە قىلىش يىغىنى تۈزۈمى
ئەخلاقى تەربيە ئوقوغۇچىلارغا قارىتا سياسى - ئىددىيە ، ئەخلاقى ۋە پىسخىكا تەربيسى ئېلىپ بېرىش جەريانى بولۇپ ، ئۇ مەكتەپنىڭ سوتسيالىزىم ماھىيتىدە چىڭ تۇرۇش ، ئىقتىساس ئىگىللىرىنى تەربىلەشتىكى توغرا سياسى يۈلنىشكە كاپالەتلىك قىلىشتا ۋە ئوقوغۇچىلارنىڭ ئەتىراپلىق تەرەققى  قىلىشىنى ئىلگىرى سۇرۇشتە مۇھىم رول ئوينايدۇ .
ئەخلاقى تەلىم – تەربيە خىزمىتى مەكتەپ ئوقو – ئوقوتۇش خىزمىتىنىڭ مۇۋاپقيەتلىك ئېلىپ بېرلىشىنىڭ ئالدىنقى كاپالىتى ۋە ئاساسى شۇڭا ئەخلاقى تەلىم – تەربيە خىزمىتىنى ئېلىپ بېرىش ئىشلىرىنىڭ قانداق بولۋاتقانلىقى توغرىسدا قەرەرلىك ھالدا مۇھاكىمە يىغىنى ئېچىپ تۇرۇش ئىنتايىن زۇرۇر . ئەخلاقى تەلىم – تەربيە خىزمىتى مۇھاكىمە يغىنى ئېچىشتا تۆۋەندىكى نوقتىلار بويىچە ئېلىپ بېرىش لازىم .
1. ئەخلاقى تەلىم – تەربيە خىزمىتىگە مەسئۇل خادىملار ئۆز مەسئۇليتىنى ياخشى ئايدىڭلاشتۇرۇپ ، مەسئۇليەت تۇيغۇسىنى ئۈزلۈكسز ئاشۇرۇش .
2. ئەخلاقى تەلىم – تەربىيە خىزمىتى مۇھاكىمە يغىنىغا قاتنىشىدىغانلار : مەكتەپنىڭ ئالاقىدار رەھبەرلىرى ، ئەخلاقى تەربيە خىزمىتىگە مەسئۇل خادىملار ، خەلق قۇرۇلتيى ، سياسى كىڭەش ۋەكىللىرى ، پارتىيە ئەزالىرى ۋەكىللىرى ، سىنىپ مۇدىرلىرى ، ئامما ۋەكىللىرى ، ھەر قايسى سىنىپىتىن ئوقوغۇچىلار ۋەكىللىرى .
3. ئوقوتقۇچى ، ئىشچى – خىزمەچىلەر مەكتەپ ئىچى ۋە سىرتىدا كەسپى ئەخلاققا ئالاھىدە رىئايە قىلىپ ئۆزىنىڭ ئىش ھەركەتلىرى ، گەپ سۆزلىرىنىڭ ئوقوغۇچىلار ھەركىتىگە ئۆلگۈلۈك رول ئويناشقا ئالاھىدە ئەھميەت بىرىش .
4. سىنىپ مۇدىرلىرى سىنىپ يغىنى ۋە كۈندىلىك خىزمەت پىلانىغا ئەخلاقى تەرەبيە مەزمۇنلىرىنى ياخشى بىرلەشتۇرۇش ۋە ئۇنىڭ ئەمليلىششىگە ئەھميەت بىرش .
5. دەرىس ئوقوتقۇچىللىرى ھەر قايسى پەنلەرنىڭ دەرى ئالاھىدىلىكىگە ئاساسەن ئەخلاقى تەلىم – تەربيە مەزمۇنلىرىنى دەرىس تەييارلقىغا كىرگۈزۈش ۋە ئۇلارنى دەرسىخانىغا ئېلىپ كىرىپ دەرىسنىڭ ھەر بىر قەدەم باسقۇچىلىرىغا ئەخلاقى تەلىم – تەربيەنى ماس قەدەمدە بىرلەشتۇرۇش .
6. قەرەرلىك ھالدا ئوقوغۇچىلارنى پىلان بويىچە ۋەتەنپەرۋەرلىك تەربيە بازىللىرىغا ئېلىپ بېرىپ ، ئۇلارغا نىسپەتەن ۋەتەنپەرۋەرلىك تەربيسىنى ئۈنۈملۈك ئېلىپ بېرىش .
7. ئەخلاقى جەھەتتە ئالاھىدە ياخشى ئوقوغۇچىلار ئۆلگۈلۈك تىپ قىلىنىپ ، تەشۋىق تەربيە خىزمىتى كۈچايتىلىدىمۇ – يوق ؟ ئەخلاقى جەھەتتىن تەربىيلىنىش يىتەرلىك بولمىغان ئوقوغۇچىلارغا نىسبەتەن ئايرىم يىتەكچىلىك قىلىش ۋە ئايرىم تەربينى چىڭ تۇتۇش .
8. مەكتەپ رادىئو تەشۋىقاتى ، قارا دوسكا ، تام گىزىتى قاتارلىق تەشۋىقات ۋاستىلىرىنىڭ ئەخلاقى تەربيە جەھەتتىكى رۇلىنى ياخشى جارى قىلىدۇرۇش .
9. ئاتا – ئانىلار سۆھبەت يغىنى ، ئائىلە سۆھبىتى ، شەخسى سۆھبەت ئەھۋاللىرىدىن پايدىلىنىپ ئوقوغۇچىلارغا نسىبەتەن ئېلىپ بېرلىدىغان تەربيە مەكتەپ ۋە ئائىلىدە تەڭ چىڭ تۇتۇلىدۇ .
10. يۇقارقى ھەر قايسى تۈرلەر بويىچە خىزمەتلەرنىڭ ئىشلىنىشى ۋاقتىدا ، نازارەتچىلىكى پۇقتا ، خاتىرسى تۇلۇق بولۇش .
يۇقارقىلار ئەخلاقى تەلىم – تەربيە خىزمىتى مۇھاكىمە يىغىندا نوقتا قىلىنىدىغان مەزمۇنلاردۇر .



87 . ئوقوتقۇچى ، ئىشچى – خىزمەتچىلەرنىڭ كەسپى ئەخلاقىنى
باھالاش تۈزۈمى
ئوقوتقۇچى ئىنسان روھىنىڭ ئىنژىنىرى ، دۆلەتنى  گۈللەندۇرۇشنىڭ ئۇمۇدى ، ئوقوغۇچىلار قەلبىدىكى بىر ئۈلگە شۇڭا ئوقوتقۇچى كەسپى ئەخلاقنىڭ ياخشى يامان بولىشى ، ئوقوغۇچىلار ئەخلاقنىڭ ياخشى يامان بولىشىغا ھەتتا پۇتكۈل جەميەتنىڭ ئجتىمائى ئەخلاقنىڭ ياخشى يامان بولىشىغا مۇئەييەن تەسىر كۆرسىتىدۇ . شۇڭا مەكتىۋىمىز ئوقوتقۇچى ، ئىشچى – خىزمەتچىلەرنىڭ كەسپى ئەخلاقىغا قويۇلغان ئۆلچەمىنى قاتتىق ئىجىرا قىلىپ ، ئوقوتقۇچىلارنى دەۋىر تەلىۋىگە ماسىلىشالايدىغان ، « ئۈچكە ۋەكىللىك قىلش » مۇھىم ئىددىيسىنى ئەمىليەتتە توغرا ئىپادىليەلەيدىغان ، پۇتكۈل مائارىپ خىزمىتىنى ساپا مائارىپنىڭ تەلپى بويىچە ئالغا ئىلگىرىلىتىشكە بەلگىلىك تۆھپە قوشالايدىغان ، ياراملىق ئۇستازلاردىن قىلىپ يتىشتۇرۇپ چىقىش ئۈچۈن ئوقوتقۇچىلار ۋە ئىشچى – خىزمەتچىلەرنىڭ كەسپى ئەخلاقى تۆۋەندىكى 6 چوڭ مەزمۇن ، 23 كچىك مەزمۇن  ئاساسىدا باھالىنىپ مۇكاپات ،جازا تۈزۈمى يولغا قويۇلىدۇ .
باھالاش مەزمۇنلىرى : 1. مىللەتلەر ئىتتىپاقلىقىنى كۈچايتىش ، ۋەتەننىڭ بىرلىكىنى قوغداش ، دىننىڭ مەكتەپلەرگە سىڭىپ كىرىشنى چەكلەش ئىددىسىنىڭ تۇرغۇزۇلىشى ۋە ئەمىلى ئىپادسى .
2. پارتىينىڭ مائارىپ فاڭجىنىنى توغرا ئىجىرا قىلغان بولىشى .
3. ئوقوتۇش بىلەن ئادەم تەربىلەشكە ئەھميەت بەرگەن بولىشى .
4. ئوقوتۇش تەتقىقاتى خىزمىتىنى كۈچايتىشى .
5. مەنىۋى – مەدەنيەت قۇرلۇشىغا ئەھميەت بىرىشى .
6. مەكتەپ تەربيسى ، ئائىلە تەربيسى ، جەميەت تەربيسىنى زىچ ماسلاشتۇرۇپ ، ئوقوغۇچلارغا ئېلىپ بېرىلغان ئەخلاقى تەربينى ئەتىراپلىق قانات يايدۇرغان بولىشى .
7. پاك – دىيانەتلىك ، تەشكىلى كۆز قارشى ئېلمي ، ئىستىلى دۇرۇس، ئىنتىزامچان بولىشى .
باھالاش تەدبىرى .
1. ئوقوتقۇچى ، ئشىچى – خىزمەتچىلەرنىڭ كەسپى ئەخلاققا رىئايە قىلش ئەھۋالى ھەر ماۋسۇم ئاخىرىدا بىر قېتىم ئەھۋال ئىگەللەش ، نومۇر قويۇش ئارقىلىق باھالىنىدۇ .
2. كونكىرىتنى باھالاش شەرتىلىرىنىڭ 1- چوڭ مەزمۇنىنىڭ 1-2-3- مەزمۇنلىرىغا ، 2- چوڭ مەزمۇننىڭ 3- مەزمۇنىغا، 3- چىڭ مەزمۇننىڭ 5-  مەزمۇنلىرىغا خىلاپلىق قىلغانلار كۆرۇلسە شۇماۋسۇملۇق خىزمەت نەتىجىسى بىر ئاۋاز بىلەن ئىنكار قىلىنىپ ، مەسىلنىڭ ئېغىر يىنىكلىكىگە قاراپ قانۇنى جاۋاپكارلىق قاتتىق سۇرۇشتە قىلنىدۇ .
3. ئىرىشكەن ئومۇمى نومۇرى 100-98 گىچە بولغانلار ئەلا باھالىنىپ ، ماۋسۇملۇق خىزمەتلەردە كەسىپى ئەخلاقتا ئۆلچەمگە يەتكەن ئوقوتقۇچى دىگەن شەرەپ بىلەن ماددى ۋە مەنۋى جەھەتتىن مۇكاپاتلىنىدۇ . ماۋسۇملۇق خىزمەت نەتىجىسىگە  ئومومى نومۇرنىڭ %5 تى قوشۇپ بىرلىدۇ .
ئىرىشكەن نومۇرى 97-85 گىچە بولغانلار ئاساسى جەھەتتىن لاياقەتلىك بولغانلار دەپ قارىلىپ مەنۋى جەھەتتىن تەقدىرلىنىدۇ . ئىرىشكەن نومۇرى 84 دىن تۆۋەن بولغانلار كەسپى ئەخلاق ئۆلچىمىگە يىتەلمىگەنلەر دەپ قارىلىپ ماۋسۇملۇق خىزمەت نەتىجىسىدىن ئومۇمى نومۇرنىڭ %5 تى تارتىلىپ خىزمەت ئىلغارى قىلىپ باھالانمايدۇ .
                  تەكشۈرۇش ئۇسۇلى :
1. ئوقوتقۇچى ، ئىشچى – خىزمەتچى ، ئوقوغۇچىلارغا باھالاش جەدىۋېلى تارقىتىپ نومۇر قويۇپ ئەھۋال ئىگەللەش .
2. ئوقوتقۇچى ، ئىشچى – خىزمەتچى ۋە ئوقوغۇچىلار بىلەن سۆھبەت ئېلىپ بېرىش ئارقىلىق ئەھۋال ئىگەللەش .
3. ئاتا – ئانىلار ۋەكىللىرىدىن ئەھۋال ئىگەللەش .
4. ماۋسۇملۇق خىزمەت ئۈنۈمى بىلەن بىرلەشتۇرۇش .  ( ئەسكەرتىش : كونكىرىتنى باھالاش شەرتىلىرى تۆۋەندىكىچە ) .
ئوقوتقۇچى ، ئىشچى – خىزمەتچىللىرىنىڭ كەسپى ئەخلاقىنى كونكىرىتنى باھالاش شەرىتلىرى :

        كونكىرىتنى مەزمۇنلار
مىللەتلەر  ئىتتىپاقلىقنى كۈچايتىش
، ۋەتەننىڭ بىرلىگىنى قوغداش ، دىننىڭ
مەكتەپلەگە سىڭىپ كىرىشىنى چەكلىشى        20        1. دىننى تەرغىپ قىلىمغان ، تارقاتمىغان ، ئىشەنمىگەن ، دىننى پائالىيەتلەرگە قاتناشمىغان ، دىننى تۈس ئالغان كيىم كىچەكلەرنى كېيمىگەن بولۇش .
2. مىللەتلەر ئىتتىپاقلىغا ، ۋەتەننىڭ بىرلكىگە پايدىسىز سۆز – ھەركەتلەرنى قىلمغان بولىشى .
3. مىللى بۆلگۈنچىلىك ھەركەتلىرىگە قاتناشمىغان ، فىئودال – خۇراپاتلىق ئىددىيەلىرىنى تەرغىپ قىلمغان بولىشى .   
4. « ئىككىگە قارشى تۇرۇش » ، « ئۈچىنى قوغداش »  ، « تۆتنى بىلىش » تەربيسىنى دەرىس مەزمۇنىغا سىڭدۇرشى .
پارتىينىڭ مائارىپ فاڭجىنىنى
ئىزچىل توغرا ئىجىرا قىلىشى        15        1. مائارىپ خىزمىتىنى ، مائاىپ قانۇن سياسەتلىرى بويىچە ئېلىپ بىرشى ، باشقا قانۇن نىزاملارغا ئاڭلىق رىئايە قىلىشى .
2. دۆلەتنىڭ مائارىپ فاڭجىنىنى ئومۇميۈزلۈك توغرا ئىزچىللاشتۇرشى .
3. پارتىينىڭ لوشەن ، فاڭجىن ، سياسەتلىرىنى تەشۋىق قىلىشى ، ھېمايە قىلىشى ، تەلىم – تەربيگە بىرلەشتۇرۇش .
ئوقوتۇش بىلەن ئادەم تەربىلەشكە
ئەھميەت بىرشى         24        1. كەسپىنى سۆيۇشى ، كەسپكە ئۆزىنى ئاتىشى ، تەلىم – تەربيە خىزمىتىنى ، مەكتەپنى قىزغىن سۆيۇشى .
2. خىزمەت مەسئۇليتىنى تۇلۇق ئادا قىلىشى .
3. ئوقوتۇش بىلەن ئادەم تەربىلەشكە ئەھميەت بىرىپ ، ئوقوغۇچىلارنىڭ ياخشى ئەخلاق پەزىلىتىنى يتىلدۇرشى .
4. سافا مائارىپىغا يۈزلىنىپ ، يېڭى دەرس ئىسلاھاتىنىڭ تەلىۋىگە ماسلاشقان بولىشى ، ھەمدە كۆرنەرلىك نەتىجىلەرنى قولغا كەلتۇرگەن بولىشى .
5. ئوقوغۇچىلارنىڭ جىسمانى ۋە روھى ساغلاملىقىغا زىيان يەتكۈزدىغان تۈرلۈك شەكىلدىكى تەن جازاسى بىرىش قىلىمىشى بىلەن شۇغۇللانمىغان بولىشى .
6. ئوقوغۇچىلارغا كۆيۇنىشى ، ئاسىرشى ، قاتتىق تەلەپ قويىشى ، ئۇلارنىڭ گەۋدىلىك ئورنىغا ئەھميەت بەرگەن بولىشى .
ئوقوتۇش تەتقىقاتى
خىزمىتىنى چوڭقۇر قانات يايدۇرشى
        12        1. ئوقوتۇشتا ئەستايدىل بولىشى ، ئوقوغۇچىلارنىڭ ياخشى ئۈگىنش ئۇسۇلىنى بەرپا قىلشى .
2. كەسپى سەۋىيسىنى ئۆستۇرشىگە ئەھميەت بىرشى ۋە بەلگۈلۈك ئۈنۈمگە ئىرشىكەن بولىشى .
3. خەنزۇتىلى سەۋيسىنى يۇقۇرى كۆتۇرشكە ئەھميەت بىرىشى ۋە ئۈنۈمى يۇقۇرى بولغان بولشى .
4. ئەر ئۇقۇتقۇچىلار رەتلىك كېيىنشى ، چاچ – ساقاللىرىنى پاكىز ياسىتىپ تۇرۇشى .
5 . خانىم – قىزلار گىرىم قلىماسلىقى ، ئاددى – ساددا ياسىنىشى ، چاچلىرىنى ھەر خىل رەڭدە بويماسلىقى لازىم .
6. ئۇقۇتقۇچىلار ئۆزىنىڭ گۈزەل ئەخلاقى بىلەن ئۇقۇغۇچىلارغا ئۈنتۈنسىز ئۈلگە بۇلىشى لازىم .
مەنىۋى – مەدەنيەت قۇرلۇشۇغا ئەھميەت بىرىش         12        1. باشقىلار بىلەن ئىتتىپاقلىششقا ، ھەمكارلىشىپ دەرىس تەييارلاشقا ، باشقىلاردىن سەمىمىلىك بىلەن ئۈگىنىشكە ياكى باشقىلارغا سەمىمىلىك بىلەن ياردەم بىرىشكە ماھىر بولىشى .
2. ئىلغار مەدەنيەتنى تەشۋىق قىلىشى ، مەدەنيەتلىك ئوقوتقۇچى بولۇشقا ، مەدەنيەتلىك ئوقوغۇچى ، مەدەنيەتلىك سىنىپ كۆللىكىتىۋى قۇرۇشقا ئەھميەت بەرگەن بولىشى .
3. تۈرلۈك ئىجتىمائى پائالىيەتلەرگە قاتنىشش ۋە ئۆز رۇلىنى جارى قىلدۇرۇش .
( ئۈچ تەربيەنى بىرلەشتۇرۇشكە ئەھميەت بىرشى)         9        1. ئائىلە ، مەكتەپ ، جەميەت تەربيسنى بىرلەشتۇرۇشكە ئەھميەت بىرىشى ، ئائىلە باشلىقلىرىنى ھۆرمەت قىلىشى .
2. ئائىلە باشلىقلىرىغا پارتينىڭ مائارىپ ، قانۇن – سياسەتلىرىنى ۋە باشقا قانۇن - نىزام ، تۈزۈملەرنى  تەشۋىق قىلىشى .
پاك- ديانەتلىك ، ئىنتزامچان بولىشى        8        1. پاك – دىيانەتلىك بولۇپ خالىسانە تۆھپە قۇشۇش روھىنى يتىلدۇرشى  .  
2. جەميەت ئەخلاقىغا ، جەميەت تەرتىۋىگە رىئايە قىلىشى . ئستىلى دۇرۇس ، خىزمەتتە تەشەببۇسكار بولۇپ ، باشقىلارغا ئۆلگە بولىشى .

88 . ئۇقۇتقۇچىلارنىڭ مەكتەپىنىڭ مۇھىم ئىشلىرى ئۈستىدە قارار
چىقىرىشقا قاتنىشىش ، پىكىر قىلىش تۈزۈمى
1 . يىللىق سىناپ تەكشۇرۇش خىزمتىنى ياخشى ، ساغلام ئادىل ئېلىپ بىرىش ئارقلىق ئۇقۇتقۇچىلارنىڭ بىر يىللىق خىزمتىگە توغرا باھا بىرىش ئۈچۈن باھالاش خىزمتىگە مەكتەپتىكى مۇناسۋەتلىك تەشىكىلاتلار ،ئۇقۇتقۇچىلار ۋەكىللىرى قاتناشتۇرلۇپ ، ھەر قايسى تەرەپلەرنىڭ پىكىرى ئەستايدىللىق بىلەن مۇزاكىرە قىلنىدۇ .
2 . مەكتەپ پارتىيە ياچايكسى ۋە مەمۇرىيتى مەكتەپتىكى بارلىق ئۇقۇتقۇچى ، ئىشچى – خىزمەتچىلەرنى مەكتەپىنىڭ چوڭ – چوڭ ئىشلىرنى بىر تەرەپ قىلىش مۇزاكىرىسگە تەشىكىللەيدۇ .
3 . ئۇقۇتقۇچى ، ئىشىچى – خىزمەتچىلەر مەكتەپىنى ئۆز ئائىلىسى دەپ بىلىشى ، مەكتەپىنىڭ تەرەققىيات ئىستىقبالىقىغا كۆڭۈل بۆلىشى ، مەكتەپىنىڭ تەقدىرىنى ئۆز تەقدىرى بىلەن چەمبەرچاس باغلىشى كىرەك .
4 . مەكتەپ پارتىيە ياچايكىسى ۋە مەمۇرىيىتى چوڭ ئىشلارنى بىر تەرەپ قىلىش توغرىسدا قارار چىقارغاندا ئۇقۇتقۇچى ، ئىشچى – خىزمەتچىلەرنىڭ مەكتەپ ئىشلىرىنى بىر تەرەپ قىلىش توغىرسىدىكى پىكىرىنىڭ نەتىجىسگە بەلگىلىك دەرىجىدە ئەھىمىيەت بىرىشى كىرەك .
5 . ئۇقۇتقۇچى ، ئىشچى – خىزمەتچىلەر مەكتەپ ئىشلىرنى بىر تەرەپ قىلىش مۇزاكىرىسدە ئۆز پىكىرنى ئەركىن ئوتتۇرىغا قۇيۇش . مۇزاكىرە قىلنىۋاتقان ئىشىنىڭ ياخشى بىر تەرەپ قىلنشىغا پايدىلىق بۇلۇش ، ئۇقۇتۇش خىزمتىگە پايدىلىق بۇلۇش .
6 . ئۇقۇتقۇچى ، ئىشچى – خىزمەتچىلەر مەكتەپ ئشىلىرنى بىر تەرەپ قىلىش پىكىرى تەكلىپلىرنى مەكتەپ تەشكلىگە ، مەكتەپ سىرىتدا بىرىشكىمۇ بۇلىدۇ .
7 . مەكتەپ رەھبەرلىك كوللىكىتىۋى ئۇقۇتقۇچى ، ئىشچى – خىزمەتچىلەرنىڭ مەكتەپ ئىشلىرنى بىر تەرەپ قىلىش مۇزاكىرە يىغىندا ياكى سىرىتدا بىرىلگەن تەكلىپ پىكىرلەرنى قوللىشى ، ئىلھاملاندۇرۇشى ، ھەقىقىتەن قىممىتى بولغان پىكىرىلەرگە تامامەن ئەھىمىيەت بىرىش كىرەك .
8 . ئۇقۇتقۇچى ، ئىشچى – خىزمەتچىلەرنىڭ مەكتەپ ئىشلىرىنى بىر تەرەپ قىلىش مۇزاكىرە يىغىنى چۇقۇم مەكتەپتىكى ئۇقۇتقۇچى ، ئىشىچى – خىزمەتچىلەرنىڭ % 60 تىن كۆپرەكى قاتنىشىش ئاساسىدا ئېچىلىشى كىرەك .
9 . ئۇقۇتقۇچى ، ئىشىچى – خىزمەتچىلەر مەكتەپىنىڭ چوڭ ئىشلىرنى بىر تەرەپ قىلىشقا قارىتا باشىقىچە پىكىرى بولسا مەكتەپ تەشىكلىگە يوللۇق يۇسۇندا يەتكۈزىسە بۇلىدۇ . سىرىتىلاردا شىكايەت خاراكتىردە پىكىر قىلىپ يۈرۈشكە بولمايدۇ .
10 . مەكتەپ رەھبەرلىرى ئۇقۇتقۇچىلارنىڭ قانۇنلۇق ھۇقۇق – مەنپەتىگە كاپالەتلىك قىلىشى ، مۇئاشىنى ۋاقىتدا تارقىتىپ بىرىشى ، تەتىل ۋە دەم ئېلىش كۈنلىرىگە كاپالەتلىك قىلىشى ، تەربىيلىنشىكە شارائىت يارىتىپ بىرىشى كىرەك .
11 . مەكتەپ رەھبەرلىرى ئۇقۇتقۇچىلاردىن خالغانچە جەرىمانە ئالماسلىقى ، ئۇقۇتقۇچىلارنى سەۋەبسىز دەرسىتن توختىتىپ قويماسلىقى ، ئۇقۇ – ئۇقۇتۇش خىزمتىنىڭ راۋەن ئېلىپ بىرىلىشغا تەسىر يەتكۈزمەسلىكى لازىم .

89 . ئۇقۇتقۇچى ، ئىشچى – خىزمەتچى ۋە ئۇقۇغۇچىلارنىڭ ئىددىيۋى ئەھۋالىنى
ئىگەللەش ، دوكلات قىلىش تۈزۈمى
ئوقوتقۇچى ، ئوقوغۇچىلارنىڭ ئىددىۋى ئەھۋالىنى ياخشى ئىگەللەش ، سوتسيالىستىك دەرىس مۇنبىرىنىڭ پاكلىقىنى قوغداپ ، مائارىپ فاڭجىنىنى ئومۇميۈزلۈك ئىزچىللاشتۇرۇشنىڭ ئاساسى . شۇڭا مەكتەپ ئەخلاقى تەلىم – تەربيە بۆلۈم مەسئۇل بولۇپ تۆۋەندىكى خىزمەتلەرنى چىڭ تۇتۇپ ياخشى ئىشلەش كېرەك .
1. ئوتتۇرا مەكتەپ ئوقوتقۇچىللىرنىڭ ۋە ئوقوغۇچىللىرنىڭ مەرگەزلەشتۇرۇپ تۈزەش خىزمىتىنى ياخشى يولغا قويۇش ۋە تەكشۈرۈپ باھالاش كۆرسەتكۈچ سېستىمىسدىكى تەلەپلەر بويىچە ماۋسۇمدا ئىككى قېتىم تەكشۈرۈپ باھالاش خىزمىتىنى چىڭ تۇتۇپ ئىشلەپ خۇلاسە قىلىش كېرەك .
2. ئوقوتقۇچى ، ئوقوغۇچىلارنىڭ كۈندىلىك ئىددىيۋى ئەھۋالى ، قياپەتلىرىگە نازارەتلىك قىلىپ نۇرمال بولمىغان ئەھۋال سىزىلگەن ھامان ۋاقتدا بايقاپ مەكتەپ پارتىيە ياچېيكىسى مەمۇريتىگە دوكىلات قىلىش ، مەسىلنىڭ ئېغىر يىنىكلىكىگە ئاساسەن جىددى بىر تەرەپ قىلش .
3. ئوقوغۇچىلارنىڭ ئىددىۋى ئەھۋالىنى ئىگەللەش جەرياندىكى تەلەپلەر بويىچە دەرىس ئوقوتقۇچىسى ، سىنىپ مۇدىرى ، ئائىلە باشلىقى قاتارلىقلار بىلەن سىزىلگەن مەسىلە ئۈستىدە قەرەرلىك سۆھبەت ئېلىپ بېرىش ، ئەھۋالىنى مەلۈم قىلىش ، قەرەرلىك تەكشۈرۈپ خۇلاسە قىلىش .
4. ئوقوتقۇچى ، ئوقوغۇچىلاردا ئوتتۇرا مەكتەپ ئوقوغۇچىللىرنىڭ مەركەزلەشتۇرۇپ تۈزەش خىزمىتىنى يولغا قويۇش ۋە تەكشۈرۈپ باھالاش سېستىمسىدىكى مەزمۇنلار بويىچە ئۆز – ئۆزىنى تەكشۈرۇپ تۇرۇشنى ئىشقا ئاشۇرۇش .

90 . سىنىپ مۇدىرلىرىنى تاللاش ، تەربىيلەش تۈزۈمى
سىنىپ مۇدىرلىرى ئوقوغۇچىلار كوللىكتىۋىنى تەشكىللىگۇچى ، يىتەكلىگۈچى ۋە تەربىيلگۈچى ، مەكتەپ ئەخلاقى تەربيە خىزمىتىنىڭ تايانچ كۈچى پارتىينىڭ مائارىپ فاڭجىنىنى ئومۇميۈزلۈك ئىزچىللاشتۇرۇش ئوقوغۇچىلارغا ئېلىپ بېرىلدىغان سياسى – ئىددىۋى نەزىرينى كۈچەيتىش ئۈچۈن سىنىپ مۇدىلىرىنى ياخشى تاللاش ۋە تەربيلەش لازىم .
1. ئۆلچەم بويىچە تاللاش _ سىنىپ مۇدىرى تۆۋەنىدىكى شەرىتنى ھازىلىشى لازىم .
(1) تۆت ئاساسى پىرىنسپتا چىڭ تۇرۇش ، ئىسلاھات ئېچىۋىتىش سياسىتىنى ھېمايە قىلىش ، سياسى قىزغىنلىقى يۇقۇرى ، ئىدديۋى ئەخلاق پەزىلىتى ياخشى ، ئۆز كەسپگە سادىق ، كىتاب ئوقوش بىلەن ئادەم تەربيلەشنى بىرلەشتۇرۇش ، ئۈن تىنسىز تۆھپە قوشۇش ، باشقىلارغا ئۈلگە بولۇش .
(2) بايرىقى رۇشەن ، ئىرادىسى مۇستەھكەم ھالدا پارتيە مەرگىزى كومتىتى بىلەن بىردەكلىكنى ساقلاش ، مىللي بۆلگۈنچىلىككە ، قانۇنىسز دىني پائالىيەتلەرگە قەتئى قارشى تۇرۇش ، ۋەتەننىڭ بىرلىكى ، مىللەتلەر ئىتتىپاقلىقىنى ، جەميەت تەرتىۋىنى ، ئىجىتمائى مۇقۇملۇقنى قوغداش ، چوڭ ھەق ، چوڭ ناھەق مەسىللەردە مەيدانى ئېنىق بولۇش .
(3) توغر بولغان سياسى يۈنىلىشتە چىڭ تۇرۇش ، پارتىينىڭ مائارىپ ئىشلىرىغا سادىق بولۇش ، تەربىلەنگەن ھەر بىر ئوقوغۇچىغا كۆينۇش ، ھەر بىر ئوقوغۇچىغا يۈزلىنىش .
(4) خىزمەتتە مەسئۇليەتچان بولۇش ، بەلگۈلۈك تەشكىللەش ، يىتەكلەش قابيلىتىگە ئىگە بولۇش ، ساغلام پىسخىكا ساپاغا ئىگە بولۇش ، قەتئى ئىرادە ، ياخشى بولغان مىجەزگە ئىگە بولۇش ، ساغلام بەدەم بولۇش .
(5) سىنىپ مۇدىرىنى تاللاپ بىكىتىشتە ئەمىليەتنى ئاساس قىلىش ، ئۆزى ئىختىيار قىلىش ، تشكىل بىكىتىش ، بىر سنپقا ئىككىدىن نامىزات قويۇش ، شۇنىڭ ئىچىدىن تاللاش ئاساس قىلىنىدۇ .
سىنىپ مۇدرىنى تاللاپ بىكىتىش ، سىنىپ مۇدىرلىرىنى باشقۇرۇش خىزمىتىنىڭ ئالدىنقى شەرتى ، بۇ ئۆتكەل چىڭ تۇتۇلسا سىنىپ مۇدىرلىرى ياخشى تاللىنىدۇ ، سىنىپ خىزمىتىنى ياخشى ئىشلەشكە ئاساس سېلىنىدۇ .
2. سىنىپ مۇدىرلىرىنى تەربىلەش تۈزۈمى سىنىپ مۇدىرلىرىنى باشقۇرۇشنى كۈچايتىش ، تەربىلەشكە ئەھميەت بېرىپ ، سەرخىل سىنىپ مۇدىرلىرى قوشۇنى قۇرۇپ چىقىش ئۈچۈن بۇ تۈزۈم تۈزۈلدى .
(1) سىنىپ مۇدىرلىقىغا تەربيلىنىشتىن بۇرۇن سىنىپ مۇدىرىنىڭ مەسئۇليتى ، سىنىپ كۆللىكىتىۋىنى باشقۇرۇش ، سىنىپ پىلانى تۈزۈش ، سىنىپ كادىرلىرىنى قابلىيتىگە ئاساسەن تاللاش ، ئوقوغۇچىلارنى چۈشنىش جەھەتلەردە تەربىلەش ، مەكتەپنىڭ ئەخلاقى تەربيسى ئېلىپ بېرىش ، سىڭىپ كىرىشىنىڭ ئالدىنى ئېلىش ، بۆلگۈنچىلىككە قارشى تۇرۇش جەھەتلەردە تەربيلەش لازىم .
(2) يۇقىرى كۆتۇرۇش تىپىدا تەربىيلەش ، ئىشلەۋاتقان سىنىپ مۇدىرىنى تەربيلەش ، يېڭى بىلىم ، يېڭى ئۇسۇل ھەققىدە سېستىمىلىق تەربيلەش ، يېڭىلىق يارتىشقا يىتەكلەش .
(3) تەجىرىبە ئالماشتۇرۇش تىپىدىكى تەربيلەش تەجىربىلىك سىنىپ مۇدىرى ، مۇتخەسسلەرنى تەكلىپ قىلىپ دەرىس ئۆتكۈزۈش ، تەجىرىبە ئالماشتۇرۇش ئارقىلىق تەربىلەش .
(4) مەخسۇس تېىمىدىكى سىنىپ يغىنى ئېچىش ئارقىلىق تەربيلەش ، ۋەتەنپەرۋەرلىك تەربيسى ، ئىتتىپاقلىق تەربيسى ، پۇرسەت ۋە رىقابەت قاتارلىق مەزمۇنلاردا نوقتىلىق سىنىپ يغىنى ئېچىش ئارقىلىق تەربيلەشنى كۆزدە تۇتىدۇ .

91 . ئۇقۇتۇشىنى باشقۇرۇش تۈزۈمى
  ئۇقۇ – ئۇقۇتۇش خىزمىتى مەكتەپلەر خىزمتنىڭ مۇھىم نوقتىىسى شۇنداقلا بارلىق خىزمەتلەرنىڭ يادرولۇق قىسمى .
  مەكتىۋىمىز مەكتەپىنىڭ ئۇقۇ- ئۇقۇتۇش خىزمتىنىڭ نۇرمال ئۈنۈملۈك ، قانۇن بۇيىچە ئېلىپ بىرلىشى ئۈچۈن تۈۋەندىكى تۈزۈملەر بۇيىچە ئۇقۇتۇش ئشلىرى مەكتەپ پارتىيە ياچايكىسى مەمۇرىيىتى رەھبەرلىك قىلىش ئاستىدا ئېلىپ بىرىلىدۇ .  ( باشقۇرۇلىدۇ )
  1 . ئۇقۇتۈشىنى نۇرمال – تەرتىپلىك ئېلىپ بىرىشقا مەكتەپ ئىلىمى بۆلىمى مەسئۇل بۇلىدۇ .
  2 . ھەر بىر ئۇقۇتقۇچى ، ھەربىر سىنىپ ، ھەربىر ئۇقۇتۇش تەتقىقات گۇرۇپپسىى ھەريىلى ، ھەرماۋسۇم بېشىدا ئۆزلىرنىڭ تۈرلۈك خىزمەت پىلانلىرىنى تۈزۈپ گۇرۇپپا باشلىقى تەستقلغاندىن كىيىن ئىلمى بۈلۈمگە سۇنىدۇ ھەمدە پىلان بۇيىچە ئۇقۇتۇش ئېلىپ بارىدۇ .
  3 . ئۇقۇتۇش پىلانى ۋە سنىپ خىزمەت پىلانىدا ئۇقۇتۇش سۈپتىىنى مەركەز قىلىغان ھالدا ئۇقۇتۇش ، تەلىم – تەربىيە سۈپتىنى يۇقىرى كۈتۈرۈشىنىڭ ئۇسۇل- چارىللىرى ۋە تەدبىرىلىرىنى ئوتتۇرىغا قۇيىدۇ .
  4 . ئۇقۇتۇش سۈپتىنى يۇقىرى كۈتۈرۈشىنىڭ ئالدىنقى شەرىتى دەرسىنى ساپا مائارىپى بۇيىچە ياخشى تەييارلاش ، ياخشى ئۈتۈش، ھەرقايسى يىللىقلار بۇيىچە كوللىكىتپ دەرس تەييارلاش بىلەن ئايرىم دەرس تەييارلاشنى ئۆزئارا بىرلەشتۇرۇش لازىم . دەرس تەييارلاشتا ئۇقۇتقۇچىلارغا قوش پىروگرامىنى ( ئۇقۇتۇش پىروگىراممىسى ، ئەخلاقى تەربىيە پىروگىراممىسى ) بىلىش تەلىۋى ئوتتۇرىغا قۇيۇلىدۇ .
  5 . بىر سائەتلىك دەرسىنى ياخشى ئۈتۈشىتكى ھالقلار چىڭ تۇتۇلىدۇ .
1) تەييارلىق سىناق يەنى كونا دەرسىتن سىناق سۇئالى ، يېڭى دەرستىكى ئىختىيارى سۇئاللار .
2) ئۇقۇتۇش نىشانى يەنى ئەستە ساقلاش ، چۈشىنىش
3) ئەسلەتمە يەنى نىشانغا مۇناسۋەتلىك ئەسلەتمە ، ئابىستىراكىت ئۇقۇملار ئۈستىدە ئىزاھات .
4) نىشانىنى شەكىللەندۇرۇش ، بۇ بىر سائەتلىك دەرسىنىڭ ئەڭ مۇھىم ھالقىسى .
5) قايتا شەكىللەندۇرۇش ، تۇلۇقلاش تۈزىتىش .
6) نىشانىنى چۇڭقۇرلاشتۇرۇش ، ئۇقۇغۇچىلارغا سۇئال قۇيۇپ جاۋاپ ئېلىش      
7) تاپشۇرۇق
8) ئاساسلىق ئۇقۇتۇش ئۇسۇللىرى
9) باھالاش خۇلاسە قىلىش
  6 . كەسىپى سەۋيسىنى يۇقىرى كۈتۈرۈش ، تەجىرىبە ساۋاقلارنى يەكۈنلەش ئۈچۈن مۇكاپاتلىق دەرسى ، ئۈلگىلىك دەرس ، ئۇچۇق دەرس ، تەجىرىبلىك دەرس ۋە دەرس ئاڭلاش چىڭ تۇتۇلىدۇ . ھەربىر ئۇقۇتقۇچى ھەپتىسىگە بىر سائەتتىن ، ئىككى سائەتكىچە دەرس ئاڭلاش ئىشقا ئاشۇرلىدۇ .
  7 . تاپشۇرۇق بىرىپ تەكشۇرۇپ ئۆزگەرتىش خىزمىتى چىڭ تۇتۇلىدۇ . ھەپتىلىك دەرس سائىتى 4 سائەتتن يۇقىرى پەنلەردە ھەپىتىسىگە ئىككى قېىتم ، ئۈچ سائەتتىن تۈۋەن پەنلەردە ھەپتىسىگە بىر قېتىمدىن تاپشۇرۇق بىرىپ تەكشۇرۇش يولغا قۇيۇلىدۇ ھەم ئىجراسى تەكشۇرۇلۈپ خۇلاسە قىلىندۇ .
  8 . ئالدىنقى سائەتلىك دەرس بىلەن يېڭى دەرسىنى زىچ باغلاش ، ئۈتۈلگەن دەرسىنى مۇستەھكەملەش ئۈچۈن ھەر سائەتتە ئىككى – ئۈچتىن ( ئۇقۇغۇچىدىن ) سىناق ئېلىش ياخشى ئېلىپ بېرىلىدۇ .
  9 . ئۇقۇتۇش ئسلاھاتىغا ئەھمىيەت بىرىلىدۇ . بىر ماۋسۇمدا ھەربىر ئۇقۇتقۇچى ئۆزى بىرىۋاتقان پەن بۇيىچە بىر – ئىككى پارچىدىن ئۇقۇتۇش تەتقىقات ماقالىسى يېزىپ چىقىدۇ . ياخشللىرى تاللاپ مۇكاپاتلىندۇھەم مەتبۇئات ئۇرۇنلىرىغا ئەۋەتىلدۇ . يازغان ماقالىىسى گىزىت – ژۇرناللاردا ئىلان قىلىنسا مۇكاپات بىرلىدۇ . ئۇنۋان بىرىش شەرىتگە توشسا ئالدىن شۇلارغا بىرىش ، ئۇمۇمى نۇمۇرىغا 10 نۇمۇر قۇشۇپ بىرىلىدۇ .
  10 . ھەر ئۇقۇتۇش تەتقىقات گۇرۇپپىللىرى مەلۇم پەن بۇيىچە ھەرخىل سۇئاللار ئاساسدا ئۇقۇغۇچىلارنىڭ بىلىم سۈپىتىنى تەھىلىل قىلىش ئېلىپ بىرلىدۇ . ئاجىز ھالىقلارنى تېپىپ چىقىدۇ . ( ماۋسۇمدا بىر )
  11 . 2 – دەرسخانا پائالىيىتى چىڭ تۇتۇپ ياخشى ئېلىپ بىرىلىدۇ ۋە جانلاندۇرلىدۇ .
  12 . دەرسىتن سىرىتقى كونسىلتاتسىيە قىلىش چىڭ تۇتۇلىدۇ ۋە يىتەكچىلىك كۈچەيتىلىدۇ .
  13 . ياخشى بولغان دەرس تەييارلىقى ، ياخشى تەكشۇرۇلگەن تاپشۇرۇق قاتارلىقلار كۆرگەزمە قىلىنپ تىپلار ئارقلىق ئۇمۇمى دائىرە يىتەكلىندۇ .
  14 . جانلىق ، تىتك بولغان كەيپىيات يارىتىش ئۇقۇغۇچىلارنىڭ تەن ساغلاملىقنى ئاشۇرۇش ئۈچۈن تەنتەربىيە دەرسىنىڭ سۈپىتى ئۆستۈرلىدۇ .ھەپتىدە بىر قېتىم تەنتەربىيە پائالىيىتى ئېلىپ بىرىلىدۇ .
  15 . تەجرىبلىك ئۇقۇتۇشقا ئەھمىيەت بىرىلىپ تەجرىبخانىنىڭ رولىدىن تۇلۇق پايدىلنىدۇ . بىر قېتىملىق تەجرىبە ئشلەنمىسە بىر سائەت دەرس قالدۇرغانلار قاتارىدا بىر تەرەپ قىلىندۇ .
  16 . ئۇقۇتقۇچىلارنىڭ خالغانچە دەرس ئالماشتۇرۇشى مەنىئى قىلىندۇ . دەرس ئالماشتۇرۇشقا توغرا كەلسە ئىلمى مۇدىرنىڭ رۇخسىتى ئېلىندۇ .
  17 . دەرسكە كىچىكىپ كىرىش ، بالدۇر قايىتىپ چىقىش مەنىئى قىلىندۇ .
  18 . ھەركۈنلۈك ئىككى قىتىملىق گىمناستكا ۋە كۆز ئاسراش گىمناستىكىسى ئويناشقا تۇلۇق كاپالەتلىك قىلىندۇ .
  19 . ئىمتاھان ئېلىش ، نەتىجىسنى بىكىىتشتە سەمىمى بۇلۇش تەلەپ قىلىندۇ . ساختىپەزلىك قىلغانلار كۈرۈلسە مەسئۇلىيتى قاتتىق سۈرۈشتە قىلىندۇ .
  20 . دەرس تەييارلاشتا ھەپتە بۇرۇن تەييارلاش ، ھەپتە بۇرۇن تەستىقلىتىش تۈزۈمى ئىزچىللاشتۇرۇلىدۇ .
  21 . ئۇقۇغۇچىلار تۈرلۈك ئۇقۇتۇش كىتاپلىرى ۋە ھەرخىل پايدىلىنىش ماتىرىياللىرى بىلەن تەمىنلىندۇ . ئۇلارنىڭ ماتىرىياللىرى ئارلاپ تەكشۈرلىدۇ .

92 . ئۇقۇتقۇچى ، ئىشىچى – خىزمەتچىلەرنىڭ بىلىم ئاشۇرۇش تۈزۈمى
  1 . مەكتەپ پارتىيە ياچايكىسى ۋە مەمۇرىيتى ئۇقۇتقۇچىلارنى قەرەللىك ۋە قەرەلسىز تۈردە ئىشتىن ئايرىلىپ ياكى ئىش ئۈستىدە تۇرۇپ ئۇزۇن مۇددەت ياكى قسىقا مۇددەتلىك بىلىم ئاشۇرۇش كۇرۇسلىرىغا ئەۋەتىپ تەربىيلەشكە يىتەكچلىك قىلىش .
2 . ئۇقۇتقۇچىلاردا ئۈزلۈكسىز ئۈگىنىش ئېڭى بۇلۇش شۇنداقلا داۋاملىق تىرىشىپ ئۈگىنىپ ئۈزلۈكىسز ئالغا بېسشى كىرەك .
3 . ئۇقۇتقۇچىلارنىڭ دەرسلىك كىتاپ ، دەرسىكە مۇناسۋەتلىك ھەر خىل پايدىلىنىش ماتىرىياللىرى ۋە باشقا ئۈگنىش ماتىرىياللىرى تۇلۇق بۇلىشى كىرەك .
4 . ئۇقۇتقۇچى ، ئىشچى – خىزمەتچىلەر ئۆز كەسىپىگە مۇناسۋەتلىك ھەر خىل گىزىت – ژۇرناللارغا مۇشتىرى بۇلۇش ، توختىماستىن ئۈگىنىپ نەزىرىيە سەۋىيسى ۋە كەسپى سەۋىيسىنى ئۆستۈرۈش كىرەك .
5 .ئۇقۇتقۇچىلار ئۆز كەسپى ۋە سىنىپ مۇدىرلىق خىزمىتى بۇيىچە ، پىشقەدەملەر مەسئۇلىيەتچانلىق بىلەن ياشلارنى تەربىيلەش ، ياشلار پىشقەدەملەردىن كەمتەرلىك بىلەن ئۈگنىش كىرەك .
6 . ئۇقۇتقۇچى ، ئىشچى – خىزمەتچىلەر خەنزۇتىلى ، كومپيۇتىر ئۆتكىلىدىن ئۈتۈش ئۈچۈن داۋاملىق ئۈگنىشى ، يەنى ئۇقۇتقۇچى ، ئىشچى – خىزمەتچىلەر مەركەزلىشىپ يىتەكچىك ئۇقۇتقۇچىنىڭ يىتەكچلىكىدە ئۈگنىش ۋاقىتى ھەر ھەپتىدە 16 سائەتتىن كەم بولماسلىقى لازىم .
7 . ئۇقۇتقۇچى ، ئىشىچى – خىزمەتچىلەر كەسپى ئۈگنىش ، خەنزۇتىلى ئۈگنىش خاتىرسىنى تۇلۇق رەتلىك يېزىشى لازىم .

93 . دەرس ئۈتۈش تۈزۈمى
  1 . دەرس ئۈتۈش بولسا ئۇقۇتقۇچى دەرس تەييارلىقىنى ئىجرا قىلىپ ، يېڭى دەس ئىسلاھاتىنى كونكرىت يولغا قۇيۇش  جەريانى ئۇقۇغۇچى ئۇقۇتقۇچىنىڭ يىتەكچىلكىدە ئاكىتپ تەشەببۇسكارلىق بىلەن ئۈگىنىش جەريانى ، ئۇقۇتقۇچىنىڭ ئۈگىتىشى ۋە ئۇقۇغۇچىنىڭ ئۈگىنشدىن تەشىكىللەنگەن قوش تەرەپلىك پائالىيەت جەريانى .
  2 . دەرس ئۈتۈش بولسا ئۇقۇ – ئۇقۇتۇش خىزمىتنىڭ مەركىزى خىزمىتى . ئۇقۇتقۇچىنىڭ ئۇقۇتۇش ۋەزىپىسنى ئۇرۇنلاشتىكى ئاساسلىق ۋاسىتىسى . ئۇقۇغۇچىلارنىڭ ئەخلاقى ، ئەقلى ، جىسمانى ، گۈزەللىك ۋە ئەمگەك جەھەتتىن ئەتراپلىق تەرەقىقى قىلىشنىڭ ئاساسى يۇلى ، ئۇقۇتۇش سۈپتىنى ئۆستۈرۈشىنىڭ تۈگۈنى .
  3 . ئۇقۇتقۇچى ئۇقۇتۇش پروگراممىسدا بەلگىلەنگەن بىلىم سىتىمسى ۋە تەلىپىگە ئاساسەن دەرس ئۈتۈشى لازىم . ئۆزى خالىغانچە دەرس مەزمۇنىنى كۈپەيىتىش ۋە كىمەيتىۋىتىشكە بولمايدۇ .
  4 . ئۇقۇتقۇچى دەستىن بۇرۇن تۇلۇق تەييارلىق قىلىش لازىم . تەييارلىق ئىدىيۋى تەييارلىق ، دەرس تەييارلىقى ۋە دەرسخانا ئۇقۇتۇشى جەريانىدا زۆرۈر بولغان بارلىق ماددى تەييارلىقىنى ئۆز ئىچىگە ئالدۇ .
  5 . ئۇقۇتقۇچى تەييارلىق قوڭغۇرىقى چېلىپ ، دەرسكە كىرىش قوڭغۇرىقى چېلىنىشتىن بۇرۇن ، دەرسخانا ئىشك ئالدىغا بىرىپ ئۇقۇغۇچىلارنى كۈزىتىشى ، ئۇقۇغۇچىلار تىنچلانغاندىن كىين دەرسخانىغا كىرىپ دەرس ئۈتۈشى كىرەك .
  6 . ئۇقۇتقۇچىنىڭ دەرس ئۈتۈش نىشانى ئېنىق ، مەزمۇنى توغرا مۇھىم نوقتا گەۋدىلەندۇرۇلگەن ، ئۇسۇلى مۇۋاپىق ، قۇرۇلىمىسى مۇۋاپىق ، پوزىتىسىيىسى تەبىئى بۇلىشى كىرەك .
  7 . ئۇقۇتقۇچىنىڭ دەرسخانا تىلى ئىخچام ، توغرا ، چۈشنشىلىك ، تىلى ئەدەپلىك بۇلۇش ، تىلى قۇپال ، قالايمىقان ، چېچىلاڭغۇ بۇلماسلىق .
  8 . دەرس ئۈتۈش جەريانىدا ئۇقۇتقۇچى خالغانچە دەرسخاندىن ئايرىلماسلىقى ، ئىشى بولسا دەرسىتىن كىيىن بىجىرشى لازىم .
  9 . ئۇقۇتقۇچى دەرس ۋاقىتدا تاماكا چەكمەسلىكى ، كېسەل ، ياشانغانلاردىن باشقلار ئولتۇرۇپ دەرس ئۈتۈشكە بولمايدۇ .
  10 . ئۇقۇتقۇچى دەرس ئۆتكەندە كىيىم – كىچىكى رەتلىك ، يارشىملىق ، ھەركىتى گۈزەل بۇلۇش ، كالتە ئىشتان ، ئاسما مايكا ، سۆرىمە كەش كىيىپ دەرسكە كىرىشكە بۇلمايدۇ .
  11 . ئۇقۇتقۇچى پىلان بۇيىچە دەرس ئۈتۈشى ، دەرسخانا ئۇقۇتۇشىنى مۇۋاپىق ئۇرۇنلاشتۇرۇپ ، ئۇقۇتۇش جەريانىنى ياخشى تەشىكىللەپ ، 40  مىنۇتلۇق ئۇقۇتۇش ۋاقتىدىن ئۈنۈملۈك پايدىلىنىش لازىم .
  12 . ئۇقۇتقۇچى ۋاقىتىقا قاتتىق رىئايە قىلىپ ، دەرس جەدىۋىلى ۋە مەشغۈلىيەت ۋاقىتىغا ئاساسەن ئۇقۇتۇش ئېلىپ بىرىشى ، دەسىتن بالدۇر چۈشمەسلىكى ، ھەم دەرس ۋاقىتىنى ئۇزارتىۋەتمەسلىكى لازىم .
  13 . دەرستە بارلىق ئۇقۇغۇچىلارغا يۈزلىنىش ، ئاساسى بىلىمىنى ئۈگىتىش ۋە ئاساسى ماھارەت مەشىقىنى كۈچەيىتىش . ئۇقۇغۇچىلارنى سۇئال سۇراشقا ئىلھاملاندۇرۇش ، ئۇقۇغۇچىلارنىڭ ئاكىتپچانلىقىنى تۇلۇق قوزغاپ ئۇقۇغۇچىلارنىڭ ئەقلى قابىلىيىتىنى تەرەقىقى قىلدۇرۇشقا ئەھمىيەت بىرىپ ، ئۇقۇغۇچىلاردا ئىقتىدار يىتىلدۇرۇش لازىم .
  14 . ئۇقۇغۇچىلارنىڭ ئۇقۇشىغا ئەھمىيەت بىرىپ ، ئۇقۇتۇش قۇراللىرى ۋە زامانىۋى ئۇقۇتۇش ۋاسىتلىلىرىدىن تۇلۇق پايدىلىنىپ ، كۆرسەتملىك تەجرىبە ۋە گۇرۇپپا تەجرىبسىنى ياخشى ئىشلەش لازىم .
  15 . ئۇقۇتقۇچى دوسكا لايھىسى ( شەكىل ) سىزىشقا پىشىشىق ، توغرا ئۇرۇنلاشتۇرۇشى  مۇۋاپىق ، لايھلىنشى كۆركەم ، خېتى رەتلىك ، چوڭ – كىچىكلىكى مۇۋاپىق ، ئۇقۇغۇچىلارنىڭ كۆرۈش قۇۋۋىتىگە ئەھمىيەت بىرشى ، خاتا خەت يېزىشىنى چەكلىشى لازىم .
  16 . ئۇقۇغۇچى سۇئالغا جاۋاپ بەرگەندە ئۇقۇتقۇچى سەۋرىچانلىق بىلەن ئاڭلىشى ، ئۇقۇغۇچى مەيلى خاتا ، مەيلى توغرا جاۋاب بەرسۇن ، جاۋابى ئاخىرلاشقىچە ساقلاش ، قوپاللىق ، ئالدىراڭغۇلۇق قىلماسلىق ، مازاق قىلماسلىق لازىم .
  17 . ئۇقۇتقۇچى دەرستە ئۇقۇتقۇچىلىق ئوبرازىغا ئەمەل قىلىشى ، خالغانچە دەرسىنى توختىتىپ قويماسلىقى ياكى ئۇقۇغۇچىنى دەرسىتن توختىتىپ قوغلاپ چىقارماسلىق لازىم .
ئۇقۇغۇچلارنى ھاقارەتلەش ، تەن جازاسى ياكى شەكلى ئۆزگەرگەن تەن جازاسى بىرىش قاتتىق مەنىئى قلىندۇ .
  18 . دەرس ۋاقتىدا ئىنتىزامىنى بۇزغان ئۇقۇغۇچلار بولسا سەۋرىچانلىق بىلەن تەربىيە ئېلىپ بىرىش لازىم . لىكىن بۇنى سەۋەب قىلىپ دەرسىىنى توختىتىپ ئەيىبلەشكە بولمايدۇ .
  19 . ئۇقۇغۇچى سورغان سۇئالغا ئۇقۇتقۇچى سەۋرىچانلىق بىلەن جاۋاب بىرىشى ياكى باشقا ئۇقۇغۇچىلارنى جاۋاب بىرىشكە ئىلھاملاندۇرۇشى لازىم . جاۋاب بىرەلمەيدىغان مەسىلىلەر بولسا ئۇقۇغۇچىلارغا كىلەركى سائەتتە جاۋاب بىردىغانلىقىنى ئۇقتۇرۇش لازىم .
ئەپلەپ – سەپلەپ ئۈتۈپ كىتىشكە بولمايدۇ .
  20 . ئۇقۇتقۇچىدا دىمۇكراتىيە ئېڭى بۇلۇش ، دەرسخانىدا بىر خىل قىزغىن ، جانلىق كەيپىيات شەكىللەندۇرۇش لازىم .
  21 . ئۇقۇتقۇچى دەرس ئۆتكەندە بىلىم بىرىش ئادەم تەربىيلەشكە تەڭ ئەھىمىيەت بىرىش ، ئىدىيە – ئەخلاق تەربىيسى ، بىلىم ماھارەت ئېگەللەش ، قابىلىيەت يىتىلدۇرۇش ۋە تەرەقىقى قىلىدۇرۇشتىن ئىبارەت ئۈچ تەرەپىنى ئورگانىك بىرلەشتۇرۇش لازىم .
  22 . دەرسخاندا ئۇقۇتقۇچى ئۆزىنىڭ يىتەكچىلىك رولىنى تۇلۇق جارى قىلدۇرۇپ ، ئۇقۇغۇچىلارنىڭ ئاساسى ئوبىكتلىق رولىنى تەڭشەش ۋە جارى قىلدۇرۇش ، ئۇقۇغۇچىلارنىڭ ئۇقۇتقۇچىنىڭ يىتەكچىلىكىدە ئاكىتپ تەشەببۇسكارلىق بىلەن بىلىم ئىگەللەش قابىلىيتىنى يىتلىدۇرۇش لازىم .
  23 . ئۇقۇتقۇچى ئۇقۇغۇچىلارغا مۇۋاپىق تاپشۇرۇق ئۇرۇنلاشتۇرۇش ، ئۇقۇغۇچىلارنىڭ ئۈتۈلگەن يېڭى بىلىملەرنى مۇستەھكەملەش ، شۇنىڭ بىلەن بىرگە ئۇقۇغۇچىلارنىڭ يۈكىنى ئېغىرلاشتۇرۋىتشتىن ساقلىنىش لازىم .
  24 . ئۇقۇتقۇچى ھەر سائەتلىك دەرسىتىن كىيىن ئۇقۇتۇش ئۈنۈمىنى دەل ۋاقتىدا تەكشۇرۇش ، ئۇقۇتۇشتىكى يىتەرسىزلىكلەرنى ۋاقىتدا تۇلۇقلاش ، دەرستىن كىيىنكى يەكۈنىنى ياخشى قىلش لازىم .

94 . دەرس ئاڭلاش تۈزۈمى
  1 . دەرس ئاڭلاش بولسا دەرسخانىغا چۇڭقۇر چۈكۈپ ئۇقۇتقۇچىنىڭ قانداق ئۇقۇتۇش ئېلىپ بارغانلىقىنى ، ئۇقۇغۇچىنىڭ قانداق ئۈگەنگەنلىكىنى چۈشۈنۈش جەريانىدۇر . دەرس ئاڭلىغاندا ئۇقۇتقۇچىنىڭ دەرس تەييارلاش ئەھۋالىنى ، دەرس ئۈتۈشتىكى ئارتۇقچىلىقى ۋە كەسپى سەۋىيسىنى چۈشەنگىلى بۇلۇپلا قالماستىن ، يەنە ئۇقۇغۇچىنىڭ ئۈگىنىش ئەھۋالىنى ۋە بىلىمىنى ئىگەللەش ، مۇستەھكەملەش جەريانىنى چۈشەنگىلى بۇلىدۇ .
  2 . دەرس ئاڭلاش ئۇقۇتقۇچى ۋە مائارىپ باشقۇرغۇچىللىرىغا قارىتلىغان بۇلۇپ ، ئۇقۇتقۇچى ۋە مائارىپ باشقۇرغۇچىللىرنىڭ چۇقۇم مەلۇم ۋاقىت دەرس ئاڭلىشى ، دەرس ئاڭلىغاندا چۇقۇم دەرسىخانا ئىنتىزامى ۋە دەرس ئاڭلاش تەلىپىگە رۇئايە قىلىشىنى تەلەپ قىلىدۇ .
  3 . ئۇقۇتقۇچىلار ئۆز ئارا دەرس ئاڭلىغاندا ئۆز ئارا ئىلگىرى سۈرۈپ ، ئارتۇقچىلىقىنى قۇبۇل قلىپ ، يىتەرسىزلىكىنى تۈگەتكىلى ، ئالاھىدىلىكىنى جارى قىلىدۇرۇپ ، سەۋەنلىكتىن ساقلانغىلى ، ئۆزنىڭ ئۇقۇتۇش سەۋىيسى ۋە ئىقتىدارىنى ئۆستۈرگىلى بۇلىدۇ . ھەر بىر ئۇقۇتقۇچىنىڭ بىر ماۋسۇمدا ئەڭ ئاز بولغاندا 34 سائەت دەرس ئاڭلىشى تەلەپ قلىندۇ .
( ئۇچۇق دەرس ، تەتقىقات خاراكتىرلىك دەرسلەرنى ئۆز ئىچگە ئالىدۇ . )
  4 . ئۇقۇتقۇچى ۋە مائارىپ باشقۇرغۇچىلىرى دەرسخانىغا چوڭقۇر چۈكۈپ دەرس ئاڭلىغاندا ئۇقۇ – ئۇقۇتۇش خىزمەت ئەھۋالىنى ئىگەللەپ ، ئۇقۇتۇشىنىڭ جانلىق ، كونكىرىت ماتىرىيالىغا ئىگە بۇلۇپ ، ئۇقۇ – ئۇقۇتۇش خىزمىتىگە يىتەكچىلىك قىلىش سالاھىيتىگە ئىرىشەلەيدۇ . ئۇقۇ – ئۇقۇتۇش خىزمتىدىكى تەجرىبە ۋە مەسىلىلەرنى دەل ۋاقىتدا بايقاپ ، دەرسخانا ئۇقۇتۇش تەتقىقاتى ۋە دەرسخانا ئۇقۇتۇشىنى ئىلگىرى سۈرۈپ ، ئۇقۇتۇش سۈپىتنى ئۆستۈرگىلى ، مائارىپ خىزمىتىنى تېخىمۇ ياخشى باشقۇرۇپ ، مائارىپ خىزمىتىنى تۇلۇق ئاساس بىلەن تەمىنلىگىنى بۇلىدۇ ، مائارىپ باشقۇرغۇچىلىرى ھەر ماۋسۇمدا 15 سائەتتىن 30 سائەتكىچە دەرس ئاڭلىشى كىرەك .
  5 . دەرس ئاڭلاش شەكىللىرى :
1) ئادەتتىكى دەرس ئاڭلاش . 2) ئۈگىنىش خاراكتىرلىك دەرس ئاڭلاش . 3) تەتقىقات خاراكتىرلىك دەرس ئاڭلاش . 4) ئۇقۇتقۇچى بايلىقىنى يىتىشتۇرۇش ۋە ئۆستۈرۈش خاراكترلىك دەرس ئاڭلاش . 5) تەجرىبە يەكۈنلەش خاراكتىرلىك دەرس ئاڭلاش .
6) تەكشۇرۇش خاراكتىرلىك دەرس ئاڭلاش .
  6 . دەرس ئاڭلاشنىڭ تەييارلىق خىزمىتى :
1) دەرسلىك ماتىرىيالىنىڭ مەزمۇنى ۋە ئۈتۈلىدىغان دەرسكە مۇناسۋەتلىك بىلىملەرنى ئىگەللەش . 2) ئۇقۇتقۇچى ۋە ئۇقۇغۇچىلارنىڭ ئاساسى ئەھۋالىنى ئىگەللەش .
3) دەرس ئاڭلاشىنىڭ ماددى تەييارلىقلىرى يەنى ، دەرس ئاڭلاش خاتىرىسى ، قەلەم قاتارلىقلارنى تەييارلاش .
  7 . دەرس ئاڭلاشىنىڭ كونكرىت مەزمۇنى :
1) ئۇقۇتقۇچىنڭ ئۇقۇتۇش نىشانى ۋە ئۇقۇتۇش مەزمۇنى ئۇرۇنلاش ئەھۋالىنى كۈزىتىش .
2) دەرسخانا ئۇقۇتۇشىنىڭ تەشكىللىنىشى ۋە كونتىرول قىلىنىشنى ، ئۇقۇتۇش رىتىمى قاتارلىق قۇرۇلىمىلارنىڭ ئەھۋالىنى كۈزىتىش .  3) ئۇقۇتقۇچىنىڭ ئۇقۇتۇش ئۇسۇلىنى تاللاش ۋە قوللىنىش ئەھۋالىنى كۈزىتىش . 4) ئۇقۇتقۇچىنىڭ ۋە ئۇقۇتۇشنىڭ ئىلىگىرلەش ئەھۋالنى كۈزىتىش .  5) ئۇقۇتۇش جەرىياندىكى ئۇقۇتقۇچىنىڭ ئۇقۇتۇش كەيپىياتى ۋە ئۇقۇغۇچىنىڭ ئۈگىنىش كەيپىياتىنى كۈزىتىش .
  8 . دەرس ئاڭلىغاندا چۇقۇم دەرس ئاڭلاش خاتىرىسىنى ياخشى يېزىش . دەرس ئاڭلاش جەدىۋىلىنى تۇلۇق تولدۇرۇش لازىم . دەرس ئاڭلاش جەدىۋىلىنىڭ ئاساسى مەزمۇنى ، دەرس ئۆتكۈچى ئۇقۇتقۇچى ، پەن تۈرى ، يىللىق ، سىنىپ ، دەرس تىمسى ، ئۇقۇتۇش مەزمۇنى ، دەرس ئاڭلىغاندا ۋاقىت ، ئۇرۇن ، دەرس ئاڭلاش مەقسىدى قاتارلىقلاردىن ئىبارەت .
   9 . دەرس ئاڭلاش خاتىرىسى ئادەتتە تۈۋەندىكى ئالتە جەھەتتىن يېزىلىدۇ .
1) قەدەم باسقۇچىلار ئايرىلىپ پۈتۈن دەرسخانا ئۇقۇتۇش ھالقىلىرى خاتىرلىندۇ .
2) بۇرۇلۇش چىڭ تۇتۇلۇپ ، ئۇقۇتۇش ھالقىلىرنىڭ ئۆزگىرىشى ۋە ئالمىشىشى خاتىرلىندۇ .
3) ۋاقىت خاتىرلەش ، ھەر قايىسى ئۇقۇتۇش ھالىقلىرىغا قانچىلىك ۋاقىت ئىشلىتىلگەنلىكى خاتىرلىندۇ . 4) ئىزاھات تىرناق ئارقلىق ئۇقۇتقۇچىنىڭ سۆزدىن باشىقا خاتىرلەشكە تىگىشلىك بولغان مەزمۇنلار خاتىرلىندۇ . 5) باھالاش ، ئۇقۇتقۇچىنىڭ دەرس ئۈتۈشى ۋە ئۇقۇغۇچىنىڭ ئۈگىنشىگە دەرسخانا ئىچىدە قىسقا باھا بىرىلىدۇ . 6) دوسكا لايھىسىنى خاتىرلەش دوسكا لايھىسىنىڭ مەزمۇنى ۋە شەكلى خاتىرلىندۇ .
  10 . دەرس ئاڭلىغاندا تۈۋەندىكى بىر قانچە مەسلىگە دىققەت قىلىش كىرەك .
1) دەرس ئاڭلاش مەقسىدى توغرا بۇلۇش ، بىرنىڭ ئىككىگە بۆلىنشى پوزىتسىيىسدە دەرس ئاڭلاش . نۇقۇل ھالدا قۇسۇر ئىزدەش ئۇچۈنلا دەرس ئاڭلاشقا بولمايدۇ . 2) دەرس ئاڭلغۇچى چۇقۇم ئاڭلىق ھالدا ئۇقۇغۇچى سالاھىيىتى بىلەن دەرس ئاڭلاش ، دەرسخانا ئىنتىزامىغا ئاڭلىق رىئايە قىلىش كېچىكمەسلىك ، بالدۇر چىقىپ كەتمەسلىك ، تاماك چەكمەسلىك ، چاي ئىچمەسلىك ، دەرسخانا ئۇقۇتۇشىغا دەخلى يەتكۈزىدىغان ھەر قانداق ئىش بىلەن شۇغۇللانماسلىق لازىم . 3) دەرس ئاڭلىغاندا تەييارلىقىنى ياخشى قىلىش ، لازىملىق بۇيۇملارنى تۇلۇق ئېلىپ كىرىش ، قۇرۇق قول كىرىپ دەرس ئاڭلاشقا بولمايدۇ . 4) دەرس ئاڭلىغاندا چۇقۇم دەرسكە كىرش قوڭغۇرىقى چېلىنشىتىن بۇرۇن دەرسخانىغا كىرىپ بۇلۇش ، دەرس ئۆتكۈچى ئۇقۇتقۇچى دەرسخانىغا كىرىپ بولغاندا دەرس ئاڭلىغۇچى كىرشكە بۇلمايدۇ . 5) دەرس ئاڭلىغاندا ئۇقۇغۇچىلارنىڭ ئاساسى ئەھۋالى ۋە ئىنكاسىغا دىققەت قىلىش كىرەك . ئۇقۇغۇچىنىڭ ئۈگىنش ئەھۋالى ئۇقۇتقۇچىنىڭ ئۇقۇتۇشىنىڭ ياخشى – يامانلىقىنى ئۆلچەيدىغان مۇھىم ئۆلچەمنىڭ بىرى . 6) دەرس ئاڭلىغاندا ئۆز ئەمەلىيتىگە باغلاشقا دىققەت قىلىش . ئەگەر مەن دەرس ئۆتكەن بولسام بۇ مەسىلىنى قانداق ھەل قىلاتتىم ؟ دىگەنىنى ئويلاش . 7) دەرس ئاڭلىغاندا ئوبكتىنى تاللاشقا دىققەت قىلىش ، ئۇقۇتقۇچىلار ئادەتتە ئۆز كەسپىنىڭ دەرسىنى ئاڭلايدۇ . سىنىپ مۇدىرلىرى ئادەتتە ئۆز سىنپىنىڭ دەرسىنى ئاساس قىلىپ ئاڭلايدۇ . 8) دەرس ئاڭلاپ بولغاندىن كىين تەھىلىل ئېلىپ بىرىپ ، دەرس ئۆتكۈچى ئۇقۇتقۇچى بىلەن پىكىر ئالماشتۇرۇش لازىم.

95 . دەرسىتن سىرىتقى تەكرار قىلىش تۈزۈمى
  1 . دەرسىتن سىرىتقى يىتەكچىلىك ئۇقۇتۇشىنىڭ مۇھىم ھالقىسى ، بىر خىل دەرس تۇلۇقلاش شەكلى بۇلۇپ ، ئۇ قىين سۇئاللارغا جاۋاپ بىرىش ، كەم قالغان دەرسىنى تۇلۇقلاش ، ئەلاچى ئۇقۇغۇچى ۋە ئارقىدا قالغان ئۇقۇغۇچىلارنى ئايرىم يىتەكچلىك قىلىش ، ئۇقۇغۇچىلارنىڭ ئۈگىنش ئۇسۇلىنى تاللاش ، ئۈگىنش مەقسىدى ، ئۈگىنىش پوزىتىسىيسىنى توغرلاشقا يىتەكچىلىك قىلىش قاتارلىق مەزمۇنلارنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ .
  2 . مەكتەپ دەرسىتن سىرىتقى يىتەكچلىككە ئېنىق تەلەپ قۇيۇپ ، باشقۇرۇشىنى كۈچەيىتپ ، دەرسىتن سىرىتقى يىتەكچلىكنىڭ ئۈنۈمىنى ئۆستۈرۈشى كىرەك .
  3 . مەكتەپ دەرسىتىن سىرىتقى يىتەكچىلىكىنى تۈزۈملەشتۇرۇپ ، ئۇنى ئىككىنجى دەرسخانا پائالىيىتى ۋە دەرسىتن سىرىتقى پائالىيەت بىلەن بىرلەشتۇرۇپ ، دەرسىتن سىرىتقى يىتەكچلىكىنىڭ ئۈنۈمىنى ئۆستۈرۈشى كىرەك .
  4 . مەكتەپ دەرسىتىن سىرىتقى يىتەكچىلىكىنىڭ ۋاقىتى ۋە سانىغا مەلۇم چەك بەلگىلەپ ، ئۇقۇغۇچىلارنىڭ ئۈگىنىش يۈكىنىڭ ئېغىرلاپ كىتىشنىڭ ئالدىنى ئېلىشى لازىم .
5 . دەرستىن سىرىتقى يىتەكچلىك ئۇقۇتۇش گۇرۇپپا مەسئۇلىنىڭ رەھبەرلىكدە ئېلىپ بىرلىدۇ . ئۇقۇتۇش مەسئۇلى تەكشۇرۇپ يىتەكچلىك قىلىشقا مەسئۇل بۇلىدۇ .
6 . ئۇقۇتقۇچى دەرسىتىن سىرىتقى يىتەكچلىكىنى دەرسلىك ماتىرىيالى ئاساسىدا ئېلىپ بىرىشى ، ئۇقۇغۇچىنىڭ كونكرىت ئەھۋالىغا ئاساسەن يىتەكچلىك قىلىش ۋە ياردەم بىرىشى لازىم .  
7 . دەرسىتىن سرىتقى يىتەكچلىك ئېلىپ بارغاندا مەسلىنى تېپىپ چىقىپ ، تۈگۈنىنى تۇتۇش ، كېسەلگە قاراپ دۇرا بىرىش لازىم . قارىغۇلارچە ئېلىپ بىرىشقا بولمايدۇ .
8 . دەرسىتن سىرىتقى يىتەكچلىكتە ئۇقۇغۇچىلار مۇستەقىقل ئىزدىنىش ، ئۆزلۈكسىز ئۈگىنىشنى ئاساس قىلىش ، ئۇقۇتقۇچى يىتەكچلىك قىلىش لازىم .
9 . دەرسىتن سىرىتقى يىتەكچلىك ئەمەلى ئىھىتىياجغا ئاساسەن ئېلىپ بىرلىشى لازىم . كوللىكتىپ يىتەكچلىك قىلىش ۋە ئايرىم يىتەكچلىك قىلىش شەكلىنى قوللىنىشقا بۇلىدۇ . ئىمتىھاندىن بۇرۇن  ئۇقۇتقۇچى تەكرارغا يىتەكچلىك قىلغان ۋاقىتتا ، ساقلانغان مەسىللەرگە ۋە دەرسلىكىنىڭ مۇھىم نوقتىسىغا ئاساسەن كوللىكتىپ يىتەكچلىك ئېلىپ بىرىش ، ئايرىم ئۇقۇغۇچىلارنىڭ ئىدىيە ، ھەركەت ۋە ئەقلى جەھەتتىكى مەسىلىلەرنى ھەل قىلشتا ، ئايرىم يىتەكچلىك قىلش شەكلىنى قوللىنش كىرەك .
10 . دەرسىتىن سىرىتقى يىتەكچلىكىنىڭ دائىرىسى كەڭ بۇلۇپ ، ھەممسىنى بىر خىل سۆزلەش ، ئۆلۈك ھالدا ھەممىىنى ئۈگىتىشتىن ساقلىنش ، ئىجادچانلىق ۋە يېڭىلىق يارىتىش رۇھى بۇلۇش كىرەك .
11 . دەرسىتن سىرىتقى يىتەكچلىكىنىڭ شەكلىنى ئۆزگەرتىپ ، دەرسخانا ئۇقۇتۇشىغا ئايلاندۇرۋىلىشقا ، دەرسخانا ئۇقۇتۇش مەزمۇنىنى ئاددى ھالدا تەكرارلاپ قۇيۇشقا بولمايدۇ .
12 . دەرسىتن سىرىتقى يىتەكچلىكىنى ئائىلدە ئۇقۇتۇشقا ئايلاندۇرىۋىلىشقا ، ئۇقۇتقۇچى دەرسىتن سىرىتقى يىتەكچلىك شەكلى ۋە نامى بىلەن ئۇقۇغۇچىدىن پۇل ، ماددى بۇيۇم ئېلىشقا ، نەپ ئۈندۈرۋىلىشقا بۇلمايدۇ .




96 . 2 – دەرسخانا پائالىيتىنى باشقۇرۇش تۈزۈم – تەدبىرلىرى
  1 . مەكتەپ ، ئىلىمى بۈلۈم ھەر قايسى پەن ئۇقۇتۇشىنى كۈچەيتىش ، ئۇقۇغۇچىلارنىڭ بىلىم ئىقتىدارنى كىڭەيتىش ، ئۈگنىش قىزغىنلىقىنى يۇقىرى كۈتۈرۈشىنى ۋە ئۇقۇغۇچىلارنىڭ ئەتراپلىق ئۈسۈپ يىتلىشنى نەزەردە تۇتۇپ يىللىقلار بۇيىچە (پەنلەر) نى ئاساس قىلىپ گۇرۇپپىلارغا ئايرىپ ئۇقۇتقۇچىلارنى مەسئۇل قىلىپ پائالىيەتكە ئۇتۇشتۇرۇلىدۇ . بىر سائەتلىك دەرس قاتاردا مۇئامىلە قىلىندۇ . 15 كۈندە بىر قېتىم 2 – دەرسخانا پائالىيتى ، بىر قېتىم بىخەتەرلىك تەربىيسى دەرسى ئۇرۇنلاشتۇرۇلۇپ كۈتۈشىنى مۇقۇملاشتۇرىدۇ .
2 . دەرس ئۇقۇتقۇچىللىرى ئۆزى دەرس بىرىۋاتقان سىنپلاردىكى ئۇقۇغۇچىلارنى ئاساس قىلىش ئاساسىدا ھەر قايسى يىللىقلار سىياسەت ، تىل – ئەدەبىيات ، ماتىماتىكا ، خەنزۇتىلى ، فىزىكا ، خىمىيە ، ئەدەبى – سەنئەت ، تەنتەربىيە بۇيىچە 40 گۇرۇپپا بۇلۇپ 2 – دەرسخانىگە تەشكىللىندۇ .
3 . 2 – دەرسخانا پائالىيتىنى جەدىۋەللەشتۇرۇپ ئۇرۇن ، ئۇسۇل ئۇرۇنلاشتۇرۇلىدۇ . ئۇقۇتقۇچىلار بەلگىلەنگەن ئۇرۇندا تەشكىللىنىدۇ . ئۇقۇغۇچىلار دەرسلەرنى ھېس قىلىپ ئايدىڭلاشتۇرالمىغان ، تۈرلۈك سەۋەبلەر بىلەن مەكتەپ كەلمەي دەرسنى ئاڭلىمىغان ئۇقۇغۇچىلارنى سەۋرىچانلىق بىلەن تۇلۇقلاپ ئۈتۈش ، ئۇلارنى بەس – مۇنازىرىگە سېلىش ئارقلىق ئاساس يارىتىش لازىم . بىر قېتىم ئېلىپ بارمسىا 2 نۇمۇر تارىتلىدۇ .
4 . كونسىلتاتىسىيگە بىرلەشتۇرۇپ ئۇقۇتۇش ئارقلىق ئادەم تەربىيلەش ، ئىددىيۋى – تەربىينى زىچ بىرلەشتۇرۇش لازىم .
5 . ئاجىز ، ئارقىدا قالغان ئۇقۇغۇچىلارنى ئائىلە تاپشۇرۇقى بىرىش ئارقلىق ئۇلارنى تەدرىجى يىتەكلەش ، ئارتۇقچىلىقىنى كۆرسىتىپ ، يىتەرسىزلكىلىرنى تۈگۈتىشكە يىتەكچىلىك قىلىش لازىم .
6 . ئىلىمى بۆلۈم ماۋسۇم ئاخىردا 2 – دەرسخانا پائاليىتى ئەھۋالىنى خۇلاسە قىلىپ ، بۇنى ئۇقۇتقۇچىنىڭ خىزمەتلىرىگە چېتىلىدۇرۇپ نۇمۇر قۇيۇپ ، ماۋسۇملۇق خىزمەتلەرگە بىرلەشتۇرۇشكە مەسئۇل بۇلىدۇ .

97 . تاپشۇرۇق بىرىپ ئۆزگەرتىش تۈزۈمى
  1 . ئۇقۇتقۇچى ئۇقۇتۇش پروگراممىسى ۋە دەرسلىك ماتىرىيال مەزمۇنىغا ئاساسەن تاپشۇرۇق مەزمۇنىنى ئېنچىكلىك بىلەن تاللاش لازىم .
  2 . تاپشۇرۇقىنى مۇۋاپىق ئۇرۇنلاشتۇرۇشى ، تاپشۇرۇقنىڭ ئاسان – قېيىنلىقى مۇۋاپىق بۆلۈش ، تاپشۇرۇقىنى ئىشلەش ئۈچۈن كېتىدىغان ۋاقىت 45 مىنۇتتىن ئېشىپ كەتمەسلىگى لازىم .
  3 . ئۇقۇغۇچىلار تاپشۇرۇق ئىشلگەندە رەتلىك ، توغرا ئىشلىىشى بەلگۈلەنگەن ۋاقىتتا تاپشۇرۇقىنى ئشىلەپ تۈگۈتۈپ بۇلىشى لازىم .
  4 . تاپشۇرۇقىنى ئەستايدىل تەكشۇرۇش ، خاتا تەرەپلىرىنى كۆرسىتىپ بىرىشى ۋە توغرىلىىشى ھەمدە ئۇقۇغۇچىلارنىڭ توغرا ئىشلىمىگەن تەرەپلىرنى ياخشى خۇلاسە قىلىپ ئۇمۇملاشتۇرۇش ھەمدە تاپشۇرۇق بىرىپ ئۆزگەرتىش خاتىرىسىنى ئەمەلىيەتنى ئاساس قىلىپ يېزىپ مېڭىشى لازىم .
  5 .ئىككى قېتىملىق تاپشۇرۇق بىرىپ ئۆزگەرتىىش نۇرمىسى ئۇرۇنلانمىسا ، بىر سائەت سەۋەبىسىز دەرسكە كىرىمىگەنلەر قاتارىدا مۇئاملە قلىندۇ .





98 . دەرس ئالماشتۇرۇش ، دەرس تۇلۇقلاش تۈزۈمى
1 . مەكتەپىنىڭ نۇرمال بولغان ئۇقۇتۇش ۋە ئۈگۈنۈش سۈرئىتىگە كاپالەتلىك قىلىىش ئۈچۈن ، ئەگەر ئالاھىدە ئەھۋال بولمىسا قەتىئى دەرس ئالماشتۇرماسلىق لازىم .
  2 . ئەگەر جىددى ئىش ياك كېسەللىك تۈپەيلى دەرسىنى ئۈتۈشكە مۇمكىن بولىمىسا چۇقۇم ئىلىمى بۆلۈمىنىڭ روخسىتىنى ئېلىپ دەرسىنى ئۇرۇنلاشتۇرۇشى لازىم .
  3 . ئىش روخسىتى ۋە كېسەللىك روخسىتى مۇناسىىۋىتى بىلەن قېلىپ قالغان دەرسلەرنى ئىككى ھەپتە ئىچىدە چۇقۇم تۇلۇقلاش لازىم .
  4 . ئۇقۇتۇش سۈرئىتىنى خالغانچە ئۆزگەرتىشكە بولمايدۇ  . ئالاھىدە ئەھۋال تۈپەيلىدىن ئۆزگەرتىشكە توغرا كەلسە ئىلىمى بۆلۈمنىڭ قوشۇلىىشى بىلەن مەكتەپ مۇدىرى ئىمزا قۇيغاندىن كيىن ئاندىن ئۇقۇتۇش سۈرئىتىنى  ئۆزگەرتىسە بۇلىدۇ .
  5 . ئۇقۇتقۇچى دەرس ئۈتۈش ياكى دەرس تۇلۇقلاشقا توغرا كەلسە مۇزاكىرە ۋاختىدىن پايدىلىنىپ ئىلىمى بۆلۈمنىڭ قۇشۇلىشىدىن ئۆتكەندىن كيىن تۇلۇقلاپ كەتسە بۇلىدۇ .

99 . باشقا مەكتەپلەرنىڭ ئۈنۈملۈك ئۇقۇتۇش ئۇسۇلىنى ئۈگىنىش تۈزۈمى
دەرس ئىسلاھاتى يولغا قۇيۇلۇپ ، يېڭى تەجرىبىلەر يارتىلىۋاتقان شارائىتتا ، مەكتەپلەر ئۆز ئارا ۋە باشقا رايۇنلاردىكى مەكتەپلەرگە بىرىپ دەرس ئاڭلاش ، تەجرىبە ئۈگىنش مەكتەپلەر قوللىنشقا تىگىشلىك نۇرمال ۋە ياخشى ئۇسۇل . لىكىن مەكتەپلەر ئۇقۇتقۇچىلارنى تەجرىبە ئۈگىنشىكە ئۇيۇشتۇرغاندا تۈۋەندىكى ئىككى نوقتىغا كۆڭۈل بۆلىشى لازىم .  
  1) تەتقىقات تەجرىبلىرىنى خۇلاسىلاش لازىم . بىز باشقا مەكتەپلەرگە ئۈگىنشكە بارغاندا ، ئۇلارنىڭ مەكتەپ باشقۇرۇشتىكى ئۇسۇلى ، ئۇقۇتقۇچىلارنىڭ سەۋىيىسى ، ئۇقۇغۇچىلارنىڭ ساپاسى ، ئۇقۇتۇش ئەسلىھەلىرى ۋە ئۆز رايۇنىنىڭ ئەنئەنىۋى مەدەنىيتى قاتارلىقلارنى تەكشۇرۇپ ، ئۇلارنىڭ قوللانغا ئۇسۇللىرى ، يېڭى مائارىپ نەزىرىيسىگە ئۇيغۇن كىلىدىغان – كەلمەيدىغانلىقىنى تەھىلىل قىلىشىمىز ، ئۇلارنىڭ تەلىم – تەربىيە ئۇقۇتۇش نەزىرىيەلىرىنى خىزمەت ئەمەلىيىتىدە قانداق قوللانغانلىقى، شۇنداقلا بۇخىل ئۇسۇل قايىسى جەھەتلەردىكى نەزىرىيلەرنى بېيىتپ ، تەرەقىقى قىلىدۇرۇغانلىقىنى ئەستايدىل مۇھاكىمە قىلىشمىز كىرەك . مانا بۇ ئۆگەنگەننى ئۆزلەشتۇرىۋىلىش بۇلىدۇ .  
  2) تەجرىبىلەرنى جانلىق قوللىنش لازىم . ئۆز ئەمەلىيىتىمىز بىلەن بىرلەشتۇۇرپ ، باشقىلارنىڭ ئىلغار تەجرىبىلىرىدىن ئۆزىمىزگە مۇۋاپىق كىلىدىغان، قوللىنىشقا بۇلىدىغان تەجرىبلەرنى تېپىپ قوللىنشىمىز كىرەك . شۇنىڭغا دىققەت قىلىش كىرەكىكى ، ئۆزىنى پۈتۈنلەي ئىنكار قلىپ ، باشقلارنىڭ تەجرىبلىرىگە ئۆلۈك ھالدا ئېسىلىۋالماسلىق ، ئۇلارنىڭ تەجرىبلىرى ئۈستىدە مۇۋاپىق مۇھاكىمە يۈرگۈزۈپ ، تاللاش پوزىتسىيسىدە مۇئامىلە قىلىشىمىز كىرەك . ئاۋۋال باشقا مەكتەپلەر بىلەن ئۆز مەكتىۋىمىزنىڭ قايسى جەھەتلەردە ئۇخشاشلىق تەرەپلىرى بار ، قايسى جەھەتتە پەرىق مەۋجۇت ، باشقلارنىڭ قايسى خىل تەجرىبلىرىنى ئۆزىمىز ئۈچۈن بىۋاستە قوللانساق بۇلىدۇ ، قايسى تەجرىبىلەرنى مەكتىۋىمىزىنىڭ ئەملىيىتى بىلەن بىرلەشتۇرگىلى بولمايدۇ ، دىگەندەك مەسىلىلەر ئۈسىتدە ئەتراپلىق ئويلىنىشمىز لازىم . ئاندىن كىيىن ئەمىلىلەشتۇرۇش جەريانىدا ، ئاۋۋال نوقتىدا سىناق قىلشىمىز ، تەجرىبە قىلىش پىشىپ يىتىلگەندىن كىين كېڭەيتىشىمىز لازىم . شۇنىڭ بىلەن بىللە ، سىناق نوقىتىسى قىلىنىغان ئۇرۇنلارنىڭ ئاكىتپچانلىقىنى قوغدىشىمىز ، مەسىلە كۈرۈلسە ، دەل ۋاقتىدا ياردەم بىرىپ ھەل قىلىپ ، ئۆز مەكتىپىمىزنىڭ تەلىم – تەربىيە ، ئۇقۇتۇش ئالاھىدىلىكىنى گەۋدىلەندۈرشىمىز لازىم . مانا بۇ باشىقلارنىڭ تەجرىبىلىرنى ئۆگىنشتىكى ئاخىرقى مەقىسەت .




100 . ئىلكىترىلەشكەن ئۇقۇتۇش ئۈسكۈنىللىرنى ئارىيەتكە ئېلىش ،
بۇزۇلغانلىرنى تۆلەش تۈزۈمى
   1 . ئېلىكترىلەشكەن ئۇقۇتۇش ئۆيىدىكى ئۇقۇتۇشقا كېرەكلىك سايمان ۋە ئۈسكۈنىلەرگە كاپالەتلىك قىلىش ، ئادەتتە سىرىتقا ئارىيەتكە بەرمەسلىك .
   2 . ئۇقۇتقۇچىلار ئېلىكتىرلەشكەن ئۇقۇتۇش ئۈسكۈنلىرىنى ئارىيەتكە ئېلىشقا توغرا كەلگەندە ئاساسى باشقۇرغۇچى مۇدىر ۋە ئىلىمى مۇدىر تەستىقلىشى كىرەك .
   3 . باشقا ئۇرۇنلار ئارىيەتكە ئالماقچى بولغاندا ، ئۆز ئورنىنىڭ تۇنۇشتۇرىشىنى ئېلىپ كىلىپ ، ئېلىكتىرلەشكەن ئۇقۇتۇشقا مەسئۇل خادىم قول قويغاندىن كىيىن ئاندىن ئارىيەتكە ئېلىشقا بۇلىدۇ .
   4 . ئارىيەتكە ئالغان سايمانلار ئۆز ۋاقىتدا قايتۇرۇلىشى لازىم . مەسئۇل خادىم دەرقەمدە تۇرۇپ سايماننىڭ سانى ، ئۆلچىمى بۇيىچە تەكشۇرۇشى ، ھەم خاتىرە قالدۇرۇشى لازىم . بۇزۇلغان بۇلسا ئەسلى باھاسى بۇيىچە تۆلىشى لازىم . ۋاقىتىدا تاپشۇرمىسا مەكتەپ رەھبەرلىكى مۇناسىپ بىر تەرەپ قىلىشى كېرەك .
   5 . ئۇقۇتۇش جەريانىدا ئېلىكىتىرلەشكەن ئۇقۇتۇش سايمانلىرنى بۇزۇپ قويغۇچى ياكى يۇقۇتۇپ قويغۇچىنى تاپالمىغاندا سىنىپ كوللكتىپى تۆلەيدۇ .
101 . سىنىپ ئىشخانىلارنىڭ باشقۇرۇش تۈزۈمى
1   . سىنىپ ئىشخانىلاردىكى مال – مۈلۈكلەرنى ، شىرە – ئۈستەل ، ئۇقۇغۇچىلار جوزىسى ، كىتاپ ، كىتاپ جازىسىى ، داس ، چەينەك ، ئەينەك ، چايدان قاتالقلارنى مالىيە بۆلۈم ،ئىلىمى بۆلۈم بىر تۇتاش باشقۇرىدۇ . ئۇقۇش باشلاش ماۋسۇمىنىڭ ئالدىدا ئىلىمى بۆلۈم ھەر قايسى ئۇقۇتۇش گۇرۇپپىلىرىغا  تەقىسىم قلىندىغان مۈلۈكلەرنىڭ ئىسملىكى ، ئادەم سانىنى مالىيە بۆلۈمىگە مەلۇم قىلىپ رەسىمىيەت بېجىرىدۇ . كىيىن مالىيە بۆلۈم تەييارلىق قىلىپ تۇلۇقلاپ بىرىدۇ .
  2 . سىنىپ ئىشخانلار ئۇرۇنلىشىپ بولغاندىن كىيىن ئۇقۇش ماۋسۇم جەرىياندا يۆتكلىپ كەتكەن ياكى يۆتكلىپ كەلگەن ئۇقۇتقۇچى – ئۇقۇغۇچى بولسا مۈلۈكىنىڭ ئارتۇق كىمىنى قايتۇرۇپ ئېلىش ، كېمىنى تۇلۇقلاپ رەسمىىيىتى بىجىرىلىدۇ .
  3 . سىنىپ ئىشخانلارنىڭ مۈلۈك تاپشۇۇرپ ئېلىش جەدىۋىلىىنىڭ بىر بېتى سىنىپ مۇدىرىدا ساقىلىندۇ . ئىشىخانىلارنىڭ مۈلۈك تاپشۇرۇۋىلىش جەدىۋىلىنىڭ بىر بىتى ئىشىخانا باشىلىقىدا بولىدۇ . يەنە بىر بېىتى مۈلۈك باشقۇرغۇچى ئامبارچىدا بولىدۇ .
  4 . سىنىپ ئىشخانلارغا كىتەرلىك داس ، چەينەك ، قۇلۇپ ، شازا ، چايدان ، تۈكرۈك قاچىىسى قاتارلىقلار بېرىلىدۇ . بۇزۇلىسا ، يۇقالسا ئەھۋالىغا قاراپ بىر تەرەپ قىلىندۇ . ئەگەر سىنىپ ئىشخانلار ئۆتكۈزۈپ بىرىشكە توغرا كەلسە تۈزۈم بۇيىچە رەسىمىيەت بىجىرىلىدۇ .
  5 . تازىلىق سايمانلىرى سۈپۈرگە ھەر ماۋسۇمدا سىنىپ ئىشخانلارغا بىردىن ، چوڭ سۈپۈرگە سىنىپلارغا 2 دىن ، كىچىك سۈپۈرگە بىردىن بېرىلىدۇ .
  6 . سىنىپ ، ئىشخانلارنىڭ جازا ، مۈلۈكلىرى ، ئىشك دەرىزە تام تۇرۇس ، ئەينەك ، چىراق قاتالىقلارغا شۇ كۈنلۈك دىجۇرنى مەسئۇل بۇلىدۇ . شەخسىلەرگە مۈلۈكىنى ئۆتكۈزۈپ بىرىپ ، ئاخىرىدا ئۆتكۈزۈپ ئېلىشىنى يولغا قۇيۇش .
  7 . ماۋسۇم بېشىدا ھەر قايسى سىنىپ ، ئىشخانلارنىڭ ئىشك دەرىزە ، ئەينەك ، توك ، دەرس سەتكىلىرى قاتارلىق مۈلۈك ئۈسكۈنىلىرىنى ئۇقۇتۇش گۇرپپا باشلىقلىرى ،سىنىپ مۇدىرلىرى ، تۇرمۇش ھەيىئىتى بىلەن بىر قېتىم تىزىملاپ ئۆز ئارا تاپشۇرۇپ ئېلىش رەسىمىيىتى ئۆتەش ئاندىن مۈلۈك باشقۇرۇش گۇرۇپپا تەرپدىن بىر قېتىم تەكشۇرىۋىلىپ بىكىتىش كىرەك .



102 . مۇزىكا ئىشخانسىنى باشقۇرۇش تۈزۈمى
1 . مۇزىكا ئىشخانسىنى مۇزىكا ئۇقۇتقۇچىلىرى مەسئۇل بۇلىدۇ .
2 . باشقۇرغۇچى خادىم ئەسۋابلارنى تۇلۇقلاش خاتىرسىنى تۇلۇق يىزىش  ، مۇزىكا ئەسۋابلىرىنى قائىدە بۇيىچە رەتكە تىزىش كىرەك .
3 . ئىشخانىنىڭ تازلىقىغا ئەھمىيەت بىرىش كىرەك ، ئۇششاق يىمەكلىكلەرنى يىمەسلىك ھەم قالايىمقان نەرسلەرنى تاشلىماسلىق كىرەك . دەرس مۇنبىرىگە ۋە تاملارغا قالايمىقان خەت يازماسلىق .
4. دەرس ئۈتۈش ياكى نۇمۇرلارنى رىپىتىس قىلىشتا ئۇقۇغۇچىلار رەتلىك ، رەت تەرتىپى بۇيىچە كىرىشى ، بەلگىلەنگەن ئۇرۇندا رىپىتىس قىلىش ۋە بەلگىلەنگەن ئۇرۇندا ئولتۇرۇش كىرەك ، ئىشخانىلارنىڭ تىنىچ ھالتىنى ساقلاپ ، خالىغانچە ۋاراڭ – چۇرۇڭ قىلماسلىق ۋە مېڭىپ يۇرمەسلىك كىرەك .
5 . مۇزىكا ئەسۋابلىرنى ياخشى ئاسراش ، باشقۇرۇغۇچى خادىمىنىڭ رۇخسىتىنى ئالماي تۇرۇپ يۆتكىۋىتىشكە ياكى ئشىلىتىشىكە بولمايدۇ . ئەگەر تۈزۈمگە خىلاپلىق قلىپ بۇزىۋەتىپ زىيان كەلتۇرۇپ چىقارغان بولسا ئۆز باھاسىدا تۆلتىۋىلىندۇ .
6 .باشقۇرغۇچى خادىم ئۇقۇتقۇچى ، ئىشىچى – خىزمەتچىلەرنىڭ مەدىنيەت پائالىيىتنى  بەلگلىگەن ۋاقىت بۇيىچە ئېلىپ بىرىشى كىرەك .
7 . مۇزىكا ئەسۋابلىرنى ئارىيەتكە بىرىش ياكى مۇناسۋەتىسىز كىشلەر ئىشلەتمەكچى بولسا چۇقۇم مەكتەپ رەھبەرلىكىنىڭ تەسىتقىنى ئېلىپ ئارىيەت بىرىش  ياكى ئشلىتىشكە بۇلىدۇ . ئەگەر ئارىيەت ئېلىش ياكى ئشلتىش جەرىيانىدا بۇزۇلۇپ كەتسە ئۆز باھاسى بۇيىچە تۆلتىۋىلىنىدۇ .  
8 . ھەر قېتىم پائالىيەت ئاخىرلاشقاندا ئەسۋابلارنى تەكشۇرۇپ چىقىش ، ئىشىك – دەرزىلەرنى ۋاقىتىدا ياخشى ئىتىش لازىم  ئەگەر مەسئۇلىيەتسىزلىك سەبىدىن كىلىپ چىققان زىيانىنى مۇشۇ ماۋسۇملۇق مۇكاپات ئىىش ھەققىدىن تۆلىتىۋىلنىدۇ ياكى زىيانىنى تۆلىتىش تۈزۈمى بۇيىچە مەسئۇلىيىتى سۈرۈشتە قىلىنىدۇ .

103 . گۈزەل سەنئەت ئىشخانىسىنى باشقۇرۇش تۈزۈمى
1 . گۈزەل سەنئەت ئىشخانسىنى گۈزەل – سەنئەت ئۇقۇتقۇچىلىرى مەسئۇل بۇلىدۇ .
2 . باشقۇرغۇچى خادىم ئەسۋابلارنى تۇلۇقلاش خاتىرسىنى ، رەسىم جازىسى ، رەسىم ئۈستىلىنى رەتلىك تىزىش ئشلىرنى ئەستايىدىل ئىشلىشى كىرەك .
3 . ئىشخانىنىڭ پاكىز ، تىنىچلىقىنى ساقلاش كىرەك . خالىغانچە يۇقىرى ئاۋازدا گەپ قىلماسىلىق ، قالايمىقان ماڭماسلىق ، قەغەز پارچىلىرنى تاشلىماسلىق ، رەسىم جازىسى ۋە رەسىم ئۈستىلى ئۈستىگە قالايمىقان نەرسە – كىرەك قويماسىلىق ، تاملارغا قالايمىقان خەت يازماسلىق كىرەك .
4. ئىشخانىلارنىڭ مودىل ئەسۋابلىرنى ياخشى ئاسراش كىرەك . بۇزىۋەتكەن كىشى بولسا ئۆز باھاسىدا تۆلەش كىرەك .
5 . ئۇقۇتقۇچى ، ئۇقۇغۇچىلارنىڭ خەتتاتلىقىنى ۋە گۈزەل – سەنئەت بۇيۇملىرنى رەتلىك قۇتۇش ياكى چاپلىشى كىرەك . خالىغان يەرلەرگە قۇيۇپ قۇيماسلىقى كىرەك .
6 . ئىشخان ئەسۋابلىرنى سىرىتقا ئارىيەت بەرمەسلىكى كىرەك . ئارىيەت بەرمەكچى بولسا مەكتەپ رەھبەرلىرنىڭ تەستىقىنى ئېلشى كىرەك . ئەگەر ئارىيەت جەرىياندا بۇزۇلغان ياكى يۈتكەن بولسا ئۆز باھاسى تۆلتىۋىلىندۇ .
7 . ھەر قېتىم خەتتاتلىق ئشىلىرنى تۈگەتكەندە ئىشخانىنىڭ تازلىقىنى ياخشى قىلىش كىرەك . ئىشىك – دەرىزىلەرنى ياخشى ئتىش كىرەك . ئەگەر مەسئۇلىيەتسىزلىك سەۋەبى تۈپەيلى كەلتۇرۇپ چىقارغان زىيانىنى شۇ ماۋسۇملۇق مۇكاپات مۇئاشىدىن ياكى زىيانىنى تۆلىتىش تۈزۈمى بۇيىچە مەسئۇلىيىتى سۈرۈشتۈرلىدۇ .
115. نەخ پۇل باشقۇرۇش تۈزۈمى
1 . دۆلەتنىڭ مالىيە قانۇن تۈزۈملىرىگە قاتتىق رىئايە قىلىشى كىرەك . دۆلەتنىڭ نەخ پۇل باشقۇرۇش بۇيىچە بانكا ۋە ئىدارنىڭ نەخ پۇل پائاليىتنىڭ ئەمىلىيلەشتۇرۇش ئەھۋالنى نازارەت قىلىشنى قۇبۇل قىلىشى كىرەك .
2 . ئىدارە ئىچىدىكى پۇلىنىڭ تەقسىمات ھېساباتىنى ئەملىيلەشۇرۇشكە ، بۇغالتىرىنىڭ ھېساب دەپتەر تۇتۇشى ، كاسرىنىڭ پۇل باشقۇرۇشى قاتارلىق چېتشلىق ھالقىلارنى  ئۆز ئارا نازارەت قىلىپ تۇرۇش كىرەك .
3 . ئىشچى – خىزمەتچىلەرنىڭ مائاشىنى ۋاقىتدا تارقتىش ، پاراۋانلىق تەمىناتدىن بەھرىمان بۇلۇش ۋە ھۆكۈمەت خىراجەت چىقمىنى نەقلەشتۇرۇش ، ئوندىن باشقا چىقىملارنى  ئارقلىق چىقىم قىلنىدۇ . مەكتەپ تارقاتقان ھەرخىل ياردەم پۇلىنى چۇقۇم مائارىپ كومىتتىنىڭ بەلگىلىگەن تۈزۈمى بۇيىچە بىجىرلىدۇ .
4 .مەكتەپلەر  بانكا بەلگىلەپ بەرگەن پۇل ساقلاش چەكلىمىسى بۇيىچە پۇل ساقلاش . ئىدارىنىڭ يىغىقان پۇللىرنى چۇقۇم شۇ كۈنى بانكىغا قۇيىۋىتىش كىرەك .

116 . مەكتەپ ئىشلىرىنى ئاشكارلاش تۈزۈمى
تۈزۈم قۇرلۇشى نىگىزلىك خاراكتىرگە ئىگە ، مۇقۇملۇققا ۋە ئۇزاق مۇددەتلىككە ئىگە خىزمەت ، مەكتەپ ئىشلىرىدا ئاشكارە بولۇش خىزمىتىنىڭ ساغلام ئېلىپ بېرلىشىغا كاپالەتلىك قىلىش ئۈچۈن ، سەۋيە ۋە سۈپىتىنى ئۆزلۈكسىز ئۆستۇرۇپ ، قېلىپلىشىش ، ئېلميلىششىنى تەدرىجى ئىشقا ئاشۇرۇپ ، مەكتەپ ئىشلىرىدا ئاشكارە بولۇش خىزمەت تۈزۈملىرىنى چوقۇم ئورنىتىش ۋە مۇكەممللەشتۇرۇشكە توغرا كىلىدۇ .
مەكتەپ ئىشلىرىدا ئاشكارە بولۇش _ مەكتەپلەرنىڭ ئوقو – ئوقۇتۇش ، باشقۇرۇش خىزمەتلىرى ، ئوقوتقۇچى ، ئىشچى – خىزمەتچىلەرنىڭ پاراۋانلىق ۋە پارتىيە ئىستىلى پاكىلىق قۇرۇلۇشى قاتارلىق نۇرغۇن مەزمۇنلارغا چېتىلىدۇ .
مەكتەپ ئىشلىرىدا ئاشكارە بولۇشنىڭ مەزمۇنى _ مەكتەپلەردە ئىسلاھات ، تەرەققيات ۋە مۇقۇملۇقتىن ئىبارەت مەركىزى خىزمەتلەر بىلەن زىچ ماسلاشتۇرلىشى ، مەكتەپلەرنىڭ ئىسلاھات ۋە تەرەققياتىدىكى قيىن نوقتىلار ، ئوقوتقۇچى ، ئىشچى – خىزمەتچىلەر كۆڭۈل بۆلىۋاتقان جەلىپكار نوقىتلار ، پارتىيە ئىستىلى پاكىلىق قۇرلۇشىدىكى ئاچقۇچلۇق مەسىللەر ، مەكتەپ ئىشلىرىدا ئاشكارە بولۇشنىڭ مۇھىم مەزمۇنلىرىدۇر .
مەكتەپ ئىشلىرىدا ئاشكارە بولۇش خىزمىتىگە بولغان رەھبەرلىكىنى ھەققى تۈردە كۈچايتىش خىزمەت تۈزۈمىنى ئورنىتىپ ۋە مۇكەممللەشتۇرۇپ ، قېلىپلاشتۇرۇپ يولغا قويۇشنى چىڭ تۇتۇش ، تەكشۈرۈش ، ھەيدەكچىلىك قىلىش خىزمىتىنى ياخشى ئىشلەپ خىزمەتلەرنىڭ ئەملىيلىششىنى چىڭ تۇتۇش ئىشقا ئاشۇرلىدۇ .
مائارىپچىلار قۇرۇلتيى ئېچىۋاتقان مەزگىلدە ئاشكارلاش تۈزۈمى ئورنىتىلىدۇ . قانۇندا بەلگىلەنگەن دىمۇگىراتتىك تەرتپىنى قاتتىق ئىگەللەپ ، مائارىپچىلار قۇرۇلتىينىڭ سۈپتىنى ئۆستۇرۇپ ، مەكتەپ ئىشلىرىدا ئاشكارە بولۇشنىڭ ئۈنۈمگە كاپالەتلىك قىلىنىدۇ . بۇنىڭ ئۈچۈن تۆۋەندىكى خىزەتلەر ياخشى ئىشلىنىدۇ .
1. قۇرۇلتايدىن بۇرۇن ئاشكارلاش _ مەكتەپ ئىشلىرىدا ئاشكارە بولۇشتا ئالاقىدار تەكلىپلەرگە چېتىلدىغان ، قۇرۇلتايدا ماقۇللاشقا تىگىشلىكلىرىنى چوقۇم بىر ھەپتە ئىلگىرى ۋەكىللەر گۇرۇپپىللىرىنىڭ مۇزاكىرە قىلىشىغا يازما شەكىلدە سۇنۇپ ، ئوقوتقۇچى ، ئىشچى – خىزمەتچىلەرنىڭ پىكىرلىرى تۇلۇق ئېلىنىدۇ .
2. قۇرۇلتاي مەزگىلىدە ئاشكارلاش .
3. قۇرۇلتايدىن كيىن ئاشكارلاش ، ئالاقىدار ئىشلار توغرۇلۇق قۇرۇلتايدا ماقۇللاش ئارقىلىق قارار شەكىللەندۇرۇلگەندىن كيىن ئاشكارلاش سەھىنىسى قاتارلىق شەكىللەر بىلەن ئاشكارلاپ ، ئوقوتقۇچى ، ئىشچى – خىزمەچىلەرنىڭ نازارىتىنى قوبۇل قىلىش ئىشقا ئاشۇرلىدۇ .
4. مەكتەپ ئىشلىرىدا ئاشكارە بولۇشنىڭ يولغا قويۇش لاھىيەسىنى ، تەپسىلى پىرىنسىپلىرىنى ئورنىتىپ ۋە مۇكەممەللەشتۇرۇپ ئۇنى تۈزۈملەشتۇردۇ .
5. مەكتەپ ئىشلىرىدا ئاشكارە بولۇش خىزمىتىگە رەھبەرلىك قىلىش ئىشخانىسى يولغا قويۇش لاھىيەسى ۋە تەپسىلى چارىسىنى تۈزۈپ چىقىپ ، ئوقوتقۇچى ، ئىشچى – خىزمەتچىلەردىن كەڭ كۈلەمدە پىكىر ئېلىنىغاندىن كيىن ، پارتىيە ياچېيكىسى مۇزاكىرە قىلىپ بىكىتىپ ، مائارىپچىلار قۇرۇلتينىڭ مۇزاكىرسىگە سۇنۇلىدۇ .
بۇ يولغا قويۇش لاھىيەسى ۋە تەپسىلى چارىسى تۆۋەندىكى مەزمۇنلارنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ .
(1) ئاشكارلاش پىرىنسىپى .  ( 2 ) مەزمۇنى .   ( 3) شەكىلى . (4) تەرتىپى . (5) ئاشكارلاش ۋاقىتى . (6) بىجىرىدىغان تارماق .  (7) مەسئۇليەتنى ئۈستىگە ئالغۇچى . (8) نازارەت قىلىش . (9) تەكشۈرۈش چارىسى ۋە تەشكىلى رەھبەرلىك قاتارلىقلار .
ئوقوتقۇچى ، ئىشچى – خىزمەتچىلەرگە ئاشكارلايدىغان تۈرلەر ئاساسلىغى تۆۋەندىكىلەرنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ .
1. مەكتەپنىڭ تەرەققيات پىلانى ، يىللىق خىزمەت پىلانى ، تۈرلۈك ئسلاھات لاھيەلىرى ۋە ئۇلارنىڭ يولغا قويلۇش ئەھۋالى .
2. مەكتەپ تۈزۈپ چىقىدىغان ئوقوتقۇچى ، ئىشچى – خىزمەتچىلەرنى تەكىلىپ قىلىش ، سىناش ، دەرىجىسىنى ئۆستۇرۇش ، مۇكاپاتلاش ، جازالاش ، ئۇنۋان باھالاش قاتارلىقلارغا مۇناسىۋەتلىك سياسەت ، بەلگىلمىلەر ، ئۇلارنىڭ تەرتىپلىرى ۋە نەتىجىسى .
3. مەكتەپنىڭ خىراجىتى ۋە باشقا تۈرلۈك كىرىملەرنىڭ كىلىش مەنبەسى ، چىقىم قىلىنىش ئەھۋالى ۋە ئىشلىتىلىش ، باشقۇرۇش قاتارلىقلار .
4. ئىش ئورنى مەسئۇليەت تۈزۈمىدىن تۇتۇپ قېلىنغان ئىش ھەققى قاتارلىقلارنى ئايمۇ – ئاي ئاشكارلاش .
5. قۇرلۇش تۈرلىرى لايھسى ۋە چوڭ تىپتىكى مال – مۈلۈك ئەسلىھەلىرىنى سېتىۋېلش لاھىيەسى ، خېرىدار چاقىرىش قاتارلىقلار ھەمدە ئىشلەنگەن قۇرلۇشلار  پۇتكەندىن كيىن قۇرلۇشلارنى تەكشۈرۈپ ئۆتكۈزۋېلىش نەتىجىسى ، قۇرلۇش نەق چوتى قاتارلىقلار .
6. پارتىيە مەمۇرىيەت رەھبەرلىرىنىڭ پاك – دىيانەتلىك بولۇشىغا ئائىت تۈرلۈك بەلگىلمىلەرنىڭ ئىجىرا قىلىنىش ئەھۋالى ، پارتىيە ئىستىلى پاكىلىق قۇرۇلۇشى ، مەسئۇليەت تۈزۈمىنىڭ ئىجىرا قىلىنىش ئەھۋالى ، رەھبرى كادىرلارنىڭ ئىقتىسادى مەسئۇليتنىڭ مۇپەتتىش قىلىنىش نەتىجىسى قاتارلىقلار .
7. ئوقوتقۇچى ، ئىشچى – خىزمەتچىلەرنىڭ ئولتۇراق ئۆي تەقسىمات لاھىيەسى ، ئولتۇراق ئۆي فوندى ، ياشانغاندا كۈتۈنۈش ، ئىشسىزلىق ، داۋالىنىش سۇغۇرتىسى ۋە باشقا ئىجىتىمائى كاپالەت فوندىلىرى ئەھۋالى ، شۇنداقلا ئوقوتقۇچى ، ئىشچى – خىزمەتچىلەرنىڭ جانجان مەنپەتىگە چېتىشلىق ئالاقىدار ئشلار .
مەكتەپ ئىشلىرىدا ئاشكارە بولۇش ، دىمۇگىراتتىك نازارەت قىلىشنى خىزمەت مەسئۇليەت نىشانىغا ، پارتىيە ئسىتىلى پاكىلىق قۇرلۇشى مەسئۇليەت نىشانىغا ، تارماقلارنىڭ يىللىق خىزمىتىنى سىناپ تەكشۈرۈش نىشانىغا كىرىگۈزۈپ ، دەرجىلەر بويىچە سىناپ تەكشۈرۈش چارىسىنى يولغا قويۇپ ، مۇكاپاتلاش ، جازالاشنى ئەمىليەتتە كۆرسىتىدۇ .

117 .مەكتەپ  مال – مۈلىكىنى باشقۇرۇش تۈزۈمى
1 . مەكتەپ مال – مۈلكىنى ، دۆلەت مال – مۈلكى ، مۇقۇم مۈلۈك قاتارلىق مۈلۈكلەرنى تەپسىلى مۈلۈك دەپتىرىگە ۋاقىتىدا ئېلىش ، ياخشى باشقۇرۇش ، خىيانەتچىلىك ، ئىسراپچىلىقىنىڭ ئالدىنى ئېلىش .
2 . بۆلۈم سىنىپلاردا باشقۇرغۇچى بۇلۇش ، سىنىپ مۈلكىگە سىنپ مۇدىرى مەسئۇل بۇلۇش ، سىنىپ مۇدىر ۋە جوزا – ئۇرۇندۇق ۋە ھەر خىل مەۋقۇلاتلارن سىېتىپ تۇرمۇش ھەيىئىتىگە تۇتقۇزۇپ بىرىش ، قەرەرللىك تەكشۇرۇپ تۇرۇش ، رەھبەرلىككە دوكلات قىلىش .
3 . مال – مۈلكلەرنى شەخسلەرنىڭ كونىسىنى يېڭىغا تىگىشىپ ئالىدىغان ، ئۆيىگە رۇخسەتسز ئەكىرىپ بىر مەزگىل ئۆتكەندىن كىيىن ئۆزىنىڭ قىلىدىغان خىيانەتچىلىك ، ئوغۇرلۇق ھەركەتلىرىگە يول قويماسلىق . مۈلۈك ئۇغۇرلىغۇچىلار سىزىلگەن ھامان 3 يىل ئىچىدە چىققان مۈلۈكلەرنى تۆلىتىش .
4 . ماۋسۇمدا بىر قېتىم مال – مۈلكلەرنى تەكشۇرۇپ ئېنقىلاش ئېلىپ بىېرىش لازىم .
5 . مۈلۈك ئشلەتكۈچىلەر مۈلۈك ئىشلەتكەندە مالىيە رەسىمىيىتىنى ئۆتەش لازىم . مەكتەپنىڭ مال – مۈلۈكىنى باشقۇرغۇچى خادىملار مەكتەپ رەھبەرلكىنىڭ ماقۇللىقىنى ئالماي سىرىتتا مۈلۈك قەرىز بىرىشكە رۇخسەت قىلمايدۇ .
6 . ئۇمۇمىنىڭ مال – مۈلكىنى زىيانغا ئۇچراتقۇچىلار چۇقۇم ئۆز باھاسى بۇيىچە تەلەش لازىم . مال – مۈلكىنى قەستەن بۇزغۇچىلاردىن بىرگە ئۈچ ھەسسە تۆلىتىپ ئېلىندۇ .
7 . كەچىلىك دىجۇرنىلىكىنى كەچىلىك ئامانلىق قوغدىغۇچى ئۈسىتگە ئالىدۇ . كىچىسى مەكتەپ ئامبىرى ، تەجىرىبخانا ، ئىشخانا ، سىنىپلارنىڭ ئامانلىقىغا مەسئۇل بۇلىدۇ . ۋەقە يۈز بەرسە زىيانغا تۇلۇق مەسئۇل بۇلىدۇ .
8 . مەكتەپ دەرۋازىسىنى چۈشتە ، كەچتەئېچىپ بىرىپ ، ئۇقۇغۇچىلارنىڭ كىلىپ كىتىشىگە ئامانلىق يارىتىپ بىرىش ، مۇتۇرلۇق قاتناش ۋاسىتىلىلىرنىڭ بىنا ئەتراپىغا كېلىىشنى چەكلەش ، مەكتەپكە مۇناسۋەتسىز كىشلەرنىڭ كىرىشىنى چەكلەش ، كۈندۈزلۈك پوس مەسئۇل بۇلىدۇ .
9 . كىچىك بالىلار كەلتۇرۇپ چىقارغان زىيانىنى ئائىلە باشلىقلىرى ئۈسىتىگە ئالىدۇ .





118 . ئورمان،گۇل – گياھلارنى ئاسراش، پەرۋىش قىلىش تۈزۈمى
ئورمان بىنا قىلىش ۋە پەرۋىش قىلىش، ئاسراش خەلق ئىگىلىكىنىڭ مۇھىم تەركىبى قىسمى،ھەر بىر گىراژداننىڭ باش تارتىپ بولمايدىغان شەرەپلىك بۇرچى.
1 . ئورمان گۇللەرنى ئاسراش،پەرۋىش قىلىشقا مەخسۇس ئادەم بەلگىلەپ ھۆددىگە بىرىش،مەسئۇل بولۇش تۈزۈمىنى .ئىجرا قىلىش.
2 . مەكتەپ ئىچى، مەيدانلاردىكى ئورمانلارنى ساناپ تۈرى بۇيىچە خۇلاسە قىلىش،ئەنگە ئىلىش،قالايمىقان كەسمەسلىك، ساقلىغۇچىغا ھۆددىگەرلىك ساقلاشقا بىرىش.
3 . تۆۋەندىكى ئىشلار قەتئى مەنىئى قىلىنىدۇ،مەكتەپ مەيدانىدىكى چوڭ –كىچىك ئورمانلارنى رۇخسەتسىز كەسمەسلىك، ئەگمەسلىك،سۇندۇرماسلىق،چارۋىلارغا غاجاتماسلىق،ئورمان تۇۋىگە ئەخلەت تۆكمەسلىك،ئورا كولىماسلىق،تۈرلۈك كۆچەتلەرگە چارۋىلارنى قويۇپ بەرمەسلىك،ئورمان، گۇللەرنى ئاسراش،ئەسلىھەلەرنى بۇزماسلىق، گۇللەرنى قالايمىقان ئۇزمەسلىك، گۇل ئورۇقلىرىنى تىرىۋالماسلىق، قومۇرۇپ ئىلىپ كەتمەسلىك لازىم.

119 . يىمەكلىك ۋە قۇشۇمچە ماترىيالىنى سېتۋىلىش ، تەكشۇرۇپ
ئۆتكۈزۋېلىش تۈزۈمى
  1 . خام ماتىرىياللارنى سېتۋېلىشقا مەخسۇس ئادەم مەسئۇل بۇلۇش .
  2 . خام ۋە قۇشۇمچە ماتىرىيالىنى تەكشۇرۇپ ئۆتكۈزىۋېلىش خاتىرىس (مۇناسىپ ئۆز – ئۆزىنى تەكشۇرۇش دوكلاتى) بۇلۇش .
  3 . خام ۋە قۇشۇمچە ماتىرىياللارنى (يىمەكلىك خۇرۇچى ، ئۇراش ماتىرىيالى قاتارلىقلار) نىڭ مال بلەن تەمىنىلەنگەن ئۇرۇننىڭ سەھىيە ئىجازەتنامسى ۋە مەھسۇلاتنىڭ تەكشۇرۇش دوكلاتى بۇلىشى ھەمدە دۆلەتىنىڭ مۇناسۋەتلىك بەلگىلىمسىگە ئۇيغۇن كەلگەن بۇلۇش .
  4 . خام ۋە قۇشۇمچە ماتىرىياللارنى ئالىدىغان قاچىلارنى ھەر كۈنى پاكىزە يۇيۇپ دىزىنفىكسىيەلەش .
  5 . خام ۋە قۇشۇمچە ماتىرىيال ئامبىرىغا مەخسۇس ئادەم مەسئۇل بۇلۇش ، قەرەللىك تەكشۇرۇش خاتىرىسى ۋە كىرىم چىقىم خاتىرسىى بۇلۇش .
  6 . خام ۋە قۇشۇمچە ماتىرىيال ئامبىرىنىڭ ھاۋا ئالىمشىشى ياخشى بۇلۇشى ، چاشقاندىن ، چاڭ – تۇزاندىن مۇداپىيەلىنىش ئەسلىھەلىرى بۇلۇش .
   7 . خام ۋە قۇشۇمچە ماتىرىيال ئامبىرىغا يىمەكلىكلەرنى تۈرى بۇيىچە ئايرىم – ئايرىم جازىغا ، يەردىن ، تامدىن ئايرىپ قويغان بۇلۇش .
   8 . ئامبارغا شەخسى نەرسىلەر ، كىرەكسىز نەرسىلەر ۋە زەھەرلىك ، زىيانلىق نەرسىلەرنى قويماسلىق .
   9 . قېلىپلاشقان ئۇرالمىلىق خام ماتىرىياللارنىڭ ئىتىكىتىكىسى ئىتىكتىكا قانۇننىڭ بەلگىلىمىسگە ئۇيغۇن بۇلۇش .
   10 . ئامباردا كۆكىرىپ قالغان ، سۈپىتى ئۆزگەرگەن ، قۇرۇتلاپ قالغان ، ۋاقىتى ئۆتكەن يىمەكلىكلەر ۋە يىمەكلىك خام ئەشىياسى بولماسلىق .




120 . چىنە – قاچىلارنى يۇيۇپ دىزىنفىكسىيەلەش ، ساقلاش تۈزۈمى

1 . چىنە – قاچىلارنى يۇيۇپ دىزىنفىكسىيەلەش .
1) ئىسىقلىق ئىنرگىيسدىن پايدىلىنىپ دىزىنفىكسىيەلەش :  بارلىق چىنە – قاچا ، ئىستاكانلارنى دىزىنفىكسىيلەنگەندىن كيىن ئىشلىتىشكە بۇلىدۇ .
2) قاينىتىپ دىزىنفىكسىيەلەش : يۇيۇپ بولغان چىنە – قاچىلارنى 100 سىلىتىسيە گىرادۇسلۇق سۇدا 10 مىنۇت قاينىتىش .
3) ھورلاندۇرۇپ دىزىنفىكسىيەلەش : يۇيۇپ بولغان چىنە – قاچىلارنى ھورلاندۇرۇش ئىشكاپىغا سېلىپ 100 سىلىتسىيە گىرادۇسلۇق تىمپۇراتۇرىدا 15 مىنۇتتىن ئارتۇق دىزىنفىكىسيەلەش .
4) ئولتىرا قىزىل نۇرىدا دىزىنفىكسىيەلەش : يۇيۇپ بولغان چىنە – قاچىلارنى دىزىنفىكسىيەلەش ئىشكاپىغا سېلىپ 100 سىلىتسىيە گىرادۇسلۇق تىمپۇراتۇرىدا 15 مىنۇتتىن ئارتۇق دىزىنفىكىسيەلەش .
2 . دۇرا ئارقىلىق دىزىنىفكىسيەلەش (ھورلاندۇرۇشتا ، قاينىتىشقا بولمايدىغان ، چىنە – قاچا ، ئىستاكان ، رومكىلارنى) يۇيۇپ بولغاندىن كيىن ، خىمىيىلىك دورىلار ئارقلىق دىزىنفىكسىيە قىلىشقا بۇلىدۇ .
تەرتىۋى : يىمەك – ئىچمەك قالدۇقلىرىنى تازىلاش ، ئىسسىق سودا سۈيىگە چىلاش ، چوتكىلاپ يۈيۈش ، دورا ئارقلىق دىزىنفىكسىيەلەش ، سۈزۈك سۇدا چايقاش .
1) ئىشلىتىلىدىغان يۇيۇش سۇيۇقلىقى ، دىزىنفىكسىيە دۇرىلىرى ئادەم بەدىنىگە نسبەتەن زىيانسىز ، بىخەتەر بۇلىشى چۇقۇم ئۆلكە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى سەھىيە مەمۇرى تارماقلىرى تەستىقلىغاندىن كيىن ئىشلەپچىقارغان مەھسۇلات بۇلىشى لازىم .
2) دىزىنفىكسىيە سۇيۇقلۇقىنىڭ قۇيۇقلىقى ، دىزىنفىكىسيە ۋاقىتى چۇقۇم دىزىنفىكىسيە سۇيۇقلىقىنىڭ چۈشەندۈرلىشدە دىيلگىنى بۇيىچە ئېلىپ بىرىلىشى لازىم .

3 . چىنە – قاچىلارنىڭ ساقلىنشى :
دىزىنفىكسىيەلەنگەن چىنە – قاچىلارنى قۇيدىغان مەخسۇس ئىشكاپ بۇلىشى ، رەتلىك تىزىلىشى ، باشقا ئارلاشما ماددىلار بىلەن بىرىگە قويماسلىق ، چىنە – قاچىلارنىڭ تەكرار بۇلغىنشىدىن ساقلىنىش ھەمدە چىنە – قاچىلارنى ساقلاش ئىشكاۋىنى قەرەللىك تازلاپ دىزىنفىكىسيەلەش لازىم .

121
. ۋەتەنپەرۋەرلىك تازلىق تۈزۈمى
      ۋەتەنپەرۋەرلىك تازلىق ھەركىتىنى قانات يايدۇرۇپ ، مۇھىتىنى ياخشلاپ ، كېسەللىكلەرنىڭ ئالدىنى ئېلىپ ، ئۇقۇتقۇچى – ئۇقۇغۇچىلاردا تازلىق ئادىتىنى يىتلدۇرۇپ ، مەكتەپ ئىچى مۇھىت تازلىقىنى ياخشىلاپ ، مەدەنىيەتلىك مەكتەپ بەرپا قىلىش ئۈچۈن تۈۋەندىكى تۈزۈملەر تۈزۈپ چىقىلدى .
1 . ھەر قايسى سىنىپلار  سىنپ مۇدىرلىرىنىڭ يىتەكچلىكدە بەلگلەنگەن تازلىق رايۇننى ھەر كۈنى ئىككى قېتىم تازلاپ تۇرۇشى ھەمدە رەھبەرلىك گۇرۇپپسىنىڭ يىتەكچلىكىنى قۇبۇل قىلىشى كىرەك .
2 . مەكتەپ تازلىقىغا يىتەكچلىك قىلىش گۇرۇپپىسى قەرەللىك ۋە قەرەلسىز ھالدا تازلىق رايۇنلىرىنى تەكشۇرۇپ تۇرىدۇ . شۇڭا ئۆزىنىڭ تازلىق رايۇنلىرىغا ياخشى مەسئۇل بۇلىشى كىرەك .
3 . تازلىققا رەھبەرلىك قىلىش گۇرۇپپسى تازلىق رايۇنلىرنى تەكشۇرۇش بىلەن بىرگە ئۇقۇغۇچىلارنىڭ شەخسى تازلىقىنى ھەپتىدە بىر قېتىم تەكشۇرىدۇ . شۇڭا ئۇقۇغۇچىلارنى شەخسى تازلىققا ئەھمىيەت بىرىشكە يىتەكلىشى كىرەك .
4 . مەيدان ، سىنىپ ، شەخسى تازلىق نۇمۇرى شۇ سىنىپىنىڭ كۈندىلىك نەتىجە نۇمۇرىغا چېتىلىدۇرۇلىدۇ ھەمدە كۈندىلىك نەتىجە خۇلاسىسى ئىلان قىلىندۇ . ئايلىق ۋە ماۋسۇملۇق نەتىجىلەرنى رەتكە تۇرغۇزۇشتا نەتىجسى كۆرنەرلىك بولغان سىنىپ كوللىكىتپى ماددى ۋە مەنىۋى جەھەتتىن تەقدىرلىندۇ . ئەگەر تازلىقتا ياخشى بولمىغان سىنىپلار كۈرۈلسە ئاگاھلاندۇرۇش بىرىلىدۇ . سىنىپ مەسئۇلى ياكى سىنىپ ۋەكلى ئۇقۇتقۇچى – ئۇقۇغۇچىلار ئالدىدا ئۆزىنى تەكشۇرىدۇ .  
5 . ئۇقۇتقۇچى – ئىشچى خىزمەتچلەر بەلگىلەنگەن تازلىق رايۇنىنى ياخشى تازلاپ ئۇقۇغۇچىلارغا ئۈلگە بۇلۇشى كىرەك . بۇ ئۇرۇنلارمۇ كۈندە ئىككى قېىتم مەكتەپ دىجۈرى ۋە تازلىقىقا رەھبەرلىك قىلىش گۇرۇپپسى تەرپىدىن تەكشۇرۇپ رەتكە تۇرغۇزۇلىدۇ . ئەگەر تازلىقى ياخشى بولمىسا گۇرۇپپا مەسئۇلى ئۇقۇتقۇچىلار يىغىندا تەنىقىدىلىندۇ .

122 . تازلىق تەكشۇرۇش مۇكاپاتلاش ، جازالاش تۈزۈمى
   جازالاش تۈزۈمى :  (بىر تۈرىگە خىلاپلىق قىلىسا ئايلىق نۇمۇرىدىن 5 نۇمۇر تارتىلىدۇ)
1 . خىزمەت ۋاقتىدا خىزمەت كىيمى كيىمىسە .
2 . شەخسى تازلىققا رىئايە قىلىماي قالايىمىقان تۈكۈرسە ، ھەر خىل نەرسىلەرنى تاشلىسا .
3 . تازلىق تەلىۋى بۇيىچە يەرنى ، ئۈستەل – ئۇرۇندۇقلارنى ۋاقتدا سۈرۈتمىسە ، ئەخلەتلەرنى ئالمىسا .
4 . يىمەكلىك ئەخلەتلىرىنى بەلگىلەنگەن جايىغا تۆكمىسە .
5 . خام ۋە پىشىشىق يىمەكلىكلەرنى ئايرىمىسا .
6 . ئاشخاننى پاكىز تازىلىمىغان ، تازلىق قانۇنىنىڭ تەلىۋىگە ئۇيغۇن بولمىغان بولسا .
7 . چىۋىنلەرنى ۋاقتىدا يۇقاتمىغان بولسا .
8 . چىنە – چۇكلارنى پاكىز يۇيىمىغان ، تەلەپ بۇيىچە دىزىنفىكسىيەلەش ئىشكاۋىغا سېلىپ دىزىنىفىكسىيەلىمىگەن بولسا .

مۇكاپاتلاش تۈزۈمى :  (ھەر بىر تۈرگە 5 نۇمۇر قۇشۇپ بىرىلىدۇ)
1 . خىزمەتكە ۋاقتىدا ئەستايدىل مەسئۇل بۇلۇپ ، جاپالىق ئىشلگەن . كينىشى رەتلىك ، پاكىز بولسا .
2 . بەلگىلەنگەن خىزمەت ۋەزىپسىنى تازلىق تەلىۋى بۇيىچە ئۇرۇنلىغان بولسا .
3 . خىزمەت ۋەزىپىسىنى ياخشى ئادا قىلىغان بولسا .
4 . ئاشخانا ئىچىدە ئىشلەتكەن چىنە – چۇكا ، ئىستاكان ، دەسمال ، لۈڭگە قاتارلىق بۇيۇملارنى پاكىز يۇيىغان ، دىزىنفىكسىيەلىگەن بولسا .
5 . ئاشخانىنى ئەستايدىل پاكىز تازلىغان ، ھەر ۋاقىت بىر سۈپۈرگە بۇلۇشىنى ، ھەر كۈنى بىر تازلاشنى ئىشقا ئاشۇرۇغان ، ئاشخاننىڭ پاكىز ، رەتلىكلىكىگە كاپالەتلىك قىلىغان بولسا .
6 . غىزالىنشتا ئىشلىتلىدىغان ئۈستەل يۈزى پاكىز ، رەتلىك بولسا .
7 . دۇكاندا تازلىق تەكشۇرۇش گۇرۇپپسى تەشكىللەنگەن ، ھەر ۋاقىت شۇ دۇكاننىڭ تازلىق ئەھۋالىغا قارىتا تەكشۇرۇش ئېلىپ بارغان ، بايقالغان مەسلىلەرنى ۋاقتىدا تۈزەتكەن بولسا .
8 . تەكشۇرۇش خىزمىتىنى خاتىرلەش جەدىۋىلى تۈزگەن ، كۈندىلىك خىزمەت ئەھۋالىدىن خاتىرە قالدۇرغان بولسا .

123 . تاماكا چېكىشنى چەكلەش تۈزۈمى

تاماكا – كىشلەرنىڭ جىسمانى جەھەتتىكى سالامەتلىكىگە تەسىر يەتكۈزدىغان چىكىملىك بولۇپ ، ئوقوتقۇچىلارنىڭ ھەر بىر سۆز – ھەركىتى ئوقوغۇچىلارغا بىۋاستە تەسىر كۆرسىتىدىغان بولغاچقا ئوقوتقۇچىلارنىڭ ئوقوغۇچىلار ئالدىدا تاماكا چېكىشى قەتئى چەكلىنىدۇ .
1. بارلىق ئوقوتقۇچى ، ئىشچى – خىزمەتچىلەر مەكتەپ ئوقوتۇش رايۇنى ، ھەرقايسى بۆلۈم ، ئىشىخانىلاردا ، ئاممۋى سورۇنلاردا تاماكا چېكىشى قەتئى چەكلىنىدۇ .
2. ئوقوتقۇچى ، ئشىچى – خىزمەتچىلەر ئوقوغۇچىلار پائالىيەت ئۆتكۈزۋاتىقان ، دەرىس ئاڭلاۋاتقان سورۇنلاردا تاماكا چەكمەسلىكى لازىم .
3. ئوقوتقۇچى ، ئىشچى – خىزمەتچىلەر ئوقوغۇچىلارغا سېتىۋېلىپ ئەكىرپ بىرشىكە بۇيرۇماسلىقى لازىم .
4. ئوقوتقۇچىلار ئوغۇل ئوقوغۇچىلارغا قارىتا مۇۋاپىق پەيتتە تاماكا چىكىشنىڭ سالامەتلىككە بولغان زىينىنى ئېلمي يۈسۈندا چۈشەندۇرشى ھەمدە بۇ جەھەتتە ئەر ئوقوتقۇچىلار ئوغۇل ئوقوغۇچلارغا ئۆزىنىڭ ئەمىلى ھەركىتى ئارقىلىق ئۆلگە بولۇشى لازىم .
5. ئوقوغۇچىلارنىڭ مەكتەپ ئىچى ، سىرتىدا تاماكا چىكشى قەتئى چەكلىنىدۇ . ئوتتۇرا مەكتەپ ئوقوغۇچىللىرى دەل جىسمانى جەھەتتىن ئۆسۈپ يتىلۋاتقان مەزگىل بولۇپ ، تاماكا ياش – ئۆسمۇرلەرنىڭ سالامەتلىكىگە ئېغىر دەرىجىدە زىيان يەتكۈزىدۇ ، ئوتتۇرا مەكتەپ ئوقوغۇچىلار قائىدىسى ۋە ئوتتۇرا مەكتەپ ئوقوغۇچىللىرىنىڭ كۈندىلىك ھەركەت  ئۆلچىمىدە ئوقوغۇچىلارنىڭ تاماكا چىكىشى قەتئى مەنئى قىلىغانلىقى ئېنىق بەلگىلەنگەن . شۇڭا مەكتىۋىمىز ئوقوغۇچىلارنىڭ تاماكا چىكىشىنى قەتئى چەكىلىش لازىم .
6. ئوقوتقۇچىلار ئوقوغۇچىلار ئارسىدا تاماكا چىكىدىغانلارنى ئۇچىراتقان ئەھۋال ئاستىدا بۇ خىل ئوقوغۇچىلارغا تاماكا چەكمەسلىك ھەققىدە تەربيە بىرشى ، تاماكىنىڭ زىيننى ئېلمي يۇسۇندا چۈشەندۇرشى لازىم .
7. يۇقارقى بەلگىلمىگە  خىلاپلىق قىلغان ئوقۇتقۇچى- ئوقوغۇچىلار مەكتەپنىڭ مۇناسىۋەتلىك بەلگىلمىسى بويىچە ۋە ئوقوتقۇچىلارنىڭ كەسپى ئەخلاق ئۆلچىمى بويىچە قاتتىق بىر تەرەپ قىلىنىدۇ .

124 . ئۇقۇتقۇچى ، ئىشىچى – خىزمەتچىلەرنى باشقۇرۇش تۈزۈمى
  1 . ھەر بىر ئۇقۇتقۇچى ، ئىشچى – خىزمەتچى ئۆز – ئۆزىنى ئاڭلىق تەشكلى ئىنتىزام ئارقلىق ئىدارە قىلىش لازىم .
  2 . ئۇقۇتقۇچى ، ئىشىچى – خىزمەتچلەر 8 سائەتلىك خىزمەت تۈزۈمىگە ئاڭلىق رىئايە قىلىشى كىرەك .
  3 . 8 سائەتلىك خىزمەت تۈزۈمىگە قاتتىق رىئايە قىلشىتا چىڭ تۇرۇش ، ئىش ئورنىدا مۇقۇم تۇرۇش كىرەك . ئىش ئورنىدىن خالىغانچە ئايرىلغانلار خىزمەتكە قاتناشمىغانلار قاتارىدا بىر تەرەپ قىلىندۇ .
  4 . ئىشىچى – خىزمەتچى ، ئۇقۇتقۇچىلار ئىش بىلەن سىرىتقا چىقىشقا توغرا كەلسە چۇقۇم مەكتەپ رەھبەرلىرىنىڭ رۇخسىتىنى ئېلىش لازىم . باشىقلارغا ھاۋالە قىلىش يۇلى بىلەن رۇخسەت سۇراشقا بولمايدۇ .
  5 . پۈتۈن كۈنلۈك رۇخسەت سۇراشقا توغرا كەلگەندە 3 كۈندىن ئېشپ كەتىسە ناھىيلىك مائارىپ تەنتەربىيە ئىدارىسدىن رۇخسەت ئېلىشى لازىم .
  6 . ئاغرىپ قىلىپ رۇخسەت سۇراشقا توغرا كەلسە دوختۇرخانىنىڭ ئىسىپاتىنى ئېلىپ مەكتەپ مۇدىرى رۇخسەت قىلغاندىن كىيىن داۋالىنىشى لازىم . ( جىددى كىسەل ۋە ھادىسە تۈپەيلىدىن ياتاقتا يېتىپ قالغانلار بۇنىڭ سىرىتدا ) ياتاقتا ياتقىنىنى ۋاقتىدا مەكتەپكە مەلۇم قىلىشى لازىم . ۋاقىتدا مەلۇم قىلمىسا خىزمەتكە قاتناشمىغان ھېسابلىندۇ .
  7 . مەكتەپكە كىچىكىپ كىلىشكە بالدۇر قايتىشقا رۇخسەت قىلىنمايدۇ .  ئەگەر يۇقارىقى ئەھۋاللار سادىر بۇلسا خاتىرلىنىپ خىزمەتكە قاتناشمىغانلار قاتارىدا بىر تەرەپ قىلىندۇ .
  8 . ئىشىچى – خىزمەتچىلەرنىڭ خىزمەت ۋاقىتدا ھاراق ئىچىشىگە بىردەك رۇخسەت قىلىنمايدۇ . ئەگەر ھاراق ئىچىپ خىزمەت قىلغان بولسا تەنقىدى – تەربىيە بەرگەندىن باشقا يىللىق سىناپ تەكشۇرۇشكە چېتىلىدۇرۇلىدۇ .
  9 . ئۆز ئارا ئىتتىپاقسىزلىق قىلىشقا ، جىدەل – ماجرا تۇغدۇرۇشقا رۇخسەت قىلىنمايدۇ . ئەگەر يۇقارىقى ئەھۋاللار يۈز بىرىپ ، ئۇقۇتقۇچى ، ئۇقۇغۇچىلارغا يامان تەسىر بىرىپ قالسا تۈزۈم بۇيىچە قاتتىق بىر تەرەپ قىلىندۇ .
  10 . ئۇقۇتقۇچى ، ئىشىچى – خىزمەتچىلەرنى تاللاپ ئىشلىتىشتە ياخشىلارنى تاللاپ ئىشقا قۇيۇش ، ئىلغارلارنى تەقدىرلەش ، مۇكاپاتلاش ، ناچارلارنى جازالاش چارىسى يولغا قۇيۇلۇپ ، ھەر يىلى ، ھەر ماۋسۇمدا نۇمۇر قۇيۇپ باھالاش ئېلىپ بىرىلىدۇ .



125 . ئۇقۇغۇچىلارنى باشقۇرۇش تۈزۈمى
  1 . مەكتەپكە ھەر كۈنى ۋاقىتدا كىلىش ، ھەر خىل ئىشلار سەۋەبى بىلەن مەكتەپكە كەلمىسە ياكى سۇراپ ئائىلىسىگە قايىتىشقا توغرا كەلسە ئىلىتماس يېزىش ۋە تەستىقلىتىش ئارقلىق رۇخسەت سۇرىشى لازىم .
  2 . ئۇقۇغۇچىلارنىڭ ۋېلسىپتلىرى بىردەك مەكتەپىنىڭ ۋېلسىپت قۇيۇش تاختىسى بىلەن مەكتەپكە كىرىگۈزۈلىدۇ . ئۇقۇغۇچىلار ۋېلسىپتىنى بەلگىلەنگەن ئۇرۇنغا قۇيۇشى لازىم .ھەر كۈنى دەرسكە ئۇقۇش ماتىرىياللىرنى تۇلۇق ئېلىپ كېلىش لازىم .
  3 . ئۇستازلارنى ھۆرمەتلەش ، ئۇستازلارنى كۆرگەندە (ياخشىمۇسىز) دەپ سالام بىرىش ، كۈرۈشۇشكە دىققەت قىلىش ، رەتلىك ، پاكىز كيىنىش ، قىز ئۇقۇغۇچىلار گىرىم قىلىماسلىق ، چېچىىنى بۈدىرە قىلىماسلىق ، زىننەت بۇيۇملىرى تاقىماسلىق ، ئۇغۇل ئۇقۇغۇچىلار چېچىنى ئۇزۇن قويماسلىق ، ھەرخىل رەڭلەردە بۇيىۋالماسلىق لازىم .
  4 . شەخىسى تازلىققا ئەھمىيەت بىرىش ، مۇھىتىنىڭ پاكىزلىقىنى قوغداش ، مەكتەپ ھويلىسدا ، سىنپلاردا مىۋە – چىۋە شۈپۈكلىرى ، قەغەز پارچىللىرنى ، سىلىياۋ خالتىلارنى تاشلىماسلىق ، خالىغان جايغا تۈكۈرمەسلىك ، سىنىپ ئىچىدە ئاياغ كيىمىنى سېلىپ ئولتۇرماسلىق ، ھاۋانى بولغايدىغان نەرسىلەرنى كۆيدۈرمەسلىك ، ئۆلچەمسىز يىمەك – ئىچىمەكلەرنى يىمەسلىك ، ئىچىمەسلىك ۋە يىمەكلىكلەردىن ، تۈرلۈك خىمىيىۋى دولاردىن زەھەرلىنىشتىن ھەزەر ئەيلىشى لازىم .
  5 . دەرسىتىن قايتىشىتىن باشقا ۋاقتىلاردا مەكتەپ سىرىتىغا چىقىماسلىق لازىم .
6 . دەرستىن بۇرۇن ئۇقۇش ماتىرىياللىرنى تۇلۇق تەييارلاش ، كىتاپ ، دەپتەر قاتارلىق ماتىرىياللارنى جوزا ئۈسىتگە قۇيۇش لازىم .
7 . قوڭغىراق چېلىنغاندىن كىيىن دەرھال دەرسخانىغا كىرىپ تىنىچ ئولتۇرۇشى لازىم .
8 . ئۇقۇتقۇچى سىنپقا كىرگەندە سىنىپ باشلىقى ئورنىدىن تۇرۇش كۇماندىسى بىرىش ، ئۇقۇتقۇچى «ئولتۇرۇڭلار!» دەپ جاۋاپ بەرگەندىن كيىن ئولتۇرۇش ، كىچىككەنلەر ئىشكىنى چىكىپ كىرىپ ئۇقۇتقۇچىنىڭ روخسىتىنى ئالغاندىن كيىن ئولتۇرۇش لازىم .
9 . ئولتۇرۇش قىياپىتى تۈز بۇلۇش كۈڭۈل قۇيۇپ دەرس ئاڭلاش ، پىكىر يۈرگۈزۈشكە ماھىر بۇلۇش ، سۇئال سۇراشقا جۈرئەت قلىش ، سۇئال سۇرىغاندا قول كۈتۈرۈش ، ئۇقۇتقۇچىنىڭ رۇخسىتنى ئالغاندىن كيىن ئورندىن تۇرۇپ جاراڭلىق ئاۋازدا جاۋاپ بىرىش ، كونسپكىنى ياخشى قالدۇرۇش لازىم .
10 . دەرستىن چۈشكەندە سىنىپ باشلىقى «ئورندىن تۇر!» كۇماندىسىنى بىرىش ، ئۇقۇغۇچىلار تەكىشى ئورندىن تۇرۇپ ھۆرمەت بىلدۇرۇش، ئۇقۇتقۇچى سىنىپتىن ئايرىلغاندىن كيىن ئۇقۇغۇچىلار رەتلىك سىرىتىقا چىقىش ، ئەگەر سىرىتتىن مىھىمانلار كەلگەن بولسا مىھىمان چىقىپ بولغاندىن كيىن دەم ئېلىشقا چىقىشى لازىم .
11 . ئىمتىھانلاردا ساختىپەزلىك قىلىماسلىق ، ھەقىقەتىنى ئەملىيەتتىن ئىزدەش ، سەمىمى بۇلۇش لازىم .
12 . تەجرىبە ۋاقتىدا مەخسەت تەلەپىنى ئايدىڭلاشتۇرىۋېلىش ، بەلگىلەنگەن مەخسەت بۇيىچە قىلىش ، تەكشۇرۇش دوكلاتىنى ياخشى يېزىش ، تەجرىبە سايمانلارنى ئاسراش ، تەجرىبە ماتىرىياللىرىنى تىجەش ، تەجرىبە ماتىرىياللىرنى ۋاقىتدا قايتۇرۇش ، تەجرىبە جەرىياندا بىخەتەرلىككە قاتتىق دىققەت قىلىش لازىم .
13 . كۆز گىمناستىكىسىنى ياخشى ئويناش ، كىتاپ ئۇقۇش ، خەت يېزىش ۋاقتىدا كۆز ئارلىقىغا دىققەت قىلىش لازىم .
14 . گىمىناستىكىغا تىز چىقىش ، رەتكە تىزىلغاندا تىز ، رەتلىك ، تىنىچ تۇرۇش ، ھەر بىر ھەركەتىنى ئۆلچەملىك ، جانلىق ياخشى ئويناش ، ئاياغلاشقاندا كوماندا بۇيىچە تەرتىپلىك تارقىلىش لازىم .
15 . ھەر ھەپىتنىڭ 1 – كۈنى بايراق چىقىرش پائالىيتىگە 10 مىنۇت بۇرۇن كىلىپ سىنپلار بۇيىچە رەتلىك تىزىلىپ تۇرۇش ، دۆلەت بايرىقىغا ھۆرمەت سالىمى بىرىش ، تارقالغاندا سىنىپلار بۇيىچە تەرتىپلىك ھالدا ئېنىقىلاۋى ناخشا ئۇقۇش بىلەن قايىتىش .
16 . تەنتەربىيە دەرسى ۋە تەنتەربىيە پائالىيتىگە تەنتەربىيە كيىمى ۋە تەنتەربىيە ئايىغى كيىپ ئەستايدىل قاتنىشىشى لازىم .
17 . دەرس ئارلىقدا ئۇرۇشماسلىق ، تىللاشماسلىق ، قوغلىشپ ئوينىماسلىق ، يۇقىرى ئاۋازدا ۋاقىراشماسلىق ، قۇپال ھەركەتلەرنى قىلماسلىق ، مەدەنىيەتىسز گەپ – سۆزلەرنى قىلماسلىق ، دەم ئېلىش ۋاقتىدىن ئۈنۈملۈك پايدىلىنىش لازىم .
18 . كىتاپ ماتىرىياللارنى ئاسراش ، قىرائەتخاننىڭ كىتاپ ئارىيەت بىرىش تۈزۈمىگە ئاڭلىق بويسۇنۇش لازىم .
19 . ھەر خىل مەدىنى كۈڭۈل ئېچىش ، تەنتەربىيە ، پەن – تېخىنىكا پائالىيەتلىرىگە ئاكتىپ قاتنىشىش ، جامائەت سورۇنلىرىنىڭ تەرتىۋىگە ئاڭلىق رىئايە قىلىشى لازىم .
20 . جامائەت مۈلىكىنى قوغداش ، سۇ ، توكىنى ئىسراپ قىلماسلىق ، دەرستىن چۈشكەندىن كيىن چىراقىنى ئۈچۈرۋىتىش ، كۈندۈزلىرى چىراقىنى ياندۇرماسلىق ، تاملارغا ، دوسكىلارغا ، ئېلان تاختىللىرىغا قالايمىقان خەت يازماسلىق ، سىنىپ ئىچى ، كاردۇر ياكى كۆكەرتىلگەن جايلاردا توپ ئويىنىماسلىق ، دەل – دەرخ ، گۈل – گىياھلارنى ئاسراش ، مەكتەپ ۋە سىنىپىنىڭ پاكىز – رەتلىك ، گۈزەل بۇلىشىغا كاپالەتلىك قىلىش ، مەكتەپ مەيدانلىرىدا قالايمىقان ۋېلسىپىت مىنمەسلىكى لازىم .
21 . دەرستىن چۈشكەندىن كيىن دوسكلارنى ئۈچۈرۈپ ، سىنىپىنى پاكىز تازلاش ، ئىشك – دەرىزىلەرنى تاقاپ قايتىش لازىم .
22 . مەكتەپكە كىلىش ۋە ئۆيگە قايتىشتا قاتناش قائىدىسگە رىئايە قىلىپ ، بىخەتەرلىككە ھەر ۋاقىت دىققەت قىلىش ، يوللاردا قوغلاشماسلىق ، ۋېلىسىپىت كەينىگە ئادەم ئالماسلىق ، ۋېلسىپتىنى تىز ھەيدىمەسلىك ، قاتناش قۇراللىرىغا ئېسلىماسلىق لازىم .
23 . تۈرلۈك ئاممىۋى خاراكتىرلىك پائالىيەتلەرگە ئاكىتىپ قاتنىشىش ، قانۇن – نىزاملارغا رىئاىيە قىلىش ، چوڭلارنى ھۆرمەتلەش ، كىچىكلەرنى ئىززەتلەش ، باشقىلارغا قىزغىن مۇئامىلە قىلىش ، ناتوغرا ئىستىل ، ناتوغرا ھەركەتلەرگە دادىل قارىشى تۇرۇش ھەم تۇسۇش لازىم .
24 . كەچىتە ئائىلدە شۇ كۈنلۈك دەرسلەرنى ئالدىن تەكرارلاش ، تاپشۇرۇقلارنى ئەستايدىل مۇستەققىل ئىشلەش ، ئاۋۋال تەكرار قىلىش ، ئاندىن تاپشۇرۇق ئىشلەش ، ئالدىن كۈرۈپ كىلىش ، ئاندىن دەرس ئاڭلاش ئادىتىنى يىتىلدۈرۈش لازىم .
25 . شەخسى تۇرمۇشنى سەرەمجانلاشتۇرۇشنى بىلىش ، ئائىلە ئىشلىرىغا مۇۋاپىق ياردەملىشىش ، ئەمگەك ئادىتىنى يىتىلدۇرۇش ، بىخەتەرلىككە ئالاھىدە دىققەت قىلىش ، تېلىۋۇزۇر كۈرۈشتە ئۆزىنى چەكلەپ مۇۋاپىق كۈرۈشى لازىم .
26 . ئاتا – ئانىسغا ئائىلە ئىختىساددىن ھالقىغان تەلەپلەرنى قويماسلىق ، ئاتا – ئانىسنىڭ ھالىغا يتىىش ، ھۆرمەتلەش ، ئۆز كۆز قارىشىنى دائىم ئاتا- ئانىسىغا ئېيتىپ تۇرۇش ، سىرىتقا چىققاندا ئائىلىسىدىكىلەرنى ئالدىن خەۋەرلەندۈرۈش ، خۇپۇيانە ئىشلارنى قىلماسلىقى لازىم .
27 . مەكتەپ ئىچى ۋە سىرىتىدىكى پائالىيتى جەرىياندا بايقىغان ، كۆرگەن ، ئاڭلىغان مۇھىم ئۇچۇرلارنى سىنىپ مۇدىرىغا ياكى مەكتەپ پارتىيە ياچايكىسى مەمۇرىيەت رەھبەرلىرىگە يەتكۈزىشى لازىم .
28 . ئۇقۇغۇچىلار قايناق سۇ ئىچىش ھەر بىر ئۇقۇغۇچىنىڭ ئايرىم تاماق قاچىسى ، چاي ئىچىش ئىستاكانى بۇلۇش ، چىش چوتكىسى ، تاماق قاچىسى ۋە چاي ئىستاكانىنى ئورتاق ئىشلتشىتىن قاتتىق ساقلىنش لازىم .
29 . مەكتەپ مال – مۈلىكىنى ، گۈل – گىياھلىرى ، دەل – دەرەخلىرىنى ئاسرىشى ، مەكتەپىنىڭ مال – مۈلكىنى قوغداش ، يېشىللاشتۇرۇشتا « ھەممىمىزىنىڭ مەسئۇلىيتى بار » دىگەن ئىددىينى تۇرغۇزۇش لازىم .

126 . ئارخىپ ماتىرىياللارنى باشقۇرۇش تۈزۈمى
1 . ئارخىپ خىزمىتى بولسا بىرخىل باشقۇرۇش خاراكتىرلىك ئىلىم – پەن خىزمىتى ، مەكتەپ ئارخىپ خىزمىتى يەنە مەكتەپ باشقۇرۇش خىزمىتنىڭ تەركىبى قىسمى ، ئارخىپ باشقۇرۇش خادىمى قاتتىق مەسئۇلىيەتچان ، ( جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ ئارخىپ باشقۇرۇش قانۇنى ) نى قاتتىق ئىجرا قىلىش كىرەك . ھەر خىل تۈرلەرنىڭ ئۇچۇرلىرىنى ، ھۆججەت ، ماتىرىياللىرنى تىز ، توغرا ، ۋاقىتىدا ئارخىپلاشتۇرۇش كىرەك .
2 . ھەر قايسى تۈر ئارخىپ خىزمىتنىڭ پىلانىنى ۋە ھەر قايسى جەھەتتىكى ئارخىپ باشقۇرۇش تۈزۈملىرنى تۈزۈپ چىقىشى كىرەك .
3 . مەكتەپنىڭ ھۆججەت ، ماتىرىياللىرنى يىغىش ۋە تۈپلەش تۈر بۇيىچە رەتلەش ۋە ئارخىپلاشتۇرۇش خىزمىتىگە رىياسەتچىلىك قىلىش .
4 . ئارخىپ ئىشخانلارنىڭ باشقۇرۇلۇشنى كۈچەيىتىپ ، ئارخىپ ئىشخانلارنى قەرەللىك تەكشۇرۈپ تۇرىشى كىرەك .
5 . ئارخىپلارنىڭ پايدىلىنىش خىزمىتنى ياخىشى ئىشلەش كىرەك .
6. ئارخىپلارنى كۆرۈش ئۈچۈن چۇقۇم تىزىملىتىش رەسىمىيتىنى بىرىجىرىش ھەم بەلگىلەنگەن ۋاقىتتا قايتۇرۇش كىرەك .
   7. باشقا ئىدارە ئۇرۇندىكى خادىملار مۇناسۋەتلىك ئارخىپ ۋە ماتىرىيالىنى كۆرمەكچى بولسا مەكتەپ رەھبەرلىرىنىڭ ماقۇللىقىنى ئېلىشى كېرەك .

127 . ئوقوتقۇچى ، ئىشچى – خىزمەتچىلەرنىڭ ئەسەر ئېلان قىلدۇرۇش تۈزۈمى
مەكتىۋىمىزدىكى ئەدەبى ئىجادىيەتكە قىزقىدىغان ، قەلەم قۇۋۇتى كۈچلۈك ئوقوتقۇچى ، ئىشچى – خىزمەتچىلەرنىڭ ، مەزمۇنى ساغلام ، ژانىرلىرى ھەر خىل ، قۇرۇلمىسى مۇكەممەل ، تىلى جانلىق ، ئوبرازلىق ئەسەرلەرنى يېزىپ ، مەتبۇئاتلاردا ئېلان قىلدۇرۇشتا دىققەت قىلىشقا تىگىشلىك تەرەپلەر :
1. ئوقوتقۇچى ، ئىشچى – خىزمەتچىلەر ئىچىدىكى ئەدەبى ئىجادىيەتچىلەر ئۆزى ئىجات قىلغان ئەسەرلەرنىڭ مەزمۇنىنىڭ ساغلام بولۇشىغا ئالاھىدە دىققەت قىلىشى لازىم . يەنى يازغان ئەسەرلىرىدە جۇڭگۇ كومنىستىك پارتىيەسىنى قەتئى ھېمايە قىلىش  ، مىللي بۆلگۈنچىلىك ۋە قانۇنىسز دىنى پائالىيەتلەرگە قەتئى قارشى تۇرۇش ، مۇقۇملۇققا ، مىللەتلەر ئىتتىپاقلىقىغا زىت سۆزلەردە بولماسلىقى ۋە شۇنداق ئىددىيلەر ئىپادىلەنمەسلىكى لازىم .
2. ئىجادىيەت بىلەن شۇغۇللانغان ئوقوتقۇچىلار بارلىق ئوقوغۇچىلار جۈملىدىن پۈتكۈل جەميەتكە نىسبەتەن تەربيلىگۈچى بولۇش سۈپتى بىلەن ياخشى ئادەم ، ياخشى ئىش پائالىيەتلەر ۋە ياخشى ئەخلاقىنى تەشۋىق قىلىشى ، ناچارلىقلىرىنى پاش قىلىشى ، بۇ ھەقتە ئۆزىنىڭ توغرا بولغان كۆز قارشى ، پوزىتسيىسنى ئىپادىلىشى ، بىر تەرەپلىمە قاراشلارنىڭ ئىپادىلىنىپ قېلىشىدىن ساقلىنىشى كېرەك .
3. تىل جەھەتتە ئاممىباپ ، جانلىق ، ئوبرازلىق تىللارنى ئىشلىتىشى  ، باشقىچە مەنادىكى سۆز – جۈملىلەرنى ئىشلەتمەسلىكى لازىم .
4. يازغان ئەسەرلىرى دەۋىر روھىنى چىقىش قىلغان ھالدا يېزىلىشى ، ۋەتەننى سۆيۈش ، بىلىم ئىگەللەش ، دەۋىر بىلەن تەڭ ئىلگىرلەش يۈنىلىشى باشتىن ئاخىرى ئىپادىلىنىش لازىم .
5. ئوقوتقۇچىلار ئەسەر يازغاندىن كيىن ئالدى بىلەن ئەسىرىنى مۇناسىۋەتلىك رەھبەرلەرگە كۆرسىتىپ باھالىتىشى ، ئاندىن مەكتەپ ئىشخانىسىغا تامغا باستۇرشى كېرەك .




128 . ئوقوغۇچىلارىنىڭ ئەسەر يېزىپ ، مەتبۇئاتلاردا ئېلان قىلدۇرۇش
جەھەتتىكى تۈزۈمى
ئوقوغۇچىلار ئىچىدىكى يېزىقچىلىققا قىزقىدىغان ، قەلەم قۇۋۇتى كۈچلۈك ، ھەۋەسكارلارنىڭ مەزمۇنى ساغلام ، قۇرۇلمىسى مۇكەممەل ، تىلى جانلىق ، ئوبرازلىق بولغان ياخشى – مۇنەۋۋەر ئەسەرلەرنى ئىجاد قىلىپ ، مەتبۇئاتلاردا ئېلان قىلدۇرۇشتا رىئايە قىلىشقا تىگىشلىك تەرەپلەر :
1. يازغان ئەسەرلەرنىڭ مەزمۇنى ساغلام بولۇشى كېرەك . يەنى ئەسەرلەردە چوقۇم ج ك پ نى ھېمايە قىلىش ، مىللي بۆلگۈنچىلىككە ۋە قانۇنسىز دىنى ھەركەتلەرگە قەتئى قارشى تۇرۇش ، ئوتتۇرا مەكتەپ ئوقوغۇچىلار قائىدىسى ۋە كۈندىلىك ھەركەت ئۆلچىمگە زىت سۆزلەر ، ئىددىيلەر بولماسلىقى ، ئىپادىلەنمەسلىكى لازىم .
2. ئەسەرلەرنىڭ مەزمۇنى ياشلارنىڭ تىرشىپ بىلىم ئېلىش ئارزۇسىنى ۋە ئىرادىسىنى ئىپادىلىگەن ، جەميەتتىكى ياخشى ئىش ، ياخشى  ئادەم ، گۈزەل ئەخلاقى – پەزىلىتىنى تەشۋىق قىلىغان ۋە باشقىلارغا ئۈلگە قىلىغان بولىشى لازىم .
3. يازغان ئەسەرلەر ئوقوغۇچىلارغا خاس ئۇسسۇلۇپ بىلەن يېزىلىشى ، قۇرۇلمىسى مۇكەممەل بولىشى ، ژانىرلىرى كۆپ خىل بولۇشى ، تىل جانلىق ، چۈشنىشلىك ، جانلىق ، ئوبرازلىق بولۇشى ، ساغلام بولمىغان سۆز – جۈملىلەرنى ئىشلەتمەسلىكى لازىم .
4. ئوقوغۇچىلار ئەسەر يېزىشتىن بۇرۇن چوقۇم ئەدەبىيات ئوقوتقۇچىسى بىلەن پىكىر ئالماشتۇرشى ، ئۇلارنىڭ يىتەكچىلىكىنى قوبۇل قىلىشى ، ئەسەر پۇتكەندىن كيىنمۇ يىتەكچى ئوقوتقۇچىلىرىغا كۆرسىتىپ ، يازغان ئەسىرىنى باھالىتىشى كېرەك .
5. ئەدەبيات ئوقوتقۇچىللىرىنىڭ باھالىشىدىن ئۆتكەندىن كيىن مەكتەپ ئەخلاقى تەلىم – تەربيە بۆلۈمدىكى مۇناسىۋەتلىك خادىملارنىڭ كۆرۇپ چىقىشىغا سۇنىشى ، ئۇلارنىڭ ماقۇللىغىدىن ئۆتكۈزۈپ مەكتەپ ئىشخانىسى تامغا باسقاندىن كيىن ئاندىن مەتبۇئاتلارغا ئەۋەتىشى كېرەك .

129 . بىخەتەر ئىشلەپچىقىرىش تۈزۈمى
بىر ناھىينىڭ تېنىچ ، مۇقۇم بولىشى شۇ ئورۇننىڭ تۈرلۈك خىزمەتلىرىنىڭ ياخشىلنىشىغا بىۋاستە مۇناسۋەتلىك مۇھىم ئامىل ، شۇنىڭ ئۈچۈن تۆۋەندىكىدەك تۈزۈملەر تۈزۈلدى .
1. مەكتەپنىڭ مۇقۇملۇق ، بىخەتەر ئىشلەپچىقىرىش خىزمىتىگە رەھبەرلىك قىلىش گۇرۇپپا ئەزالىرى مەكتەپنىڭ كەچلىك ، كۈندۈزلۈك بىخەتەر ئىشلەپچىقىرىش خىزمىتىگە بىۋاستە رەھبەرلىك قىلىدۇ . شۇنداقلا بۇ خىزمەتنى كۈندىلىك خىزمەت تەرتىۋىگە كىرگۈزۈپ ئىشلەشكە مەسئۇل بولىدۇ .
2. بىخەتەر ئىشلەپچىقىرىش خىزمىتىگە مەسئۇل خادىملار مەكتەپنىڭ ئاساسلىق رەھبەرلىرى ، بولۇپمۇ كەچلىك ، كۈندۈزلۈك مەسئۇل خادىملار مەكتەپنىڭ كەچلىك ، كۈندۈزلۈك ئامانلىق خىزمىتىنى ئۆز ئۈستىگە ئېلىپ چىڭ تۇتىدۇ .
3. ئامانلىق ساقلىغۇچى خادىملار كېچىدە ئۇخلىماستىن مەكتەپ ئىچىنى بىر قانچە قېتىم ئايلىنىپ ھەر خىل ھادىسلەر ۋە تاسادبى ھادسلەر ، ئوغرلۇق ، بۇزغۇنچىلىق قاتارلىق ئەھۋاللارنىڭ  كېلىپ چىقىشىنىڭ ئالدىنى ئېلىش كېرەك .
4. مەكتەپ ئىچىگە سىرتىتىن كىرگۈچىلەرنى سۇرۇشتە قىلىش ، ئۇلارنىڭ قانداق ئىش ، قانداق ھەركەتلەر بىلەن شۇغۇللىنىۋاتقانلىقىنى قاتتىق نازارەت قىلىش ، ھەرقانداق كىشلەرنىڭ مەكتەپ ئىچىدە غەۋغا قىلىپ تېنىچ بولغان نورمال ئوقوتۇش تەرتىۋىنى قالايمىقان قىلىشىنىڭ ئالدىنى ئېلىش .
5. مەكتەپ بىخەتەر ئىشلەپچىقىرىش خىزمىتىگە رەھبەرلىك قىلىش گۇرۇپپا ئەزالىرى ھەر كۈنى شەنبە ، يەكشەنبە كۈنلىرى بولۇپمۇ ھېيىت – بايرم ، تەتىل كۈنلىرىدىكى دەم ئېلىش ۋاقىتلىرىدا مەكتەپنىڭ مۇھىم بولغان ئورۇن ( تەجىرىبە خانا ، كومپيوتېرخانا ، قىرائەتخانا ، سىنىپ ، ئىشخانا ، رادىيو پونكىتى ، تەجىرىبە ئامبىرى ) قاتارلىق ئورۇنلارنى قاتتىق نازارەت قىلىش ھەم بۇ ئورۇنغا پىچەت سېلىش ، ئىشك دېرىزلەرنى مەھكەم تاقاش .
6. مەكتەپ سۇ ، توك يوللىرىنى نازارەت قىلىپ كۈزتىش ، مەسىلە چىقىشنىڭ ئالدىنى ئېلىش ، ھەر قانداق كاشللارنى ئالدىن مۆلچەرلەپ بىر تەرەپ قىلىش ، قول قولۇشتۇرۇپ تۇرۇشقا ، بىلىپ تۇرۇپ كارى بولماسلىقىغا ياكى يول قويۇشقا ، مەسۇليەتسزىلىك قىلىشقا قەتئى يول قويۇلمايدۇ .
7. مەكتەپ ۋە سىنىپ مۇدىرلىرى ئوقوتۇچى ، ئوقوغۇچىلارغا بولغان بىخەتەرلىك تەربيسىنى قەرەرلىك ، قەرەرسىز ھالدا ئېلىپ بېرىش ، ئوقوغۇچلار ئىچىدە ياز كۈنلىرى دەريا كۆللەرگە بېرىپ سۇغا چۈشدىغان ، قىش كۈنلىرى كۆللەرگە بېرىپ مۇز تېيلىپ كىلىپ چىقىدىغان ۋە باشقا قاتناش ھادىسلىرى ، توك ، ئوت ۋە تاساددبى ھادىسلەرنىڭ كىلىپ چىقىشنىڭ ئالدىنى ئېلىش لازىم .
8. مەكتەپ ئىچىگە سىرىتتىن كىشلەرنىڭ كىرىپ ئوقوغۇچىلارنى ھەر خىل ئۇسۇل بىلەن جەميەتتىكى يامان كىشلەرنىڭ زىيان يەتكۈزدىغان ئەھۋاللارنىڭ ئالىدىنى ئېىلش ، ئوقوغۇچىلارغا بۇ ھەقتە تەربينى كۈچايتىش .
ۋەقە يۈز بەرگەندە پەيچسو ۋە مۇناسىۋەتلىك ئامانلىق ئورۇنلىرىغا ۋاقتىدا مەلۈم قىلىش .

130 . ئىشىك ئالدى « ئۈچ ھۆددە » مەسئۇليەت تۈزۈمى
1. مەكتەپنىڭ دەرۋازا ئالدىدىكى بىخەتەرلىك ، مۇقۇملۇق خىزمىتىنى ئىزچىل كۈچايتىش ، ئوقوتقۇچى ، ئوقوغۇچىلار دەرۋازا ئالدىغا كەلگەندە قاتناش قۇرالىدىن چۈشۈپ مەكتەپكە كىرىش ۋە بەلگىلەنگەن ئورۇنغا قاتناش قۇراللىرىنى رەتلىك قويۇش .
2. سىرتىتىن كىرىپ – چىققانلارنى ۋاختى قەرەلىدە تىزىملاش ، سەۋەبىنى ئېنىق خاتىرلەپ مېڭىش ، گۇمانلىق كىشلەرنى ۋاختىدا بايقاپ مەلۈم قىلىشنى ئىشقا ئاشۇرۇش .
3. مەكتەپ ئەتىراپىدا جىدەل – ماجىرا تۇغدۇرۇشقا يول قويماسلىق ، مەسىلە سىزىلگەن ھامان ۋاختىدا مۇناسىۋەتلىك ئۇرۇنلارغا مەلۈم قىلىش .
4. مەكتەپ ئەتىراپىدىكى دىنى ئىتىقادى كۈچلۈك ئائىلىلەرگە بولغان باشقۇرۇشنى كۈچايتىش ، ئۇلارنىڭ ئارخىۋىنى تۇرغۇزۇش ، دىننىڭ مەكتەپلەرگە سىڭىپ كىرشىنى قاتتىق چەكلەش .
5. مەكتەپ ئەتىراپىدىكى ئاققو نوپۇسلارغا بولغان نازارەتچىلىكىنى كۈچايتىش ، مەكتەپ دائىرىسى تەۋەسىگە ئاققو نوپۇسلارنى ئورۇنلاشتۇرماسلىق .
6. مەكتەپ ئەتىراپىدىكى دۇككانلارنى باشقۇرۇشنى كۈچايتىش ، دۇككانلاردا بۇزۇلغان يىمەكلىكلەر ۋە سۈپىتى ئۆزگەرگەن نەرسىلەرنى سېتىشقا يول قويماسلىق . مەكتەپ دەرۋازىسىغا 200 مىتىر كىلىدىغان دائىرىدىكى دۇكانلارنى پىچەتلەش لازىم .  
7. مەكتەپ ئەتىراپىدىكى يۇقۇرى ئاۋازلىق ئۇن ئالغۇ ، كانايلارنى قويۇشقا قەتئى رۇخسەت قىلماسلىق ، سېرىق ناخشا دەيلىرىنى قويۇشنى قەتئى چەكلەش ، مەسىلە بولسا ۋاختىدا مەلۈم قىلىش .
8. دەرىس ۋاختىدا مۇتۇرلۇق قاتناش ۋاستىللىرىنىڭ مەكتەپكە كىرىپ چىقىشىنى چەكلەش .
9. مەكتەپ ئەتىراپىنىڭ ۋە ئىچىنىڭ ، تام – تۇرۇسلىرىنىڭ بىخەتەرلىكىنى قوغداشنى قاتتىق كۈچايتىش ، تۈرلۈك سېرىق مەزمۇندىكى ۋە ئەكسىيەتچى سۆز – ھەركەتلەرنىڭ يېزلىپ ، چاپلىنىپ قېلشىدىن قەتئى ساقلىنىش ، مەسلە سىزىلسە ۋاختىدا مەلۈم قىلىش .
10. يۇقارقى تۈزۈمگە خىلاپلىق قىلغۇچىلار بەلگىلمە بويىچە بىر تەرەپ قىلىنىدۇ . تۈزۈمىنى ئىجىرا قىلىشقا سياسى بۆلۈم مەسئۇل بولىدۇ .
   11. ھەر كۈنلۈك دىجۈرنى يۇقارقى تۈزۈم بويىچە تۇلۇق مەسئۇل بولۇش .



131 . ئائىلە باشلىقلىرى بىلەن ئېلىپ بېرىلىغان ئائىلە سۆھبىتى تۈزۈمى
ئۇچۇر تېخنىكا ئۆزلۈكسىز تەرەققى قىلىۋاتقان بۈگۈنكى بۇ رىقابەت دەۋرىدە ، ساپا مائارىپىنى  ئۈزلۈكسىز يولغا قويۇپ ، ھەرقايسى تەرەپتىن ئەتىراپلىق يىتىلىگەن ئىز باسارلارنى تەربىلەش ھازىرقى ۋەزىيەتنىڭ  جددى ئىھتىياجىدۇر ، بۇنىڭ ئۈچۈن مەكتەپ بىلەن ئائىلە باشلىقلىرى ، جەميەت يېقىندىن ماسلىشىپ ، ئورتاق تىرشچانلىق كۆرسەتكەندىلا ، ئەۋلاتلارنى ياراملىق ، لاياقەتلىك قىلىپ تەربىلەپ چىققىلى ، جەميەتتىكى بىرقىسىم ناچار كەيپياتنىڭ تەسىردىن ساقلاپ قالغىلى بولىدۇ . بۇنى تۆۋەندىكىدە نوقتىلار بويىچە شەرھىلەشكە بولىدۇ .
1. ئوقوتقۇچلار ئالدى بىلەن ئوقوغۇچىلارغا مەكتەپنىڭ ، سىنىپىنىڭ  قائىدە – تۈزۈملىرىنى ئېنىق بىلدۇرۇش ، ئۇلارنىڭ مۇنتىزىم بولغان ئىنتىزام تۈزۈم كۆز قارشىنى تۇرۇغۇزۇشقا يىتەكچىلىك قىلىش ، ئۇلارنىڭ توغرا بولغان ئۈگىنىش ئۇسۇلى ۋە كىشلىك تۇرمۇش قارشىنى تىكلىشىگە باشلامچىلىق قىلىش .
2. ئائىلە باشلىقلىرى بىلەن مۇۋاپىق ۋە مۇھىم بولغان ئالاقە تورى ئورنىتىش ( ئوقوغۇچىلار ئارقىلىق ) ئوقوغۇچىلارنىڭ ئائىلىگە كېلىش ۋاقىتىنى  ئېىنىق ئايدىڭلاشتۇرۋېلىشى .
3. ھەر قېتىم ئېچىلىدىغان ئاتا – ئانىلار سۆھبەت يغىنىغا پۇقتا تەرييارلىق قىلىپ ئوقوغۇچىلانرىڭ ئۈگىنىش ۋە ئەخلاقى نەتىجىللىرنى ئېلمي خۇلاسلاپ ، ئىخچام ، ئۈنۈملۈك  بولغان سۆھبەت يغىنى ئېچىش ، يغىندا ئاتا – ئانىلارغا مەكتەپنىڭ ئەمىلى ئەھۋالى ، سىنىپنىڭ ئومۇمى ئەھۋالى ، ئوقوغۇچىلارنىڭ ئومۇمى كەيپياتى ، ئوقوغۇچىلار ئارسىدا مەيدانغا كەلگەن ئىلغار تىپلار ، ئوقوغۇچلار ئارسىدا ساقلانغان مەسىللەر توغرىسدا ، ئەينەن دوكىلات بىرىش ، ئاتا – ئانىلار بىلەن ئۆز ئارا تەكلىپ – پىكىر ئالماشتۇرۇش .
4. قەرەرلىك ھالدا ئوقوغۇچىلارنىڭ ئائىلسىگە بېرىپ ( نىشانلىق ھالدا ) ئوقوغۇچىلارنىڭ ئائىلە شارائىتى ۋە ئائىلدىكى ئەھۋالىنى ئىگەللەش ۋە ئاتا – ئانىلار بىلەن پكىردە ئورتاقلىىشش .
5. قەرەرلىك ھالدا ئاتا – ئانىلارنى مەكتەپكە تەكلىپ قىلىپ ، بالىلارنىڭ مەكتەپتكى ئۈگىنىش شارائىتى ، دەرىس ئوقوتقۇچىلار بىلەن تۇنۇشۇش پۇرستىگە ئىگە قىلىش ئۈچۈن ئائىلە باشلىقلىرى  يىغىنى ئىچىلغان كۈندىن پايدىلىنىپ دەرىسلەرنى ، سىنىپ يغىنلىرىنى ئاڭلاشقا تەكلىپ قىلىش .
6. زۇرۇر  تېپىلغان ئاتا – ئانىلار بىلەن تېلفۇن ئارقىلىق ئائىلە سۆھبىتى ئۆتكۈزۈپ ، جىددى ھەل قىلىشقا تىگىشلىك مەسىللەر ئۇستىدە ئورتاق ئىزدىنىش .
7. ئاتا – ئانىلار بىلەن سۆھبەت ئېلىپ بېرىشتا ئوقوغۇچىلارنىڭ ئارتۇقچىلىقىنى ئېنىق مۇئەييەنلەشتۇرۇپ ، ئۇلارنى ئىلھاملاندۇرۇش ، رىغبەتلەندۇرۇشنى ئاساسى ئورۇنغا قويۇش ، ئوقوغۇچىلاردا ساقلانغان مەسىللەرنى ئەينەن ئوتتۇرغا قويۇپ ۋاقىتدا ئېلمي تەربيە ئۇسۇلى ئارقىلىق تۈزتۈشنى قولغا كەلتۇرۇش ، تەجىرىبە ساۋاقلارنى يەكۈنلەشكە ماھىر بولۇش ، كىچىك خاتالىقلارنىڭ چوڭيىپ كتىشىنىڭ ئالدىنى ئېلىش .
8. ئوقوغۇچىلارنى مۇۋاپىق بولغان مەھەللىۋى گۇرۇپپىلارغا ئايرىپ ئوقوغۇچىلارنىڭ ئائىلدىكى ئەھۋالىنى بىر – بىرى ئارقىلىق  قەرەرلىك ھالدا ئىگەللەپ تۇرۇش .
9. يېڭى ئوقوش باشلانغاندا ، تەتىل قويۇپ بېرىش ئالدىدىكى رامىزان ، ھېيىت ، بايراملىق دەم ئېلىش مەزگىللىرىدە ئاتا – ئانىلار بىلەن بىخەتەرلىك توغرىسدا ئۆز – ئارا مەسئۇليەتنامە ئىمزالاش ۋە ئۇنىڭغا كاپالەتلىك قىلىشقا يىتەكچى بولۇش .
10. ئەخلاقى جەھەتتىن تەربيلىنىشى تەلەپكە لايىق بولمىغان ئوقوغۇچىلارغا نىسبەتەن ئىز قوغلاپ تەربيە بىرىش ئۇسۇلىنى قوللىنىپ ، ئۇلارغا ئايرىم ئارخىپ تۇرغۇزۇپ ، نىشانلىق تەربينى ئاساسى ئورۇنغا قويۇش .



132 . ئائىلە باشلىقلىرى سۆھبەت يىغىنى  تۈزۈمى
ئالىملارنىڭ قارىشىچە ئادەمنىڭ ئۆسۈپ يتىلىشىگە تەسىر كۆرسىتىدىغان ئۈچ تاشقى ئامىل بولۇپ ، ئۇ بولىسىمۇ ئائىلە ، مەكتەپ ، جەميەتتۇر . بىر كىشىگە ئەڭ دەسلەپ تەسىر كۆرسىتىدىغىنى ۋە ھەققى تەسىر كۆرسىتىدىغىنى دەل ئائىلىدۇر . ئائىلە تەربيسى  _ بالىلار تەربيسىدىكى ھەل قىلغۇچ تەربيە بولۇپ ، بۇ خىل تەربيە پەرزەنت تەربيسىدە ئاساسلىق رول ئوينايدۇ . شۇڭا ئوقوتقۇچىلار بولۇپمۇ سىنىپ مۇدىرلار ئوقوغۇچىلارنى تەربيلەشتە ئائىلىنىڭ رۇلنى ، ئاتا – ئانىنىڭ رۇلىنى ئېنىق تۇنۇپ يتىشى ، تەربيدە ئائىلە باشلىقلىرىنى ماسلاشتۇرۇشقا ماھىر بولىشى لازىم . يەنى ئوقوتقۇچىلار ئوقوغۇچىلارنى تەربىلەشتە مەكتەپ تەربيسى بىلەن ئائىلە تەربيسىنى ماسلاشتۇرۇشتا تۆۋەندىكىلەرگە ھەققى دىققەت قىلىش لازىم .
1. ھەر قايسى پەن ئوقوتقۇچىللىرى بولۇپمۇ سىنىپ مۇدىرى ئۆز سىنىپدىكى ئوقوغۇچىلارنىڭ ئائىلە ئەھۋالنى تەپسىلى ئىگەللىشى ھەمدە ئاتا – ئانىلار بىلەن ئالاقىلىشش كارىتسى تۇرغۇزۇپ چىقىشى لازىم .
2. ئوقوتقۇچىلار ، ئوقوغۇچىلارنىڭ ئائىلسى بىلەن ئائىلە زىيارىتى قىلىشنى دائىملىق خىزمەت قاتارىدا چىڭ تۇتۇشى ،ھەر ئايدا سىنىپ مۇدىرىنىڭ ئائىلە زىيارىتى ئۆز سىنىپىدىكى ئوقوغۇچىلارنىڭ %30 دىن كام بولماسلىقى لازىم .
3. ئوقوتقۇچىلار ئائىلە باشلىقلىرى كومتىتى بىلەن زىچ ماسلىشىپ ، مەكتەپ ئائىلە كومىتتى ئەزالىرىغا ئۆز سىنىپىدىكى ۋەكىل خاراكتىرلىق ئاتا – ئانىلارنى كۆرسىتىپ بىرشى ھەمدە مەكتەپ تەربيسى بىلەن ئائىلە تەربيسى خىزمىتىنى تەتقىق قىلىش لازىم .
4. سىنىپ مۇدىرلار ئائىلە باشلىقلىرى كومىتىتى ئەزالىرىنىڭ مەكتەپكە قارىتا بەرگەن پىكىر – تەلەپلىرىنى ۋە مەكتەپنىڭ ئائىلە باشلىقلىرىغا قويۇلىدىغان پىكىر – تەلەپلىرىنى ئاتا – ئانىلارغا ئوقتۇرۇپ ، ئاتا – ئانىلار خىزمىتىگە ياخشى يىتەكچىلىك قىلىش لازىم .
5. مەكتەپنىڭ ھەر ھەپىتدىكى ئاتا – ئانىلارغا ئېچىۋىتىلگەن كۈندىن سىنىپ مۇدىرلار ياخشى پايدىلىنىپ ، ئۆز سىنىپىدىكى ئوقوغۇچىلارنىڭ ئاتا – ئانىلارىنى مەكتەپنىڭ ئوقوتۇش خىزمىتىدن ۋە ئۆز پەرزەنتلىرىنىڭ ئۈگىنىش ئەھۋالىدىن خەۋەردار قىلىشى ھەمدە ئۇلارنىڭ ئوقوتۇش خىزمىتىگە قارىتا بەرگەن پىكىر – تەلەپلىرىنى مەكتەپكە ۋاقتىدا ئنكاس قىلىش لازىم .
6. مەكتەپ ئاتا – ئانىلارغا خىزمەت كومىتىتى ئەزالىرى مەكتەپ تەشكىللىگەن چوڭ تىپىتىكى تۈرلۈك مۇھاكىمە يىغىنلىرى ، نوقتۇلۇق سىنىپ يغىنلىرى ۋە ئوچۇق دەرسلەرگە كۆپرەك قاتنىشىپ ، مەكتەپ تەربىيسى بىلەن ئائىلە تەربيسىنى زىچ ماسلاشتۇرشى لازىم .

133 . پىلان تۈزۈش تۈزۈمى
. ئائىلە باشلىقلىرى بىلەن ئېلىپ بېرىلىغان ئائىلە سۆھبىتى تۈزۈمى
ئۇچۇر تېخنىكا ئۆزلۈكسىز تەرەققى قىلىۋاتقان بۈگۈنكى بۇ رىقابەت دەۋرىدە ، ساپا مائارىپىنى  ئۈزلۈكسىز يولغا قويۇپ ، ھەرقايسى تەرەپتىن ئەتىراپلىق يىتىلىگەن ئىز باسارلارنى تەربىلەش ھازىرقى ۋەزىيەتنىڭ  جددى ئىھتىياجىدۇر ، بۇنىڭ ئۈچۈن مەكتەپ بىلەن ئائىلە باشلىقلىرى ، جەميەت يېقىندىن ماسلىشىپ ، ئورتاق تىرشچانلىق كۆرسەتكەندىلا ، ئەۋلاتلارنى ياراملىق ، لاياقەتلىك قىلىپ تەربىلەپ چىققىلى ، جەميەتتىكى بىرقىسىم ناچار كەيپياتنىڭ تەسىردىن ساقلاپ قالغىلى بولىدۇ . بۇنى تۆۋەندىكىدە نوقتىلار بويىچە شەرھىلەشكە بولىدۇ .
1. ئوقوتقۇچلار ئالدى بىلەن ئوقوغۇچىلارغا مەكتەپنىڭ ، سىنىپىنىڭ  قائىدە – تۈزۈملىرىنى ئېنىق بىلدۇرۇش ، ئۇلارنىڭ مۇنتىزىم بولغان ئىنتىزام تۈزۈم كۆز قارشىنى تۇرۇغۇزۇشقا يىتەكچىلىك قىلىش ، ئۇلارنىڭ توغرا بولغان ئۈگىنىش ئۇسۇلى ۋە كىشلىك تۇرمۇش قارشىنى تىكلىشىگە باشلامچىلىق قىلىش .
2. ئائىلە باشلىقلىرى بىلەن مۇۋاپىق ۋە مۇھىم بولغان ئالاقە تورى ئورنىتىش ( ئوقوغۇچىلار ئارقىلىق ) ئوقوغۇچىلارنىڭ ئائىلىگە كېلىش ۋاقىتىنى  ئېىنىق ئايدىڭلاشتۇرۋېلىشى .
3. ھەر قېتىم ئېچىلىدىغان ئاتا – ئانىلار سۆھبەت يغىنىغا پۇقتا تەرييارلىق قىلىپ ئوقوغۇچىلانرىڭ ئۈگىنىش ۋە ئەخلاقى نەتىجىللىرنى ئېلمي خۇلاسلاپ ، ئىخچام ، ئۈنۈملۈك  بولغان سۆھبەت يغىنى ئېچىش ، يغىندا ئاتا – ئانىلارغا مەكتەپنىڭ ئەمىلى ئەھۋالى ، سىنىپنىڭ ئومۇمى ئەھۋالى ، ئوقوغۇچىلارنىڭ ئومۇمى كەيپياتى ، ئوقوغۇچىلار ئارسىدا مەيدانغا كەلگەن ئىلغار تىپلار ، ئوقوغۇچلار ئارسىدا ساقلانغان مەسىللەر توغرىسدا ، ئەينەن دوكىلات بىرىش ، ئاتا – ئانىلار بىلەن ئۆز ئارا تەكلىپ – پىكىر ئالماشتۇرۇش .
4. قەرەرلىك ھالدا ئوقوغۇچىلارنىڭ ئائىلسىگە بېرىپ ( نىشانلىق ھالدا ) ئوقوغۇچىلارنىڭ ئائىلە شارائىتى ۋە ئائىلدىكى ئەھۋالىنى ئىگەللەش ۋە ئاتا – ئانىلار بىلەن پكىردە ئورتاقلىىشش .
5. قەرەرلىك ھالدا ئاتا – ئانىلارنى مەكتەپكە تەكلىپ قىلىپ ، بالىلارنىڭ مەكتەپتكى ئۈگىنىش شارائىتى ، دەرىس ئوقوتقۇچىلار بىلەن تۇنۇشۇش پۇرستىگە ئىگە قىلىش ئۈچۈن ئائىلە باشلىقلىرى  يىغىنى ئىچىلغان كۈندىن پايدىلىنىپ دەرىسلەرنى ، سىنىپ يغىنلىرىنى ئاڭلاشقا تەكلىپ قىلىش .
6. زۇرۇر  تېپىلغان ئاتا – ئانىلار بىلەن تېلفۇن ئارقىلىق ئائىلە سۆھبىتى ئۆتكۈزۈپ ، جىددى ھەل قىلىشقا تىگىشلىك مەسىللەر ئۇستىدە ئورتاق ئىزدىنىش .
7. ئاتا – ئانىلار بىلەن سۆھبەت ئېلىپ بېرىشتا ئوقوغۇچىلارنىڭ ئارتۇقچىلىقىنى ئېنىق مۇئەييەنلەشتۇرۇپ ، ئۇلارنى ئىلھاملاندۇرۇش ، رىغبەتلەندۇرۇشنى ئاساسى ئورۇنغا قويۇش ، ئوقوغۇچىلاردا ساقلانغان مەسىللەرنى ئەينەن ئوتتۇرغا قويۇپ ۋاقىتدا ئېلمي تەربيە ئۇسۇلى ئارقىلىق تۈزتۈشنى قولغا كەلتۇرۇش ، تەجىرىبە ساۋاقلارنى يەكۈنلەشكە ماھىر بولۇش ، كىچىك خاتالىقلارنىڭ چوڭيىپ كتىشىنىڭ ئالدىنى ئېلىش .
8. ئوقوغۇچىلارنى مۇۋاپىق بولغان مەھەللىۋى گۇرۇپپىلارغا ئايرىپ ئوقوغۇچىلارنىڭ ئائىلدىكى ئەھۋالىنى بىر – بىرى ئارقىلىق  قەرەرلىك ھالدا ئىگەللەپ تۇرۇش .
9. يېڭى ئوقوش باشلانغاندا ، تەتىل قويۇپ بېرىش ئالدىدىكى رامىزان ، ھېيىت ، بايراملىق دەم ئېلىش مەزگىللىرىدە ئاتا – ئانىلار بىلەن بىخەتەرلىك توغرىسدا ئۆز – ئارا مەسئۇليەتنامە ئىمزالاش ۋە ئۇنىڭغا كاپالەتلىك قىلىشقا يىتەكچى بولۇش .
10. ئەخلاقى جەھەتتىن تەربيلىنىشى تەلەپكە لايىق بولمىغان ئوقوغۇچىلارغا نىسبەتەن ئىز قوغلاپ تەربيە بىرىش ئۇسۇلىنى قوللىنىپ ، ئۇلارغا ئايرىم ئارخىپ تۇرغۇزۇپ ، نىشانلىق تەربينى ئاساسى ئورۇنغا قويۇش .



132 . ئائىلە باشلىقلىرى سۆھبەت يىغىنى  تۈزۈمى
ئالىملارنىڭ قارىشىچە ئادەمنىڭ ئۆسۈپ يتىلىشىگە تەسىر كۆرسىتىدىغان ئۈچ تاشقى ئامىل بولۇپ ، ئۇ بولىسىمۇ ئائىلە ، مەكتەپ ، جەميەتتۇر . بىر كىشىگە ئەڭ دەسلەپ تەسىر كۆرسىتىدىغىنى ۋە ھەققى تەسىر كۆرسىتىدىغىنى دەل ئائىلىدۇر . ئائىلە تەربيسى  _ بالىلار تەربيسىدىكى ھەل قىلغۇچ تەربيە بولۇپ ، بۇ خىل تەربيە پەرزەنت تەربيسىدە ئاساسلىق رول ئوينايدۇ . شۇڭا ئوقوتقۇچىلار بولۇپمۇ سىنىپ مۇدىرلار ئوقوغۇچىلارنى تەربيلەشتە ئائىلىنىڭ رۇلنى ، ئاتا – ئانىنىڭ رۇلىنى ئېنىق تۇنۇپ يتىشى ، تەربيدە ئائىلە باشلىقلىرىنى ماسلاشتۇرۇشقا ماھىر بولىشى لازىم . يەنى ئوقوتقۇچىلار ئوقوغۇچىلارنى تەربىلەشتە مەكتەپ تەربيسى بىلەن ئائىلە تەربيسىنى ماسلاشتۇرۇشتا تۆۋەندىكىلەرگە ھەققى دىققەت قىلىش لازىم .
1. ھەر قايسى پەن ئوقوتقۇچىللىرى بولۇپمۇ سىنىپ مۇدىرى ئۆز سىنىپدىكى ئوقوغۇچىلارنىڭ ئائىلە ئەھۋالنى تەپسىلى ئىگەللىشى ھەمدە ئاتا – ئانىلار بىلەن ئالاقىلىشش كارىتسى تۇرغۇزۇپ چىقىشى لازىم .
2. ئوقوتقۇچىلار ، ئوقوغۇچىلارنىڭ ئائىلسى بىلەن ئائىلە زىيارىتى قىلىشنى دائىملىق خىزمەت قاتارىدا چىڭ تۇتۇشى ،ھەر ئايدا سىنىپ مۇدىرىنىڭ ئائىلە زىيارىتى ئۆز سىنىپىدىكى ئوقوغۇچىلارنىڭ %30 دىن كام بولماسلىقى لازىم .
3. ئوقوتقۇچىلار ئائىلە باشلىقلىرى كومتىتى بىلەن زىچ ماسلىشىپ ، مەكتەپ ئائىلە كومىتتى ئەزالىرىغا ئۆز سىنىپىدىكى ۋەكىل خاراكتىرلىق ئاتا – ئانىلارنى كۆرسىتىپ بىرشى ھەمدە مەكتەپ تەربيسى بىلەن ئائىلە تەربيسى خىزمىتىنى تەتقىق قىلىش لازىم .
4. سىنىپ مۇدىرلار ئائىلە باشلىقلىرى كومىتىتى ئەزالىرىنىڭ مەكتەپكە قارىتا بەرگەن پىكىر – تەلەپلىرىنى ۋە مەكتەپنىڭ ئائىلە باشلىقلىرىغا قويۇلىدىغان پىكىر – تەلەپلىرىنى ئاتا – ئانىلارغا ئوقتۇرۇپ ، ئاتا – ئانىلار خىزمىتىگە ياخشى يىتەكچىلىك قىلىش لازىم .
5. مەكتەپنىڭ ھەر ھەپىتدىكى ئاتا – ئانىلارغا ئېچىۋىتىلگەن كۈندىن سىنىپ مۇدىرلار ياخشى پايدىلىنىپ ، ئۆز سىنىپىدىكى ئوقوغۇچىلارنىڭ ئاتا – ئانىلارىنى مەكتەپنىڭ ئوقوتۇش خىزمىتىدن ۋە ئۆز پەرزەنتلىرىنىڭ ئۈگىنىش ئەھۋالىدىن خەۋەردار قىلىشى ھەمدە ئۇلارنىڭ ئوقوتۇش خىزمىتىگە قارىتا بەرگەن پىكىر – تەلەپلىرىنى مەكتەپكە ۋاقتىدا ئنكاس قىلىش لازىم .
6. مەكتەپ ئاتا – ئانىلارغا خىزمەت كومىتىتى ئەزالىرى مەكتەپ تەشكىللىگەن چوڭ تىپىتىكى تۈرلۈك مۇھاكىمە يىغىنلىرى ، نوقتۇلۇق سىنىپ يغىنلىرى ۋە ئوچۇق دەرسلەرگە كۆپرەك قاتنىشىپ ، مەكتەپ تەربىيسى بىلەن ئائىلە تەربيسىنى زىچ ماسلاشتۇرشى لازىم .

133 . پىلان تۈزۈش تۈزۈمى
  1 . ھەر ماۋسۇمدا مەكتەپ مۇدىرى خىزمەت پىلانى تۈزۈپ ، ئۇقۇ – ئۇقۇتۇش خىزمىتنىڭ نىشانى ۋە ۋەزىپىسىنى بەلگىلەيدۇ ۋە قارار چىقىرىدۇ . مەكتەپ مەمۇرىيتى تەكشۇرۇپ قارار قىلغاندىن كىين ، مەمۇرىيەت چوڭ يىغىندا ئىلان قىلىنپ ، ئۇقۇتقۇچى ، ئىشىچى – خىزمەتچىلەر مۇزاكىرە قىلىپ تۇلۇقلاپ مۇكەمملەشتۇرۇلگەندىن كىين ( يولغا قۇيۇلىدۇ ) ئىجرا قىلندۇ .
  2 . ھەر قايسى بۆلۈم ، ئۇقۇتۇش گۇرۇپپىللىرى ، ھەر قايسى سىنىپ مۇدىرلىرى ئۇمۇمى پىلاننىڭ روھىغا ئاساسەن ، ئۇقۇتۇش پروگراممىسنىڭ تەلىۋى ۋە دەرسلىك ماتىرىيالىنىڭ مەزمۇنىغا ئاساسەن ، ئۇقۇتۇش سۈپىتىنى ئۆستۈرۈشىنى نىشان قلىپ ئۆزىنىڭ خىزمەت پىلانىنى تۈزۈپ چىقىدۇ . پىلانىغا ئاساسەن پىلان كۆرسەتكۈچىنى مۇئەييەنلەشتۇرۇپ ھەر ماۋسۇملۇق مۇھىم خىزمەتلەر ۋاقىت جەدىۋلىدە ھەر قېتىم ئۇرۇنلاشتۇرغان خىزمەتلەرنىڭ نىشانى ۋە تەلىپى مۇئەييەنلەشتۇرۇلىشى كىرەك .
  3 . ئۇقۇش باشلىنپ ئىككىنچى ھەپىتىسى بارلىق پىلانلار مەكتەپ مۇدىرىغا تاپشۇرلىدۇ . مۇئاۋىن مەكتەپ مۇدىرى پىلانلارنى تەكشۇرىدۇ .
  4 . ھەر ماۋسۇمدا ئىلىمى بۆلۈم ئۇقۇتۇش پىلانىنىڭ ئەملىيلىشىش ئەھۋالىنى ئىككى قېتىم تەكشۇرىدۇ .

134 . خۇلاسە قىلىش تۈزۈمى
  1 . خىزمەت نەتىجىسى كۈرنەرلىك ، تەلىم – تەربىيە ، ئۇقۇ – ئۇقۇتۇش ئىسلاھاتى جەرىياندا تەجرىبىسىنى كىڭەيتىشىكە ، ئۈگىنشكە بۇلىدۇ دەپ قارالغانلار ئۇمۇمەن 90 دىن يۇقىرى نۇمۇر ئالغانلار” مۇنەۋۋەر “ باھالىندۇ .
  2 . خىزمەت نەتىجىسى كۆرنەرلىك دەپ قارىلىپ 80 – 90 غىچە نۇمۇرغا ئىرىشكەنلەر ”ياخشى“ باھالىندۇ .
  3 . خىزمەت نەتىجىسى ئادەتتكىچە دەپ قارىلىپ 60 – 79 غىچە نۇمۇر ئالغانلار ” ئورتا “ باھالندۇ .
  4 . ئىدىيە – ئەخلاق ساپاسى ياخىشى ئەمەس ، خىزمەتتە بىپەرۋا ، ئۆز ۋەزىپىسىنى ئادا قىلالمىغان ، قايتا – قايىتا تەربىيە بەرسىمۇ ئۆزگەرمىگەن ، خىزمەت ئۈنۈمى تۈۋەن بۇلۇپ 50 دىن تۈۋەن نۇمۇرغا ئىرشكەنلەر ” ناچار “ باھالىنىپ مەسئۇلىيىتى سۈرۈشتۇرۇلىدۇ .
  شۇڭلاشقا ، بارلىق ئۇقۇتقۇچىلار تۈۋەندىكىلەرنى ئۇرۇنلىشى كىرەك :
1) ئۇقۇتۇش ماتىرىيالىنى توپلاشقا ماھىر بۇلۇپ ، مەكتەپ تارقاتقان تۈرلۈك دەرسلىك ماتىرىيال ۋە گىزىت – ژورناللارنى ياخشى ساقلاش .
2) تەقلىدى ئىمىتھان سۇئالى ، ئۈلگىلىك دەرس تەييارلىقى ، ئۇقۇتقۇچى - ئۇقۇغۇچىلار سۆھبەت خاتىرىسى ، ئۇقۇغۇچىلار نەتىجە جەدىۋلىنى يىغىپ ماۋسۇم ئاخىرىدا ئىمتىھان سۇئال تەھىلىلىنى ۋە ئۇقۇتۇش خۇلاسىسىنى ياخشى يېزىش .
3) ھەر ماۋسۇمىنىڭ خۇلاسىسىگە ئەھىمىيەت بىرىپ ، ئۇقۇ – ئۇقۇتۇش نەزىرىيسىنى ئەمىلىيەت بىلەن بىرىلەشتۇرۇپ ، مەلۇم قىممەتكە ئىگە بىر پارچە ئىلىمى ماقالە يېزىپ چىقىش .
4) مەكتەپ تەكشۇرۇپ بىكتىكەن ئۇقۇتۇش ئىلىمى ماقالىسى يۇقىرىغا يوللىنىپ ، ئىلغار تەجرىبلەر پۈتۈن مەكتەپتە كىڭەيتلىدۇ .


135. مەكتەپ ئىچى مۇھىتىنى باشقۇرۇش تۈزۈمى
مەكتەپنىڭ ئىجتىمائىي، سىياسىي ھاۋاسىنى ساپلاشتۇرۇپ، دىننىڭ مەكتەپلەرگە سىڭىپ كىرىشىنى ئۈنۈملىك چەكلەپ تىنچ، بىخەتەر، گۇزەل، ئازادە مەكتەپ بەرپا قىلىش ئۇچۇن بۇ تۈزۈم تۈزۈپ چىقىلدى.
1 . ئوقۇتقۇچىلار چوقۇم يۇكسەك دەرىجىدە سىياسىي مەسئۇلىيەتچانلىقىنى كۇچەيتىپ ئوقۇتقۇچى- ئوقۇغۇچىلارنىڭ سۆز ھەرىكىتىدىكى 7نى قىلماسلىق، قانۇنسىز دىننى ھەركەتنىڭ 24 تۈلۈك ئىپادىسىنىڭ روھى ماھىيىتىنى چوڭقۇر ئىگەللەپ،ئوقۇغۇچىلارنىڭ كىتاپ – ماتىرىياللىرىنى قەرەرلىك ھالدا تەكشۇرۇپ يۇلۇققان مەسىلىلەرنى دەل ۋاقتىدا مەكتەپ پارتىيە ياچايكىسىغا دوكىلات قىلىش لازىم.
2 . ئوقۇتقۇچىلارئوقۇغۇچىلارنىڭ سۆز – ھەركىتى، يۇرۇش – تۇرۇشى، ئارلىىشىدىغان ئادەملىرى قاتارلىقلارنى ئىنچىكىلىك بىلەن ئىگەللەپ ھەر ۋاقىت تەربىيىنى بوشاشتۇرماسلىق لازىم.
3 . ھەر بىر سىنىپنىڭ سىنىپ مۇدىرلىرى ۋە دەرس ئوقۇتقۇچىلىرى سىنىپنىڭ تەربىيلەش مۇھىتىنى ھەقىقى ساپلاشتۇرۇش لازىم، مەكتەپ ئىچى ۋە سىنىپ ئىچىگە يۇپۇشتۇرۇلىدىغان قائىدە – تۈزۈملەر         چوقۇم ئوقۇغۇچىلارنى ئۆزىگە جەلپ قىلىشى شەرت.
4 . ئوقۇغۇچىلار چوقۇم ئوقۇغۇچىغا خاس كىيىنى، كەيگەن كىيىمى ئوقۇغۇچىلارنىڭ ئۆسۇپ يىتىلىشى ۋە جىسمانىي ساغلاملىقىغا ماس كىلىشى لازىم.
5 . مەكتەپنىڭ 24 سائەتلىك دىجۇرنىلىرى ئۆز مەسئۇلىيىتىنى ئىنىق تونۇپ ياخشى ئادا قىلىش مەسىلە يۇز بىرىشنىڭ قەتئى ئالدىنى ئىلىشلازىم.
6 . مۇھىت تازىلىقى ۋە شەخسى تازىلىقنى قەتئىي چىڭ تۇتۇپ ئىشلەش لازىم. يەنى تازىلىق تەكشۇرۇش ئۆلچىمىنى ئەتراپلىق تۈزۈپ، مەسئۇلىيەتىنى كىشى بىشىغا قەدەر ئايدىڭلاشتۇرۇپ، ھەپتىدە ئىككى قىتىم چوڭ تازىلىق تەكشۇرۇش،ئوقۇغۇچىلارنىڭ شەخسى تازىلىقىنى ھەپتىدە بىر قتىىم تەكشۇرۇشنى ھەقىقى ئىشقا ئاشۇرۇپ، بۆلۇم، ئىشخانا،  ۋە سىنىپ، ئوقۇغۇچىلارنىڭ تازلىق تەكشۇرۇش ئەھۋالىنى ماۋسۇملۇق يىللىق باھالاش خىزمىتىگە چىتىشتۇرۇپ بۇ خىزمەتنىڭ ئىزچىللىقىنى قولغا كەلتۇرۇش لازىم .
7 . ئەخلەت يىمەكلىكنىڭ مەكتەپ ئىچىگە ئىقىپ كىرىشىنىڭ قەتئى ئالدىنى ئىلش لازىم. مەكتەپ ئاشخانىسىدىكى ئىشلەيدىغانلارنىڭ سالامەتلىك ئەھۋالىنى قەرەرلىك ھالدا تەكشۇرۇپ سالامەتلىك كارتىسىنى ئىلىپ ئىشقا چىقىشىنى قولغا كەلتۇرۇش لازىم  ھەمدە مەكتەپ مالىيە بۆلىمىدىكىلەر ئاشپەز، ناۋايلارنىڭ تەن سالامەتلىكىنى تەكشۇرۇش خىزمىتىنى چىڭ تۇتۇش ھەمدە يۇقۇملۇق كىسەللىكنىڭ ئالدىنى ئىلىش خىزمىتىنى چىڭ تۇتۇش لازىم.
8 . ئىشىپ قالغان، چىرىگەن يىمەكلىكلەنى ئوقۇغۇچىلارغا بىرىشتىن قەتئى ساقلىنىش، تاماقلارنى نورمال پوشۇرۇش، خام قويماسلىق،سەي – كۆكتاتلارنى سىتىۋالغاندا چوقۇم ئەسلى پىتى بۇيىچە ساقلانغانلىرىنى سىتىۋىلىش ھەم تازلىقىغا ئەھمىيەت بىرىش لازىم.تاماقتىن زەھەرلىنىشنىڭ قەتئى ئالدىنى ئىلىش لازىم، ئەگەر يۇقىردىكى تەرتىپلەر بىجىرىلمەي ئوقۇغۇچىلار ئىچىدە تاماقتىن زەھەرلىنىدىغان ئەھۋاللار كۆرۇلسە بارلىق مەسئۇلىيەت ئاشخانا باشقۇرۇغۇچى خادىمدىن سۇرۇشتە قىلىنشتىن باشقا كىلىپ چىققان بارلىق زىيانغا ۋە زەخمىلەنگۇچىلەرنىڭ داۋالىنىشىغا مەسئۇل بولىدۇ.

136. ئۇقۇغۇچىلارنى دەرسىتن خالىغانچە توختىتىش ، ئارامغا قۇيۇپ بىرىش
ھادىسلىرىنى چەكلەش تۈزۈمى
پارتىيە ۋە دۆلەتنىڭ مائارىپ فاڭجىنىنى تىخىمۇ ياخىشى ئىزچىللاشتۇرۇپ ، ئۇقۇتۇش سۈپىتىنى يۇقىرى كۆتۈرۇپ ، تۈرلۈك ھادىسلەرنىڭ يۈز بىرىشدىن ساقلىنىش ئۈچۈن «جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ مائارىپ قانۇنى» «جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتنىڭ مەجبۇرى مائارىپ قانۇنى» «جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتنىڭ قۇرامىغا يەتمىگەنلەرنى قوغداش قانۇنى» قاتارلىق قانۇن تۈزۈملىرىگە ئاساسەن ، ئۇقۇغۇچىلارنىڭ تەربىيلىنىش ھۇقۇقىنى قوغداش ئۈچۈن ، مەكتىۋىمىزدە تۈۋەندىكدەك تۈزۈملەر تۈزۈپ چىقلىدى .
1 . مەكتەپ ئۇقۇغۇچىلارنىڭ تەربىيلىنىش ھۇقۇقىنى قانۇن بۇيىچە قوغدايدۇ .
2 . ئۇقۇتقۇچى ئۇقۇغۇچىلارنى ئىززەتلىشى ، ئۇلارنى ئاسرىشى كىرەك . ئۇلارنى مازاق قىلىپ ، كەمسىتىپ ياكى ھاقارەتلىمەسلىكى ، كىشلىك ھۇقۇقىغا دەخلى يەتكۈزمەسلىكى كىرەك .
3 . مەكتەپ ئۇقۇغۇچىلارنىڭ تەربىيلىنىش ھۇقۇقىنى قوغدىشى ، ئۇقۇغۇچىلار بىلەن قارشىلاشىماسلىقى ، مەكتەپتىن قوغلىماسلىقى كىرەك . شۇنداقلا نەسھەت بىلەن مەكتەپىتىن چېكىندۇرش قىلمىشى بولماسلىقى كىرەك .
4 . ئۇقۇتقۇچى ، ئىشچى – خىزمەتچىلەر خالغانچە ئۇقۇغۇچىلارنى مەكتەپىتن چىكىندۇرمەسلكى ياكى خىزمەتىنى ياخشى ئىشلمەسلىك سەۋەبىدىن ئۇقۇغۇچىلارنىڭ مەكتەپىتىن چىكىنىپ كىتىشىگە سەۋەپ بولماسلىقى كىرەك .
5 . ئۇقۇتقۇچى ئۇقۇغۇچىغا شەكلى ئۆزگەرگەن تەن جازاسى بىرىپ ، ئۇقۇغۇچىلاردا ئۆزىنى كەمستىش ، قۇرقۇنچاقلىق پىسخىكىسى شەكىللىنشىنىڭ ئالدىنى ئېلىش كىرەك .
6 . ئۇقۇتقۇچى ئۇقۇغۇچىلارغا نسبەتەن توغرا تەربىيە بىرىش ، تەربىيە بىرىش ئۇسۇلى مۇۋاپىق بولماسلقى تۈپەيلىدىن ئۇقۇغۇچىنىڭ ئۆيدىن چىقىپ كىتىش ھادىسلىرىنىڭ ئالدىنى ئېلىشى كىرەك . ئەگەر شۇنداق ئەھۋال يۈز بەرسە ئۇقۇتقۇچى مەسئۇلىيەتىنى ئۈسىتىگە ئالىدۇ . ۋە ئۇقۇغۇچىنى مەكتەپ قوينىغا قايتۇرۇپ كىلىدۇ .
7 . ئۇقۇتقۇچى ، ئشچى – خىزمەتچىلەر ئىش ئورنىدا ۋەزىپسىنى ياخشى ئادا قىلىپ مەكتەپ ياكى ئۇقۇغۇچىلارغا زىيان يەتكۈزدىغان ياكى يامان تەسىر پەيدا قلىدىغان قىلمشلارنى قىلماسلقى كىرەك .

تۈزۈمگە خىلاپلىق قىلغانلارنى بىر تەرەپ قىلىش چارىسى :
  ئۇقۇتقۇچى دەرس جەرىياندا ئۇقۇغۇچىلارنى ھاقارەتلىسە ، تەن جازاىسى بىرىپ ئۇقۇغۇچىلارنى زەخىملەندۇرسە ، ئۇقۇتقۇچىنىڭ يىتەكلىشدىكى خاتالىق تۈپەيلى ئۇقۇغۇچىدا ئېغىر دەرىجىدە زەخىملىنىش يۈز بەرسە ئۇقۇتقۇچى ئۇقۇغۇچىلارغا باراۋەر مۇئامىلە قىلماي ، قسىمەن ئۇقۇغۇچىلارغا روھى جەھەتتىن زەربە بەرسە ، شۇنىڭدەك بەلگلىمىگە خىلاپ ھالدا ئۇقۇغۇچىلار بىلەن قارشىلىشىپ ، مەكتەپىتىن زىرىكتۇرسە ياكى تەربىيە ئۇسۇلى توغرا بولماي ئۇقۇغۇچىنىڭ مەكتەپىتىن چىكىنىشىگە سەۋەپ بولسا يىللىق باھالاشتا نۇمۇر تارتىلىدۇ .



137 . ئۇقۇغۇچىلارنى مەكتەپتىن چىكىنىشكە ، دەرستىن خالىغانچە توختىتىشقا مەجبۇرلاش ، قالايمىقان ھەق يىغىش ، ئۇقۇغۇچى قۇبۇل قلىشقا توسقۇنلۇق قىلىش خاھىشلىرىنى
چەكلەش تۈزۈمى
     پارتيە ۋە دۆلەتىنىڭ مائارىپ فاڭجىنىنى تېخىمۇ ياخشى ئىزچىللاشتۇرۇپ ، ئۇقۇتۇش سۈپىتىنى تېخىمۇ يۇقىرى كۈتۈرۈپ ، تۈرلۈك ھادىسلەرنىڭ يۈز بىرشىدىن ساقلىنىش ئۈچۈن «جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيتىنىڭ مائارىپ قانۇنى» « جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيتىنىڭ مەجبۇرى مائارىپ قانۇنى» « جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيتىنىڭ قۇرامىغا يەتمىگەنلەرنى قوغداش قانۇنى» قاتارلىق قانۇن تۈزۈملەرگە ئاساسەن ، ئۇقۇغۇچىلارنىڭ تەربىيلىنىش ھۇقۇقىنى قوغداش ئۈچۈن ، مەكتىۋىمىزدە تۈۋەندىكىدەك تۈزۈملەر تۈزۈپ چىقىلىدى .
1 . مەكتەپ ئۇقۇغۇچىلانىڭ تەربىيلىنىش ھۇقۇقىنى قانۇن بۇيىچە قوغدايدۇ .
2 . ئۇقۇتقۇچى ئۇقۇغۇچىلارنى ھۆرمەتلىشى ، ئۇلارنى ئاسىرىشى كىرەك . تەن جازاسى ، شەكلى ئۆزگەرگەن تەن جازاسى بەرمەسلىكى ، كىشلىك ھۇقۇقىغا دەخلى – تەرۇز يەتكۈزمەسلىكى لازىم  .
3 . مەكتەپ ئۇقۇغۇچىلارنى خالىغانچە مەكتەپتىن چىكىندۇرمەسلىكى ، قوغلىماسلىقى ، سەۋرىچانلىق بىلەن تەربىيە ئىشلەشىنى ئاساس قىلىش كىرەك .  
    4 . ئۇقۇتقۇچى ئۇقۇغۇچىلارغا نىسبەتەن توغرا تەربىيە بىرىش ، تەربىيە ئۇسۇلى مۇۋاپىق بۇلىشى ، كېسەلگە قاراپ دۇرا بىرىش ئۇسۇلىنى قوللىنش كىرەك . ئۇقۇتقۇچىنىڭ تەربىيە بىرىش ئۇسۇلىنىڭ نامۇۋاپىق بۇلۇش تۈپەيلدىن ئۇقۇغۇچىنىڭ ئۆيدىن چىقىپ كىتىىش ھادىسلىرىنىڭ ، مەكتەپتىن چىكىنىش ھادىسلىرىنىڭ قەتىئى ئالدىنى ئېلىش كىرەك .
    5 . ئۇقۇتقۇچى ئىشچى – خىزمەتچىلەر ئىش ئورنىدا ۋەزىپسىنى ياخشى ئادا قىلىشى ، ئۇقۇغۇچىلارغا زىيان يەتكۈزىدىغان، مەكتەپ ، جەمىيەتتە يامان تەسىر پەيدا قىلىدىغان قىلىمشلارنى سادىر قىلماسلىقى كىرەك .
      تۈزۈمگە خىلاپلىق قىلىغانلارنى بىر تەرەپ قىلىش چارىسى :
   ئۇقۇتقۇچى دەرس ۋاقتىدا ئۇقۇغۇچىنى ھاقارەتلىسە ، تەن جازاىسى بىرىپ زەخمىلەندۈرسە ، ئۇقۇغۇچىدا ئېغىر دەرىجىدە زەخمىلىنىش يۈز بەرسە ئۇقۇتقۇچىنىڭ يىتەكلىشىدىكى خاتالىق تۈپەيلى ، ئۇقۇغۇچىدا ئېغىر دەرىجىدە زەخمىلىنىش يۈز بەرسە باراۋەر مۇئامىلە قىلىماي ، قسىمەن ئۇقۇغۇچىلارغا رۇھى جەھەتتىن زەربە بەرسە مەكتەپتىن زىرىكتۈرسە ، مەكتەپىتىن چىكىنىشكە سەۋەپچى بولسا يىللىق باھالاشتا لاياقەتسىز باھالىندۇ .
   مەكتىۋىمىز سوتسىيالىستىك مەكتەپ باشقۇرۇش يۈنلىشىدە چىڭ تۇرۇپ ، 9 يىللىق مەجبۇرى مائارىپىنى ئۇمۇميۈزلۈك ئىزچىللاشتۇرۇش ۋە ئۇقۇغۇچى قۇبۇل قىلىش پىلانىغا ئاساسەن تۈۋەندىكى بەلگىلىمىلەرگە ئەمەل قىلىدۇ .
   1 . مەكتىۋىمىز تېرىم يېزا تەۋەسىدىكى باشلانغۇچ مەكتەپتە ئۇقۇغان ، نۇپۇسى تېرىم تەۋەسىدە بولغان ئۇقۇغۇچىلارنى سالاھىيتىنى تەكشۇرۇش ئارقلىق تۇلۇق قۇبۇل قىلىدۇ ھەمدە باشلانغۇچ مەكتەپىتكى سىنىپ مۇدىرى بىلەن ئۇقۇغۇچىنىڭ مەدەنىيەت سەۋىيسى ، ئالاھىدىلىكى ، سياسى ئىددىيۋى ئەھۋالى تەپسىلى ئىگەللىندۇ .
   2 . ئاپتۇنۇم رايۇننىڭ «ئىككى ئاساسەن» نى ئۇمۇملاشتۇرۇش توغرىسىدىكى بەلگىلىمسىنىڭ روھىغا ئاساسەن باشلانغۇچ مەكتەپىتنى پۈتتۈرگەن ئۇقۇغۇچىلارنىڭ قۇبۇل قىلنماسلىقىغا تۇلۇق خاتىمە بىرىلىدۇ .
   3 . باشلانغۇچ مەكتەپىنى پۈتتۈرۈش جەرىياندا تەبىئى كىمەيگەن ، ئۇقۇش ئىقتىدارىنى يۇقاتقان ئۇقۇغۇچىلار توغرىسىدا مەخسۇس تەكشۇرۇش ئېلىپ بىرىپ يېزىلىق خەلق ھۈكۈمىتىنىڭ تەسىتىقىنى ئالغاندىن كيىن ئۇقۇغۇچىنىڭ سانى ئېنىق بىكىتلىدۇ .
   4 . ئۇقۇغۇچىلارنىڭ ئائىلە باشلىقى بىلەن 9 يىللىق مەجبۇرى مائارىپ باسقۇچدىكى ئاتا – ئانىلار ۋە مەكتەپلەرنىڭ مەجبۇرىيتى توغرىسىدىكى مۇناسۋەتلىك بەلگىلىملەرگە ئاساسەن توختام تۈزۈلىدۇ .
   5 . مەكتەپ تەربىيسى ، ئائىلە تەربىيسى ۋە جەمىيەت تەربىيسى زىچ بىرىلەشتۇرۇلۇش ئارقلىق دىندىن خالى ئۇقۇغۇچى ، دىندىن خالى مەكتەپ قۇرۇش ئۈچۈن سىياسى مۇقۇملۇق ، بىخەتەرلىك ، ئەخلاق پەزىلەت ، مىللەتلەر ئىتتپاقلىقى تەربىيسى چىڭ تۇتۇلىدۇ . ئۇقۇغۇچىلارنىڭ ئۆز ئارزۇسىنى ئىگىلەش ئارقلىق ئۇقۇغۇچىلار سىنپلارغا تەكشىى تەقسىم قىلىندۇ .
  6 . (4 نى بىلىش ، 4 نى ئېنىقلاش ، 4 نى ئىگەللەش) خىزمىتى چىڭ تۇتۇلۇپ نوقتىلىق ئائىلە پەرزەنىتلىرىگە قارىتا تەلىم – تەربىيە ۋە ئائىلە سۆھبىتى تېخىمۇ كۈچەيتىلىدۇ .
7 . يۇقارىقى شەرىتلەرنى ھازىرلىغان ئۇقۇغۇچىلارغا مەكتەپ بىر تۇتاش ئۇقتۇرۇش قەغىزى يازىدۇ . ھەر يىلى ئۇقۇش باشلاشتىن بۇرۇن مەكتەپكە كىلىپ مەكتەپ شارائىتى بىلەن تۇنۇشۇشقا تەشكىلەيدۇ .
  
138 . مەكتەپىنىڭ كۈچەيتمە سىنىپ ، ئادەتتىكى سىنىپ دەپ ئايرىش ، ئۇقۇغۇچىلارنى نەتىجىسىگە قاراپ دەرىجىگە تىزىش ھېيىت - بايرام ۋە دەم ئېلىش كۈنلىرىدىن
پايدىلىنىپ دەرس تۇلۇقلاشقا تەشكىللەش قاتارلىقلارنى چەكلەش تۈزۈمى
   1. نوقتىلىق سىنىپ ، ئادەتتىكى سىنىپ تەسىس قلىش قەتىئى مەنىئى قىلىندۇ . مائارىپ بايلىقىنى تەكىشى تەقسىملەشتە چىڭ تۇرۇپ ، ھەرقانداق ئۇقۇتقۇچىنىڭ ئۇقۇغۇچىلارنىڭ دەم ئېلىش ۋاقىتىنى ئېلىپ دەرس تۇلۇقلىشىغا ، تەكرار قىلشىغا تەشكىللىشىگە بىردەك رۇخسەت قىلىنمايدۇ . ئەگەر شۇنداق ئەھۋال بايقالسا ئۇقۇتقۇچى مەسئۇلىيتى قاتتىق سۈرۈشتە قىلىندۇ ھەمدە يىللىق سىناپ تەكشۇرۇشتە لاياقەتسىز باھالىندۇ .
  2 . يازلىق ، قشىلىق تەتىلىنىڭ كونكىرىتىنى ۋاقىتى ۋىلايەتنىڭ بىر تۇتاش ئۇرۇنلاشتۇرۇشغا ئاساسەن ئەملىلەشتۇرۇلىدۇ . ھەرقانداق ئۇرۇن ۋە شەخسىنىڭ ئۇقۇغۇچىلارنى ئۆز مەيلىچە قۇيۇپ بىرىشكە رۇخسەت قلىنمايدۇ . ئالاھىدە ئەھۋال بۇلۇپ دەم ئېلىش كۈنلىرىنى تەڭشەشكە توغرا كەلسە ، مائارىپ مەمۇرى تارماقلىرىنىڭ تەسىتقىنى ئېلىش لازىم .
   3 . ئۇقۇتقۇچىلارنىڭ دەرستىن سىرىتقى ۋاقتىلاردا دەم ئېلىش كۈنلىرىدە ھېيت – بايراملاردا ئۇقۇغۇچىلاردىن ھەق ئېلىپ دەرس ئۈتۈشىگە ۋە دەرس تۇلۇقلىشىغا قەتىئى رۇخسەت قىلىنمايدۇ ، شۇنداقلا ئۇقۇغۇچىلارنى جەمىيەت ئاچقان تۈرلۈك تەكرارلاش سىنپلىرىغا قاتىنىشىشقا سەپەرۋەر قلىشقا قەتىئى بولمايدۇ .
   4 . ئۇقۇغۇچىلارنىڭ بىخەتەرلىكگە زىيان يەتكۈزۈش خەۋىپى بولغان تەبىئى ئاپەت ۋە كىلىمات ھادىسلىرىگە دۇچ كىلىشتەك ئالاھىدە ئەھۋال ئاستىدا دەرس توختىتىشقا توغرا كەلسە ، مۇناسىپ تەرتىپلەرگە ئاساسەن يۇقىرى دەرىجىلىك مائارىپ مەمۇرى تارماقلىرىغا دوكلات سۇنۇپ تەستىقلىتىش لازىم  .
5 . ئۇقۇغۇچىلارنى ئىلىمى نەتىجىسگە ئاساسەن دەرىجىگە تىزىش قەتىئى مەنىئى قىلىندۇ . چۈنكى ساپا مائارىپى ۋە يېڭى دەرسلىك ئىسلاھاتىنىڭ تەلىۋى بۇيىچە ئۇقۇغۇچىلارنى ئۇنۋىرسال تەرەقىقى قىلىدۇرۇش بىلەن خاسلىقنى قىزىقىش ئالاھىدىلىكىنى ئاساس قىلىش ئاساسى ئۇرۇندا تۇرىدىغان بولغاچقا ئۇقۇغۇچىلارنى دەرىجىگە تىزىغاندا ئۇلارنىڭ روھى ھالىتى چۈشكۈنلىشپ ئەخلاق جەھەتتە بۇزۇلۇش بۇلۇپ ئۇقۇغۇچىلارنىڭ ساغلام ئەتراپلىق تەرەقىقى قىلىشىغا تەسىر ناھايىتى زور بۇلىدۇ . شۇڭلاشقا ھەر قانداق ئۇقۇتقۇچىنىڭ ئۆزىنىڭ خاھىشى بۇيىچە ئۇقۇغۇچىلارنى رەتكە تۇرغۇزۇپ مۇئاملە قىلىشىغا قەتىئى بولمايدۇ . ئەگەر شۇنداقلار كۈرۈلۈپ قالسا يىللىق خىزمەت نەتىجىسى بىر ئاۋاز بىلەن ئىنكار قىلىنغاننىڭ سىرتىدا ئۇقۇتقۇچىلار ۋەكىللەر قۇرۇلتىيدا ئۆزىنى تەكشۇرىدۇ .




139 . ئۇقۇتقۇچى ، ئىشىچى – خىزمەتچى ، ئۇقۇغۇچىلار ئارسىدا يۈز بەرگەن
تۈرلۈك ماجرا، تالاش – تارتىشلارنى ۋاقىتدا بىرى تەرەپ قىلىش تۈزۈمى
     مەكتىۋىمىز قانۇن تۈزۈم ئارقلىق مەكتەپ باشقۇرۇشنى « ئىناق مەكتەپ قۇرۇش » چوڭ يونىلىشى ئۈچۈن خىزمەت قىلدۇرۇش « مائارىپ قانۇنى » قاتارلىق مۇناسۋەتلىك قائىدە – نىزاملارنىڭ فونكىىسىيلىك رولىنى مەكتەپ باشقۇرۇش ئەملىيىتى ئۈچۈن خىزمەت قىلىدۇرۇش ، مەكتىۋىمىزدىكى ئۇقۇتقۇچى ، ئىشىچى – خىزمەتچىلەر ، ئۇقۇغۇچىلار ئارسىدا يۈز بەرگەن تۈرلۈك ماجرا ، تالاش تارتىشلارنى ئۆز ۋاقىتدا بىر تەرەپ قلىش خىزمتىنى ئەملىيلەشتۇرۇش كاپالىتىگە ئىگە قىلىش ئۈچۈن تۈۋەندىكى تۈزۈملەرنى تۈزۈپ چىقىتۇق .
1 . تەدبىقلىنىش دائىرسى
  بۇ تۈزۈم مەكتىۋىمىزدىكى بارلىق ئۇقۇتقۇچى ، ئىشىچى – خىزمەتچى ۋە ئۇقۇغۇچىلارغا تەدبىقلىندۇ .
2 . ئۇقۇتقۇچى ، ئىشچى – خىزمەتچلەر كەلتۈرۈپ چىقارغان ماجرا ، تالاش – تارتىش ، جىنايەتلەرنى ئۆز ۋاقتىدا بىر تەرەپ قىلىش تۈزۈمى .
مەكتىۋىمىزدىكى ھەر بىر ئۇقۇتقۇچى ، ئىشىچى – خىزمەتچى ، خىزمەت ئاكتىپلىقى ۋە ئاڭلىقلىقىنى ھەر ۋاقىت ئۆستۈرۈپ سوتسىيالىستىك مۇنبەرنىڭ ساپلىقىنى قوغداش بىلەن بىر ۋاقىتتا ئۆز ئارا ئىناق – ئىتتىپاق ئۈتۈشى ، قالايمىقانچىلىق چىقىرىپ نۇرمال ئۇقۇ – ئۇقۇتۇش تەرتىپىگە دەخلى قىلماسلىقى لازىم ، ئەگەر خىلاپلىق قىلسا تۈۋەندىكى تەرتىپ ۋە يۇقىرى دەرجىلىك ئۇرۇنلارنىڭ مۇناسۋەتلىك بەلگىلىملىرى ياكى مۇناسۋەتلىك قانۇنلارنىڭ روھى بۇيىچە بىر تەرەپ قىلىشقا سۇنۇلىدۇ .
ئۇقۇتقۇچى ، ئىشچى – خىزمەتچىلەر نۇرمال ئۇقۇ –ئۇقۇتۇش كۈنىدە ئۆز ئارا ماجرا چىقىرىپ ئۇقۇتقۇچى ، ئۇقۇغۇچىلار ئارىسدا يامان تەسىر پەيدا قىلغان ، نۇرمال ئۇقۇتۇش تەرتىۋىگە دەخلى يەتكۈزگەن بولسا ئەھۋالىنىڭ ئېغىر يىنكلىكىگە قاراپ ئاگاھلاندۇرۇش ، ئۆزىنى تەكشۇرۇشكە بۇيرۇش ، قايتا ئاگاھلاندۇرۇش ، تەربىيە بىرىش ، قىسمەن مال – مۈلكىنى زىيانغا ئوچراتقانلارغا قارىتا تۆلىتىپ بىرىش ، مەسلىسى بىر قەدەر ئېغىرراق بولغانلارنى ماۋسۇملۇق خىزمەتلەردە مۇنەۋۋەر قىلىپ باھالىماسلىق ، ئۇقۇغۇچىلار بولسا ئىلغار قىلىپ باھالىماسلىق . شۇ سىنپىنىڭ ماۋسۇملۇق باھالاش نۇمۇرىدىن نۇمۇر تارتىش ئۇسۇلى قوللىنلىدۇ .


140 . ئۇقۇغۇچىلارنىڭ زەخمىلىنىش ھادىسلىرنى مەلۇم قىلىش تۈزۈمى
     1 . سىنىپ مۇدىرلىرى ئۆز سىنپىدىكى ئۇقۇغۇچىلارغا ئوتتىن ،سۇدىن ، توكتىن ، قاتناش ۋەقەلىرىدىن ، زەھەرلىك گازدىن ، خەتەرلىك قۇرلۇشلاردىن ، مۇھىت بۇلغنىشدىن ، يۇقۇملۇق كېسەللىكلەردىن ساقلىنىش توغرىسدا تەربىينى ئېلىپ بىرىش .
2 . مەكتەپ ۋە سىنىپ مۇدىرلىرى يولداشلار ۋە بارلىق ئۇقۇتقۇچى ، ئۇقۇغۇچىلارنىڭ زەخمىلىنىش ھادىسلىرىنىڭ ئالدىنى ئېلىش توغرىسدا تەشىۋىقى – تەربىيە ۋە لىكىسىيە سۆزلەش پائالىيتى ئۇرۇنلاشتۇرۇش .
3 . ئۇقۇغۇچىلارغا چۈشلۈك دەم ئېلىش ۋاقتىدا يىراق يەرلەرگە ، سۇ بويلىرىغا ، دەريا ، ئۆستەڭ بويلىرىغا بىرىپ ئويناشقا ، يولدا سەپ تارتىپ مېڭىشقا بولمايدىغانلىقى ھەققىدىكى تەشىۋىق تەربىيە ئېلىپ بىرىش .
4 . تەجرىبىخانا باشقۇرۇشىنى كۈچەيتىپ ئۇقۇغۇچىلارغا بىخەتەر تەجرىبە ئىشلىتىشنى ياخشى ئېلىپ بىرىپ ، گازدىن زەھەرلىندىغان ، توكتىن يارلىندىغان ئەھۋاللاردىن ساقلىنىش .
5 . تەنتەربىيە ، مۇزىكا ، گۈزەل – سەنئەت ۋە كەسپى دەرس ئۇقۇتقۇچىللىرى دەرس جەرياندا تاساددبى زەخملىنىش ھادىسلىرىنىڭ كېلىپ چىقماسلىقىغا تۇلۇق كاپالەتلىك قلىش .
6 . ئوتتىن مۇداپىيەلىنىش مانىۋىرى ئېلىپ بىرىش ئارقلىق ئۇقۇغۇچىلارنىڭ زەخملىنىش ھادىسلىرىگە نىسبەتەن قارىشى تۇرۇش ئېڭىنى يۇقىرى كۈتۈرۈش .

141 . ئۇقۇغۇچىلار ئارىسدا يۈز بەرگەن مەسىلىلەرنى
بىر تەرەپ قىلىش تۈزۈمى
ئۇقۇغۇچىلار ئارىسدا يۈز بەرگەن دەتالاش ، جىدەل ، جىنايەت قاتارلىقلارنى بىر تەرەپ قىلىش تۈزۈمى ئۇقۇغۇچىلار « ئوتتۇرا مەكتەپ ئۇقۇغۇچىلار قائىدىسى » ،
« ئۇقۇغۇچىلار سۆز – ھەركىتىدىكى 7 نى قىلماسلىق » ۋە « قانۇنسىز دىنى پائالىيەتنىڭ 24 خىل ئىپادىسى » گە ئەمەل قىلىشى لازىم .
   ئۇقۇغۇچىلارنىڭ خاتالىق سادىر قىلىش كەڭ تەرەپلەرگە چېتىلىدۇ . ئۇمۇملاشتۇرغاندا ئۇقۇتقۇچى ، ساۋاقداشلىرى ۋە جەمىيەتتىكى باشقا ساھە كىشللىرى بۇلۇپ ئۇلارنىڭ خاتالىق (جىنايەت) قىلىمىشى تۈۋەندىكى تۈزۈملەرگە تەدبىقلىنىپ بىر تەرەپ قىلىندۇ .
    1) مەكتىۋىمىزدىكى ئۇقۇغۇچىلار 12 ياشىتىن 15 ياشقىچە بولغان ئۆسمۈرلەر بۇلۇپ 14 ياشىتن تۈۋەن قۇرامىغا يەتىمىگەنلەر مۇتلەق كۆپ سانىنى تەشىكل قىلىدۇ . شۇڭا كونكىرىت مەسىلە كونكىرىت بىر تەرەپ قىلىندۇ .
   2) يوللۇق قوغدىنىش شارائىتىدىن باشقا ئەھۋالدا باشقلارنى ھاياتىدىن مەھرۇم قىلىش قىلىمىشى سادىر قىلغان ئۇقۇغۇچىلار قانۇن ئۇرۇنلىرنىڭ بىر تەرەپ قىلىشغا يوللاپ بىرىلىدۇ . (يوللۇق قوغدانغانلارمۇ قانۇن ئۇرۇنلىرىغا يوللاپ بىرىلىدۇ .)
   3) ئۇقۇتقۇچى ياكى ساۋاقداشلىرى بىلەن قەستەن ماجرالىشىپ ، ئۇلارنى قەستەن زەخمىلەندۈرگەن بولسا ئەھۋالىنىڭ ئېغىر – يىنكلىكىگە قاراپ مەكتەپ بىر تەرەپ قىلىدۇ . ياكى مۇناسۋەتلىك ئۇرۇنلارنىڭ بىر تەرەپ قىلىشغا يوللاپ بىرىلىدۇ .
   4) مەكتەپ مۈلىكى ياكى باشقالارنىڭ نەرسىسىنى قانۇنسىز ئىگللىۋېلىشىنى مەقسەت قىلىپ مەخىپى ئۇغۇرلغان قېتىم سانى نىسبەتەن كۆپ ياكى مىقدارى نىسبەتەن كۆپ بولغان ئۇقۇغۇچىلار « ئۇقۇغۇرلۇق جىنايىتى » بىلەن شىكايەت قىلىنىپ مۇناسۋەتلىك ئۇرۇنلارنىڭ بىر تەرەپ قىلىشىغا يوللاپ بىرىلىدۇ . ئەھۋالى بىر قەدەر يىنىكرەكىگە تەربىيە بىرىلىدۇ . « ئۆزنى تەكشۇرۇش » كە بۇيرۇلىدۇ . ھامىيلىرى ئارقلىق زىيان تۈلىتىۋېلىندۇ .
5)  باشقلارنىڭ مال – مۈلۈكىنى قانۇنسىز يوللار ئارقلىق ئىگەللىۋېلىشنى مەقسەت قىلىپ زورلۇق كۈچى ، تەھدىت سېلىش ياكى باشقا ئۇسۇللار ئارقلىق شەخسىلەرنىڭ مال – مۈلكىنى زورلۇق كۈچى بىلەن تارتىۋىلىپ بۇلاڭچىلىق سادىر قىلغان ، ھەتتا باشقلارنى زەخمىلەندۇرگەن ، ئۆلتۈرگەنلەر بولسا قانۇن ئۇرۇنلىرنىڭ بىر تەرەپ قىلىشغا تاپشۇرۇپ بىرىلىدۇ .
6) باشقلارنىڭ ياكى مەكتەپىنىڭ مال – مۈلكىنى قەستەن ئوت قۇيۇپ كۈيدەرۋەتكەن ياكى كۈيۈپ كىتىشىگە سەۋەبچى بولسا ئەھۋالىنىڭ ئېغىر يىنكلىكىگە قاراپ مەكتەپ بىر تەرەپ قىلىدۇ ياكى قانۇن ئۇرۇنلىرنىڭ بىر تەرەپ قىلىشىغا تاپشۇرۇپ بىرىلىدۇ .
7) ئۇغۇل ئۇقۇغۇچىلار ئاياللارغا باسقۇنچىلىق قىلىدىغان ۋە قىزلارنىڭ ئىپپەت نۇمۇسىغا تىگىش قىلىمشلىرنى سادىر قىلىغان ۋە باشقلارنى ھاقارەتلەپ ئۇلارنىڭ كىشلىك قەدىر – قىممىتى ۋە ئىناۋىتىنىڭ تۈكۈلىشىگە سەۋەپ بولغان بولسا قىلىمشىنىڭ ئېغىر – يىنكلىكىگە قاراپ مەكتەپ تەربىيە بىرىش ئاگاھلاندۇرۇش ، تەنبىھ بىرىش ۋە ئۆزىنى تەكشۇرۇشكە بۇيرۇلىدۇ .
8) ئۇقۇغۇچىلار ئارىسدا يۈز بەرگەن دەتالاش ۋە باشقا تۈرلەردىكى قىلمىشلارغا نىسبەتەن مەكتەپ ئەخلاق تەربىيە ئىشخانىسى كونكىرىت ئەھۋالغا قاراپ كونكىرىت بىر تەرەپ قىلىدۇ .
مەكتىۋىمىز قانۇن ئارقلىق مەكتەپ باشقۇرۇش بىلەن قانۇننى ئۇمۇملاشتۇرۇش خىزمىتىنى ئورگانىك بىرلەشتۇرۇپ قانۇن ئارقلىق مەكتەپ باشقۇرۇش ، قانۇنىنى ئۇمۇملاشتۇرۇش خىزمەت مىخانىزىمىنى چىڭ تۇتۇپ ياخشى ئشىلىگەچكە ئۇقۇتقۇچى ، ئىشچى – خىزمەتچىلەر ئارسىدا دەرىجە ئاتلاپ ئەرىز – شىكايەت قىلىش ئەھۋاللىرى كۈرۈلمىدى .


142 . ئۇقۇغۇچىلارنى ھاقارەتلەش ، كەمسىتىش ، تەن جازاسى
بىرىش قىلمىشنىڭ ئالدىنى ئېلىش توغرىسدىكى تۈزۈمى
   پارتىيە دۆلەتنىڭ مائارىپ فاڭجىنىنى تېخىمۇ ياخشى ئىزچىللاشتۇرۇش ، ئۇقۇتۇش سۈپتىنى يۇقىرى كۈتۈرۈپ ، تۈرلۈك ھادىسلەرنىڭ يۈز بىرشىدىن ساقلىنىش ھەم ئالدىنى ئېلىش ئۈچۈن « جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ مائارىپ قانۇنى » ، « قۇرامىغا يەتمىگەنلەرنى قوغداش قانۇنى » « قۇرمىغا يەتىمىگەنلەرنىڭ جىنايەت ئۆتكۈزشنىڭ ئالدىنى ئېلىش قانۇنى » قاتارلىق قانۇن – تۈزۈملەرگە ئاساسەن مەكتىۋىمىزنىڭ مەزكۇر تۈزۈمى تۈزۈپ چىقىلىدى .
1 . ئۇقۇتقۇچى ئۇقۇتۇش جەرىياندا ياكى پائالىيەت جەرىياندا ئۆز ۋەزىپىسنى ئادا قىلماي مەسئۇلىيەتسىزلىك قىلىپ ، ئۇقۇغۇچىنى بىخەتەرلىك ۋەقەسىگە ئۇچراتماسلىق .
2 . ئۇقۇتقۇچى ئۇقۇتۇش جەرىياندىكى يىتەكلەشنىڭ خاتالىقى تۈپەيلى ئۇقۇغۇچىنڭ زەخىملىنىشىنى كەلتۈرۈپ چىقارماسلىقى .
3 . ئۇقۇتقۇچى ، ئىشىچى – خىزمەتچىلەر مەكتەپىنڭ بەلگىلىمىسگە خىلاپلىق قىلىپ قالايىمىقان ھەق يىغىماسلىق ۋە جەرىمانە قويماسلىق .
4 . ئۇقۇتقۇچى ، ئىشچى – خىزمەتچىلەر ئۇقۇغۇچىلارنى خالىغانچە ھاقارەتلىمەسلىك .
5. ئۇقۇتقۇچى ئۇقۇغۇچىلارغا تەن جازاسى بەرمەسلىك ئۇلارنى زەخمىلەندۇرمەسلىك ، ئۇقۇغۇچىلارنى جىسمانى جەھەتتە زەخمىگە ئۇچراتماسلىق .
6 . ئۇقۇتقۇچى ، ئىشچى – خىزمەتچىلەر تەربىيە جەرىياندا ئۇقۇغۇچىلارنى مازاق قىلىپ ، كەمسىتىپ ياكى ھاقارەتلەپ ئۇلارنىڭ كىشلىك غۇرۇرىغا زەخىمە يەتكۈزمەسلىك .
7 . ئۇقۇتقۇچى ، ئىشچى – خىزمەتچى مەكتەپىنىڭ قائىدە تۈزۈملىرىگە خىلاپلىق قىلىپ ئۇقۇغۇچىنىڭ ئوبرازى ۋە نام ئابرويىغا زىيان يەتكۈزمەسلىك .
8 . ئۇقۇتقۇچى ، ئىشچى – خىزمەتچىلەر ئىش ئورنىدا ۋەزىپسىنى ئادا قىلماي ، ئۇقۇغۇچىلارنى زىيانغا ئۇچراتماسلىق .
9 . ئۇقۇتقۇچى دەرس جەرىياندا ئۇقۇغۇچىلارنىڭ ئىسىمنى ئاتاپ تۇرۇپ ياكى نامىنى ئاتىماي تىل – ئاھانەت بىلەن ھاقارەتلىمەسلىك .
10 . ئۇقۇتقۇچى مەكتەپنىڭ بەلگىلىمىسگە خىلاپلىق قىلىپ ئۇقۇغۇچىلارغا ئېغىر تاپشۇرۇق ۋەزىپسى ئۇرۇنلاشتۇرۇپ ئۇلارنىڭ جىسمانى ۋە روھى ، ئەقلى يۈكىنى ئېغىرلىتىۋەتمەسلىك .
11 . ئۇقۇتقۇچى ئۇقۇتۇش جەرىياندا سەۋەنلىك ئۆتكۈزۈپ ، ئۇقۇغۇچىلارنىڭ بىخەتەرلىكى ۋە ساغلاملىقىغا تەسىر يەتكۈزمەسلىك .
12 . ئۇقۇتقۇچىلار ئۇقۇغۇچىلارغا تەن جازاسى ، شەكلى ئۆزگەرگەن تەن جازاىسى بەرمەسلىك .
13 . ئۇقۇتقۇچىلار ئۇقۇغۇچىلارغا باراۋەرلىك مۇئامىلە قىلماي ئۆزىنى كەمسىتىش يۇيغۇسى شەكىللەندۇرۇپ ، ئۇقۇغۇچىنىڭ ئالغا ئىلگىرلىشگە تەسىر يەتكۈزمەسلىك .
ئەگەر ئۇقۇتقۇچىلار يۇقىرىدىكى ئەھۋاللاردىن بىرەرسىنى سادىر قىلىپ قويسا ، كىلىپ چىققان ئاقىۋەتىنىڭ ئېغىر – يىنكلىك دەرىجسىگە ئاساسەن ئىنۋان ئۆستۈرۈش ، مۇكاپاتلاش ، يىل ئاخىرىدىكى سىناپ تەكشۇرۇش قاتارلىقلاردا مۇۋاپىق دەرىجىدە نۇمۇر تۇتۇپ قېلىندۇ .  


143 . ئۇقۇتقۇچىلارنىڭ ئەرىز – شىكايەت قىلىش تۈزۈمى
      مەكتىۋىمىز قانۇن ئارقلىق مەكتەپ باشقۇرۇش بىلەن قانۇننى ئۇمۇملاشتۇرۇش خىزمىتىنى ئورگانىك بىرلەشتۈرۈپ ، قانۇن ئارقلىق مەكتەپ باشۇرۇش ، قانۇننى ئۇمۇملاشتۇرۇشنى ئەمىلىلەشتۇرۇش خىزمەت مىخانىزىمىنى ئورنىتىپ سوتسىيالسىتك قانۇن قۇرلۇشىنى مەكتەپ باشقۇرۇش تۈزۈلمىسىگە مائارىپ مەمۇرى قانۇننىڭ رۇھىنى سېڭدۇرۇش مەخسىدىدە ئۇقۇتقۇچىلارنىڭ ئەرىز – شىكايەت قىلىش تۈزۈمىنى تۈۋەندىكىچە تۈزۈپ چىقىتۇق :
            1 . تۈزۈمىنىڭ قانۇنى ئاساسى
  مائارىپتىكى ئەرىز قىلىش دۆلىتمىزنىڭ مائارىپ نىزاملىرىدا بەلگىلەنگەن مائارىپ مەمۇرى قانۇنى ئارقلىق قۇتۇلدۇرۇش يۇلدىن بىرى . ئەرىز قىلىش ئادەتتە پۇقرالارنىڭ قانۇنلۇق ھۇقۇق - مەنپەتلىرى دەخلى – تەرۈزگە ئۇچىرىغاندا دۆلەت ئورگانلىرىغا سەۋەبلىرىنى بايان قىلىپ بىر تەرەپ قىلىشنى ياكى قايتىدىن بىر تەرەپ قلىپ بىرىشنى كۆرستىدۇ .
مائارىپتىكى ئەرىز قىلىش مائارپتىكى مەمۇرى تالاش – تارتىشلارنى ھەل قىلىش يۇلى بۇلۇپ مائارىپ باشقۇرۇشىنىڭ قارشىسىدىكى ئادەم ئۆزىنىڭ قانۇنلۇق ھۇقۇق مەنپەتىنى دەخلى – تەرۈزگە ئۇچىرىدى دەپ قارىغاندا قانۇن بۇيىچە ئاساسلىق باشقۇرغۇچى مەمۇرى ئورگانلارغا سەۋەبىنى بايان قلىپ بىر تەرەپ قلىپ بىرىش تۈزۈمىدۇر .
              2  . تۈزۈمىنىڭ ئەملىلىشىش تەرتىۋى
1) دۆلتىمىز « مائارىپ قانۇنى » نىڭ 39 – ماددىسىدا مۇنداق دەپ بەلگىلەنگەن « ئۇقۇتقۇچىلاردىن مەكتەپنىڭ ياكى باشقا مائارىپ ئاپراتلىرنىڭ ئۆزىنىڭ قانۇنلۇق ھۇقۇق – مەنپەتىگە دەخلى – تەرۈز قلىدى دەپ قارىغانلىرى مەكتەپلەرنىڭ ياكى باشقا تارماقلارنىڭ بىر تەرەپ قلىشقا قايىل بۇلمىغانلىرى مائارىپ مەمۇرى تارماقلىرىغا ئەرىز سۇنسا بۇلىدۇ . مائارىپ مەمۇرى تارماقلىرى ئەرزىنى تاپشۇرۇۋالغان كۈندىن باشلاپ 30 كۈن ئىچىدە بىر تەرەپ قلىپ بىرىش كىرەك » .
2) ئۇقۇتقۇچىلار يەرلىك خەلق ھۈكۈمەتلىرنىڭ مۇناسۋەتلىك تارماقلىرنىڭ مۇشۇ قانۇندا بىكىتلىگەن بەھرىمان بۇلۇشقا تىگىشلىك ھۇقۇقىغا دەخلى – تەرۈز يەتكۈزدى دەپ قارىسا تەڭ دەرىجلىك خەلق ھۈكۈمەتلىرىدىن ياكى بىر دەرىجە يۇقىرى خەلق ھۈكۈمەتلىرىنىڭ مۇناسۋەتلىك تارماقلىرىدىن بىر تەرەپ قلىپ بىرىشنى تەلەپ قلىسا بۇلىدۇ .
3) تەربىيلەنگۇچىلەر مەكتەپ بەرگەن جازاغا قايىل بولمىسا مۇناسۋەتلىك تارماقلارغا ئەرىز قلىسا بۇلىدۇ .
             3 . تۈزۈم ئۆز ئىچىگە ئالغان ئوبىكىتىنىڭ سالاھىيىتى
ئۇقۇتقۇچىلارنىڭ ئەرىز قلىش تۈزۈمدىكى ئەرىز قىلغۇچى ئۇقۇتقۇچىلىق سالاھىيتىگە ئىرىشكەن ئۇقۇتقۇچىنىڭ ئۆزىدىنلا ئىبارەت .
             4 . ئەرىزنىڭ سۇنۇلۇش شەكلى
    ئەرىز سۇنماقچى بولغان ئۇقۇتقۇچىلار سالامەتلىك ئەھۋالى ۋە باشقا سەۋەبلەر تۈپەيلىدىن ئاساسلىق باشقۇرغۇچى ئورگانلارغا ئۆزى بىرىپ ئەرىز قىلالمىغاندا ۋاكالەتچىنىڭ ۋاكالىتەن ئەرىز قلىشىغا  ھاۋالە قىلىسمۇ بۇلىدۇ . ۋاكالەتچى جەزمەن ئۇقۇتقۇچى ھۇقۇق بەرگەن كىشى بۇلۇش لازىم ھەمدە ئۇقۇتقۇچىنىڭ نامى بىلەن ئاساسلىق باشقۇرغۇچىلارغا ياكى ئورگانلارغا ئەرىز قىلىش لازىم . باشقا كىشلەرنىڭ ئەرىز قىلىش ھۇقۇقى بۇلمايدۇ .
           5 . ئەرىزنىڭ دائىرسى
    ئەرىز ئاساسەن « ئۇقۇتقۇچىلار قانۇنى » بىلەن « مائارىپ قانۇنى » دا بەلگىلەنگەن ئۇقۇتقۇچىلارنىڭ قانۇنىغا ئاساسەن بەھرىمان بۇلىدىغان تۈرلۈك ھۇقۇقلىرى بۇلۇپ ئۇقۇتقۇچىلارنىڭ ئەرىز قىلىش دائىرىسى تۈۋەندىكىدىكى ئىككى تەرەپنى ئۆز ئىچىگە ئالدۇ .
1) مەكتەپلەرنىڭ ياكى باشقا مائارىپ ئاپراتلىرنىڭ بىر تەرەپ  قىلىش قارارلىرىغا قايىل بولمىغانلار .
2) مەكتەپلەر ياكى مەمۇرى تارماقلارنىڭ ھۇقۇق مەنپەتىگە دەخلى – تەرۈز قلىدى دەپ قارىغان ئۇقۇتقۇچىلار يۇقارىقى تۈزۈمىنىڭ روھىنى ئۆزىگە ئەستايدىل تەدىبقلاپ ، ئۆزىنىڭ قانۇنلۇق ھۇقۇق مەنپەتىنى قوغدىسا بۇلىدۇ . دەرىجىمۇ – دەرىجە ئەرىز قىلىش شەكلىنى ئاكتىپ قوللانسا بۇلىدۇ .
         6  . ئەرىزگە قاراپ چىقىش ھەيئىتى ،سانى،ئسىملىكى :
1)مەكتەپ ئوقۇتقۇچىلارنىڭ مەكتەپ ئۈستىدىن قىلغان تۈرلۈك ئەرىزلىرىنى مەكتەپ مەسئۇللىرى،ئوتتۇرا قاتلام كادىرلىرى،ئوقۇتقۇچىلاردىن تەركىپ تاپقان 7   كىشىلىك 《قاراپ چىقىش ھەيئتى》قۇرۇپ چىقىدۇ.
2)ئوقۇتقۇچىلارنىڭ ئەرىزگە قاراپ چىقىش ھەيئتى گۇرۇپپىسى ئىسىملىكى:
گۇرۇپپا باشلىقى:  ئەنۋەر ياسىن (مەكتەپ پارتىيە ياچېىيكا شۈجىسى)
مۇئاۋىن گۇررۇپپا باشلىقى: قۇربان ھۇشۇر  (مەكتەپ مۇدىرى)
ھەيئەت ئەزالىرى :مەمەت سايىت (مۇئاۋىن مەكتەپ مۇدىرى)،رۇزىگۇل جۇمە (ئىددىيۋى-ئەخلاق مۇدىرى)، گۇلشەن (مەكتەپ ئىلمى مۇدىرى)، گۇلنار (قىز-ئاياللار مۇدىرى )
       7 .ئەرىز قىلىش قېتىمى،ئەرىز قىلىش مۇددىتى ۋە ھەل قىلىش مۇددىتى
1) ئەرىز قىلىش ئۇمۇمەن مەكتەپكە ئەرىز قىلىش،بىر قېتىملىق ئەرىزنى قاراپ چىقىش ھەيئىتىنىڭ ھۈكىمىگە قايىل بولمىسا ئىككى ۋە ئۈچ قېىتىم قايتا-قايتا ئەرىز قىلسا قايتا قاراپ بېرىشنى تەلەپ قىلسا بولىدۇ.
2) ئۈچىنچى قېتىم قايتا قاراپ چىقققاندىن كېيىن يەنە قايىل بولمىسا ئالاقىدار ئۇرۇنلارغا ئەرىز قىلسا بولىدۇ.
3) ئەرىز قىلىش مۇددىتى ئاساسەن ئەرىز قىلماقچى بولغان ۋەقە،ئش ھەركەت يۈز بېرىپ 10كۈن ئىچىدە ئەرىز قىلسا بولىدۇ.
4) ئالاقىدار ئۇرۇنلارغا ئەرىز قىلىشتا چۇقۇم ئەرىزنىڭ ئاساسى توغرا بۇلىشى،مەكتەپ قاراپ چىققان ھۈكۈم نەتىجىسى ئەينەن ئىنكاس قىلىنىشى،ئەرىزنىڭ مەزمۇنىغا ئاساسەن ئەرىز قىلىش ئورنىنى توغرا تاللىشى،مەكتەپ ۋە قارشى تەرەپنىڭ ئىناۋىتىنى قالايمىقان تۆكمەسلىكىنى ئاساس قىلىش لازىم.
5) قاراپ چىقىش ھەيئىتى ئەرىزنى قۇبۇل قىلىپ 10كۈن ئىچىدە تەكشۈرۈپ،دەلىلەپ قانۇن ئاساسىنى تۇرغۇزۇپ،قانۇن-تەرتىپ بويىچە مەكتەپنىىڭ تۈرلۈك قائىدە-تۈزۈملىرىگە ئاساسەن بىر تەرەپ قىلىدۇ.
          8.ئەرىزگە مۇناسىۋەتلىك دەلىل-ئىسپاتلار
ئەرىزقىلغۇچىدا چۇقۇم تۆۋەندىكىدەك دەلىل-ئىسپاتلارنىڭ بۇلىشى تەلەپ قىلىندۇ.دەلىل-ئىسپاتلار بولمىسا ئەرىز قۇبۇل قىلىنمايدۇ . دەلىلل-ئىسپاتلارنى بەلگىلەنگەن سۈرۈك ئىچىدە تۇلۇقلاش تەلەپ قىلىنىدۇ.ۋاقتى ئۆتۈپ كەتسە قۇبۇل قىلىنمايدۇ.
1)ئەرىز خېتى (جەريان،سەۋەپ،نەتىجە،تەلىپى،ئۆزى ۋە قارشى تەرەپنىڭ ئاساسى ئەھۋالى)
2)ئەرىز ئاساسى
3)گۇۋاھچى بولغۇچى ياكى مۇناسىۋەتلىك پاكىت-ئاساسلىرى
          9 .ئەرىزنىڭ ئىناۋىتى
1)مەكتەپ ئەرىزنى قۇبۇل قىلغاندىن كېىيىن قاراپ چىقىش ھەيئىتى ئەرىزنىڭ مەخپىيەتلىكىنى قاتتىق ساقلايدۇ.ئەرىزنىڭ مۇناسىۋەتلىك مەزمۇنىنىڭ سىرىتقا چىقىپ كېىتىشىنىڭ ئالدىنى ئالىدۇ.ئەگەر ئەرىز مۇددەتتىن بۇرۇن سىرىتقا ئاشكارلانغانلىقى بايقالسا ئاشكارلىغان كىشى مەكتەپ قائىدە-تۈزۈمى بويىچە بىر تەرەپ قىلىنىدۇ.
2) قاراپ چىقىلغان ئەرىزنىڭ يەكۈنى شۇ مەكتەپ بىر تەرەپ قىلسا بولىدىغان قائىدە-تۈزۈمگە مۇناسىۋەتلىك بولسا مەكتەپ چىقارغان ھۆكۈم كۈچگە ئىگە بولىدۇ.قانۇنغا مۇناسىۋەتلىك بولسا مەكتەپ تەرتىپ بويىچە قانۇن ئۇرۇنلىرىغا يوللايدۇ.مەكتەپ چىقارغان ھۆكۈم چۇقۇم مەكتەپ ئىشچى-خىزمەتچىلەر قۇرۇلتىيىدا ماقۇللىقتىن ئۆتكەن قائىدە-تۈزۈم ئاساسىدا بۇلۇشى كېىرەك.
3)ئەرىزگە قايىل بولمىغۇچى مەكتەپ چىقارغان ھۆكۆمگە قايىل بولمىسا ھۆكۈمنى قولغا ئالغان كۈندىن باشلاپ 15كۇن ئىچىدە مەمۇرى ياكى سوت مەھكىىمىىسىگە ئەرىز قىلسا بولىدۇ.


144 . ئۇقۇغۇچىلارنىڭ ئەرىز – شىكايەت قىلىش تۈزۈمى
     ياش – ئۆسمۈرلەر ۋەتىنمىزنىڭ كەلگۈسى قۇرغۇچىللىرى ، جۇڭگۇچە سۇتسىيالىزىم ئىشلىرنىڭ ئىز – باسارلىرى ، ئۇلارنىڭ قانداق ئۈسۈپ يتىلىشى ، جۇڭخۇا مىللەتلىرىنىڭ بىر پۈتۈن ساپاسىغا ، دۆلەتنىڭ ئىستىقبالى ۋە مىللەتىنىڭ تەقدىرىگە مۇناسۋەتلىك . شۇڭا بارلىق ئۇقۇتقۇچى ، ئىشچى – خىزمەتچىلەر پائال ھەركەتكە كېلىپ ياش ئۆسمۈر – بالىلارنىڭ قانۇنى ، ھۇقۇق – مەنپەتىنى قوغدىشى ۋە ئۇلارنىڭ ئىددىيە – ئەخلاق قۇرلۇشىنى كۈچەيتىش ۋە ياخشلاش ئۈچۈن بىردەك كۈچى چىقىرىشى كىرەك . ئەگەر ئۇقۇتقۇچى ، ئىشچى – خىزمەتچىلەر ياش ئۆسمۈر – بالىلارنىڭ قانۇنى ھۇقۇق – مەنپەتىنى قوغدىماي دەخلى – تەرۈز قىلىسا ياكى غۇرۇرىنى دەپسەندە قىلىپ ھاقارەت كەلتۈرسە ، ئۆزى تۇرۇشلۇق ئۇرۇندىكى مۇناسۋەتلىك مائارىپ تارماقلىرىغا ۋە يەرلىك ھەر دەرىجىلىك خەلق سوت مەھكىمىللىرىگە ئەرز قىلىسا بۇلىدۇ .
1 . ئۇقۇتقۇچى ۋە باشقا خىزمەتچى خادىملار ئۇقۇغۇچىلارنىڭ كىشلىك ئىززىتىگە ھۆرمەت قىلىش لازىم . ئەگەر ئۇقۇتقۇچى ، ئىشچى – خىزمەتچلەر ئۇقۇغۇچىلارنىڭ كشىلىك ئىززىتىگە ھۆرمەت قىلماي ئۇلارغا تەن جازاىسى ، شەكلى ئۆزگەرگەن تەن جازاىسى بەرسە ياكى خىزمەت مەسئۇلىيتىنى ئادا قىلىش جەرياندا ھەر خىل بولمىغۇر قىلىقلار بىلەن ئۆزى تۇرۇشلۇق ئۇرۇندىكى مائارىپ تارماقلىرى ۋە يەرلىك خەلق سوت مەھكىمىللىرىگە ئەرز قىلىسا بۇلىدۇ .
2 . ئۇقۇتقۇچى ، ئىشچى – خىزمەتچى ئۇقۇغۇچىلاردىن قالايمىقان ھەق ۋە ماددى بۇيۇم ئېلىشقا ياكى ئۇلارغا تەسىتقتىن ئۆتكۈزۈلمىگەن ئۇقۇتۇش قۇشۇمچە كىتابى ، يىمەكلىك ۋە باشقا تاۋارلارنى سېتىشقا يول قۇيۇلمايدۇ . مەكتەپىنىڭ قائىدە – ئىنتىزامىغا خىلاپلىق قىلغان ئۇقۇغۇچىلارنى تۈرلۈك شەكىلدىكى ۋاسىتلار بىلەن ھاقارەتلەشكە يول قۇيۇلمايدۇ . ئەگەر شۇنداق ئەھۋاللارنىڭ خالىغان بىرى سادىرى بولغان بولسا مۇناسۋەتلىك ئۇرۇن ۋە تارماقلارغا ئەرىز قىلىسا بۇلىدۇ .
3 . مەكتەپىنىڭ بىخەتەرلىكىنى قوغداش ، ئوتتىن مۇداپىيەلىنىش ، ئۈسكۈنە باشقۇرۇش قاتارلىق بىخەتەرلىك باشقۇرۇش خىزمەتلىرىدە كۈرىنەرلىك يۇچۇق بولسا ياكى باشقۇرۇش قالايمىقان بۇلۇپ يۇشۇرۇن خەتەر ساقلانغان بولسا ۋاقتىدا تەدبىرى قوللانماي ، شۇ تۈپەيلى بىرەر ھادىسە كىلىپ چىققان بولسا ئۆزى تۇرۇشلۇق ئۇرۇندىكى مائارىپ تارماقلىرى ۋە يەرلىك خەلق سوت مەھكىملىرىگە ئەرز قىلىسا بۇلدى .
4 . مەكتەپ ئۇقۇغۇچىلارنى تەلىم – تەربىيە ۋە ئۇقۇتۇش پائاليەتلىرى ياكى باشقا مەكتەپ سىرىتدىكى پائالىيەتلەرگە قاتنىشىشقا تەشكىللەپ ئۇقۇغۇچىلارغا مۇناسىپ بىخەتەرلىك تەربىيسى ئېلىپ بارمىغان بولسا ھەمدە ئالدىن كۈرگىلى بۇلىدىغان دائىرە ئىچىدە زور بىخەتەرلىك تەدبىرى قوللانىمىغان ، شۇ تۈپەيلى بىرەر ھادىسە كېلىپ چىققان بولسا ئۆزى تۇرۇشلۇق ئۇرۇندىكى مائارىپ تارماقلىرى ۋە يەرلىك سوت مەھكىمللىرىگە ئەزىر قىلسا بۇلىدۇ .
5 . مەكتەپ ۋە ئۇقۇتقۇچىلار ئۇقۇغۇچلارنىڭ جىسمانى بىخەتەرلىكىگە ، سالامەتلىكىگە خەۋىپ يەتكۈزىدىغان ئۆي – بىنا ياكى باشقا ئۇقۇتۇش ئەسلىھەلىرىدە پائالىيەت قىلىدۇرۇسا ، ئۇقۇغۇچىلار ئۈچۈن ئۇرۇنلاشتۇرۇلغان يىغىلىش ، مەدىنى كۈڭۈل ئېچىش ، ئىجتىمائى ئەملىيەت قاتارلىق كوللىكىتپ پائالىيەتلەر ئۇلارنىڭ ساغلام ئۈسۈپ يتىلىشىگە پايدىلىق بولمىسا ئۇقۇغۇچىلار ئۆزى تۇرۇشلۇق ئۇرۇندىكى مائارىپ تارماقلىرى ۋە خەلق سوت مەھكىملىرىگە ئەرىز قىلىسا بۇلىدۇ .
6 . مەكتەپ ۋە ئۇقۇتقۇچىلار مۇناسۋەتلىك بەلگىلىملەرگە خىلاپلىق قىلىپ ئۇقۇغۇچىلارنى ئۇقۇغۇچىلارغا ماس كەلمەيدىغان ئەمگەك ، تەنتەربىيە ھەركتى ۋە باشقا پائالىيەتلەر بىلەن شۇغۇللىنشقا تەشكللىگەن ياكى ئۇرۇنلاشتۇرغان بولسا ۋە شۇ تۈپەيلى بىرەر ھادىسە كىلىپ چىققان بولسا ئۆزى تۇرۇشلۇق ئۇرۇندىكى مائارىپ تارماقلىرى ۋە خەلق سوت مەھكىملىرىگە ئەرىز قىلىسا بۇلىدۇ .
7 . ئۇقۇتقۇچىلار ئۇقۇغۇچىلارنىڭ ئالاھىدە تەن قۇرلمىسى بارلىقىنى ياكى ئالاھىدە كېسلى بارلىقىنى ، مەلۇم بىر خىل تەلىم – تەربىيە ، ئۇقۇ – ئۇقۇتۇش پائالىيتىگە قاتنىشىشقا مۇۋاپىق كەلمەيدىغانلىقىنى بىلىپ تۇرۇپ ياكى بىلىشكە تىگشىلىك تۇرۇپ يەنىلا دىققەت ئىتبارىنى قاراتىمىغان بولسا ، شۇ تۈپەيلى بىرەر ھادىسە كېلىپ چىققان بولسا مەكتەپ تەشكىلىگە ۋە مۇناسۋەتلىك ئۇرۇنلارغا ئەرىز قىلىسا بۇلىدۇ .
8 . ئۇقۇغۇچىلار مەكتەپىتىكى مەزگىلىدە تۇيۇقىسز كېسلى قوزغلىپ قالغاندا ياكى زەخمىلەنگەندە مەكتەپ بىلىپ تۇرۇپمۇ ئەملى ئەھۋالىغا ئاساسەن ۋاقتىدا مۇناسىپ تەدبىر قوللانماي يامان ئاقىۋەتىنىڭ ئېغىرلىشىپ كىتشىنى كەلتۈرۈپ چىقارغان بولسا ئۆزى تۇرۇشلۇق ئۇرۇندىكى مائارىپ تارماقلىرى ۋە يەرلىك خەلق سوت مەھكىمللىرىگە ئەرىز قىلىسا بولىدۇ .
9 . مەكتەپ ياتىقى ، مەيدان ، باشقا ئەسلھەلەر، مەكتەپ ئۇقۇغۇچىلارنىڭ ئشىلىتىشكە تاپشۇرۇپ بەرگەن ئۇقۇتۇش قوراللىرى ، تەلىم – تەربىيە ئۇقۇتۇش ئەسلىھەلىرى ، تۇرمۇش ئەسلىھەلىرى ، دۆلەت بەلگلىگەن ئۆلچەمگە ئۇيغۇن بولمسا كۈرنەرلىك خەتەر ئامىللىرى كۈرۈلگەن بولسا ئۆزى تۇرۇشلۇق ئۇرۇندىكى مائارىپ تارماقلىرى ۋە خەلق سوت مەھكىمىللىرىگە ئەرىز قىلىسا بۇلىدۇ .
10 . ئۇقۇغۇچىلارنىڭ سۈرەت ھۇقۇقى ۋە شۆھرەت ھۇقۇقى قوغدىلىدۇ . ئەگەر ئۇقۇغۇچىلارنىڭ ئۆزىنىڭ ياكى ھامىيسىنىڭ رۇخستىنى ئالماي تۇرۇپ پايدا ئېلىش مەخسىتدە ئۇلارنىڭ سۈرىتىنى ئىشلەتسە ئۆزى تۇرۇشلۇق ئۇرۇندىكى مائارىپ تارماقلىرى ۋە خەلق سوت مەھكىملىرىگە ئەرىز قىلىسا بۇلىدۇ .
11 . ھەرقانداق تەشكىلات ۋە شەخسىنىڭ ئۇقۇغۇچىلارنى دىنى پائالىيەتلەرگە قاتنىشىشقا زورلىشىغا ، دىندىن پايدىلىنىپ مەجبۇرى مائارىپىنى يولغا قۇيۇشقا توسقۇنلۇق قىلىشقا يول قۇيۇلمايدۇ . ئەگەر قايسى ئۇرۇن ، قايسى جايدا بولسۇن شۇنداق ئەھۋال كۈرۈلسە دەرھال مەكتەپ تەشكىلىگە ئەرىز قىلىسا بۇلىدۇ .



145 . ئۇقۇتقۇچى ، ئىشچى – خىزمەتچىلەرنى قانۇن ئارقلىق باشقۇرۇش تۈزۈمى
1 . ھەر بىر ئۇقۇتقۇچى ، ئىشچى – خىزمەتچى ئۆز – ئۆزىنى ئاڭلىق تەشكلى تۈزۈم ئارقلىق ئىدارە قىلىش لازىم  .
2 . ئۇقۇتقۇچى ، ئىشچى – خىزمەتچىلەر 8 سائەتلىك خىزمەت تۈزۈمىگە ئاڭلىق رىئايە قىلىشى كىرەك .
3 . 8 سائەتلىك خىزمەت تۈزۈمىگە قاتتىق رىئايە قىلىشتا چىڭ تۇرۇش ، ئىش ئورندا مۇقۇم تۇرۇش كىرەك . ئىش ئورنىدىن خالىغانچە ئايرىلغانلار خىزمەتكە قاتناشمىغانلار قاتارىدا بىر تەرەپ قىلىندۇ .
4 . ئىشچى – خىزمەتچى، ئۇقۇتقۇچىلار ئىش بىلەن سىرىتىقا چىقىشقا توغرا كەلسە چۇقۇم مەكتەپ رەھبەرلىرنىڭ رۇخسىتىنى ئېلىش لازىم . باشقلارغا ھاۋالە قىلىش يۇلى بىلەن رۇخسەت سۇراشقا بولمايدۇ .
5 . پۈتۈن كۈنلۈك رۇخسەت سۇراشقا توغرا كەلگەندە 7 كۈندىن ئېشىپ كەتسە ناھيىلىك مائارىپ تەنتەربيە ئىدارىسدىن رۇخسەت ئېلىش لازىم .
6 . ئاغرىپ قلىپ رۇخسەت سۇراشقا توغرا كەلسە دوختۇرخاننىڭ ئسىپاتىنى ئېلىپ مەكتەپ مۇدىرى رۇخسەت قىلىغاندىن كيىن داۋالىنىشى لازىم . (جىددى كېسەل ۋە ھادىسە تۈپەيلىدىن ياتاقتا يېتپ قالغانلار بۇنىڭ سىرىتدا) ياتاقتا تاتقىننى ۋاقتىدا مەكتەپكە مەلۇم قېلىشى لازىم . ۋاقتىدا مەلۇم قىلىمىسا خىزمەتكە قاتناشمىغان ھېسابلىندۇ .
7 . مەكتەپكە كېچىكىپ كېلىشكە ، بالدۇر كىتىشكە رۇخسەت قىلنمايدۇ . ئەگەر يۇقارقى ئەھۋاللار سادىر بولسا خاتىرلىنىپ خىزمەتكە قاتناشمىغانلار قاتارىدا بىر تەرەپ قىلىندۇ .
8 . ئىشچى – خىزمەتچىلەرنىڭ خىزمەت ۋاقتىدا ھاراق ئىچىشىگە بىردەك رۇخسەت قىلىنمايدۇ . ئەگەر ھاراق ئىچىپ خىزمەت قىلغان بولسا تەنقدى – تەربىيە بىرىلىدۇ . يەنە تۈزەتمىسە يىللىق خىزمەتتە باھالاشتا ئىلغار قىلىپ باھالانمايدۇ .
9 . ئۆز ئارا ئىتتىپاقسىزلىق قىلىشىقا ، جىدەل – ماجرا تۇغدۇرۇشقا رۇخسەت قىلىنمايدۇ . ئەگەر يۇقارىقى ئەھۋاللار يۈز بىرىپ ئۇقۇتقۇچى ، ئۇقۇغۇچلاغا يامان تەسىر بىرىپ قالسا تۈزۈم بۇيىچە قاتتىق بىر تەرەپ قىلىندۇ .
10 . ئۇقۇتقۇچى ، ئىشچى – خىزمەتچىلەرنى تاللاپ ئىشلىتىشتە ياخشىلارنى تاللاپ ئىشقا قۇيۇش ، ئىلغارلارنى تەقدىرلەش ، مۇكاپاتلاش ، ناچارلارنى جازالاش چارىسى يولغا قۇيۇلۇپ ھەر يىلى ، ھەر ماۋسۇمدا نۇمۇر قۇيۇپ باھالاش ئېلىپ بىرىلىدۇ .





146 . كاتىپ خىزمەت تۈزۈمى
  1 . پىرىنسىپقا قاتتىق ئەمەل قىلىپ ھۆكۈمەت تامغىسىنى ياخشى باشقۇرۇش . مۇۋاپىق بولمىغان ئىشلارغا تامغىسىنى باسماسلىق ، ھۈكۈمەت ئىشخانسى تامغا ئىشلتىش قوللانمىسى بولۇش .
  2 . مەكتەپكە ۋاكالتەن تۇنۇشتۇرۇش يازغاندا چۇقۇم مەكتەپ مۇدىرى ، شۈجى ۋە يىزا باشلىقىنىڭ تەستىقى ۋە ماقۇللىقىنى ئېلىش .
  3 . مەكتەپ خىزمەت پىلانى ، خىزمەت خۇلاسىسى ۋە مۇناسۋەتلىك باشقا ماتىرىياللارنى ياخشى يېزىپ كۆپەيتىپ ساقلاش .
  4 . بايرام ۋە خاتىرە كۈنلەردە ئىشك ئالدىغا لۇزىنكا ، شۇئار ئېسىش .
  5 . ھەر خىل يىغىنلارنىڭ لۇزىنكا ، چوڭ خەتلىك شۇئارلىرىنى تەييارلاشقا مەسئۇل بۇلۇش .
  6 . تۈرلۈك جەدىۋەل ، ئۇقۇغۇچىلار ماتىرىيالىغا تامغا بېسىشتا چۇقۇم تەكشۇرۇپ سېلشتۇرۇش ، خاتالىق يۈز بەرمەسلىك .
  7 . دىپلۇم تارقاتقاندا ئۇقۇغۇچلار تىزىملىكى بۇيىچە تامغا بېسىش ۋە ئارخىپلاشتۇرۇش .
  8 . مەكتەپ مەمۇرىيىتى ئۇرۇنلاشتۇرغان تۈرلۈك ۋە ۋەزىپلەرنى ۋاقىتدا ئۇرۇنلاش .

147 . پەيزاۋات ناھىيە مائارىپ سىتمىسى ئىشچى – خىزمەتچىلەرنىڭ
رۇخسەت سۇراش تۈزۈمى
      ناھيىمىز ئۇقۇتقۇچىلار قۇشۇن قۇرلۇشىنى يەنىمۇ بىر قەدەر كۈچەيتىش ، ناھيىمىز مائارىپ سېپىدىكى ئىشچى – خىزمەتچىلەرنى باشقۇرۇشى قېلىپلاشتۇرۇش ، رۇخسەت سۇراش تەرتىپىنى قېلىپلاشتۇرۇش ، ئىشچى – خىزمەتچىلەرنىڭ كېسەللىك ، ئىش رۇخسىتى مەزگىلدىكى مۇناسۋەتلىك تەمىنات مەسىللىرىنى ھەل قىلىش ، مەكتەپ ئۇقۇ – ئۇقۇتۇش تەرتىپىنىڭ نۇرمال ، مۇقىم بۇلىشىنى كاپالەتكە ئىگە قىلىش ئۈچۈن دۆلەتىنىڭ مۇناسۋەتلىك سىياسەت بەلگىلىمللىرى ۋە ناھىيىمىزنىڭ ئەملى ئەھۋالىغا ئاساسەن پەيزىۋات ناھىيە مائارىپ سىتىمىسى ئىشچى – خىزمەتچىلەرنىڭ رۇخسەت سۇراش تۈزۈمى بىكتىلىپ چىقىلىدى .
      بىرىنجى ، رۇخسەت سۇراش
1) ھۈكۈمەت ئىشى :
   مەكتەپ مەمۇرى باشقۇرۇش خادىملىرى ياكى ئۇقۇتقۇچى ، ئىشچى – خىزمەتچىلەر يىغىنغا قاتنىشش ، تەربىيلەشكە قاتنىشىش ، تەكشۇرۇپ تەتقىق قىلىشقا قاتنىشىش توغرا كىلىپ ھۈكۈمەت ئىشى بىلەن سىرتىقا چىققان بولسا ھۈكۈمەت ئىشى رۇخسىتى بۇلىدۇ . ئۇقۇتقۇچى ، ئىشچى – خىزمەتچىلەر ئۇقۇش تارىخىنى ئۆرلىتىش ئۈچۈن ماتىرىيال بىلەن ئۇقۇشقا قاتناشقان بولسا كۈچكە ئىگە بولغان ئىسپات ماتىرىياللار تۇلۇق بولسا ، رۇخسەت سۇراش رەسىمىيتىنى بىجرىگەن بولسا ھۈكۈمەت ئىشى رۇخسىتى بۇلىدۇ . ھۈكۈمەت ئىشى رۇخسىتى مەزگىلدە ئۇقۇتقۇچىلارنىڭ بەلگۈلەنگەن  ئۆلچىمى ئۆزگەرمەيدۇ .
2) ئىش رۇخسىتى :
① ئۇقۇتقۇچىلار ئىش رۇخسىتى سۇرماقچى بولسا ئاۋۋال رۇخسەت سۇراش رەسىمىيىتىنى بىجىرىش ، رۇخسەت سۇرىغان ۋاختى 3 كۈن ئىچىدىكى رۇخسەتىنى مەزكۇر مەكتەپىنىڭ مۇدىرى تەستىقلايدۇ . 3 كۈندىن ئارتۇق رۇخسەتىنى مەكتەپ مۇدىرى قۇشۇلغاندىن كيىن مائارىپ تەنتەربىيە ئىدارىسدىكى مۇناسۋەتلىك رەھبەرلەر تەستىقلايدۇ .
② ئىش رۇخستىنىڭ كۈن سانىنى ھېسابلىغاندا قانۇندا بەلگىلەنگەن ھېيىت – بايرام ، دەم ئېلىش كۈنلىرى رۇخسەت ۋاختىغا قۇشۇپ ھېسابلانمايدۇ .
③ ئىش رۇخسىتى مەزگىلىدە كۈنلۈك ئىش ھەققىنىڭ % 50 تۇتۇپ قېلىندۇ .
④ ئىش رۇخستى تەستىقلانماي تۇرۇپ ئىش ئورنىغا كەلمىسە سەۋەپسىز خىزمەت تاشلىغانلار قاتارىدا بىر تەرەپ قىلىنىدۇ . سەۋەپسىز خىزمەت تاشلىغان كۈنىنىڭ مائاشى بىر ھەسسە ئارتۇق تۇتۇپ قېلىندۇ . شۇ ئايلىق سەۋەپسىز خىزمەت تاشلىغان كۈن سانى 10 كۈندىن ئېشىپ كەتسە بۇ بىر ئايلىق مائاشى تۇتۇپ قېلىندۇ . بىر يىل ئىچىدە سەۋەپسىز خىزمەت تاشلىغان كۈن سانى 20 كۈندىن ئېشىپ كەتسە يىللىق سىناپ تەكشۇرۇشتە باھالانمايدۇ . سەۋەپسىز خىزمەت تاشلىغان كۈن سانى 30 كۈندىن ئېشىپ كەتسە لاياقەتسىز باھالىندۇ ھەمدە ناھيىنىڭ كادىرلار ئىشلىرىنى بىر تەرەپ قىلىش رەھبەرلىك گۇرۇپپسىغا يوللاپ بىرىلىدۇ .
⑤ ئۇدا سەۋەپسىز خىزمەت تاشلىغان ۋاقىتى 15 كۈنگە يەتسە ئۈزلىكىدىن خىزمەت ئورنىدىن ئايرىلغان قاتاردا قارىلىدۇ . ئۇقۇتقۇچىلىق ئىمتىھاندىن ئۆتكەن ئۇقۇتقۇچىلار تەكىلىپ قىلىنمايدۇ . غەيرى ئۇقۇتقۇچىلىق ئىمتىھاندىن تۇلۇقلانغانلارنى بولسا كادىرلار ئىشلىرنى بىر تەرەپ قىلىش رەھبەرلىك گۇرۇپپسىنىڭ بىر تەرەپ قىلىشىغا يوللاپ بىرىلىدۇ .
⑥ رۇخسەت سۇراشتا چۇقۇم مائارىپ تەنتەربىيە سىتىمسى بىر تۇتاش تارقاتقان رۇخسەت سۇراش رەسىمىيىتى سۇنىلىدۇ . يازمىچە رۇخسەت سۇراش رەسىمىيتى تەستىقلاپ بىرىلمەيدۇ .
⑦ مەزكۇرنىڭ كۈنلۈك مائاشى 30 كۈن ھېسابلىنىپ تارقىتلىدۇ .
3) كېسەللىك رۇخسىتى :
① مائارىپ سىتىمسى ئىشچى – خىزمەتچىلەر كېسەل بۇلۇپ قېلىپ نۇرمال خىزمەت قىلالمىسا كېسەللىك رۇخستى بىرىشكە بۇلىدۇ .
② كېسەللىك رۇخسىتى سۇراشتا بەلگىلەنگەن سەھىيە ئاپىراتلىرىنىڭ دوختۇرخاندا يېتىش قەغىزى ، دوختۇرخاندا يېتىش كېسەللىك تارىخى ، دوختۇرخاندا ياتقان مەزگىلدىكى پۇل تۈلىگەن تالۇن ، دوختۇرخاندىن چىققاندىن كيىنكى ئىسپات قاتارلىقلار بۇلىشى لازىم . ئەگەر باشقا جايلار ياكى يۇقىرى دەرىجىلىك داۋالاش ئاپراتلىرىدا دىئاگىنۇز قويدۇرۇش ياكى داۋالاشقا توغرا كەلسە ناھىيە دەرىجىلىك دوختۇرخانلارنىڭ باشقا جايلارغا ياكى يۇقىرى دەرىجىلىك داۋالاش ئاپراتلىردا دىئاگىنۇز قويدۇرۇش ياكى داۋالىتىش تەكلىپى بۇلىشى كىرەك .
③ 3 كۈن ئىچىدىكى (3 كۈننىمۇ ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ) كېسەللىك روخسىتىنى شۇ شەخس يازمىچە ئىلىتماس يېزىپ ، ھەر قايسى ئوتتۇرا – باشلانغۇچ مەكتەپ مۇدىرلىرىغا تەسىتقلىتىدۇ . كەنىت دەرىجىلىك مەكتەپ ئۇقۇتقۇچىللىرنىڭ رۇخسىتىنى شۇ مەكتەپ مۇدىرى ۋە مەركىزى باشلانغۇچ مەكتەپ مۇدىرى تەسىتقلايدۇ . ئۈچ كۈندىن يۇقىرى (3 كۈننى ئۆز ئىچىگە ئالمايدۇ) كېسەللىك رۇخسىتىنى شەخس يازمىچە ئىلتىماس يېزىپ مەكتەپ مۇدىرى تەكشۇرۇپ ئىمزا قويغاندىن كيىن ناھىيلىك مائارىپ تەنتەربىيە ئىدارىسىغا تەسىتىقلىتىپ ، ئارخىپ تۇرغۇزىدۇ .
④ رۇخسەت ئالماي تۇرۇپ ئۆزلكىدىن كېسەللىك دەم ئېلىشى ئالغانلار خىزمەت قالدۇرغانلار قاتارىدا بىر تەرەپ قىلىندۇ . خىزمەت قالدۇرغانلارنىڭ شۇ كۈنلۈك پۈتۈن ئىش ھەققىنىڭ ھەممىسى تۇتۇپ قېلىندۇ . شۇ ئايدىكى خىزمەت قالدۇرغان ۋاقىتى 10 كۈندىن ئېشىپ كەتكەنلەرنىڭ پۈتۈن بىر ئايلىق ئىش ھەقىقى تۇتۇپ قېلىندۇ . بىر يىل ئىچىدىكى خىزمەت قالدۇرغانلار ۋاقىتى 20 كۈندىن ئېىشىپ كەتكەنلەر يىل ئاخىردا سىناپ تەكشۇرۇشكە قاتناشتۇرۇلمايدۇ . 30 كۈنگە يەتكەنلەر يىل ئاخىردا لاياقەتسىز باھالىنىپ ، ناھىيلىك كادىرلار خىزمىتى رەھبەرلىك گۇرۇپپسىنىڭ بىر تەرەپ قىلىشىغا يوللىندۇ .
⑤ رۇخسەت سۇراشتا مائارىپ تەنتەربىيە ئىدارىسى بىر تۇتاش باستۇرغان رۇخسەت سۇراش جەدىۋىلىنى تاپشۇرۇش كىرەك . يازمىچە رۇخسەت سۇراش رەسىمىيتى بىجىرمىگەنلەرگە رۇخسەت بىرىلمەيدۇ . ئالاھىدە ئەھۋالىدا تېلىفۇن ئارقلىق رۇخسەت سۇراشقا بۇلىدۇ . كىيىن رۇخسەت سۇراش رەسىمىيتىنى تۇلۇقلاپ بىجىرىشى كىرەك .
⑥ ئۇزاق مەزگىل دەم ئالىدىغانلار قەرەللىك ھالدا دوختۇرخانا ئىسىپاتىنى تاپشۇرۇشى كىرەك .
⑦ كېسەللىك مەزگىلىدىكى تەمىنات دۆلەت ۋە ئاپتۇنۇم رايۇننىڭ مۇناسۋەتلىك بەلگىلىمىسى بۇيىچە ئىجرا قىلىندۇ .
⑧ ئىش ئۈستىدە يارلىنىش رۇخسىتى ، تۇغۇت رۇخسىتى مەزگىلىدىكى مائاش تۇلۇق تارقىتلىدۇ .
⑨ كېسەللىك رۇخسىتى 6 ئايدىن ئېشىپ كەتكەنلەر يىل ئاخىردا باھالانمايدۇ ھەم شۇ يىل سىتاژ ھېسابلانمايدۇ  .

قانۇندا بەلگىلەنگەن رۇخسەتلەر :
1 . توي رۇخسىتى
① خىزمەت ۋاخىتى 6 ئايغا توشقان ئۇقۇتقۇچىلار توي رۇخسىتى ۋاختىدا مائاشىنى تۇلۇق ئالىدۇ .
② ئۇقۇتقۇچى ، ئىشچى – خىزمەتچىلەر توي قىلىسا 7 كۈن رۇخسەت بىرىلىدۇ . كىچىكىپ توي قىلغانلار (خەنزۇ ئەر تەرەپ 25 ياش ، قىز تەرەپ 23 ياش بولسا ، ئاز سانلىق مىللەت ئەر تەرەپ 23 ياش ، قىز تەرەپ 21 ياشقا توشقان بولسا كىچىكىپ توي قىلغان ھېسابلىندۇ) 15 كۈن توي رۇخستىدىن بەھرىمان بۇلىدۇ .
③ بەلگىلەنگەن توي رۇخسىتى ۋاختىدا ئۇقۇتقۇچىلارنىڭ ئەسلى مائاش ئۆلچىمىگە تەسىر يەتمەيدۇ .
2 . تۇغۇت ، پىلانلىق تۇغۇت رۇخسىتى
① توي قىلغان ئايال ئىشچى – خىزمەتچىلەر تۇغقاندا (كۆرسەتكۈچ ئالغان بولسا) تۇغۇتتىىن بۇرۇن ، تۇغۇتتىن كيىن قوشقاندا جەمىئى 90 كۈن دەم ئالىدۇ . كېچىكىپ توي قىلىپ ، كېچىكىپ پەرزەنىت كۆرگەن ئايال ئىشچى – خىزمەتچىلەرنىڭ بىرنجى تۇغۇتىغا 30 كۈن تۇغۇت رۇخسىتى قۇشۇپ بىرىلىدۇ . كۆپ كىزەكلەرنىڭ ھەر بىرىگە 15 كۈندىن قۇشۇپ بىرىلىدۇ . قېيىن تۇغۇتقا (ئوپراتسىيىنمۇ ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ) دوختۇرخاننىڭ ئىسپاتى بولسا 15 كۈن رۇخسەت قۇشۇپ بىرىلىدۇ .  
ئەر ئىشچى – خىزمەتچىلەر بىرىنجى پەرزەنىتىنى كۆرگەندە ئەر تەرەپ 5 كۈن بېقىش رۇخستىدىن بەھىرىمان بۇلىدۇ .
② سۈنىئى ئۇسۇلدا بالا چۈشۈرگەنلەر ، 4 ئايلىقىتىن (4 ئايىنمۇ ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ) تۈۋەن بولسا 15 كۈندىن 30 كۈنگىچە دەم ئالىدۇ . 4 ئايلىقتىن يۇقىرى بولسا (4 ئايلىقىنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ) دوختۇرخاننىڭ ئىسپاتى بولسا 45 كۈن دەم ئالسا بۇلىدۇ .
③ ھاملىدار ئايال ئىشچى – خىزمەتچىلەر دۆلەتىنىڭ بەلگىلىمىسى بۇيىچە تۇغۇتتىن بۇرۇنقى تەكشۇرتۈش ۋاخىتدىن بەھرىمان بۇلىدۇ . لىكىن ۋاقىتىنى مۇۋاپىق ئۇرۇنلاشتۇرۇى ، خىزمەتكە تەسىر يەتكۈزمەسلىكى كىرەك .
④ ئايال ئىشچى – خىزمەتچىلەر تۇغۇتتىن كيىن بالسى بىر ياشقا توشقىچە ھەر كۈنى بىر سائەت بالا ئىمىتىش ۋاقتىدىن بەھرىمان بۇلىدۇ  .
⑤ تۇغۇت رۇخسىتى ، پىلانلىق تۇغۇت رۇخسىتى ۋاقىتى بەلگىلەنگەن بايرام ، دەم ئېلىش كۈنىنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ .
⑥ بەلگىلەنگەن تۇغۇت رۇخسىتى ، پىلانلىق تۇغۇت رۇخسىتى مەزگىلىدە ئۇقۇتقۇچىنىڭ مائاشى تۇلۇق تارقىتلىدۇ .
⑦ بەلگىلەنگەن بېقىش ، ھەمراھ بۇلۇش مەزگىلىدە ئۇقۇتقۇچىلارنىڭ ئەسلىدىكى تەمىناتى تەسىرگە ئۇچرىمايدۇ .
⑧ بەلگىلەنگەن تۇغۇت رۇخستىدىن ئېشىپ كەتسە ئىش روخسىتى دەپ قارىلىپ ئىش رۇخسىتى ئۆلچىمى بۇيىچە مۇئامىلە قىلىندۇ .
3 . ئۆلۈم – يتىم ، نەزىرە – چىراغ رۇخسىتى
① ئۇقۇتقۇچىلارنىڭ بىۋاستە ئۇرۇق – تۇققانلىرى (ئاتا – ئانىسى ، ئىرى ياكى ئايالى ، پەرزەنىتلىرى) ئۆلۈپ كەتسە 3 كۈن رۇخسەت بىرىلىدۇ . قېيىن ئاتا – قېيىن ئانا ، ھامما ، تاغىللىرى ئۆلۈپ كەتسە بىر كۈن رۇخسەت بىرىلىدۇ . باشقا يىراق جايدىكى ئۇرۇق – تۇققانلىرى ئۆلۈپ كەتسە ئاخىرەتلىكىنى بىر تەرەپ قىلىش رۇخسىتى ۋە يول رۇخسىتى ئەملى ئەھۋالغا ئاساسەن بىرىلىدۇ . بەلگىلەنگەن ۋاقىتتىن ئېشىپ كەتكەن قسىمى ئىش رۇخسىتى بۇيىچە بىر تەرەپ قىلىندۇ .
② نەزىرە – چىراغ رۇخسەت ۋاخىتى قانۇندا بەلگىلەنگەن ھېيىت بايرام ، دەم ئېلىش كۈنلىرىنى ئۆز ئىچىگە ئالمايدۇ .
③ ئۆلۈم – يتىم ، نەزىرە چىراغ مەزگىلىدە ئۇقۇتقۇچىلارنىڭ ئەسلىدە بەلگىلەنگەن تەمىناتى تەسىرگە ئۇچىرىمايدۇ .
4 . ئىش ئۈسىتدە يارىلىنش رۇخسىتى
① ئۇقۇتقۇچىلار ئىش ئۈسىتدە يارلانغان ۋاقىتتا مۇناسۋەتلىك دوختۇرخانا ئىسپاتى بىرىشى ، قانۇنى ھۇقۇقلۇق ئورگانلار بەلگىلەنگەن «ئىش ئۈسىتدە يارلىنىش دوكلات قوللانمىسى» نى تولدۇرۇپ بىرىش كىرەك . دەم ئېلىش كۈن سانى دوختورنىڭ ئىسپاتىغا ئاساسەن بىكىتلىدۇ . داۋالىنۋاتقان ۋە دەم ئېلىۋاتقان مەزگىلدە تۇراقلىق مائاشى تارقتىپ بىرىلىدۇ .
② ئۇقۇتقۇچىلار ئىش ئۈسىتدە يارلىنىپ ، داۋالىنىپ ئەھۋالى تۇراقلاشقاندىن كيىن دۋالانغاندىن كىينىكى نەتىجسىنى كۆرسىتىشى كىرەك . يارلىنىش ياكى مېيىپلىق دەرىجىسىگە ئاساسەن دوختۇرخانا ئسىپات بىرىشى ، مۇناسۋەتلىك قانۇنلۇق ئۇرۇنلار ئىتراپ قىلىش ئەھۋالىغا ئاساسەن ، دۆلەتنىڭ بەلگىلىمسى بۇيىچە بىر تەرەپ قىلىنشى كىرەك .

       ئىككىنجى ، رۇخسەت سۇراش تۈزۈمى
1 . رۇخسەت سۇراش جەرىيانى
① رۇخسەت سۇراش خېتى يېزىلىدۇ .      ② مەكتەپ رەھبەرلىرىنىڭ تەسىتقلىشىغا سۇنلىدۇ.
③ رۇخسەت بىرىش ھۇقۇقى دائىرسى ئىچىدە رۇخسەت سۇراش قەغىزىگە قول قۇيۇپ ئارخىپلاشتۇرۇلىدۇ . 3 كۈندىن يۇقىرى رۇخسەتكە مەكتەپ رەھبەرلىرى تەستىقلىغاندىن كيىن ناھيىلىك مائارىپ ئىدارىسى ئادەم كۈچى بايلىقى مەركىزىنىڭ تەستىقلىشىغا سۇنىلىدۇ .
④ تەستىقلاتقاندىن كيىنكى رۇخسەت سۇراش قەغىزى ناھيىلىك مائارىپ تەنتەربىيە ئىدارىسى ئادەم كۈچى بايلىقى مەركىزدە ئارخىپلاشتۇرلۇپ ساقلىندۇ .
2 . تۇيۇقىسز يۈز بەرگەن ئىش ياكى جىددى كېسەل سەۋەبى بىلەن ئۆزى كىلىپ رۇخسەت سۇراشقا ئامال بولىمىغان ئەھۋال ئاسىتدا تېلىفۇن ياكى باشقا ئالاقلىشىش ئۇسۇلى ئارقلىق شۇ مەكتەپتىكى ئاساسلىق رەھبەرلەرگە خەۋەر قىلىپ قۇيۇش ، مۇناسۋەتلىك ئىشتىن كيىن ئۆز ۋاقتىدا رۇخسەت سۇراش رەسىمىيتىنى تۇلۇقلاپ بىجىرىش كىرەك . بولمىسا خىزمەت تاشلىغانلار قاتارىدا بىر تەرەپ قىلىندۇ .
3 . ئىشچى – خىزمەتچىلەر كېسەل رۇخسىتى ياكى ئىش رۇخسىتى سورىغان ۋاقىتتا ، مەكتەپ ئىلىمى مۇدىرى چۇقۇم مۇناسۋەتلىك كىشنىڭ دەرسىنى ياكى باشقا ۋەزىپىسنى مۇددەتتىن بۇرۇن مۇۋاپىق تەڭشەپ ئۇرۇنلاشتۇرۇشى لازىم .
4 . ئىشچى – خىزمەتچىلەرنىڭ رۇخسەت سۇراش خىزمىتىنى ھەر قايسى مەكتەپلەرنىڭ ئىلىمى بۆلۈمى مەسئۇل بۇلۇپ باشقۇرىدۇ . مەخسۇس خادىمىنى رۇخسەت سۇراش خېتىنى تارقىتىش ، باھالاش ، باشقۇرۇشقا ئۇرۇنلاشتۇرۇپ ، ئايدا بىر قېتىم خۇلاسلاشقا ھەيدەكچىلىك قىلىدۇ . مەكتەپىنىڭ كادىرلار خىزمتىگە مەسئۇل خادىم ھەر ئايىنىڭ 10 – كۈندىن بۇرۇن يازمىچە دوكلاتنى ناھيىلىك مائارىپ تەنتەرىبيە ئىدارىسى ئادەم كۈچى بايلىقى مەركىزىگە تاپشۇرۇشى كىرەك .
5 . خىزمەتچى خادىملار يالغان كېسەل بۇلۇپ يېتىۋالسا ياكى ساختا ئىسپات يازغۇزسا ۋە ياكى كىچىك كېسەلىنى چوڭ قىلىپ كۆرسەتسە ، تەنقىدى – تەربىيە ئېىلىپ بىرىلىدۇ ھەمدە ئىش رۇخسىتى بۇيىچە مۇئاملە قىلىندۇ . تەنقىدى – تەربىيەنى ئاڭلىغاندىن كيىنمۇ يەنىلا تۈزەتمىسە ئىنتىزام جازاسى بىرىلىدۇ .
6 . ئۇقۇتقۇچىلارنىڭ كېسەل ، ئىش رۇخسىتى يوقلىما قىلىنىپ ، يىللىق سناپ تەكشۈرۈشكە كىرگۈزۈلىدۇ .

148 . سىنىپ مۇدىرلىرىنىڭ تەجىربە ئالماشتۇرۇش يىغىن تۈزۈمى

  سىنىپ مۇدىرلىرىغا بولغان يېتەكچىلىك ۋە باشقۇرۇشنى كۈچەيتىپ، سىنىپ مۇدىرلىرىنىڭ خىزمەت ئىقتىدارىنى كۈچەيتىپ، سىنىپ باشقۇرۇش ئۈنۈمىنى ئۆستۈرۈش، سىنىپ باشقۇرۇش تەجىربىسىنى ئالماشتۇرۇپ، يېڭى ئۇسۇللارنى قوبۇل قىلىپ، ئوقۇغۇچىلارغا ھەر جەھەتتىن يېتەكچىلىك قىلىپ، ياخشى سىنىپ كوللىكتىپى قۇرۇپ چىقىش، لاياقەتلىك ئىز باسارلارنى يېتىشتۈرۈپ چىقىش ئۈچۈن، سىنىپ مۇدىرلىرىنىڭ تەجىربە ئالماشتۇرۇش يىغىنىنى ئېچىش ئىنتايىن مۇھىم.
مەكتىپىمىزدە ھەر ھەپتىدە بىر قېتىم ( بىر سائەت) سىنىپ مۇدىرلىرىنىڭ تەجىربە ئالماشتۇرۇش يىغىنى ئېچىشتا قەتئى چىڭ تۇرۇش بىلەن بىرگە،  تۆۋەندىكى مەزمۇنلارنى ئاساس قىلىش كېرەك.
1 . مەكتەپ رەھبەرلىرى سىنىپ مۇدىرلىرىغا بولغان ئىدىيۋى سىياسى تەربىيە ۋە كەسپى ئەخلاق تەربىيسىنى كۈچەيتىش.
2 . سىنىپ مۇدىرلىرىغا قانۇن-تۈزۈم تەربىيسى، دۆلەت ئەھۋالى، ۋەزىيەت ئەھۋالىتەربىيسىنى ئاساس قىلىش.
3 .  ئوقۇغۇچىلارنىڭ سۆز-ھەركىتىدىكى « يەتتىنى قىلماسلىق» توغرىسىدىكى تەربىيەنى ، مىللەتلەر ئىتتىپاقلىقى ۋە ۋەتەننىڭ بىرلىكىنى قوغداش تەربىيسىنى ئاساس قىلىش كېرەك.
4 . يۇقىرى دەرجىلىك ئورۇنلار چۈشۈرگەن تۈرلىك ھۆججەت، ماتىرىياللار ۋە ئورۇنلاشتۇرۇشلارنى جۈملىدىن ئىلغار شەخسلەرنىڭ ئىش-ئىزلىرىنى ۋاقتىدا يەتكۈزۈش.
5 . سىنىپ باشقۇرۇش جەھەتتىكى يېڭى كۆز قاراشلارنى ۋاقتىدا يەتكۈزۈش.
6 . ھەر قايسى سىنىپ مۇدىرلىرى سىنىپ باشقۇرۇش جەھەتتە يولۇققان مەسىلە ۋە قىيىنچىلىقلارنى ئوتتۇرىغا قويۇپ، مەكتەپ رەھبەرلىرى بىلەن ئوقۇتقۇچىلار بىرلىكتە ھەل قىلىش.
  7 . سىنىپ باشقۇرۇش خىزمىتىدە مول تەجىربىلەرگە ئېگە بولغان سىنىپ مۇدىرلىرى سىنىپ باشقۇرۇش جەھەتتىكى تەجىربىلىرىنى سۆزلەپ، كەڭ سىنىپ مۇدىرلىرى بىلەن ئورتاقلىشىش.
8 . ئوقۇتقۇچىلار ئۆزلىرىنىڭ سىنىپ باشقۇرۇش ۋە ئوقۇغۇچىلارنى يېتەكلەش جەھەتتىكى ئىلغار پىكىر ۋە كۆز قاراشلىرىنى ئوتتۇرىغا قويۇش.
9 . مەكتەپ رەھبەرلىرى ۋە پىشقەدەم ئوقۇتقۇچىلار ياش سىنىپ مۇدىرلىرىنىڭ سىنىپ باشقۇرۇش جەھەتتىكى ئۇچرىغان قىيىنچىلىقلىرىنى يېڭىشىگە يارىدەم بېرىش.
10 . ھەر قايسى سىنىپ مۇدىرلىرى ئۆز سىنىپىدىكى ئوقۇغۇچىلارنىڭ ئەخلاق، ئۆگىنىش، ئىنتىزام ۋە داۋام جەھەتتىكى ئاساس ئەھۋالىدىن مەكتەپ رەھبەرلىرىنى خەۋەردار قىلىش.
11 .  مەكتەپ رەھبەرلىرى ھەر قايسى تەشكىلات مەسئۇللىرى ئۆز خىزمەت دائىرسى بويىچە ئالدىنىقى بىر ھەپتىلىك خىزمەتلەردىن خۇلاسە قىلىش، كېيىنكى بىر ھەپتىدە ئىشلەشكە تېگىشلىك خىزمەتلەرنى ئورۇنلاشتۇرۇش.
12 . مەكتەپ مەسئۇللىرى، ھەر قايسى تەشكىلات مەسئۇللىرى ۋە سىنىپ مۇدىرلىرى  سىنىپ مۇدىرلىرىنىڭ تەجىربە ئالاشتۇرۇش يىغىنىغا تولۇق قاتنىشىش، سەۋەپسىز قاتناشمىغانلارنى بىر سائەت دەرس قالدۇرغانلار قاتارىدا بىر تەرەپ قىلىش.




149 . دەرسخانا ئۇقۇتۇشىنى باھالاش ئۆلچىمى
        كۆرسەتكۈچ
ئۆلچەملىك    تۈرى
نۇمۇر

باھالاش
مەزمۇنى        دەرسخانا ئۇقۇتۇشنى باھالاش كونكىرىت مەزمۇنلىرى
دەرس تەييارلىقى
يېڭى دەرسكە باشلاپ كىرىش        
5 نۇمۇر         1) سائەتلىك ئۇقۇتۇش پىلانى تەلەپ بۇيىچە تۈزۈلگەن بۇلۇش ؛ 2) ئۇقۇغۇچىلارنىڭ ئۇقۇش قۇراللىرى تۇلۇق بۇلغان بۇلۇش ؛ 3) تەشىكىللەش ، تەييارلىق سىنقى ، يىتەكلەش باسقۇچى مۇۋاپىق ھەم ئۈنۈملۈك ئۇرۇندالغان بۇلۇش ، يەنى ، ئۇقۇغۇچىلارنىڭ قىزىقىشىنى قوزغاپ ، يېڭى دەرسىنى ئۈگىنشىنىڭ مۇھىملىقىنى ھېس قىلدۇرۇغان بۇلۇش .

ئۇقۇتۇش نىشانى
ۋە ئۇقۇتۇش مەزمۇنى        

26 نۇمۇر         1) ئۇقۇتۇش نىشانى ئېنىق ھەم كونكىرىت بولغان بۇلۇش ، دەرس ئۆلچىمىدە بەلگىلەنگەن ، ئۇقۇغۇچىلارنىڭ ئىگىلەش زۆرۈر بولغان ئاساسى بىلىم ، ئاساسى ماھارەت بىلەن ئاساسى ئۈگىنش ئىقتىدارى ھەمدە ماس ھالدىكى ئىدىيۋى – ئەخلاق تەربىيە مەزمۇنى ئۇرۇندالغان بۇلۇش ؛ 2) مۇھىم نوقتا ، قىيىن نوقتا توغرا بىر تەرەپ قىلىنغان بۇلۇش . يەنى ئۇقۇغۇچىلارنىڭ قۇبۇل قىلىش سەۋىيسى ۋە ئەمەلىيىتىگە ئۇيغۇن بولغان بۇلۇش ؛ 3) ئۇقۇتۇش مەزمۇنىنىڭ ئەمەلىيەتچانلىقىغا ئەھىمىيەت بىرىلىپ ، ئۇقۇغۇچىلارنىڭ قول سېلىپ ئىشلەش ئىقتىدارى بىلەن ئەمەلى مەسىلىلەرنى تەھىلىل قىلىش ۋە ھەل قىلىش ئىقتىدارىنى يىتىلدۇرۇشكە يىتەكلەنگەن بۇلۇش .


ئۇقۇتۇش تاكىتكىسى ۋە ئۇقۇتۇش ئۇسۇلى        


20 نۇمۇر         1) ئۇقۇتۇش بارلىق ئۇقۇغۇچىلارغا يۈزلەنگەن بۇلۇش . ئۇقۇغۇچىلا تەشەببۇسكارلىق بىلەن قاتناشقان ، يېڭىلىق يارىتىشقا ئىلھاملاندۇرۇلغان بۇلۇش ؛ 2) بىلىم نوقتىسى ئېنىق سۆزلەنگەن بۇلۇش ؛ 3) ئۇقۇتقۇچىنىڭ يىتەكچىلىك رولى بىلەن ئۇقۇغۇچىلارنىڭ ئاساسى گەۋدىلىك رولى گەۋدىلەندۇرۈلگەن بۇلۇش . 4) مۇستەقىل ئۆگىنىش ، ھەمكارلىشپ ئۈگىنىش ، ئىزىنشىلىك ئۈگىنش ئالدىنقى شەرىت قىلىنغان بۇلۇش . دەرس قۇرۇلىمىسى مۇۋاپىق ، تەرتىپىلىك ۋە ئۇقۇتۇشنىڭ ھەر قايسى قەدەم – باسقۇچلىرى تەبىئى باغلانغان بۇلۇش . ئۇقۇغۇچىلار گۇمانتارلىققا يىتەكلەنگەن بۇلۇش . 5) ئۇقۇغۇچىلار مەسىلە بايقاپ سۇئال قايالايدىغان بۇلۇشقا يىتەكلەنگەن بۇلۇش . 6) دەرسلىك ماتىرىيالى بىلەن دەرس بايلىقىنى ئېچىشقا ئەھىمىيەت بەرگەن بۇلۇش .
ئۇقۇتقۇچىنىڭ دەرسخانا تىلى        
6 نۇمۇر         1) دەرس ئورتاق ئەدەبى تىل تەلەپپۇزىدا توغرا ، جانلىق ، ئوبرازلىق ۋە ھېسىياتلىق سۆزلەنگەن بۇلۇش ؛ ئىنتۇناتسىيسى دەرس مەزمۇنىغا قاراپ ئۆزگىرىچان بۇلۇش ؛ 2) تىلى گۈزەل ، پىكىر تەرتىپى رەتلىك ، سۆز – جۈملىلىرى راۋان ، لوگىكلىقى كۈچلۈك بولغان بۇلۇش .
ئۇقۇتۇش پوزىتسىيسى ۋە
تەقى - تۇرۇقى        
5 نۇمۇر         1) ئۇقۇتۇش پوزىتسىيسى قىزغىن ، يۈرۈش – تۇرۇش ۋە گەپ – سۆزى مەدەني ھەم ئەدەبلىك بۇلۇش، سۆزى بىلەن ھەركىتى تەبىئى بۇلۇش ، روھى ھالىتى جۇشقۇن ۋە مېھىرىبان بۇلۇش ؛ 2) قىياپىتى ، كىيىنىشى رەتلىك ھەم پاكىز بولغان بۇلۇش . تەقى – تۇرۇقى جايىدا بۇلۇش .
دوسكا باشقۇرۇش سەنئىتى ۋە دوسكا خېتى        
4 نۇمۇر         1) دوسكا لايھىسى پىلانلىق ھەم مۇۋاپىق بولغان ، مۇھىم نوقتىلار دوسكىغا رەتلىك ئېنىق يېزىلغان بۇلۇش ، مەزمۇنىغا ئاساسەن رەڭلىك بور ئىشلتىلگەن بۇلۇش ؛ 2) دوسكا خېتى ئېنىق ، رەتلىك ، توغرا ، چىرايلىق ۋە ئىملا قائىدىسىگە ئۇيغۇن يېزىلغان بۇلۇش ؛ 3) ھەرخىل رەسىم ، گراپا قاتارلىقلار ئۆلچەملىك سىزىلغان بۇلۇشى .

كۆرسەتملىك
قۇرال        
5 نۇمۇر         ھەرخىل كۆرسەتمىلىك قۇراللارنى تاللىشى مۇۋاپىق ، تەجرىبە ۋە ھازىرقى زامان ئۇقۇتۇش تېخنىكسى ۋاسىتلىرى ، يەنى مودېللار ، خەرىتە ، ئاسما رەسىم ، كىچىك دوسكا ، كومپىيوتىر ۋە مۇناسۋەتلىك دەرس دېتالى قاتارلىقلار ئالدىن پۇختا تەييارلانغان ھەم ئۇقۇتۇشتىكى مەشغۇلات توغرا ، ئۈنۈملۈك بولغان بۇلۇش

دەرسخانا
كەيىپىياتى        
6 نۇمۇر         1) ئۇقۇتقۇچى بىلەن ئۇقۇغۇچى ئۆز ئارا ھەمكارلاشقان بۇلۇش ، ئۇقۇغۇچىلارنىڭ ئاساسى گەۋدىلىك ئورنى ، يەنى ئۇقۇغۇچىلار ئۈگىنىشنىڭ خۇجايىنى دىگەن تۈپ پرىنسىپ گەۋدىلەندۇرلگەن بۇلۇش . 2) دەرسخانا جانلىق ، قىزغىن ، دېمۇكراتىك كەيپىياتقا چۆكۈپ ، ئۈگىنىش كۆڭۈللۈك بولغان بۇلۇش .
3) ئۇقۇغۇچىلار دىققىنى ئۈگىنشكە مەركەزلەشتۇرۈلگەن بۇلۇش .
مۇستەھكەملەش مەشىقى        
8 نۇمۇر         1) لايھىلەنگەن مەشىق مەزمۇنى ئۇقۇتۇش نىشانىغا ئۇيغۇن ، شەكلى كۆپ خىل ، قاراتىملىقى كۈچلۈك بۇلۇش ، 2) مەشىق مەزمۇنى ۋە شەكلى بارلىق ئۇقۇغۇچىلارغا يۈزلەنگەن بۇلۇش . 3) تاپشۇرۇق ئىلىمى ھەم مۇۋاپىق ئۇرۇنلاشتۇرۇلغان بۇلۇش .
ئۇقۇتۇش ئالاھىدىلىكى ۋە ئۇقۇتۇش ئۈنۈمى        
15 نۇمۇر        1) ئۇقۇتۇش جەريانى بىلەن ئۇقۇتۇش نەتىجىسى بولغان بۇلۇش . 2) شۇ سائەتلىك ئۇقۇتۇشىنىڭ ۋاقىت تەقسىماتى مۇۋاپىق بولغان بۇلۇش . 3) ئۇقۇتۇش نىشانى ئۇرۇنلانغان ھەم نىشانغا يىتىش دەرىجسى بىر قەدەر يۇقىرى بولغان بۇلۇش . 4) بىلىم بىرىش بىلەن ئىقتىدار يىتىلدۇرۇش گەۋدىلەندۈرۈلگەن بۇلۇش .
5) بارلىق ئۇقۇغۇچىلارغا يۈزلىنىپ ، دەرسخانا كەيپىياتى قىزغىن ، جانلىق ، دېمۇكراتتىك تۈس ئالغان بۇلۇش . 6) ئۇقۇتۇشتا ئۆزگىچە خاسلىق ۋە ئالاھىدىلىك ھەم يېڭىلىق يارتىلغان بۇلۇش .

150 . ئوقۇتقۇچىلارغا قۇيۇلىدىغان دەرس تەييارلىق ئۆلچىمى
1.ئوقۇتقۇچىنىڭ دەرس تاييارلىقىدىكى مەزمۇنلىرى سۆز جۇملىلىرى،ئابزاسلارنىڭ مەزمۇنى راۋان بولۇشى.
2.ئوقۇتۇش مۇدداسى ئىنىق بولۇش،مۇھىم،قىيىن نوقتا گەۋدىلەنگەن بولۇشى.
3.ئوقۇتۇش مەزمۇنىنىڭ ۋاقىت ئورۇنلاشتۇرلىشى مۇۋاپىق بولۇشى،ئوقۇتۇش جەريانىدا تاپشۇرۇق بىرىش ئورۇنلاشتۇرۇلغان بولۇشى.
4." بەش تەييارلىق " بولغان بولۇش.
5.دەرس ئۆتۇش ماھارىتىنى ئىگەللىگەن بولۇشى،مۇھىم قىيىن نوقتىلار گەۋدىلەندۇرۇلگەن بولۇشى،ئوخشاش بولمىغان ئوقۇغۇچىلارغا قارىتا ئوخشاش بولمىغان ئۇسۇللارنى قوللىنشى.
6.چوڭقۇر تەھلىل ئىلىپ بىرىشى مەركىزى ئىدديىنى يۇرۇتۇپ بىرىش ئىخچام ئىنىق بولغان ئەدەبىي تىل ئارقىلىق ئوقۇغۇچىلارغا چۇشەندۇرۇش ئىلىپ بىرىشى كىرەك .
7 . دەرستىن كيىنكى قايتارما ئىنكاس ياخشى خۇلاسلەنگەن بۇلۇش لازىم .
151 . دەرس تەييارلاشقا قۇيۇلىدىغان تەلەپ
  1 . دەرس ماتىرىيالىدىكى خەت، سۆز، جۈملە، تىكىسىت قۇرۇلىمسى ۋە مەزمۇنىنى پىشىشىق ئىگەللەش .
  2 . ئۇقۇتۇش نىشاننى ئايدىڭلاشتۇرۇش ، مۇھىم ، قىيىن نوقتىلارنى گەۋدىلەندۇرۇش .
  3 . ئۇقۇتۇش ۋاقىت ئۇرۇنلاشتۇرۇلىشى ، ئۇقۇتۇش جەريانى ، تاپشۇرۇق ئۇرۇنلاشتۇرۇش قاتارلىقلارنى ياخشى لايھىلەش .
  4 . « بەشىنى تەييارلاش» نى ئەمەلگە ئاشۇرۇش لازىم :
1) ئۇقۇتۇش پروگراممسىنى ئاساس قىلىش . ئۇقۇتۇش پروگراممسىدىكى تەلەپلەر بۇيىچە مەزمۇنىنىڭ چوڭقۇر – تىيىزلىقىنى مۇۋاپىقلاشتۇرۇش .
2) دەرسلىك ماتىرىيالىنى تەييارلاش . دەرسلىكىنىڭ مەزمۇنىغا ئاساسەن مۇھىم نوقتىنى تۇتۇپ ، قىين نوقتىنى گەۋدىلەندۇرۇش .
3) ئۇسۇلىنى تاللاش . دەرس ئۈتۈش ماھارىتى ۋە تېخنكىسىنى ئىگەللەش .
4) ئۇقۇغۇچىنى چۈشۈنۈش . ئوخشاش بولمىغان ئۇقۇغۇچىلارنى ئاساس قىلىپ ، ماتىرىيالغا ئاساسەن ، ئۇقۇغۇچىنىڭ ئەملىيىتىگە ئاساسەن دەرس ئۈتۈش .
5) ئۇقۇتۇش ۋاسىتلىلىرنى تەييارلاش . ئۇقۇتۇش قۇراللىرى بىلەن ئەمەلى مەشغۇلات ئېلىپ بىرىش . سىرلىق ، مۇرەككەپ مەسىلىلەرنى بىۋاستە ھالدا ئۇقۇغۇچىلارغا مەشغۇلات ئېلىپ بىرىپ ، سىرلىق ، مۇرەككەپ مەسىلىلەرنى بىۋاستە ھالدا ئۇقۇغۇچىلارغا بىلدۇرۇش .
  5 . دوسكا لايھىسىنى ياخشى قىلش ، دەرسلىكىنى چوڭقۇر تەھىلىل قىلىپ ، تۇمۇرلارنى راۋانلاشتۇرۇپ ، مۇھىم نوقتىنى تۇتۇپ ، ئاددى يېزىق ۋە شەكىللەر بىلەن بىر سائەت دەرسىنىڭ ئاساسى مەزمۇنىنى دوسكىدا گەۋدىلەندۇرۇپ ئۇقۇغۇچىلارنىڭ چۈشۇنۇش ، ئەستە قالدۇرۋىلىشىغا قۇلايلىق يارىتىپ بىرىش لازىم .
  6 . ئۇقۇتقۇچى چۇقۇم ھەپتە بۇرۇن دەرس تەييارلاش ، ھەر جۈمە كۈنى ئۇقۇتۇش گۇرۇپپا مەسئۇلى تەكشۇرۇپ تەسىتقلىغاندىن كىيىن دەرسخانىغا كىرىش . ئۇقۇتقۇچى كونا دەرس تەييارلىقىنى ئىشلىتىشكە ياكى دەرس تەييارلىقىنى تەستىقللاتماي دەرس ئۈتۈشكە بولمايدۇ .



152 . دەرس ئاڭلاش ، دەرس باھالاشتىكى تەلەپلەر
  1 . يېڭى دەرس ئىسلاھاتىدا باھالاش ئىديسى ، باھالاش نىشانى ، باھالاشنىڭ ئەھمىيىتى ، باھالاش مەزمۇنى ۋە باھالاش ئۇسۇلى جەھەتلەردە يېڭى ئىدىيە ، يېڭى كۆز قاراشلار ئوتتۇرىغا قۇيۇلماقتا . دەرس ئاڭلاش دەرس باھالاشتا ئۇقۇتقۇچىلار دەرس ئاڭلاشتىن بۇرۇن شۇ دەرسىنىڭ دەرس ئۆلچىمى ۋە دەرسلىك ماتىرىيالى بىلەن بىر قەدەر پىششىق تۇنۇشۇپ چىقىپ ، شۇ سائەتلىك دەرسىنىڭ مەزمۇنىنى دەسلەپكى قەدەمدە ئىگىلگەن بۇلۇش . ئۇقۇتقۇچىنىڭ شۇ سائەتلىك ئۇقۇتۇش لايھىسى بىلەن ئۇقۇتۇش پائالىيىتنىڭ بىردەك بولغان – بولمىغانلىقىغا ، دەرس ئۆلچىمىنىڭ تەلىپىگە ئۇيغۇن كەلگەن – كەلمىگەنلىكىگە دىققەت قىلىش .
  2 . ھەرقايسى مەكتەپلەردە مەكتەپ ئۇقۇتۇش تەتىقىقات ئىشخانسىنىڭ يىتەكچىلىكىدە قەرەللىك ياكى قەرەلىسىز ھالدا دەرس ئاڭلاش ۋە دەرس باھالاش گۇرۇپپسى قۇرۇلغان بۇلۇش ، ئاساسى مائارىپ دەرس ئىسلاھاتى تەلپىگە ئاساسەن ، دەرسخانا ئۇقۇتۇشنىڭ يېڭى دەرسىنى باھالاش ئەملىيىتگە ئۇيغۇن بولغان – بولمىغانلىقىنى ئۆز ۋاقىتدا ئىگىلەپ ، دەس ئىسلاھاتىنى ئۈنۈملۈك ھالدا يولغا قۇيۇشقا يىتەكچىلىك قىلىش .
  3 . مەكتەپ مۇدىرىلىرى ، ئىلمى بۆلۈم خادىملىرى ، ئۇقۇتۇش تەتقىقات خادىملىرى ئۇقۇتقۇچىلىرى بىر ئۇقۇش يىلى بەلگىلەنگەن دەرس ئاڭلاش ۋەزىپىسىنى ئۇرۇنلىغان بۇلۇش .
  4 . دەرس ئاڭلاش خاتىرىسىنى ئەستايدىل يازغان بۇلۇش . ئايرىم مەسىللەر ئۈسىتدە نوقتلىق تەھىلىل ۋە باھالاش ئېلىپ بارغان بۇلۇش ؛ ئۇقۇتقۇچىنىڭ ئۇقۇتۇش تەپەككۇر يۇلى ، ئۇقۇتۇش ئۇسۇلىغا ھەم ئۇقۇتۇش ئۈنۈمىگە قارىتا ئونۋىرسال باھالاش ئېلىپ بارغان بۇلۇش . باھالاش ئوبىكىتىپ ، ئادىل ، توغرا بولغان بۇلۇش .
  5 . دەرس ئاڭلاپ بولغاندىن كيىنلا دەرسخانا ئۇقۇتۇشىنى باھالاش ئۆلچىمىنىڭ يېڭى دەرس ئىدىيسى ، ئۇقۇتۇش مەزمۇنى ۋە باھالاش شەرتلىرى ئاساسىدا باھالاش مۇزاكىرسى ئۇيۇشتۇرۇش ياكى دەرس ئۆتكۈچى بىلەن ئۆز ئارا پىكىر ئالماشتۇرۇش كىرەك . ئادەتتە ئاۋۋال دەرس ئۆتكۈچى ئۇقۇتقۇچىنىڭ شۇ سائەتلىك دەرس ھەققىدىكى سۆزلەپ چۈشەندۇرۇش ئىزاھاتىنى ھەم ئۆز – ئۆزىنى باھالاش ھەققىدىكى مۇلاھىزىسىنى ئاڭلاش ، ئاندىن مۇناسۋەتلىك مۇتەخەسىس ۋە كەسپىداشلىرىنىڭ پىكىرىنى ئاڭلاش . چۈنكى ئۇقۇتقۇچىنىڭ ئۆز – ئۆزىنى قەدىرلىشى ، ئۆز – ئۆزىنى باھالىشى بىلەن ئۇقۇتۇشتىن كىينكى قايتا ئويلىنشقا ئەھمىيەت بىرىش ، دەرسخانا ئۇقۇتۇشنى باھالاش ئىسلاھاتىدىكى يېڭى يۈزلنىش . بۇنداق قىلىش ئۇقۇتقۇچىنىڭ ئۇقۇتۇش ئىقتىدارىنى ئۆستۈرۇشتە ئىنتايىن مۇھىم رول ئوينايدۇ . قىسقىسى ئۇقۇتقۇچى يېڭى دەرسخانا ئۇقۇتۇشىنى يولغا قۇيغۇچى ئاساسى گەۋدە ، ئۇقۇغۇچىلارنىڭ ئۈگۈنىشنى ئىلگىرى سۈرگۈچى ۋە ئۇقۇغۇچىلارنى يىتەكلىگۈچى . شۇڭلاشقا باھالاشتا ھەقىقەتىنى ئەمىلىيەتتىن ئىزدەش ، سەمىمى بۇلۇش ، ئادىل ، توغرا بۇلۇش ، شەخسى ھىسىياتنى ئۆلچەم قىلماسلىق ، دەرسىخانا ئۇقۇتۇشىنىڭ مۇكەممەل بۇلۇشىنى قوغلاشماسلىق . ئوتتۇرىغا قۇيۇلغان تەلەپ ۋە پىكىر مەلۇم ئىلىمى قاراش ئاساسىدا بولغان بۇلۇش.
  6 . ھەر ئۇقۇش ماۋسۇمى دەرس ئاڭلاش ، دەرس باھالاش ئەھۋالىدىن قىسقىچە خۇلاسە يازغان بۇلۇش . شۇ پەننىڭ دەرسخانا ئۇقۇتۇشنى ئەتراپلىق يەكۈنلىگەن بۇلۇش ، خۇلاسە ماتىرىيالدا يېڭى دەرس ئۇقۇتۇشىنى باھالاش تەلىپى بۇيىچە دەرسخانا ئۇقۇتۇشىدىكى ئۈلگىلىك تەجىربىلەرنى كىڭەيتىش تەشىشەببۇس قىلىنغان بولۇش، شۇ پەننىڭ دەرسخانا ئوقۇتۇشىدا ساقلانغان مەسسىلىلەر تەھلىل قىلىنغان بولۇش نىشانلىق ھالدا ئوقۇتۇشقا يېتەكچىلىك قىلىش ھەمدە مەخسۇس تېمىلىق ئوقۇتۇش تەتقىقاتنى قانات يايدۇرۇشقا بەلگىلىك ئاساس سالغان بولۇش .   
   
153 . مەدەنىيەتلىك ئۇقۇتقۇچى بۇلۇشىنىڭ شەرىتلىرى
1 . سوتسىيالىسىتك ۋەتەننى قىزغىن سۈيۈش ، جۇڭگۇ كومنىسىتك پارتىيسىنىڭ رەھبەرلىكىنى ھىمايە قىلىش ، سوتسىيالىستىك مەكتەپ باشقۇرۇش يۈنلىشىدە چىڭ تۇرۇپ ، مائارىپ فاڭجىننى ئۇمۇميۈزلۈك ھالدا ئىزچىللاشتۇرۇش ، تەلىم – تەربىيە جەرىياندا پارتىيە ۋە دۆلەتىنىڭ فاڭجىن – سىياسەتلىرى بىلەن بىردەكلىكىنى ساقلاش ، پارتىينىڭ فاڭجىن – سىياسەتلىرىگە خىلاپ سۆز – ھەركەتلەرنى قىلماسلىق .
2 . سىياسى نەزىرىيە ئۈگنىشكە ئەھمىيەت بىرىش ، يولداش دىڭ شىياپىڭنىڭ جۇڭگۇچە سوتسىيالىزىم قۇرۇش نەزىرىيسى ۋە مائارىپ ئىددىيسىنى قېتىقنىپ ئۈگنىپ ، تەشىۋىق قىلىش ، ئەستايىدىل خاتىرە قالدۇرۇش ، نەزىرىيە بىلەن ئەملىيەتىنى بىرلەشتۇرۇپ ، توغرا دۇنىيا قارىشى ، كىشلىك تۇرمۇش قارىشى ۋە قىممەت قارىشىنى تىكلىگەن بۇلۇش .
3 . مائارىپىنى ۋە مەكتەپىنى ، ئۆز كەسپىنى قىزغىن سۈيۈش ، ئۆز مەسئۇلىيىتىنى ياخشى ئادا قىلىش ، تەلىم – تەربىيە ۋەزپىسىنى ئەستايدىل ئۇرۇنلاش ، ئۇقۇتۇش ئارقلىق ئادەم تەربىيلەش ، ئۇقۇغۇچىلاردا ياخشى ئىدىيە ئەخلاق يىتىلدۇرۈشكە ئەھمىيەت بىرىش .
4 . رەھبەرلىكىنىڭ بىر تۇتاش باشقۇرۇشىغا ئاڭلىق بويسۇنۇش ، مەكتەپىنىڭ تۈرلۈك قائىدە – تۈزۈملىرىنى ئىجرا قىلىش ، «مائارىپ قانۇنى» ، «ئۇقۇتقۇچىلار قانۇنى» قاتارلىق قانۇنى – نىزاملارنى ئەستايدىل ئۈگنىپ ۋە ئىجرا قىلىپ ، قانۇن ئېڭىنى كۈچەيتىكەن بۇلۇش ، پىلانلىق تۇغۇت سىياسىتىگە ئەمەل قىلىش .
5 . مەدەنىيەت ئۈگۈنۈشكە ئەھمىيەت بىرىش ، مائارىپ نەزەرىيسى ۋە كەسپى بىلىملەرنى تىرىشىپ ئۈگنىش ، كەسپى ئىقتىدارنى ئۈزلۈكسىز ئۆستۈرگەن بۇلۇش ، ئۇقۇتۇش خىزمتى پۇختا ، مۇكەممەل بۇلۇشقا تىرشقان بۇلۇش ، باتۇرلۇق بىلەن يېڭلىق يارىتشىقا ئىنتىلىش .
6 . ئۇقۇغۇچىلارنى قىزغىن سۈيۈش ، ئۇلارغا كۈڭۈل بۆلۈش ، ئاسراش ، ئۇلارنى كشلىك قەدىر – قىممىتىگە ھۆرمەت قىلىپ ، ئىلىمى – ئادىل مۇئامىلە قىلىش ، تەن جازاسى بەرمەسلىك ، ئۇلارنىڭ غۇرۇرىغا تىگىدىغان سۆزلەر بىلەن ئەيىپلىمەسلىك ، ئۇقۇغۇچىلارغا قاتتىق تەلەپ قۇيۇش ، سەۋرىچانلىق بىلەن تەربىيە بىرىش ، مەسخرە قىلىماسلىق .
7 . بايرىقى رۇشەن ھالدا مىللى بۆلگۈنچىلەرگە قارىشى تۇرۇش ، قانۇنىسز دىنى پائالىيەتلەرنى چەكلەش ، مىللەتلەر ئىتتىپاقلىقنى قوغداش ، ئۆز – ئارا ئىتتىپاقلىققا ئەھمىيەت بىرىش ، كەمتەر ، ئىھتىياتچان بۇلۇش ، ئۆز – ئارا ھۆرمەت قىلىش ، ئىززەتلەش ، ئۆز – ئارا ئۈگنىش ، ياردەملىشىش ، ئۆزىنىڭ ۋە باشقا ئۇقۇتقۇچىلارنىڭ ئۇقۇغۇچىلار ئالدىدىكى ئابرويىنى قوغداش ، ئۆز – ئارا ئالاقىدە ئىلىمى بۇلۇش ، قۇپال سۆزلەرنى ئشلەتمەسلىك ، غەيۋەت – شىكايەت قىلماسلىق ، ئەپقاچىتى گەپلەرنى تارقاتماسلىق .
8 . كوللىكىتىپقا كۈڭۈل بۆلۈش ، مەكتەپىنىڭ مۈلۈكىنى ئاسراش ، مەكتەپىنىڭ شان – شەرىپىنى قوغداش ، مەدەنىيەتلىك مەكتەپ ئسىتلىنى ئورتاق يارىتىش .
9 . كەسپى ئەخلاق ئۆلچىمىنى قاتتىق ئىجرا قىلىش ، ئىجتىمائى ئەخلاققا رىئايە قىلىش ، يىغىن ، ئۈگنىش ، خىزمەت ئىنتىزامىغا ئاڭلىق رىئاىيە قلىپ ئەملىيتىدە ئىجرا قىلىش ، ئاممىۋى سورۇنلاردا تاماكۇ چەكمەسلىك (مەكتەپ مەيداندا، ئۇقۇغۇچىلار بار ئۇرۇندا، يىغىن، ئۈگنىش مەيداندا) ، خالىغان جايغا تۈكۈرمەسلىك ، مىۋە شۈپۈكلىرى ، قەغەز پارچىللىرنى خالغان جايغا تاشلىماسلىق .
10 . باشقلارغا ئۈلگە بۇلۇش ، كىيىمى رەتلىك ، يارىشملىق بۇلۇش ، يۈرۈش – تۈرۇشى سالاپەتلىك بۇلۇش ، سۆزلىرى ئۆلچەملىك بۇلۇش ، مۇھىت تازىلىقى ۋە شەخسى تازلىققا ئەھمىيەت بىرىش ، چاچ – ساقاللىرىنى ئۆستۈرۋەتمەسلىك ، قېنىق گىرىم قىلىماسلىق ، زىننەت بۇيۇملىرنى لايىقىدا تاقاش ، مۇۋاپىق بولمىغان پاسۇندىكى كىيىملەرنى كيىپ دەرسخانىغا كىرمەسلىك .

154 . مەدەنىيەتلىك ئۇقۇغۇچى بۇلۇشىنىڭ شەرىتلىرى
1 . ۋەتەنىنى قىزغىن سۈيۈش ، خەلقىنى قىزغىن سۈيۈش ، جۇڭگۇ كومنىسىتىك پارتىيىسىنى ھىمايە قىلىش ، دۆلەت بايرىقى، دۆلەت گىرىبى ، دۆلەت شىئىرىغا ھۆرمەت قىلىش ، يۈكسەك ھېسيات بىلەن بايراق چىقىرىش مۇراسىمىغا قاتنىشىش ، سىياسى ئېقىم مەسلىلىرى ۋە دۆلەتىنىڭ چوڭ ئىشلىرىغا كۈڭۈل بۆلۈش .
2 . مىللى بۆلگۈنچلىك ۋە قانۇنسىز دىنى پائالىيەتلەرگە قەتىئى قارىشى تۇرۇش ، دىنغا ئىشەنمەسلىك ، خۇراپاتلىققا ئىشەنمەسلىك ، مىللەتلەر ئىتتىپاقلقىغا ئەھمىيەت بىرىش ، دوسلۇق پائالىيتىنى قانات يايدۇرۇش .
3 . ئۈگنىش مەخسدى ئېنىق ، ئەستايدىل دەرس ئاڭلايدىغان ، ئاكتىپ تەپەككۇر قىلىپ ، دادىل پىكىر قاتناشتۇرىدىغان ، بىرىلىپ ئۈگنىدىغان ، تاپشۇرۇقلارنى ئۆز ۋاقتىدا ئىشلەيدىغان ، ئىمتىھاندا كۈچۈرمەيدىغان بۇلۇش ، ئالدىن مۇزاكىرە قلىش ، ياخشى ئۈگنىش ئادىتىنى يىتىلدۇرۇش .
4 . بەدەن چېنىقتۇرۇشتا چىڭ تۇرۇش ، تەنتەربىيە دەرسىگە ئاكىتىپ قاتنىشىش ، رادىئو گىمناستىكىسى ۋە كۆز ئاسراش گىمناسىتكىسىنى ياخشى ئويناش ، كىتاپ كۈرۈش ۋە خەت يېزىش ، ئولتۇرۇش ھالىتى توغرا بۇلۇش ، پايدىلىق مەدىنى كۈڭۈل ئېچىش پائالىيەتلىرىگە ئاكىتىپ قاتنىشىش .
5 . دۆلەتىنى قانۇن نىزاملىرىغا رىئاىيە قىلىش ، قانۇنسىز ئىشلارنى قىلماسلىق ، «ئۇقۇغۇچىلار قائىدىسى»، «ھەركەت ئۆلچىمى» گە ئاڭلىق رىئايە قىلىش ، مەكتەپىنىڭ تۈرلۈك تۈزۈملىرىگە بويسۇنۇش ، مەكتەپكە ۋاقتىدا كىلىش ، كېچىمەسلىك ، بالدۇر قايتىماسلىق ، دەرس قالدۇرماسلىق ، مەكتەپ ئىچىدە خالىغانچە ۋېلسىپت منىپ يۈرمەسلىك ، باشقلار بىلەن جىدەللەشمەسلىك ، ئاممىۋى تەرتىپ ۋە ئىجتىمائى ئەخلاققا رىئايە قىلىش ، قاتناش قائىدىسىگە رىئايە قىلىش ، سەت گەپلەر بىلەن تىللاشماسلىق ، تاماكۇ چەكمەسلىك ، قىمار ئوينىماسلىق .
6 . تۈرۈش – تۇرۇشتا مەدەنىيەتلىك بۇلۇش ، ئەدەبلىك بۇلۇش ، ئەدەبلىك سۆزلەش ، ئەدەبلىك مۇئامىلە قىلىش ، ئۆز – ئارا ئالاقىدە مەدەنىيەتلىك سۆزلەرنى ئىشلىتىش ، مەدەنىيەتىسىز ھەركەت – ھالەتلەرنى قەتىئى ئۆزگەرتىش ، ساۋاقداشلار بىلەن ئىناق ئۈتۈش ، ئۇستازلارنى ھۆرمەتلەش .
7 . مۇھىت تازلىقىغا ئەھمىيەت بىرىش ، سىنىپ ، مەيدان تازلىقىنى ياخشى ئىشلەش ، شەخسى تازلىققا ئەھمىيەت بىرىش ، چاچلىرىنى ئۆستۈرۋەتمەسلىك ، تىرناقلىرىنى ئېلىپ يۈرۈش ، كىيىم – كىچەكلىرى رەتلىك ، پاكىز ، يارشىملىق بۇلۇش ، ھەركىتى مەدەنىيەتلىك بۇلۇش ، خالىغان يەرگە تۈكۈرمەسلىك ، قەغەز پارچىللىرى ۋە مىۋە شۈپۈكلىرىنى تاشلىماسلىق .
8 . كوللىكىتپقا كۈيۈنۈش ، كوللىكىتىپىنىڭ شان – شەرەپىنى قەدىرلەش ، ئۇمۇمىنىڭ مال – مۈلۈكىنى ، تازلىق ئەسلىھەلىرىنى گۈل – گىياھ ، ئورمانلارنى ئاسراش ، ئۆزىنىڭ ۋە باشقلارنىڭ ئۈگنىش بۇيۇملىرىنى قەدىرلەش ، مەكتەپ بىنا تاملىرى ۋە سىنىپ تاملىرىنى ئاسراش ، قالايمىقان جىجىپ سىزماسلىق ، توپ تەپمەسلىك .
9 . تۇرمۇشتا ئىقتىساتچىل بۇلۇش ، قالايمىقان پۇل خەجلىمەسلىك ، زىننەت بۇيۇملىرىنى تاقىماسلىق ، ھەشەمەتچىلىك قىلىماسلىق ، ئاتا – ئانىسغا كۈيۈنۈش ، ئۇلارنىڭ ئائىلە ئىشلىرىغا ياردەم قىلىش ، ئۆزىنىڭ چامى يتىدىغان ئىشلارنى ئۆزى قىلىش .
10 . سەمىمى بۇلۇش ، يالغان گەپ قىلىماسلىق ، خاتالىقىنى تۇنۇپ ئۆزگەرتىش ، باشقلارغا ۋەدە قىلىغان ئىشىنى تىرشىپ ئەمەلگە ئاشۇرۇش ، باشقلارنى نەرسىسىنى خالىغانچە ئالماسلىق ، ئارىيەت ئالغان نەرسىلەرنى ۋاقتىدا قايتۇرۇش ، تېپىۋالغان نەرسىلەرنى ئىگىسىگە ياكى تەشكلىگە تاپشۇرۇپ بىرىش .

155 . ئۈچتە ياخشى ئۇقۇغۇچىلارنىڭ شەرىتلىرى
1 . ئىدىيە – ئەخلاق جەھەتتىن ياخشى بۇلىشى كىرەك .
ۋەتەنىنى ، خەلقىنى ، ئىلىم – پەنىنى ، سوتسىيالىزىمىنى سۆيۈدىغان كوللىكىتىپ ئۈچۈن خىزمەت قىلىدىغان بۇلۇش ، ئۇقۇتقۇچىلارنى ھۆرمەتلەش ، ساۋاقداشلار ئارا ئىتتىپاق بۇلۇش ، ئىجتىمائى ، ئاممىۋى ئەخلاققا رىئايە قىلىش ، << ئوتتۇرا باشلانغۇچ مەكتەپ قائىدىسى >> ۋە << ئوتتۇرا باشلانغۇچ مەكەپ ئۇقۇغۇچىلارنىڭ كۈندىلىك ھەركەت ئۆلچىمى >> نى ئەمىلىيلەشتۇرۇش ، ئۇقۇغۇچىلارنىڭ ئارسىدا نەمۇنىلىك رولىنى جارى قىلدۇرۇش .
2 . ئۈگىنىشى ياخشى بۇلۇش .
  تۆت ئاساسى پىرىنسىپىنى ئۈگنىش جەھەتتە نىشانىنى ئايدىڭلاشتۇرۇش كىرەك ، ئۈگىنىش پوزىتىسىيسى توغرا بۇلىشى ، ھەرقايسى پەنلەرنىڭ ئاساسى بىلىملىرنى پۇختا ئىگىلەش ، ئۈگنىش نەتىجسى ئەلا بۇلىشى كىرەك .
3 . سالامەتلكى ياخشى بۇلۇش
داۋاملىق بەدەن چېنىقتۇرۇشى ، پايدىلىق ئىجتىمائى پائالىيەتلەرگە قاتىنىشش ، ياخشى تازلىق ئادىتىنى يىتلدۇرۇش ، بەدەن سالامەتلىكىگە ئەھمىيەت بىرىش ، تەنتەربىيە نەتىجىسى ئەلا بۇلۇشى كىرەك .

156 . مەدەنىيەتلىك ئۇقۇتۇش گۇرۇپپسى بۇلۇش شەرىتلىرى
1 . ئۇقۇتۇش گۇرۇپپىلىرى تۈرلۈك خىزمەتلەرنى پىلان تۈزۈپ ئەملىلەشتۈرگەن ۋە يولغا قويىغان بۇلۇش .
2 . گۇرۇپپا ئەزالىرىنى سىياسى ، نەزىرىيە ئۈگنىشكە تەشكىللىگەن ، ئۈگەنگەن ماترىياللاردىن خاتىرە قالدۇرۇش ، ئۈگىنىش مەزمۇنلىرىنى پۇختا ئۆزلەشتۇرگەن ، ئارلاپ تەكشۇرۈشتە لاياقەتلىك بۇلۇش نسىبتى % 95 تىن يۇقىرى بۇلۇش .
3 . ئۇقۇتۇش پروگىراممسى بۇيىچە ئۆلچەملىك دەرس تەييارلاش ، پىلان تۈزگەن بۇلۇش ، پىلان ئۇقۇتۇش ئارقلىق ئادەم تەربىيلەش پرىنسىپىنى ئەملىلەشتۈرگەن بۇلۇش ، قەرەللىك ھالدا ئۇقۇتۇش سۈپىتىنى تەھىلىل قىلىپ مەسلىلەرنى بايقاپ ، ياخشلىغان بۇلۇش ، مەكتەپ كۆرسەتكەن كۆرسەتكۈچ تەلىپىنى ئۇرۇندىغان بۇلۇش .
4 . مۇۋاپىق ھالدا ئۇقۇتۇش تەتقىقات پائاليىتنى قانات يايدۇرغان ، كەسپى ئۈگنىشلەرنى قاراتمىلىقى بولغان ھالدا تەشكىللەپ ، تەتىقىق قىلىپ ، ئۇقۇتۇش تەجرىبسىنى يەكۈنلىگەن ۋە كېڭەيتىكەن بۇلۇش .
5 . گۇرۇپپا ئەزالىرى ئىچىدە ئىلغارلاردىن ئۈگنىش پائالىيتىنى قانات يايدۇرۇپ ، خالىس تۆھپە قۇشۇش روھىنى ئەۋج ئالدۇرغان بۇلۇش ، ئۆز – ئارا ئۈگنىش ، ئۆز – ئارا ھەمكارلىششتىن ئىبارەت قىزغىن خىزمەت مۇھىتىنى ياراتقان بۇلۇش .
6 . ئۇقۇتۇش گۇرۇپپسىنىڭ تۈرلۈك قائىدە - تۈزۈملىرى تۇرغۇزۇلۇپ ئەملىلەشتۇرلىگەن ، ئۇقۇتقۇچىلارنىڭ تەشكىلى تۈزۈم كۆز قارىشىنى ئۆستۈرگەن بۇلۇش ، خىزمەتكە ۋاقىتدا كىلىش ، بالدۇر قايتماسلىق ، خىزمەت ۋاختىدا ئىختىيارى مېڭىپ يۈرمەسلىك ، ئۇقۇتۇشقا مۇناسۋەتىسز ئىشلارنى قىلىماسلىق ، گەپ قىلىماسلىق .
7 . مىللەتلەر ئىتتىپاقلىقىغا ئەھمىيەت بىرىپ ، دوسىت مەكتەپ ئۇقۇتۇش گۇرۇپپسى بۇلۇش پائالىيتىنى قانات يايدۇرۇغاندىن باشقا ئۆز – ئارا ئىتتىپاقلىققا ئەھمىيەت بەرگەن ، ئۆز ئارا مۇئامىلدە ئىلىمى ، سەمىمى بۇلۇش ، غەيۋەت – شىكايەت قىلىماسلىق ، خىزمەت تەقسىماتىغا ئاڭلىق بويسۇنغان بۇلۇش .
8 . كۆپ خىل ، كۆپ قاتلاملىق دەرستىن سىرىتقى پائالىيەتلەرنى كەڭ قانات يايدۇرۇپ ، زىھىن سىناش ، نۇتۇق سۆزلەش پائالىيتىنى تەشكىللىگەن ، تۈرلۈك ئىجتىمائى پائالىيەتلەرگە گۇرۇپپا ئەزالىرى تۇلۇق قاتناشتۇرۇشقا كاپالەتلىك قىلىغان بۇلۇش .
9 . ئۇقۇتقۇچىلارنى تەربىيلەشكە ئەھمىيەت بىرىپ ، ئۇقۇتقۇچىلار كەسپى ئەخلاق ئۆلچىمىنى پۇختا ئۆزلەشتۇرۇپ ئەملىلەشتۇرگەن ، ئىجتىمائى ئەخلاقىنى تەشەببۇس قىلىپ ، ئاممىۋى سورۇنلارنى ۋە يىغىن ئىنتىزامىنى ساقلاشقا كاپالەتلىك قىلغان بۇلۇش ، ۋاقتىدا قاتناشقان بۇلۇش .
10 . مەدەنىيەتلىك ئۇقۇتۇش گۇرۇپپىسى بۇلۇش پائالىيتىنى قانات يايدۇرغان بۇلۇش ، ئىشخانا پاكىز ، رەتلىك ، ئۇقۇتۇش ئۈسكۈنلىرى رەتلىك قۇيۇلغان ، ھەر بىر كىشىنىڭ كيىم – كىچىكى پاكىز ، رەتلىك بۇلۇشى ، جوزا – ئۇرۇندۇقلار رەتلىك تىزىلغان بۇلۇش ، شىرە ئۈستىگە تاپشۇرۇق دەپتەرلەرنى دۆۋلەت قويماسلىق ، ئىشخانا كۆركەم ، ئازادە بۇلۇش .


157 . مەدەنىيەتلىك سىنىپنىڭ ئۆلىچىمى
1 . سىنىپ كادىرلىرى ئىتتىپاق بۇلۇپ ھەمكارلىشىپ ، باشلامىچى بۇلۇپ ، خىزمەتلەردە ئاكتىىپ ۋە مەسئۇلىيەتچان بۇلۇش .
2 . دەرسخانا ئىچى – سىرىتىدىكى ئىنتىزامى ياخشى ، ۋەقە كۈرۈلىمىگەن بۇلۇش
3 . مەكتەپ ئىچى – سىرىتدا قانۇن – ئىنتىزامغا خىلاپ زور ۋەقە كۈرۈلمىگەن بۇلۇش .
4 . ئۈگۈنۈش پوزىتسىيسى ئاكتىپ ، ئۈگۈنۈش ئىستلى ياخشى بۇلۇش .
5 . ئۇقۇتقۇچىلارغا ھۆرمەت قىلىش ، مەدەنىيەتلىك ۋە ئەدەپلىك بۇلۇش .
6 . مەكتەپ تەشىكىللىگەن تۈرلۈك پائالىيەتلەرگە ئاكىتپ قاتىنىشپ ، مەكتەپىتىن ئۇرۇنلاشتۇرۇغان خىزمەتلەرنى ئۇرۇنلاش .
7 . ئۇمۇمىنىڭ مۈلىكىنى ۋە يېشىللىقىنى ئاسراش .
8 . سىنپلار پاكىز ، رەتلىك بۇلۇپ ، تازلىق خىزمىتىنى ياخشى ئىشلەش .
160 . مەكتەپ ئىشلىرنى ئاشكارلاش تەكشۇرۇپ باھالاش ئۆلچىمى
1 . تەشىكىلى ئاپرات قۇرلۇشى 10 نۇمۇر
  مەكتەپ ئشلىرىنى ئاشكارلاش رەھبەرلىك گۇرۇپپسى ، ئىشخانىسى ، نازارەت گۇرۇپپىسى .
(1)پارتكوم پارتىيىنىڭ سىياسى قانۇن ئىشلىرىنى بىللە باشقۇرۇش ، مەكتەپ ئشلىرنى ئاشكارلاش خىزمىتىگە ئەھمىيەت بىرىش ھەمدە ئۇنى كۈندىلىك خىزمەت تەرتىۋىگە كىرگۈزۈش .
(2) سىياسى قۇرلۇشىنى مەكتەپ ئىشلرىنى ئاشكارلاش بىلەن بىرلەشتۇرۇش تۈزۈمى ئىش تەخسىماتى ئېىنىق فونكىسيىسى زىچ ماسلاشقان ، خىزمەتىنىڭ ئەملىلىشىشى .
(3) ئاپرات تۇلۇق قۇرۇلغان ، خادىملار ئەملىلەشكەن ، ۋەزىپە ئېنىق ، تەشكىلى خادىملار قائىدە – تۈزۈمگە ماسلاشقان .
(4) خىزمەت تۈزۈلىمىسى ئېنىق ، ئاپراتلارنىڭ ئايلىنىشى جانلىق ، خىزمەتلەرنىڭ قانات يايدۇرلىشى نۇرمال بۇلۇش .
(5) ئۇقۇتقۇچى ، ئىشچى – خىزمەتچىلەر ۋەكىللەر قۇرۇلىتىيى مەكتەپ ئشلىرنى ئاشكارلاش خىزمىتنى ئىلىگىرى سۈرگەن بۇلۇش .

    2 . مەكتەپ تۈزۈم قۇرلۇشى 20 نۇمۇر
  1)  مەكتەپ ئشلىرىنى ئاشكارلاش ۋە سىياسى بىلەن مەكتەپ ئىشلىرىنى ئاشكارلاش قۇرلۇشىنى بىللە ئېلىپ بىرىش تۈزۈم قۇرلۇشى تۈزۈمى 5 نۇمۇر .
(6) مەكتەپ ئشلىرىنى ئاشكارلاش ۋە سىياسى بىلەن مەكتەپ ئىشلىرنى ئاشكارلاش قۇرلۇشىنى بىللە ئېلىپ بىرىش قۇرلۇشى ئۇقۇتقۇچى ۋەكىللەر مۇزاكىرسىدىن ئۈتۈپ قارار چىقرىش ھەم ئۇقتۇرۇلغان بۇلۇش .
(7) ئۇقۇغۇچىلار ، ئائىلە باشلىقى ۋە ئۇقۇتقۇچى ، ئىشىچى – خىزمەتچىلەر پىكىرنى ئاڭلاش ، يىغىش تۈزۈمى ، پىكىرنى ئىنكاس قىلىش يۇلى راۋان بۇلۇش .
(8) «مەكتەپ ئىشلىرنى ئاشكارلاش ئىجرا قوللانىمسى» ۋە ئەملىلىشىش ئەھۋالى .
(9) مەكتەپ ئىشلىرى مەزمۇنىنى قەرەللىك ئاشكارلاش تۈزۈمى ، مەزمۇنى مەكتەپ ئەملىيىتى بىلەن بىرلەشكەن ، خىزمەتلەر ئەملىلەشكەن بۇلۇش .
2) ئىنكاس قىلش ، ئۆزگەرتىش تۈزۈمى 5 نۇمۇر
(10) نازارەت قىلىش گۇرۇپپسى ، نازارەت قىلىش تۈزۈمىنى تەكشۇرۇش ، نازارەت قىلىش گۇرۇپپسى ئاممىنىڭ ئاشكارلىندىغان ئىشلارغا قارىتا پىكىر- تەكلىپلىرنى ئەستايدىل قۇبۇل قىلىش ، ۋاختىدا رەھبەرلىككە ئىنكاس قىلىش .
(11) نازارەت گۇرۇپپسى ۋە ئاممىنىڭ پىكىرىگە ئاساسەن تۈزۈمىنى ۋاختىدا ئۆزگەرتىش ، ئۆزگەرتىش مەزمۇنى ئېنىق ، تەدبىرى كۈچلۈك ، ئۈنۈمى كۈرنەرلىك بۇلۇش .
(12) نازارەت گۇرۇپپسى ئۆزگەرتىش ئەھۋالىنى ئاممىغا ۋاختىدا ئىنكاس قىلىش .
3) خىزمەت دوكلات تۈزۈمى 5 نۇمۇر
(13) ھەر يىلى يېزىق شەكلىدە يۇقىرى دەرىجىلىك مەكتەپ ئىشلىرىنى ئاشكارلاش رەھبەرلىك گۇرۇپپسىغا مەكتەپ ئىشلىرنى ئاشكارلاش خىزمىتىدىن دوكلات بىرىش .
(14) ھەر ئۇقۇش يىلى ئۇقۇتقۇچى ۋەكىللەر يىغىنى ، ئائىلە باشلىقلىرى يىغىنى چاقىرىپ مەكتەپ ئىشلىرنى ئاشكارلاش ياكى قۇرلۇش ئەھۋالى تۈزۈمىنى دوكلات قىلىش .
(15) ھەر يىلى ئەڭ كىمدە ئۇقۇتقۇچى ۋەكىللەر يىغىنغا مالىيە ئوبۇرۇت ئەھۋالىنى دوكلات قىلىش ھەم مەسلھەتىنى ئېلىش .
4) ئارخىپ باشقۇرۇش تۈزۈمى 5 نۇمۇر
(16) مەكتەپ ئشىلرىنى ئاشكارلاش مەخسۇس ئارخىپ بۇلۇش ، ئارخىپتا ئاشكارلاشنىڭ كونكىرىت مەزمۇنى ، ۋاخىتى ، مەسئۇل خادىم ، ئاممىنىڭ پىكىرى ، رەھبەرلىكىنىڭ ئىنكاسى ، ۋاختىدا بىر تەرەپ قىلىش نەتىجىسى .
(17) بارلىق ئاشكارلانغان ئىشلارنى ئەمىلى خاتىرە ماتىرىيالىنى تۇلۇق تۈرلەرگە ئايرىش ، نۇمۇر قۇيۇش ، ئارخىپلاشتۇرۇش .
(18) ئاشكارلاش تۈزۈمى ۋە قوللانمىدىكى تۈرلەرنىڭ تۇلۇقلىمىسغا نىسبەتەن تەپسلى خاتىرە قالدۇرۇش .

      3 . مەخسۇس ئاشكارلاش تۈزۈم قۇرلۇشى 40 نۇمۇر
1) مەكتەپ مالىيە ئشلىرنى ئاشكارلاش تۈزۈمى 5 نۇمۇر
(19) يۇقىرىدىن چۈشۈرۈلگەن پۇل ، ئىجتىمائى ئىئانە ، ئىجارە ۋە باشقا ئاشكارلاشقا تىگىشلىك كىرىمىنى ئاشكارلاش .
(20) ئاساسى چىقىم ئەھۋلىنى ئاشكارلاش (مەكتەپ ئىختىسادى ، مەكتەپ كارخانسى كىرىم تەخىسىملەش تۈزۈمى ۋە ئىجرا قىلىش ئۇسۇلى قاتارلىقلارنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ) .
(21) ئاساسى قۇرلۇش خام چوتى ، خېرىدار چاقىرىش قاتارلىق ئەھۋاللارنى ئاشكارلاش .
2) ھەقلىق تۈرلەرنى ئاشكارلاش تۈزۈمى 5 نۇمۇر
(22) ھەق ئېلىش سىياسىتى ھەق ئېلىش تۈرى ۋە ئۆلچىمىنى ئاشكارلاش .
(23) ۋاكالىتەن ھەق ئېلىش ، چىقىم ئەھۋالىنى ئاشكارلاش ، ھەق ئېلىش يۇقىرىنىڭ ھەق ئېلىش ھۆججەت قائىدىللىرىگە ئۇيغۇن كىلىش ، ماددى ئەشىيالارنى سېتۋىلىشنى ئاشكارلاش .
3) ئۇقۇغۇچى قۇبۇل قىلىش ئەھۋالىنى ئاشىكارلاش تۈزۈمى 5 نۇمۇر
(24) ئۇقۇغۇچى قۇبۇل قىلىش سىياسىتى ئۈچ چەكلىمە (نۇمۇر ، ئادەم ، پۇل چەكلىمسى) سانلىق قىممەت ، مەكتەپ مۇناسۋەتلىك قائىدىلەرنى ئاشكارلاش .
(25) ئۇقۇغۇچى قۇبۇل قلىش پىلانى ، قۇبۇل قىلىش ئۆلىچمى ۋە قۇبۇل قىلىش نەتىجىسىنى ئاشكارلاش .
4) دىمۇكراتتىك مۇھاكىمە قىلىش ئاشكارلاش تۈزۈمى 5 نۇمۇر
(26) ئۇقۇتقۇچى (خىزمەتچى) ۋەكىللەر يىغىنىنى ھەر يىلى مەكتەپ دەرىجىلىك رەھبەرلىك بەنزىسىگە دىمۇكراتتىك مۇھاكىمە قىلىش تۈزۈمىنى ئىجرا قىلىش بەنزە ھەيئەتلىرى دوكلات بىرىش ، دىمۇكراتتىك باھالاش خاتىرىسى بۇلۇش ، دىمۇكراتتىك مۇھاكىمە قىلىش ئۇنىۋىرسال دوكلاتى بۇلۇش
(27) مۇۋاپىق دائىردە دىمۇكراتتىك مۇھاكىمە نەتىجىسىنى ئاشكارلاش .
5) مەكتەپ رەھبەرلىك پاكلىق ئەھۋالىنى ئاشكارلاش تۈزۈمى 5 نۇمۇر
(28) مەكتەپ دەرىجىلىك رەھبىرى كادىرلارنىڭ ئولتۇراق ئۆي ، ماشىنا ، ئالاقىلشىش ئۈسكۈنسى ۋە كومپيوتىر ئورنتىش ئەھۋالىنى ئاشكارلاش .
(29) رەھبىرى كادىرلارنىڭ ھەقسىز چەتكە چىقىش ، ئۈگنىش ، تەكشۇرۇش قاتارلىق ھەقلەرنى ئاتچوت قىلىش ئەھۋالىنى ئاشكارلاش .
(30) رەھبىرى كادىرلارنىڭ ئۆزلكىدىن رىئايە قىلىش بىلەن سىياسى نىزاملارنى ئىجرا قىلىش ئەھۋالىنى ئاشكارلاش .
6) تەرەققىيات نىشانىنى ئاشكارلاش تۈزۈمى 5 نۇمۇر
(31) مەكتەپ تەرەققىيات پىلانى ، ماۋسۇملۇق خىزمەت پىلانى ، مەكتەپىنىڭ ئۇمۇمى ئۆزگەرتىش لايىھىسنى ئاشكارلاش .
(32) مەكتەپ مۇدىرى قەرەللىك نىشانى ، يىللىق كەسپى دوكلات ، يىقىن مەزگىللىك ، ئوتتۇرا مەزگىللىك ، ئۇزاق مەزگىللىك تەرەققىيات پىلانى ۋە يىللىق خىزمەت پىلانى ، مەكتەپ نىزامنامسى ، مەكتەپ ئىچىكى قسىمدىكى باشقۇرۇش تۈزۈمىلىرى خىزمەتچى خادىملارنىڭ ئىش ئورنى مەسئۇلىيىتى ۋە ئەملىلەشتۇرۇش ئەھۋالى .
7) ئۇقۇتقۇچى ئىشىچى - خىزمەتچىلەرنىڭ مەنپەتىنى ئاشكارلاش تۈزۈمى 5 نۇمۇر
(33) ئۇقۇتقۇچى ، ئىشچى – خىزمەتچلەرنىڭ جانىجان مەنپەتىگە مۇناسۋەتلىك ۋەزىپىسىنى ئۆستۈرۈش ، ئۇنۋان ، باھالاش ، كەسپى باھالاش ، ئىلغار نەمۇنىلارنى باھالاش ، ۋەزىپە ۋە دەرىجىنى ئۆستۈرۈش ، قۇرۇلما مائاش ۋە مەبلەغ تەخسىماتى ، ئۆي تەخسىماتى ، پاراۋانلىق ھەقىقىنى ئىشلىتىش ئەھۋالى قاتارلىقلارغا مۇناسۋەتلىك سىياسەت ، ئۆلچەم ، تەخسمات لايھىسى ، تەقىسىملەش تەرتىپى ۋە نەتىجىسىنى ئاشكارلاش .
8) ئۇقۇغۇچىلارنىڭ مەنپەتىنى ئاشكارلاش تۈزۈمى 5 نۇمۇر
(34) ئۇقۇغۇچىلارنىڭ مەنپەتىگە مۇناسۋەتلىك ئۈچىتە ياخشى ئۇقۇغۇچى ، مۇنەۋۋەر ئۇقۇغۇچى ، كادىرلارنى باھالاش ، باۋسۇڭ ئۇقۇغۇچىلارنى تۇنۇشتۇرۇش ، مۇناسۋەتلىك سىياسەت ، تۇنۇشتۇرۇش شەرىتى ، تۇنۇشتۇرۇش جەرىيانى ۋە تۇنۇشتۇرۇش نەتىجىسىى ئاشكارلاش .
(35) ئالاھىدە قېيىنچىلىقى بار ئۇقۇغۇچىلارنىڭ كىتاپ ، بەدەل پۇلىنى كەچۈرۈم قىلىش ھەم قېيىنچىلىقغا ياردەم بىرىش ئەھۋالىنى ئاشكارلاش ، ئۇقۇش مۇكاپاتى ، ئۇقۇش ياردەم پۇلىغا ئېرىشىشىنىڭ شەرىتى ۋە مۇكاپات ئالغان ئۇقۇغۇچىلارنىڭ تىزىملىكىنى ئاشكارلاش .
4 .  بازا قۇرلۇشى 15 نۇمۇر
      1) مەكتەپ ئىشلىرنى ئاشكارلاش مەخسۇس سەھىنىسى قۇرلۇشى 5 نۇمۇر
(36) مۇقۇم بۇلغان مەكتەپ ئشلىرنى ئاشكارلاش تاختىسى بار بۇلۇش ، كۆزگە چېلىقىدىغان ئۇرۇنغا قۇيۇلغان مەزمۇننىڭ ئۇخشىماسلىقىغا ئاساسەن ئۇزۇن مەزگىللىك ، قەرەللىك ۋە ۋاختىدا ئاشكارلاش ئېلىپ بىرىش ۋە ۋاختىدا ئالماشتۇرۇش .
     2) پىكىر ساندۇقى ، نازارەت قىلىش ، پاش قىلىش تېلىفۇنى ئورنىتىش 5 نۇمۇر
(37) ئاممىنىڭ ئىنكاسىنى قۇبۇل قىلىدىغان پىكىر ساندۇقى بۇلۇش .
(38) ئاممىنىڭ نازارىتىنى قۇبۇل قلىدىغان نازارەت قىلىش تېلىفۇنى بۇلۇش .
(39) مەخسۇس ئادەم يىغىپ ئاڭلاش ، ئىنكاس خاتىرىسى ۋە بىر تەرەپ قىلىش نەتىجىسى خاتىرىسى بۇلۇش .
     3) ھەق ئېلىش كارتىسى تەسىس قىلىش 5 نۇمۇر
(40) ھەق ئېلىش كارتىسىنى ھەر بىر ئۇقۇغۇچىنىڭ قۇلغا تارقىتپ بىرىش .
(41) بارلىق ھەق ئېلىش تۈرلىرى ۋە پۇلىنى راسىتچىللى بىلەن تولدۇرۇش .

5 . مەكتەپ ئىشلىرنى ئاشكارلاش نەتىجسىنى باھالاش 15 نۇمۇر
1) دىمۇكراتتىك باشقۇرۇش نەتىجسىنى باھالاش 7 نۇمۇر
(42) دىمۇكراتتىك باشقۇرۇش تۈزۈمى ، ئۇقۇتقۇچى ۋەكىللەر يىغىنى تۈزۈمى قاتارلىقلارنىڭ ئەملىلىشىشى ياخشى ئېلىپ بىرىلغان بۇلۇش .
(43) دىمۇكراتتىك باشقۇرۇش نەتىجسى كۈرنەرلىك كۈچەيىتلگەن ، ئاممىنىڭ ئىتراپ قىلش دەرىجسى كۆرنەرلىك ئۆستۈرلىگەن ، پارتىيە ئامما مۇناسۋىتى كۆرنەرلىك ياخشلانغان بۇلۇش .
(44) ئاممىنىڭ رازى بۇلۇش نىسبىتى %70 تىن ئاشقان بۇلۇش .
يۇقارىقى ئەھۋاللارنىڭ ئىچىدە بىرى لاياقەتسىز دەپ قارالغان ئۇرۇن .
1 . بەلگلىمە ۋە شەرىتكە ئاساسەن مەكتەپ ئشلىرنى ئاشكارلاش رەھبەرلىك گۇرۇپپسى قۇرۇلغانمۇ يوق .
2 . ئۇقۇتقۇچى ، ئىشىچى – خىزمەتچىلەر ۋەكىللەر يىغىنى قۇرۇلغانمۇ يوق .
3 . مۇناسۋەتلىك سىياسەتكە مۇۋاپىق ھەق ئېلىش ، قالايمىقان ھەق ئالغانمۇ يوق .

قەشقەر ۋىلايىتى مەكتەپ ئىشلىرنى ئاشكارلاش تەكشۇرۇپ باھالاش ئاساسى تەرتىپى
مەكتەپ ئىشلىرنى ئاشكارلاش ، تەكشۇرۇپ باھالاش خىزمىتى پىرىنسىپ جەھەتتىن «تەشۋىق قىلىش ، ئاڭلاش ، تەكشۇرۈش ، كۈرۈش ، سۇراش ، باھالاش ، ئىنكاس قىلىش» دىن ئىبارەت يەتتە باسقۇچ بۇيىچە ئېلىپ بىرىلىدۇ .
1 . قەدەم : تەشۋىق قىلىش ، يۇقىرى دەرىجىلىك تەكشۇرۇپ باھالاش گۇرۇپپسى تەكشۇرۇپ باھالاش مەزمۇنى ۋە تەرتىپىنى ئىلان قلىش .
2 . قەدەم : ئاڭلاش ، 1) باھالانغۇچى ئۇرۇننىڭ ئاساسى رەھىبىرى شۇ ئۇرۇننىڭ مەكتەپ ئىشلىرنى ئاشكارلاش خىزمتىنىڭ ئېلىپ بىرىلىش ئەھۋالىنى دوكلات قىلىش .
2) مەكتەپ ئىشلىرنى ئاشكارلاش خىزمەت گۇرۇپپسىنىڭ مەسئۇلى شۇ ئۇرۇننىڭ مەكتەپ ئىشلىرنى ئاشكارلاش خىزمتىنىڭ ئادەتتكى ۋاقىتتكى تەكشۇرۇش ئەھۋالىدىن دوكلات بىرىش .
3) ئۇقۇتقۇچى ، ئىشچى – خىزمەتچى ۋەكىللەر ياكى ئۇقۇغۇچىلارنىڭ ئائىلە باشلىقى ۋەكىللىرى بىلەن سۆھبەت يىغىنى ئېچىش ياكى ئىمتىھان ئارقلىق تەكشۇرۇش ئۇسۇلى ئارقلىق باھالانغۇچى ئۇرۇننىڭ مەكتەپ ئشىلرىنى ئاشكارلاشنىڭ ئېلىپ بىرىلىش ئەھۋالى ۋە ئاممىنىڭ رازى بۇلۇش دەرىجسىنى بىلىش .
3 . قەدەم : تەكشۇرۇش  ، مەكتەپ ئشلرىنى ئاشكارلاش ئەسلى ئارخىپى تەكشۇرلۇپ ، شۇ ئۇرۇننىڭ مەكتەپ ئىشلىرنى ئاشكارلاش خىزمىتىنىڭ ئېلىپ بىرىلىش ئەھۋالى ۋە مەكتەپ ئىشلىرىنى ئاشكارلاش ئارخىپ قۇرلۇش ئەھۋالىنى بىلىش .
4 . قەدەم : كۈرۈش ، تەكشۇرۇپ باھالانغۇچى ئۇرۇننىڭ مەكتەپ ئىشلىرنى ئاشكارلاش بازا قۇرلۇشى مەكتەپ ئىچى – سىرتىدىكى ئاشكارلاش سەھىنسى ۋە باشقا ئەسلىھە ئەھۋالى .
5 . قەدەم : سۇراش ، دوكلات ، ئارخىپ ۋە سۆھبەت يىغىندا ئىنكاس قىلىمىغان ياكى ئېنىق بۇلمىغان مەسىلىلەرگە قارىتا نەق مەيداندا سۇراش ، باھالانغۇچى ئۇرۇننىڭ مەكتەپ ئشلىرنى ئاشكارلاش خىزمتىنىڭ تەپسىلى ئەھۋالىنى بىلىش .
6 . قەدەم : باھالاش تەكشۇرۇپ باھالاش ئۆلچىمىگە ئاساسەن تەكشۇرۇش ئېلىپ بىرىش ۋە نۇمۇر قۇيۇش .
7 . قەدەم : ئىنكاس قىلىش ، تەكشۈرۈش رەھبەرلىك ھەر قايىسى تەرەپلەردىكى تەكشۈرۈش سانلىق مەلۇماتى مەسىلىلەرنى يىغىنچاقلاپ قاراتمىلىق بىلەن نۇمۇر قۇيۇپ ،  نۇمۇر قۇيۇش ، نۇمۇر تارىتىش ئەھۋالى ، باھالانغۇچى ئۇرۇننىڭ يەنىمۇ بىر قەدەم چۈشەندۇرۇش ، بىر قېىتم ياخشى ئۇسۇللارنى مۇئەييەنلەشتۇرۇش ، ساقلانغان مەسىلىلەرگە قارىتا ئۆزگەرتىش ئېلىپ بىرىش .

161 . ساپا مائارىپى بۇيىچە ئۇقۇغۇچىلارنى باھالاش ئۆلچىمى
   1 . سىياسى ئىدىيە جەھەتتە ساغلام بۇلۇش ؛  ئىتتىپاق – پىئونىرلار تەشىكلى ئۇرۇنلاشتۇرۇغان تۈرلۈك پائالىيەتلەردە ئىپادىسى كۈرنەلىك بۇلۇش ، پارتىينىڭ تۈرلۈك فاڭجىن – سىياسەتلىرىنى ھىمايە قىلىغان بۇلۇش ، دۆلەتىنىڭ چوڭ – چوڭ ئىشلىرىغا كۈڭۈل بۆلگەن بۇلۇش ، جەمىيەتكە پايدىلىق ھەر خىل پائالىيەتلەرگە ئاكىتىپ قاتنىشىش ، نەزىرىيىنى ئەملىيەتكە زىچ باغلىغان بۇلۇش . توغرا بولمىغان سۆز ھەركەتلەرگە ئاكتىپلىق بىلەن قارىشى تۇرالايدىغان بۇلۇش .
   2 . ئەخلاق پەزىلەت جەھەتتە ؛  سەممى ، راسىتچىل بۇلۇش ، مىللەتلەر ئىتتىپاقلىقى ۋە ئۆز ئارا ئىتتىپاقلىققا ئەھمىيەت بەرگەن بۇلۇش . «ئوتتۇرا مەكتەپ ئۇقۇغۇچىللىرىنىڭ كۈندىلىك ھەركەت ئۆلچىمى» « ئوتتۇرا مەكتەپ ئۇقۇغۇچىلار قائىدىسى» نى ئىجرا قلىشتا باشلامچىلاردىن بۇلۇش ، چوڭلارنى ھۆرمەتلەش ، ساۋاقداشلار ئارا ئىناق ئۈتۈش ، كىچىكلەرنى ئىززەتلەش، تۇرمۇشتا ئاددى – ساددا ، ئىختىسادچىل بۇلۇش ، باشقلارغا ياردەم بىرىشنى خۇشاللىق دەپ بىلىش ، مۇۋاپىق بەدەن چېنىقتۇرۇشقا ئەھمىيەت بەرگە بۇلۇش .
   3 . ئۈگنىش جەھەتتە ؛ ئۈگنىش مەخسىدى ئېنىق ، ئۈگنىش پوزىتسىيسى توغرا بۇلۇش ، ئۆزلكىدىن ئۈگنىش ئادتىنى يىتىلدۈرگەن بۇلۇش ، كەمتەرلىك بىلەن ئۈگنىدىغان ، ئەتراپلىق مۇلاھىزە يۈرگۈزىدىغان ، ئاساسى بىلىم ۋە ئاساسى ماھارەتىنى مۇستەھكەم ئىگەللىگەن بۇلۇش . بىلىمى كەڭ دائىرلىك بۇلۇش .
   4 . «ئۈچتە ياخشى» ئۇقۇغۇچىنى باھالاش ئۆلچىمى ؛ سىياسەت ، تىل – ئەدەبىيات ، ماتىماتىكا ، خەنزۇتىلى قاتارلىق ئاساسى پەنلەردىكى نەتىجىسى 85 تىن يۇقىرى بۇلۇش ، باشقا پەنلەردە 70 تىن يۇقىرى بۇلۇش .
   5 . بەدەن ساپاسى جەھەتتىكى تەلەپ ؛ تېنى ساغلام بۇلۇش ، بەدەن چېنىقتۇرۇشقا ، ۋە ھەرخىل مەشىقلەرگە ئەستايدىل قاتنىشىش ، تەنتەربىيە نەتىجىىسى 85 تىن يۇقىرى بۇلۇش ، ئەمگەك مىۋىسىنى قەدىرلەش ، تۈرلۈك ئىجتىمائى ئەملىيەت پائالىيەتلىرىگە ئاكىتىپ قاتنىشىش ، ياخشى بولغان تازلىق ئادىتى ، ساغلام بولغان ئىستىمال ئادىتىنى يىتىلدۈرگەن بۇلۇش .

162 . ئوقوتقۇچىلارىنىڭ خىزمىتىنى مىقدارلاشتۇرۇپ بىكىتىش لاھىيسى
مەكتەپنى قانۇن يويىچە باشقۇرۇش سالمىغىنى ئاشۇرۇش ، مەكتىۋىمىزدىكى ئوقوتقۇچى ، ئىشچى – خىزمەتچىلەرنىڭ ئاكىتپچانلىقىنى ئاشۇرۇش ، خىزمەت ئۈنۈمدارلىقىنى ئۆستۇرۇش مەقسىتىدە ئوقوتقۇچىلارنىڭ خىزمىتىنى مىقدارلاشتۇرۇپ باھالاش لايھىىسى تۈزۈپ چىقىلىدى .
1. ھەرقايسى پەن ئوقوتقۇچىللىرىنىڭ خىزمەت مىقدار ئۆلچىمى ، ئاپتۇنۇم رايۇننىڭ مۇناسىۋەتلىك ھۆججەتلىرىدىكى بەلگىلمىگە ئاساسەن تۆۋەندىكىدەك بىكىتىلدى .
(1) ماتېماتىكا ئوقوتقۇچىللىرىنىڭ ھەپىتىلىك دەرىس نورمۇسى 12 سائەت  ( ئىككى سىنىپنىڭ دەرىس ۋەزپىسى ) ، تاپشۇرۇق مىقدارى ھەر ھەپتىدە بىر سىنىپنىڭ 2 قېتىمدىن كەم بولماسلىقى لازىم . ھەر ئوقوتقۇچى ھەر ھەپتىدە چوقۇم بىر سائەت دەرىس ئاڭلىشى ، ھەر ھەپتىدە ئەملىلىششى كېرەك . ( تۇلۇقلاشقا بولمايدۇ ) .
(2) ئەدەبيات ئوقوتقۇچىللىرىنىڭ ھەپتىلىك دەرىس نۇرمۇسى  12 سائەت ( ئىككى سىنىپنىڭ دەرىس ۋەزىپىسى ) ، بىر سىنىپنىڭ ھەپىتىلىك تاپشۇرۇق ۋەزىپىسى 2 قېتىمدىن ئاز بولماسلىق لازىم . ئۇنۋىرسال ئىجتىمائي ئەمىليەت پائالىيەت دەرسلىكىدىن ئوقوغۇچىلار چوقۇم ئۆز تەسىراتىنى يازىدۇ . بىر قېتىملىق تاپشۇرۇققا ھېساپلىنىدۇ . ھەر بىر ئوقوتقۇچى ھەر ھەپتىدە چوقۇم بىر سائەت دەرىس ئاڭلىشى ، ھەر ھەپتىدە ئەمليلىشىشى كېرەك . ( تۇلۇقلاشقا بولمايدۇ  ) .
(3) خەنزۇتىلى ئوقوتقۇچىللىرىنىڭ ھەپتىلىك دەرىس نۇرمۇسى 16 سائەت ( 2 سىنىپنىڭ دەرىس ۋەزىپىسى ) بىر سىنىپنىڭ ھەپتىلىك تاپشۇرۇق ۋەزىپىسى 3 قېتىمدىن كەم بولماسلىقى لازىم . ھەر بىر ئوقوتقۇچى ھەر ھەپتىدە چوقۇم بىر سائەت دەرىس ئاڭلىشى،ھەر ھەپتىدە ئەمليلىششى كېرەك.(تۇلۇقلاشقا بولمايدۇ ) .
(6) مەكتەپ تەنتەربيە ، ساغلاملىق ، رەسىم ، مۇزىكا دەرىس ئوقوتقۇچىللىرنىڭ ھەپىتىلىك دەرىس نومۇرى 15 سائەت ، رەسىم دەرسىنىڭ بىر سىنىپقا ئورۇنلاشتۇرغان تاپشۇرقى ئىككى ھەپتىدە بىر قېتىمدىن ئاز بولماسلىقى لازىم . تەنتەربيە ساغلاملىق دەرسىنىڭ تۈرلۈك سىناقلىرى ۋاقتىدا ئېلنىشى لازىم . تەنتەربيە ساغلاملىق دەرس ئوقوتقۇچىللىرى سالامەتلىك تەكشۈرگەن ، تەنھەركەت يغىنى ئۆتكۈزگەن مەزگىللەردە خىزمەت مىقدارى نورمىغا توشتى دەپ ھېساپلىنىدۇ . ھەر بىر ئوقوتقۇچى ھەر ھەپتىدە چوقۇم 2 سائەت دەرىس ئاڭلىشى ، ھەر ھەپتىدە ئەمليلىششى كېرەك . ( تۇلۇقلاشقا بولمايدۇ ) .
قوشۇمچە بەلگىلمە :
(1) بىر سنپىتىكى ھەپتىلىك دەرسى 4 سائەتنى ئۆز  ئىچىگە ئېلىپ ، ئۇنىڭدىن ئاشىدىغان ئوقوتقۇچىلار ئىككى خىل تەييارلىقتا دەرىس ئۆتسە ، ھەپتىلىك دەرىسىگە 2 سائەت قوشۇپ ھېساپلىنىدۇ .
بىر سنىپتىكى ھەپتىلىك دەرىسى 4 سائەتتىن تۆۋەن بولۇپ ، 2 خىل تەييارلىقتا دەرىس ئۆتكەن بولسا ، ھەپتىلىك دەرسىگە 1 سائەت قوشۇپ ھېساپلىنىدۇ .
(2) بىر سىنپىتىكى ھەپىتىلىك دەرسى 2 سائەتتىن يۇقۇرى بولغانلارنىڭ ئېغىزچە سىنىقى ماۋسۇمدا ئىككى قېتىمدىن بۇقۇرى ئايلانغان بولىشى ، 2 سائەت ۋە ئۇنىڭدىن تۆۋەن بولغانلارنىڭ بىر قېتىمدىن يۇقۇرى ئايلانغان بولىشى ( ئىككى قېتىم ۋە بىر قېتىمىنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ ) ، ئالاھىدە كەسىپ ئوقوتقۇچىلىرىدىن باشقا دەرىس ئوقوتقۇچىللىرى كام بولغاندا ئايدا بىر قېتىم كىچىك سىناق ئىمتىھانى ئېلىشى لازىم .
(3) تاپشۇرۇق ، ئېغىزچە سىناق كىچىك سىناق ئىمتىھانى قاتارلىق ۋەزىپىسى ۋاقتىدا ئورۇنلانمىسا ، شۇ ئايدا ئايلىق دەرسىدىن بىر ھەپىتلىك دەرسى تۇلۇق چىقىرۋىتىلىپ ھېساپلىنىدۇ . مەسلسى ئېغىر بولسا ئېغىرلىتىپ ئايرىم چارە كۆرلىدۇ .
(4) يېشى 50 تىن ئاشقان دەرىس ئوقوتقۇچىللىرىنىڭ نورمىسى ئۆز كەسپى بويىچە باشقىلاردىن 4 سائەت تۆۋەنلىتىلىپ ھېساپلىنىدۇ .
(5) ئىسپىراپكا بىلەن ياكى شەخسى ئىش بىلەن سۇراپ خىزمەتكە قاتناشمىغانلارنىڭ ھەپىتىدە ئۆتۈشكە تىگىشلىك دەرىسى شۇ ئاي ئىچىدە ئوخشاشلا شۇ ئايلىق نورمىسىغا قېتىپ ھېساپلىنىدۇ . ( مەسلەن : بۇ كىشىنىڭ شۇ ئايلىق دەىرس نورمىسى 48 سائەت بولسا ، بىر ھەپتىدە سەۋەپلىك خىزمەتكە قاتناشماي بۇ ئايدا 36 سائەت دەرىس ئۆتكەن بولسا نورمسى يەنىلا 48 سائەت ھېساپلىنىۋىردۇ ) بۇ دەرىس باشقىلارغا تەڭشەلگەن بولسا شۇلارنىڭ ئومۇمى دەرىسىگە قوشۇپ ھېساپلىنىدۇ .
(6) ئىزدىنىش خاراكتىرلىك ئۈگىنىشنىڭ يىتەكچىلىك ۋەزىپىسى ، كۈرژىك كوماندىلارنىڭ يىتەكىچىلىك ۋەزپىسىنى ئۈستىگە ئالغانلارنىڭ شۇنداقلا  قوشۇمچە ۋەزىپىلەرنى ئۈستىگە ئالغان ئوقوتقۇچىلارنىڭ يۇقارقى ۋەزىپللىرى كونكىرىت ئەھۋالغا ئاساسەن ئايرىم مىقدارلاشتۇرلىدۇ .




ساپا مائارىپى بويىچە ئوقوتقۇچىلارنى باھالاش ئۆلچىمى
يىتەكچى ئىددىيە :
« ئۈچكە ۋەكىللىك قىلىش » مۇھىم ئىددىيسىنى يىتەكچى قىلىپ « خەلق رازى بولدىغان مائارىپ ، ئوقوغۇچى رازى بولدىغان ئوقوتقۇچى » نى ئاسى تېما قىلىپ ، ئوقوغۇچلارنىڭ كەسىپى ئەخلاق قارشىنى تىكلەپ ، بىلىملىك ، قابىليەتلىك ئوقوتقۇچىلار قوشۇن قۇرلۇشىنى قۇرۇش ئۈچۈن تىرشچانلىق كۆرسۇتۇشتىن ئىبارەت .
1.باھالاش  پىرىنسىپى :
(1) ئومۇميۈزلۈك ئوبىكىتىپ ئادىل بولۇش پىرىنسىپىدا چىڭ تۇرۇش .
(2) سىناپ تەكشۈرۈش ئۆلچىمى تەرتىۋىنى قاتتىق ئىگەللەش ، ئوقوتقۇچلارنىڭ كەسپى ئەخلاقىدىكى ئىپادىسى ، خىزمەت نەتىجىسىگە ئەھميەت بىرىش .
2.باھالاشتىكى  ئوبۇكىتى :
مەكتەپتە ئىشلەۋاتقان بارلىق ئوقوتقۇچىلار .
3.باھالاش  مەزمۇنى ۋە ئۆلچىمى :
(1) باھالاش  مەزمۇنى كەسپى ئەخلاق خىزمەت قابليتى ، خىزمەت نەتىجىسىدىن ئىبارەت تۆت مەزمۇننى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ .
كەسىپى ئەخلاق ئاساسەن سياسى – ئىدىيۋى ئىپادىسى ، كەسپى ئەخلاق ئىپادىسىنى كۆرسىتىدۇ .
خىزمەت قابليتى – تەلىم تەربيە ئوقوتۇش خىزمىتىدىكى قابليتى كىتاپ ئوقوتۇش بىلەن ئادەم تەربىلەش ، كەسپى سەۋيسى بىلىم يېڭىلاش .
خىزمەت سىجىللىغى __ خىزمەتكە تۇلۇق قاتنىششى ، خىزمەت پوزىتسيسى ، كەسىپكە ئۆزىنى بېغىشلاش روھى ، قائىدە – تۈزۈملەرگە رىئايە قىلىش ئەھۋالى .
خىزمەت نەتىجىسى __ ئۆز خىزمىتىنى سان سۈپەت ، ئۈنۈم ، نەتىجىگە كاپالەتلىك قىلىپ ئورۇنلاش .
(2) باھالاش نەتىجىسى مۇنەۋۋەر ، لاياقەتلىك ، لاياقەتسىز دەپ ئۈچ دەرجىگە ئايرىلىدۇ . مەكتەپنىڭ ئىش  ئورنى مەسئۇليەت تۈزۈمىدىكى مەزمۇنلار ئاساس قىلىنىدۇ .
4. باھالاش تەرتىۋى :
(1) باھالاششقا   قاتناشقۇچى ، سىناپ تەكشۈرۈش ماتىريالى يازىدۇ .
(2) ئوقوتۇش گۇرۇپپا باشلىقى پىكىرىنى يېزىپ مەكتەپ ئەخلاقى بۆلۈمىگە تاپشۇردۇ .
(3) شەخسىلەرنىڭ سىناپ تەكشۈرۈش ماتىريالىنى مەكتەپ رەھبەرلىرى كۆرۇپ چىقىدۇ . دەرجىسىنى بىكىتىدۇ .



164 . تاساددىبى يۇز بەرگەن ھادىسىلەرنىڭ ئالدىنى ئىلىش لايىھىسى
مەكتىپىمىز ئوقۇتۇش خىزمىتىنى نورمالنى، ساغلام مۇھىت بىلەن تەمىنلەش ئۇچۇن ھەمدە ئوقۇتقۇچى – ئوقۇغۇچىلارنىڭ ھاياتى، مال – مۇلىكى، بىخەتەرلىكىگە ھەقىقى كاپالەتلىك قىلىش ئۇچۇن تۆۋەندىكىچە چارە – تەدبىرلەرنى تۈزۈپ چىقتۇق.
1 . ئوقۇتقۇچى، ئىشچى – خىزمەتچىلەرنىڭ بىخەتەرلىك ئىڭى يۇكسەل دەرىجىدە يۇقىرى بولىشى كىرەك.
2 . مەسئۇلىيەتنى قاتلاممۇ – قاتلام ئەمەلىيلەشتۇرۇش لازىم .
3 . تاساددىبى يۇز بىرىدىغان ھادىسىلەرنىڭ ئالدىنى ئىلىش بىلىملىرىدىن بارلىق يولداشلار تولۇق خەۋەردار بولىشى لازىم .
4 . ھەر قايسى سىنىپلارنىڭ مۇدىرلىرى ۋە مۇئاۋىن سىنىپ مۇدىرلىرى ياتاق ۋە سىنىپلارنىڭ توكىنىڭ ساق ياكى كاشىلىسى بار يوقلىقىنى داۋامىلىق تەكشۇرۇپ تۇرۇش لازىم،مەسىلە بولسا دەرھال مەكتەپ تەشكىلىگە مەلۇم قىلىش لازىم ھەمدە دەل ۋاقتىدا تۈزىتىشكە كاپالەتلىك قىلىش لازىم.
5. سىنىپ مۇدىرلىرى داۋاملىق تۇردە ئوقۇغۇچىلارنىڭ قاتناش بىخەتەرلىك تەربىيىسى توغرىسىدا تەربىيە بىرىش ھەمدە ئەمەلىيلەشتۇرۇش لازىم.
6. ئوقۇغۇچىلارغا كۆمۇر گازىدىن زەھەرلىنىشنىڭ ئالدىنى ئىلىش توغرىسىدىكى بىلىملەردىن ئوقۇغۇچىلارنى خەۋەردار قىلىش لازىم .
(1) جىددى ھادىسە يۇز بەرسە ياكى ئوقۇغۇچىلارنڭ تەن سالامەتلىكىدە تىز ئۆزگىرىش بولسا 120 جىددى قۇتقۇزۇش قىززىق لىنىيىسىگە خەۋەر قىلىش ھادىسىنى ئەڭ تۆۋەن دەرىجىگە چۇشۇرۇش ئۇچۇن تىرىشىش.(2) ئوت ئاپىتى يۇز بەرسە 119 غا خەۋەر قىلىش ئارقىلىق ئوت ئاپىتىنىڭ زىيىنىنى ئەڭ تۆۋەن دەرىجىگە چۇشۇرۇش.(3) ئىستىمال بۈيۈملىرىدا مەسىلە چىقىپ زەھەرلىنىش كۆرۇلسە 12315 قىززىق لىنىيىسىگە خەۋەر قىلىش ئارقىلىق ئىستىمالچىلارنىڭ ھوقۇق مەنپەئەتى قوغدىلىدۇ.
7.تاماقتىن زەھەرلىنىشنىڭ ئالدىنى ئىلىش توغرىسىدىكى تەربىيىنى ياخشى ئىشلەپ، ھەر كۇنى ئوقۇغۇچىلار تاماق قاچىسىنى قايناق چاي بىلەن دىزىنفىكسىيە قىلىش لازىم .
8.مەكتەپ مەسئۇللىرى ئىچىدىكى ئاشخانا خىزمىتىگە مەسئۇللار چۇقۇم ئاشخانا تاماقىنىڭ تازلىق سۇپەت ئەھۋالىنى تەكشۇرۇش لازىم. مەسىلە چىقىشنىڭ ئالدىنى ئىلىش .
9.ئەگەر يۇقىرىدا كۆرۇلگەن ئەھۋاللارنىڭ بىرى كام بولسا ياكى ئورۇندالماي قالسا يىللىق خىزمىتى بىر ئاۋاز بىلەن ئىنكار قىلىنىدۇ ھەمدە يىللىق سىناپ تەكشۇرۇشتە لاياقەتسىز قىلىپ باھالىنىدۇ.

165 . ئەخلاقى تەلىم – تەربىينى دەرىسخانا ئوقوتۇشىغا سىڭدۇرۇشنى
سىناپ تەكشۈرۈش توغرسىدىكى ۋاقىتلىق بەلگىلىمىسى
ئەخلاقي تەلىم – تەربيە خىزمىتى مەكتەپ ئوقو – ئوقوتۇش خىزمىتىنى ياخشى ئېلىپ بېرىشنىڭ ئاساسى ؛ دەرىسخانا ئوقوتۇشى بولسا _ ئوقوغۇچىلارغا ئەخلاقي تەلىم – تەربيە ئېلىپ بېرىشنىڭ ئاساسلىق يولى ، دەرسخانا ئوقوتۇشنىڭ ئوقوغۇچىلارنى ئەخلاقى جەھەتتىن تەربيلەيدىغان رۇلغا ھەققى كاپالەتلىك قىلىش ھەمدە يەرلىك پارتىكومنىڭ ئۈچ تەدبىرىنى ئەملىلەشتۇرۇش ئارقىلىق بىر نىشانغا يىتىش تەلىۋىنى ، دەرسخانا ئوقوتۇشنىڭ باش – ئاخىرىغا تۇلۇق سڭدۇرۇش ئۈچۈن      « ئەخلاقى تەلىم – تەربينى دەرىسخانا ئوقوتۇشىغا سىڭدۇرۇشنى سىناپ تەكشۈرۈش توغرسدىكى ۋاقىتلىق بەلگىلمىسى » تۈزۈپ چىقىلدى . بۇ بەلگىلمە تۆۋەندىكى بىر قانچە مەزمۇننى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ .
1. دەرىسخانا ئوقوتۇشىدا ئوقوتقۇچىلار ، ئوقوغۇچىلارغا كىتاۋى بىلىمنىلا بىرىپ قالماستىن ، ئۇلارغا " كىم ئۈچۈن ئۈگىنىش " ، " نىمە ئۈچۈن ئوقوش " توغرسدىكى تەلىم – تەربينى دەرسخانا ئوقوتۇشىنىڭ باش ئاخىرىغا سىڭدۇرۇش ئارقىلىق ئوقوغۇچىلاردا سوتسيالىستىك ئىتقاد ، كومنىزىملىق غايە تىكلىشى كېرەك .
2. دەرسخانا ئوقوتۇشىدا ئوقوتقۇچى ، « ئىككىگە قارشى تۇرۇش » ، « ئۈچنى قوغداش » ، تەلىم – تەربيە خىزمىتىنىڭ ئاۋانگىرات جەڭچىللرىدىن بولۇشى كېرەك .
3. دەرسىخان ئوقوتۇشدا ئوقوتقۇچى ، ئوقوغۇچىلارغا قارىتا ئاتېئىزىم تەربيسى ئېلىپ بېرىش مەجبۇرىيتىنى  چوقۇم بايرىغى رۇشەن ، مەيدانى مۇستەھكەم ھالدا ئادا قىلىش لازىم .
4. دەرىسخانا ئوقوتۇشىدا ئەڭ ئالدى بىلەن ئوقوتقۇچى ، ئوقوغۇچىلارغا سياسى ۋە ئەخلاقى جەھەتتىن ئۈلگە بولۇشى ، ھەمدە ئۆزىنىڭ نەمۇنىلىك ، ئۆلگۈلۈك رۇلىنى تۇلۇق جارى قىلدۇرشى لازىم .
5. دەرىسخانا ئوقوتۇشىدا ئوقوتقۇچى باشىتى ئاخىرى ئوقوغۇچىلارغا قارىتا پارتينىڭ تۈپ سياسەتلىرى ، مائارىپ فاڭجىنى ، ئاساسى قانۇن ۋە تۈرلۈك قائىدە – تۈزۈملىرىنى تەشۋىق قىلغۇچى ۋە قوغدىغۇچى بولۇشتەك رۇلىنى تۇلۇق جارى قىلدۇرشى لازىم .
6. دەرسخانا ئوقوتۇشىدا ئوقوتقۇچى كىتاپ ئوقوتۇش ئارقىلىق ئادەم تەربىلەشكە ئەھميەت بىرىپلا قالماستىن ، ئوقوغۇچىلارنىڭ سۆز – ھەركىتىنى ، روھى كەيپياتىنى ، ئائىلە ئەھۋالىنى ، ئۈگىنىش ئۇسۇلىنى ، قىزقىشىنى كۈزتۈشكە ماھىر بولۇپ ، ئوقوغۇچىلارنىڭ روھى دۇنياسىغا سىڭىپ كىرىش ئارقىلىق روھى دۇنياسىنى « ئىككىگە قارشى تۇرۇش » ، « ئۈچنى قوغداش » ، تەلىم – تەربيسى ئارقىلىق قۇراللاندۇرشى كېرەك .
7. دەرسىخانىدا ئوقوتقۇچى ئەخلاقى تەلىم – تەربيە ئېلىپ بېرىشتا ، شۇ سائەتلىك دەرىس جەريانغا ئەخلاقى تەلىم – تەربينى ئەپچىللىك بىلەن ئورگانىك بىرلەشتۇرشى كېرەك . ئەخلاقى تەلىم – تەربيە مەزمۇنى بىلەن شۇ سائەتلىك دەرىس مەزمۇنىنىڭ ئايرىلىپ تۇرشىدەك ئەھۋال يۈز بىرىشنىڭ ئالدىنى ئېلىشى كېرەك .
8. ئوقوتقۇچى بىر سائەتلىك دەرىسنى  تەييارلىغاندا شۇ سائەتلىك دەرىسنى ئەخلاقى تەلىم – تەربيە بىلەن قانداق بىرلەشتۇرۇش ، شۇ سائەتلىك دەرسىكە ئەخلاقى تەلىم – تەربينى قانداق سىڭدۇرۇش ، شۇ سائەتلىك دەرستە ئەخلاقى تەلىم – تەربينى قانداق ئېلىپ بېرىش توغرسدا ئويلىنىش بىلەن بىر ۋاقىتتا ، شۇ سائەتلىك دەرىس پىلانىغا ئېلىپ بارماقچى بولغان ئەخلاقى تەلىم – تەربيە مەزمۇنىنى ۋە ئېلىپ بېرىش ئۇسۇلىنى بايان قىلىش بىلەن بىرگە ئوقوغۇچىلارغا ھېسيات ۋە ئۇنۋىرتسال ئەمليەت تەربيسىنى ئېلىپ بېرىش كېرەك .
9 . ئوقوغۇچىلار دەرىس ئاڭلىغاندا دەرىس ئۆتكۈچى ئوقوتقۇچىنىڭ شۇ سائەتلىك دەرسى بىلەن ، ئەخلاقى تەلىم – تەبينى قانداق بىرلەشتۇرگەنلىكىگە ئالاھىدە ئەھميەت بىرشى ، شۇنداقلا دەرىس ئۆتكۈچى ئوقوتقۇچىنىڭ ئېلىپ بارغان ئەخلاقى تەلىم – تەربيە مەزمۇنىنىڭ ساغلام ياكى ساغلام بولمىغانلىقىنى كۈزتۈشكە ماھىر بولۇشى كېرەك .
10. دەرىسخانا ئوقوتۇشدا ئوقوتقۇچى ، ئوقوغۇچىلارغا توغرا بولغان دۇنيا قاراش ، توغرا بولغان قىممەت قارشى ، توغرا بولغان كىشلىك قاراش تەربيسىنى ئېلىپ بېرىشقا ئەھميەت بىرىش كېرەك . شۇنىڭ بىلەن بىر ۋاقىتتا قىسمەن ئوقوغۇچىلارنىڭ توغرا بولمىغان قىممەت قارشى ، كىشلىك قارشىغا قارىتا ئەستايدىل تەربيە ئېلىپ بېرىش ئارقىلىق ئۇلارنىڭ سوتسيالىستىك قۇرلۇشنىڭ ئىز باسارلىرىدىن بولۇپ چىقىشغا باشتىن ئاخىر كۆڭۈل بۆلۇشى لازىم .
11. (1) 2- دەرىسخانا ئوقوتۇشى دەرسخانا ئوقوتۇشىنىڭ مۇھىم تەركىۋى قىسمى . ئۇ دەرسخانا ئوقوتۇشىنى تۇلۇقلايدۇ ھەم بېيتىدۇ . شۇنىڭ ئۈچۈن ئوقوتقۇچىلار 2- دەرسخانا ئوقوتۇشىنى قارىغۇچىلارچە ئېلىپ بارماستىن ھەر قايسى پەن ئالاھىدىلىكلىرىگە ئاساسەن ، 2- دەرسخانا ئوقوتۇشىنىڭ پىلانى  بولىشىغا ، پىلان بويىچە ئوقوتۇش ئېلىپ بېرشقا كاپالەتلىك قىلىش لازىم .
(2) ئوقوتقۇچىلار  2- دەرسخانا ئوقوتۇشىغا دەرىسخانا ئوقوتۇشىغا ئوخشاش مۇئامىلە قىلىش كېرەك ھەمدە 2- دەرسخانا ئوقوتۇشىنى ئوقوغۇچىلارغا سوتسياستىك ئىتقاد تەربيسى ، كومنىزىملىق غايە تەربيسى ، ۋەتەنپەرۋەرلىك تەربيسى ، دۆلەت تەربيسى ، سوتسيالسىتىك ئەخلاق تەربيسى ، « ئىككىگە قارشى تۇرۇش » ، « ئۈچنى قوغداش » تەربيسى ، ئاتېئىزىم تەربيسى ، ئېلىم – پەن تەربيسى ئېلىپ بېرىشنىڭ جانلىق بازىسىغا ئايلاندۇرۇش كېرەك .
12. گۇرۇپ مەسئۇلى دەرس تەستىقلىغاندا ئوقوتقۇچىلارنىڭ دەرىس تەييارلىق پىلاندا دەرىس مەزمۇنى بىلەن ئەخلاقى تەلىم – تەربينى قانداق ئېلىپ بېرىش توغرسىدىكى پىلانى ، مەزمۇنىنى  دەرىس پىلانغا كىرگۈزمىگەن ئوقوتقۇچىلارنىڭ دەرىس پىلاننى تەستىقلىماسلىقى لازىم . دەرىس پىلاندا ئەخلاقى تەلىم – تەربيە بىلەن دەرىس مەزمۇنىنى ئورگانىك بىرلەشتۇرمىگەن ئوقوتقۇچىلارغا قارىتا تەربيە ئېلىپ بېرىش ، سياسى ساپاسىنى ئۆستۇرۇشكە ئەھميەت بىرىش ئارقىلىق ئوقۇتقۇچىلارغا دەرس پىلاندا ئەخلاقى تەلىم – تەربيە بىلەن دەرسخانا ئوقوتۇشىنى زىچ بىرلەشتۇرۇش ئۇسۇل چارىللىرىنى  ئۈگىتىپ ، نەتىجىدە ئوقۇتقۇچىلارنى دەرسخانا ئوقوتۇشى بىلەن ئەخلاقى تەلىم – تەربينى ئورگانىك بىرلەشتۇرەلەيدىغان ياتانچ ئوقوتقۇچىلارغا ئايلاندۇرۇشقا ئەھميەت بىرىشى لازىم .
13. ھەرقايسى ئوقوتۇش گۇرۇپپىلىرى پەن ئالاھىدىلىكىگە ئاساسەن ئەخلاقى تەلىم – تەربينى دەرىس مەزمۇنى ، دەرىسخانا ئوقوتۇشغا قانداق بىرلەشتۇرۇش ھەققىدە كونكىرىتنى قائىدە تۈزۈپ چىقىشى لازىم .


166 . مەكتەپ ئىچىگە كىرگەن كىتاپلارنىڭ سىياسىۋىلىكىنى تەكشۈرۈپ
بىكىتىش بەلگىلمىسى
مەكتەپ جەميەتنىڭ بىر تەركىۋى قىسمى بولغانلىقى ئۈچۈن ، ھەر خىل يوللار ئارقىلىق تۈرلۈك مەزمۇندىكى كىتاپلار مەكتىۋىمىزگە كىرىدۇ . يەرلىك پارتىكومىنىڭ « ئۈچ تەدبىرى » نى ئەمليلەشتۇرۇش ، « بىر نىشان » غا يىتىش تەلىۋىنى ئورۇنداش ھەمدە « ئىككىگە قارشى تۇرۇش » ، « ئۈچنى قوغداش » تەربيسنىڭ ئۈنۈمگە ھەققى كاپالەتلىك قىلىش ئۈچۈن مەكتەپ پارتىيە ياچېيكىسى ۋە مەمۇرىيتى « مەكتەپ ئىچىگە كىرگەن كىتاپلارنىڭ سياسىۋىلىكىنى تەكشۈرۈپ بىكىتىش بەلگىلمىسى » تۈزۈپ چىقىتى ، بۇ بەلگىلمە تۆۋەندىكى مەزمۇنلارنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ .
1. مەكتەپ  دۆلەت  مائارىپ مىنستىرلىكى ، ئاپتۇنۇم رايۇنلۇق مائارىپ كومتىتى تەرپىدىن تەكشۈرۈپ بىكتىلگەن ، كىتاپ مۇندەرجىسىگە كىرگۈزۈلگەن كىتاپلارنى  زاكاس قىلىدۇ ھەمدە سېتىۋالىدۇ . بۇنىڭدىن باشقا كىتاپلارنى زاكاس قىلىشتا ، سېتىۋېلىشتا ۋە ئوقوغۇچىلارغا تارقىتىشتا ، مۇناسىۋەتلىك ئىشخانا – بۆلۈملەر ئالىدى بىلەن سياسى بۆلۈمگە زاكاس قىلماقىچى بولغان ، سېتىۋالماقچى بولغان ، ئوقوغۇچىلارغا تارقاتماقچى بولغان كىتاپلار توغرسىدا سياسى بۆلۈمگە ئىلتىماس يازىدۇ . سياسى بۆلۈم بۇ كىتاپلارنىڭ سياسىۋىلىكى توغرىسدا يەكۈن چىقىرىپ ، مەكتەپ پارتىيە ياچېيكىسى ۋە مەمۇرىيتى  بۇ كىتاپلارنى زاكاس قىلىش ، سېتىۋېلىش ۋە تارقىتىش توغرىسدا قارار چىقارغاندىن كيىن زاكاس قىلىسا ، سېتىۋالسا ۋە ئوقوغۇچىلارغا تارقاتسا بولىدۇ . ھەر قانداق شەخسى ، ئىشخانا ۋە بۆلۈملەرنىڭ ئۆز ئالدىغا كىتاپ زاكاس قىلىشىغا ، مەكتەپ ئىچىدە كتاپ ستىشىغا ۋە ئوقوغۇچىلارغا كىتاپ تارقىتىشىغا قەتئى يول قويۇلمايدۇ . خىلاپلىق قىلغۇچىلار كىلىپ چىققان ئاقىۋىتىگە ئۆز ئىگە بولىدۇ ھەمدە مەكتەپنىڭ مۇناسىۋەتلىك بەلگىلمىسى بويىچە چارە كۆرلىدۇ ، ئېغىر ئاقىۋەت كەلتۇرۇپ چىقارغۇچىلار يۇقۇرغا يوللىنىدۇ .
2. مەكتەپ كۈتۇپخانىسگە ھەر قايسى شىنخۋا كىتاپخانلىرىدىن ئوقوتۇشقا ئائىت تۈرلۈك مەزمۇندىكى كىتاپلارنى سېتىۋىېلشتا ، ئالدى بىلەن بۇ كىتاپلارنىڭ سياسىۋلىكىنى  تەكشۈرۈپ بىكىتىدۇ . ھەمدە مەكتەپ پارتىيە ياچېيكىسى ۋە مەمۇرىيەت يىغىندا بۇ كىتاپلارنى سېتىۋېلىش ياكى سېتىۋالماسلىق توغرىسدا ئومۇمى قارار ماقۇللايدۇ . بۇ قارارغا ئاساسەن كىتاپلار سېتىۋېلىنىدۇ ياكى سېتىۋېلىنمايدۇ .
3. مەكتەپ ئىچى ۋە سىرتىدىكى ھەر قاندا شەخسىنىڭ ، ئىدارە – ئورگاننىڭ ياكى شىركەتنىڭ ھەر قانداق باھانە سەۋەپ بىلەن مەكتەپ ئىچىگە ، مەكتەپ پارتىيە ياچېيكىسى ۋە مەمۇرىيتىنىڭ رۇخستىسىز ئوقوشقا مۇناسىۋەتلىك ۋە باشقا مەزمۇندىكى  كىتاپلارنى مەكتەپ ئىچىگە ئەكىرىپ ئوقوغۇچىلارغا تەشۋىق قىلىشقا ، سېتىشقا قەتئى يول قويۇلمايدۇ .
4. مەكتەپ سياسى بۆلۈم ئايدا بىر قېتىم ئوقوغۇچىلارنىڭ ئۆزلىرى سېتىۋالغان كىتاپلىرىنى  نۇسقا ئېلىپ سياسىۋېلىكىنى تەكشۈردۇ . ئەگەر سياسىۋىلىكىدە مەسىلە كۆرۇلسە مەكتەپ پارتىيە ياچېيكىسى ۋە مەمۇرىيتىگە دەرھال يوللايدۇ ، ھەمدە بىر تەرەپ قىلىش قارارىنى كۈتىدۇ .
5. ئوقوتقۇچىلار بايرىمى ، « ئۈچتە ياخشى » ئوقوغۇچىلارنى مۇكاپاتلاش ، تۈرلۈك پائالىيەتلەر ئۈچۈن كىتاپ سېتىلۋالغاندا ئەڭ ئالدى بىلەن سىتۋالماقچى بولغان كىتابنى بىر نۇسقا ئەكىلىپ ، سياسى بۆلۈمگە تاپشۇرۇپ سياسىۋىلىكىنى تەكشۈرتۇش ھەمدە مەكتەپنىڭ ماقۇللۇقىنى ئالغاندىن كيىن سېتىۋېلىشى لازىم . خىلاپلىق قىلغۇچىلار كىلىپ چىققان ئاقىۋەتكە ئۆزى ئىگە بولىدۇ ھەمدە مەكتەپنىڭ مۇناسىۋەتلىك بەلگىلمىسى بويىچە چارە كۆرلىدۇ . ئېغىر ئاقىۋەت كەلتۇرۇپ چىقارغۇچىلار يۇقۇرغا يوللىنىدۇ .
6. مەكتەپ ئېلمي بۆلۈم ئوقوتۇشقا مۇناسىۋەتلىك يانداشما مەشىق ، ھەر قايسى پەن تەقلىدى سۇئال كتابلىرى ۋە باشقا كىتابلارنى زاكاس قىلىشتا ئەڭ ئالدى بىلەن مەكتەپ سياسى بۆلۈمگە  ئىلتىماس يازىدۇ . بۇ ئىلتىماسقا ئاساسەن سياسى بۆلۈم كىتاپلارنىڭ سياسىۋىلىكىنى تەكشۈرۈپ بىكىتىپ ، مەكتەپ يول قويغاندىن كيىن بۇ كىتاپلارنى زاكاس قىلسا بولىدۇ . ئېلمي بۆلۈم بۇ تۈزۈمگە خىلاپلىق قىلىسا كىلىپ چىققان ئاقىۋىتىگە ئۆزى ئىگە بولىدۇ ھەمدە مەكتەپنىڭ مۇناسىۋەتلىك بەلگىلمىسى بويىچە چارە كۆرلىدۇ ، ئېغىر ئاقىۋەت كەلتۇرۇپ چىقارغۇچىلار يۇقۇرغا يوللىنىدۇ .
7.   ئوقوغۇچىلار مۇندەرىجىسىگە كىرگۈزلگەن كىتابلاردىن باشقا كىتابلارنى زاكاس قىلىشتا ، مەكتەپ بەلگىلگەن ئىشخانا ۋە ئورۇنلارلار كىتاب زاكاس قىلىش ھوقوقىغا ئىگە . ھەرقاندا شەخسى ، ھەرقاندا ئىشخاننىڭ ئۆز ئالىدىغا كىتاب زاكاس قىلىشىغا ، مەكتەپ ئىچىدە كىتاب سېتىشقا بول قويۇلمايدۇ . خىلاپلىق قىلىغان ئىشخانا ۋە شەخسىلەر كىلىپ چىققان ئاقىۋەتكە ئۆزى ئگە بولىدۇ ھەمدە مەكتەپنىڭ مۇناسۋەتلىك بەلگىلمىسى بويىچە چارە كۆرلىدۇ . ئېغىر ئاقىۋەت كەلتۇرۇپ چىقارغۇچىلار يۇقۇرغا يوللىنىدۇ .

167 . ئوت ئۈچۈرۈش ئەسلىھەلىرنى باشقۇرۇش بەلگىلمىسى
مەكتىۋىمىزنىڭ ئىجتىمائى مۇقۇملىقىغا كاپالەتلىك قىلىپ ، بىخەتەر ئىشلەپ چىقىرىش خىزمتىنى ھەقىقى كۈچەيىتىش ، شۇنداقلا تۈرلۈك ھادىسلەرنىڭ ئالدىنى ئېلىش ، كوللىكىتىپ ۋە شەخسىلەرنىڭ مال – مۈلۈكىنىڭ تۈرلۈك ئوت ئاپىتى سەۋەبلىك زىيانغا ئۇچۇرىشنىڭ ئالدىنى ئېلىش  مەخسىتىدە بۇ بەلگىلمە تۈزۈپ چىقىلدى . شۇ بۇيىچە ئىجرا قىلىشى لازىم .
1 . كۈندىلىك دىجۈرنىلەر ئوت ئۈچۈرۈش ئەسلىھەرلىرنى يۇقاپ كىتىش ۋە بۇزغۇنچلىققا ئۇچىرىشنىڭ قاتتىق ئالدىنى ئېلىش لازىم .
2 . كۈندىلىك دىجۈرنلەر دىجۈرنلىكىنى ئۆتكۈزۈپ بىرىش ۋە ئۆتكۈزۈپ ئېلىش جەرىياندا ئوت ئۈچۈرۈش ئەسلىھەرلىرىنى ئۆتكۈزۈپ بىرىش ۋە ئۆتكۈزۈپ ئېلىشى لازىم . ئەگەر ئوت ئۈچۈرۈش ئەسلھەلىرى يۇقاپ كەتسە ياكى تۈرلۈك سەۋەبلەر تۈپەيلىدىن باشقا ئۇرۇنغا يۆتكەپ كېتلىسە ، شۇ كۈندىكى دىجۈرنى ئەسلى باھاسى بۇيىچە تۈلەيدۇ .
3 . شەخىسلەر ئوت ئۈچۈرۈش ئۈسكۈنلىرنى ئىشلىتىشكە توغرا كەلسە چۇقۇم مۇناسۋەتلىك مەسئۇللارنىڭ رۇخسىتىنى ئالغاندىن كىين ئىشلىتىش لازىم . قالايىمىقان ئۆز ئالدىغا ئىشلىتىشكە ، ئارىيەت بىرىشكە يۇقۇتۇپ قۇيۇشىقا بولمايدۇ .  
4 . مەكتەپتىكى ئۇقۇتقۇچىلار ئالاقىلىشىش ئۈسكۈنىلىرنى 24 سائەت چېتىپ قويماسلىقى لازىم . ئۇنىڭدىن باشقا ئوت ئۈچۈرۈش خىزمىتىگە رەھبەرلىك قىلىش گۇرۇپپىسىدىكى يولداشلارنىڭ مەسئۇلىيەتىنى كىشى بېشىغا قەدەر ئېنىق بىكىتپ ئەملىلەشتۇرۇش لازىم .

168 . ئۇقۇتقۇچىلارنىڭ دەرسخانا قائىدىسى
1-دەرسكە كىرىشتىن بۇرۇن ئۇگنش بۇيۇملىرىنى تەييارلاش ،كىتاپ ،خاتىرە ،قەلەم قۇتىسى قاتارلىقلارنى پارتىنىڭ سول تەرەپ بۇرجىكىگە قۇيۇش.
2- دەرسكە كىرىش قوڭغۇرىقى چىلىنغاندىن كىيىن دەرھال دەرسخاننىڭ تىنىچ تەرتىپنى ساقلاش .
3-مۇئەللىم دەرسخانغاكىرگەن ۋاقىتتاسىنىپتىكى بارلىق ئۇقۇغۇچلار دەرھال ئۇرۇندىن تۇرۇش مۇئەللىم «ساۋاقداشلار ياخشىمۇ سىلەر 《دەپ سورغاندا ئۇقۇغۇچىلار 《مۇئەللىم ياخشىمۇ سىز》 دەپ جاراڭلىق جاۋاپ بېرىش .
4-دەرسكە كىچىكىپ قالغان ئۇقۇغۇچى مۇئەللىم قۇشۇلغاندىن كىيىن ئورنىغا بېرىپ ئولتۇرۇش .
5- دەرسخاندىكى ئولتۇرغان قىياپىتى توغرا بۇلۇش ، پۇتۇن دىققىتى بىلەن دەرس ئاڭلاش ، ئاكتىپ تەپەككۇرقىلىش ، دادىل پىكىر قىلىش ، قالايمىقان سۆزلىمەسلىك ، دەرسكە مۇناسىۋەتسىز كىتاپلارنى كۆرمەسلىك .
6-تەجىرىبە ئىشلىگەن ۋاقىتتا مەقسەت ئېنىق بۇلۇش ،قەدەم باسقۇچلار تەرتىپلىك بۇلۇش .تەجىرىبە دوكلاتىنى ياخشى يېزىش ، تەجىرىبە خاننىڭ تەجىربە سايمانلىرىنى ئاسراش ھەم پاكىز يۇيۇپ ئىشلەتكەن بۇلۇش .
7- ئۇقۇتقۇچى دەرستىن چۇشۇشكە رۇخسەت قىلغاندىن كىيىن ئۇقۇتقۇچى- ئۇقۇغۇچىلار ئۆزئاراخوشلىشىش كىرەك.
8- مۇئەللىم ئۆزلىكدىن ئۇگنىشكە ئۇيۇشتۇرغان ۋاقىتتا سىنىپ باشلىقى ،ئۇقۇغۇچىلارنىڭ ئۇگنىشكە يىتەكچىلىك قىلىشقا مەسئۇل بۇلۇش.
9- تەنتەربىيە دەرسىگەئەستايدىل تۇلۇق قاتنىشىش .

169 . ئوقۇغۇچىلارنىڭ دەرسخانا قائىدىسى
1 . ئوقۇغۇچىلار دەرسخانا ئىچىدە ئوقۇتۇشقا توسالغۇ بولىدىغان ھەر قانداق پائالىيەتلەرنى ئىلىپ بارماسلىقى كىرەك.
2 . تەييارلىق داڭ چىلىنغاندا دەرھال ئۆز ئورنىغا بىرىش ئۇگنىش ماتىرىياللىرىنى تەييار قىلىش كىرەك.
3 . دەرس ۋاقتىدا دەرسنى كۆڭۇل قويۇپ ئاڭلاش،ئوتتۇرا ۋە يۇقىرى يىللىقتىكى ئوقۇغۇچىلار ئەستايىدىل خاتىرە قالدۇرۇش،ئاكتىپ تەپەككۇر يۇرگۇزۇش،دادىل سوئال سوراش، مۇئەللىم سۇرىغان سوئاللارغا قولنى كۆتۇرۇپ جاۋاپ بىرىش.
4 . دەرس ۋاقتىدا كىيىم – كىچەك رەتلىك، پاكىز بولۇش،كالتا ئىشتان،ساپما كەش كىيىپ دەرسكە كىرمەسلىك كىرەك.
5 . دەرس ۋاقتى ياكى مۇزاكىرە ۋاقتىدا دەرسخانىغا دەل ۋاقتىدا كىرىش تىنىچلىقنى ساقلاش،خالىغانچە چىقىپ كەتمەسلىك ۋە كۇلمەسلىك،يۇقىرى ئاۋازدا مۇنازىرە ئىلىپ بارماسلىق.
6 . ئۇقۇغۇچىلار دەرسخانىدا يانفۇن 3 mp ، 4 mp ، ئىلىكترۇنلۇق ئۇيۇنچۇق قاتارلىقلارنى ئشىلەتمەسلىكى لازىم . ئەگەر بايقىلىپ قالسا دەرس ئۇقۇتقۇچسى باشقۇرۋىلىپ ، ئائىلە باشلىقىنى چاقىرىتىپ ئائىلە باشلىقىغا قايتۇرۇپ بىرىدۇ ھەمدە بۇنىڭدىن كيىن قايتا ئىشلەتمەسلىك توغرىسدا تەربىيە بىرىدۇ .
7 . دەرستىن چۇشۇش قوڭغۇرىقى چىلىنىپ مۇئەللىم ئورۇنلاشتۇرۇش قىلىپ بولغاندىن كىىين ئوقۇغۇچى ئاندىن سىنىپتىن ئايرىلىشى.دەرسخانىدا دەم ئالماسلىق كىرەك.


170 .  ئىمتىھان قائىدىسى
1 . ئۇقۇغۇچىلار ئىمتىھان مەيدانىغا ۋاقتىدا كىرىشى ، كومسىيەلەرنىڭ يىتەكچلىكىگە بويسۇنىشى ، سەۋەپسىز كىرىمەسلىكى ، ئىمتىھان مەيداندىن خالىغانچە چىقىپ كەتمەسلىكى كىرەك .
2 . ئىمتىھاندىن ئىلگىرى ئىمتىھانغا لازىملىق نەرسلەرنى تەييارلاپ قۇيۇشى ، ئىمتىھانغا مۇناسۋەتسىز نەرسىلەرنى شىرە ئۈسىتدە قويماسلىقى ، ئىمتىھان ئېلىندىغان پەننىڭ دەرسلىك كىتابى ، كونسپىكى ، تاپشۇرۇق دەپتەلىرىنى يېغىشتۇرۇپ قويۇشى ياكى كومسىيىگە تاپشۇرۇپ بىرىشى لازىم .
3 . ئۇقۇغۇچىلار ئىمتىھان باشلىنىپ 30 مىنۇت كىچىكسىە ئىمتىھان مەيدانغا كىرگۈزۈلمەيدۇ . ئىمتىھان باشلىنىپ 60 مىنۇتقىچە ئىمتىھان مەيداندىن چىقىپ كىتىشكە بولمايدۇ .
4 . ئىمتىھان سۇئاللىرىغا جاۋاپ يازغاندا خەت رەقەملىرى ئېنىق ، توغرا ، چىرايلىق ، رەتلىك يېزىشنى ، قالايمىقان ئۈچۈرمەسلىكىنى ئالدى بىلەن مەشىق قەغىزىگە جاۋاپ يېزىپ جاۋاپىنىڭ توغرىلىقىغا ئىشەنچ قىلغاندىن كيىن ئىمتىھان قەغىزىگە يېزىش ، ئىمتىھان قەغىزىنى قەلەم ياكى ماي قەلەم بىلەن يېزىش ، قېرىنداش بىلەن يازماسلىق .
5 . ئىمتىھان سۇئاللىرىدىكى خەت ، رەقەملەر ئېنىق يېزىلىمىغان بولسا قول كۈتۈرۈپ سۇراش ، ئەمما ئىمتىھان سۇئاللىرنىڭ مەزمۇنىنى چۈشەندۇرۈپ قۇيۇشىنى قىلماسلىق لازىم .
6 . ئۇقۇغۇچىلار ئىمتىھان بىرىش جەرىياندا سەمىمى ، سادىق ، جىددى ، ئەستايدىل بۇلۇش ، ھەقىقەتىنى ئەملىيەتتىن ئىزدەش ، يالغانچلىق ، ساختىپەزلىك قىلماسلىق لازىم .
7 . ئۇقۇغۇچىلار ئىمتىھان مەيداننىڭ قائىدە – تۈزۈملىرىگە ئاڭلىق رىئايە قىلىش ، كومسىيەلەرنى ھۆرمەتلىشى ، كومسىيەلەر ئىمتىھان جەرىياندا ئۇچىرىغان مەسلىلەرنى بىر تەرەپ قىلىش پىكىرىنى قۇبۇل قىلىشى ، تالاشماسلىقى ئاچچىقلىماسلىقى ، باشقا ساۋاقداشلارنىڭ ئىمتىھان بىرىشىگە تەسىر يەتكۈزمەسلىكى لازىم .
8 . ئىمتىھان سۇئاللىرىغا جاۋاپ يېزىپ بولغان ئۇقۇغۇچىلار يازغان جاۋابىنى بىر قېتىم تەپسىلى تەكشۇرۇپ چىقىقان ۋە جاۋابىنىڭ توغرىلىقىغا ئىشەنچ قىلغاندىن كىيىن ئىمتىھان قەغىزىنى كومسىيىگە تاپشۇرۇپ بىرىپ ، سىنپتىن (ئىمتىھان مەيداندىن) دەرھال ئايرىلىشى كىرەك .
9 . ئىمتىھان ۋاقىتى تۇشۇپ قوڭغىراق چېلىنشى بىلەن تەڭلا ، مەيلى ئىمتىھان سۇئاللىرىغا جاۋاپ يېزىپ بولغان ياكى بولمىغان بولسۇن دەرھال ئىمتىھان قەغىزىنى كومسىيىگە تاپشۇرۇپ بىرىشى لازىم .
10 . ئۇقۇتقۇچىلار ئىمتىھان نەتىجىللىرنى باھالاشتا بەلگىلەنگەن ۋاقىت ئىچىدە توغرا ، ئىلىمى باھالاش ئېلىپ بىرىشى ، ساختپەزلىك قىلىشتىن ساقلىنىشى لازىم .

171 . ئۇقۇتۇش خىزمىتىنى باشقۇرۇش توغرىسىدىكى
چارە – تەدبىرلەر
مەكتەپلەرنىڭ ئۇقۇتۇش سۈپىتىنى ئۆستۈرۈش ، مەكتەپ باشقۇرۇشىنى ئىلىملاشتۇرۇش ، تۈزۈملەشتۇرۇش ، تۈزۈملەرنى قېلىپلاشتۇرۇش ، ئاجىز ھالىقلارنى تۇتۇپ ، ساۋاقلارنى قۇبۇل قىلىپ تەجرىبلەرنى يەكۈنلەش ، ئۇقۇتۇش سۈپىتىنى مەركەز قىلىپ سۈپتىنى ئۆستۈرۈشكە كاپالەتلىك قلىش ئۈچۈن يېزىمىز مائارىپىنىڭ ئەملى ئەھۋالىغا ئاساسەن بۇ چارە – تەدبىرلەر تۈزۈپ چىقىلدى .
1 . مەكتەپ مۇدىرى ۋە ئىلىمى مۇدىرلار ئۇقۇتۇشنىڭ بىرىنجى سىپىگە چوڭقۇر كۈكۈشى لازىم . مەكتەپ مۇدىرى ھەپتىسىگە 4 سائەت ، ئىلىمى مۇدىرلار ھەپتىسىگە 6 سائەتتىن 8 سائەتكىچە دەرس ئۈتۈش لازىم .
2 . ئۇقۇتقۇچىلار ئۇقۇتۇش خىزمتى جەرىياندىكى تۈرلۈك ماتىرىياللارنىڭ تۇلۇق بۇلىشىغا كاپالەتلىك قىلىش لازىم . ئۇقۇتۇش پىلانى ، تىماتىك پىلان ، كالىندار پىلان ، سائەتلىك پىلان ، كونسىپىك قاتارلىقلارنىڭ تەلەپكە لايىق بۇلۇشىغا كاپالەتلىك قىلىش ، قېتىقىنىپ دەرس تەييارلاپ ، دەرسىنىڭ مۇھىم – قيىن نوقىتللىرىنى گەۋدىلەندۇرۇپ ، دەرسنى ساپا مائارپىنى چىقىش قىلىپ ياخشى ئۆتكەن بۇلۇش ، ۋاقتىدا تاپشۇرۇق بىرىپ ئۆزگەرتكەن بۇلۇش ، سائەتلىك لاھىيە ، كونسىپىك تۈزۈپ تەستىقلاتقان بۇلۇش . مەكتەپ مۇدىرى ۋە ئىلىمى مۇدىرلار ھەر ھەپتىدە 2 سائەتتىن دەرس ئاڭلاش ، ئۇقۇتقۇچىلار ھەر ھەپتىدە بىر سائەتتىن دەرس ئاڭلاپ ، خاتىرسىنى يازغان بۇلۇش ۋە باھا بىرىش ، دەرس تەييارلىقى توغرا بولماي خاتا دەرس ئۆتكەنلكىنى بايقالسا ، دەرس تەييارلىقى توغرا ، لىكىن دەرستە ئىلىمى خاتالىق يۈز بەرسە ئۇقۇتقۇچىلار ئارسىدا ئۆزىنى تەكشۇرىدۇ . ماۋسۇملۇق خۇلاسە نۇمۇردىن 10 نۇمۇر تارتىلىپ دەرس ئۈتۈش ياكى دەرستىن توختۇتۇش مەسلىسى ئەھۋالىنىڭ ئېغىر – يىنىكلىكىگە ئاساسەن بەلگىلىندۇ .
3 . مەكتەپ ھەپتىسىگە بىر قېتىم يەنى ئەڭ ئاز بولغاندا ماۋسۇمدا 10 سائەتتىن ئۈلگە دەرس ياكى تەتقىقات دەرسى ئۇرۇنلاشتۇرۇش ، ھەر قايسى ئۇقۇتۇش گۇرۇپپىللىرى گۇرۇپپا ئەزالىرىغا ماۋسۇمدا بىر قېتىم ئۇچۇق دەرس ئۇرۇنلاشتۇرۇپ ئۇقۇتۇشتا ساقلىنىۋاتقان مەسلىلەرگە قارىتا تەجرىبە ئالماشتۇرۇشقا ئەھمىيەت بىرىپ ، ئۇقۇتۇش سۈپتىىنى ئۆستۈرۈش ئۈچۈن خىزمەت قىلىدۇرۇش لازىم ئۇچۇق دەرس ، ئۈلگىلىك دەرسكە نۇمۇر قۇيۇپ باھالاپ يىللىق خىزمەت باھالاشتا ئۆلچەم بۇيىچە نۇمۇر قۇشۇلىدۇ ياكى نۇمۇر تارتىلىدۇ .
4 . بارلىق پەنلەردىن ھەر ماۋسۇمدا بىر قېتىم مەكتەپىنى بىرىلىك قىلىپ ئىمتىھان ئېلىنىپ ، ھەر قايسى سىنىپلارنىڭ ۋە دەرس ئۇقۇتقۇچىللىرىنىڭ ماۋسۇملۇق نەتىجىسىگە چېتىلىدۇرىلىدۇ . دەرس بىرىۋاتقان سىنىپلارنىڭ ئوتتۇرىچە نەتىجىسى يىللىقلار گۇرۇپپسى بۇيىچە ئاخىردا چىقسا ماۋسۇملۇق ئۇمۇمى خۇلاسە نۇمۇرىدىن 5 نۇمۇر تارتىلىدۇ ۋە ئۆزنى تەكشۇرۇش ماتىرىيالى يېزىپ تاپشۇرىدۇ . كوللىكىتپ يىغىندا ئۇقتۇرۇش ئارقلىق تەنقىدىلىندۇ .
5 . 2 – دەرسخانا پائالىيەت پىلانى ، دەرستىن سىرىتقى پائالىيەت پىلانى ۋە ھەر قايسى ئۇقۇتۇش گۇرۇپپىللىرى ، تەشكىلاتلارنىڭ خىزمەت پىلانى ، پائالىيەت مەزمۇنى خاتىرىسى قاتارلىق خىزمەتلەرنىڭ ياخشى ئىشلىنشىگە كاپالەتلىك قىلىش لازىم .
6 .  ئۇقۇتقۇچىلار مەكتەپ مەسئۇللىرنىڭ تەستىقى بىلەن دەرس ئالماشتۇرۇشقا توغرا كەلسە ، چۇقۇم دەرسىنى قايسى ئۇقۇتقۇچىنىڭ ئۈتىدىغانلىقى ، سىنپىغا كىمىنىڭ مەسئۇل بۇلۇپ تۇردىغانلىقىنى رۇخسەت سۇراش ئىلتىماسىغا تۇلۇق يېزىشى لازىم . بىر ھەپتە بۇرۇن دەرس تەييارلاپ ، تەستىقلىتىشقا ئالاھىدە ئەھمىيەت بىرىش لازىم . ئەگەر تەييارلىقسىز ياكى تەستىقسىز دەرسكە كىرگۈچىلەر بايقالسا سەۋەبسىز دەرسكە كىرىمىگەنلەر قاتارىدا مۇئامىلە قىلندۇ . ئۇقۇتقۇچىلار ئىلىمى بۆلۈمىنى خەۋەرلەندۇرمەي ئۆزلىرى كىلىشپ دەرس ئالماشتۇرۋالغانلىقى سىزىلسە ئوخشاشلا سەۋەبىسىز دەرسكە كىرىمىگەنلەر قاتارىدا مۇئامىلە قىلىندۇ .

172 . ئۇقۇغۇچىلارنىڭ يۈكىنى يىنكلىتىش توغرىسىدىكى تەدبىرى
دۆلەتنىڭ مائارىپ فاڭجىنىنى ھەقىقى ئەملىلەشتۇرۇش ئۇقۇغۇچىلارنىڭ يۈكنى يىنكلىتىش توغرىسىدىكى يۇقىرى دەرىجلىك ئۇرۇنلارنىڭ مۇناسۋەتلىك ھۆججەتلىرىنىڭ رۇھىنى چوڭقۇر ئىزچىللاشتۇرۇش ، ئۇقۇغۇچىلارنىڭ ئۇنۋىرسال ساپاىسنى ساغلام تەرەقىقى قىلىدۇرۇشىنى مەخسەت قىلىپ بۇ تۈزۈم تۈزۈپ چىقىلىدى .
1) مەكتەپ مەمۇرىيىتى يۇقىرى دەرىجلىك مائارىپ مەمۇرى تارماقلىرىنىڭ ئۇرۇنلاشتۇرۇشىغا ئاساسەن مكتەپ مەشغۇلىيەت تۈزۈمىنى تۈزۈپ ۋە ئەملىلششىنى تەكشۇرۇپ تۇرىدۇ . يۇلۇققان مەىسلىلەرنى ھەل قلىدۇ .
2) مەكتەپ ئىلىمى بۆلۈم ئۇقۇتۇش پروگىراممىسنىڭ تەلىۋى ، ئۇقۇتۇش ماتىرىياللىرنىڭ ئاسان – قيىنلىق دەرىجىسى ھەر قايسى يىللىقلاردىكى ئۇقۇغۇچىلارنىڭ ياش ۋە بىلىش جەھەتتىكى پەرقىنى كۆزدە تۇتۇپ ھەرقايىسى پەنلەرنىڭ ھەپتىلىك تاپشۇرۇق كۆرسەتكۈچىنى بەلگىلەپ ، ھەربىر ئۇقۇتقۇچىغا قەدەر مەسئۇلىيەتىنى بىكىتىشكە مەسئۇل بۇلىدۇ .
3) ھەر قايسى پەن ئۇقۇتقۇچىللىرى ئۇقۇغۇچىلارنىڭ يۈكىنى ھەقىقى تۈردە يىنكلىتىش ئۈچۈن ئۇقۇغۇچىلارنىڭ ئارام ئېلىش ۋاقتىنى بىھۇدە ئىگەللىۋالماسلىقى لازىم . دەرس ۋاقتىغا كاپالەتلىك قىلىش ، دەم ئېلىش ۋاقتىلىرى ، تەتىل ، ھېيىت – بايرام كۈنلىردە ئۇقۇغۇچىلارغا دەرس تەكرار قلىپ بىرىشنى باھانە قىلىپ ھەق يىغىۋالماسلىقى ، پايدىلىنىش ماتىرىياللىرنى ساتماسلىقى ، نۇرمىدىن ئاشۇرۇپ تاپشۇرۇق بەرمەسلىكى ، بىرلىگەن تاپشۇرۇقلارنى ئۆز ۋاقتىدا تەكشۇرۇپ ئۇقۇغۇچىلارغا قايتۇرۇپ بىرىشى ، تاپشۇرۇق ھەجىمى مۇۋاپىق بۇلىشى ، ئاسان – قيىنلىق دەرىجىسى مۇۋاپىق بۇلۇش لازىم .
4) بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلغۇچىلار بايقالسا مەسئۇلىيتى قاتتىق سۈرۈشىتە قىلىنغاندىن سىرىت ، يىللىق سىناپ تەكشۇرۇش نۇمۇردىن 1 – 10 غىچە نۇمۇر تارتىلىدۇ . مەسلىسى ئېغىر بولغانلىرى يىللىق سىناپ تەكشۇرۇشتە لاياقەتىسىز قلىندۇ . بۇ تۈزۈم 2006 – يىلى 9 – ئايىنىڭ 1 – كۈندىن باشلاپ ئىجرا قلىندۇ .

173 .غولتوغراق يېزا مەركىزى مەكتىۋىنىڭ ج ك پ مەركىزى كومتىتىنىڭ شىنجاڭنىڭ مۇقۇملىقىنى قوغداش توغرىسىدىكى مۇھىم يوليۇرۇقلىرىنىڭ روھى ، ئاپتۇنۇم رايۇنلۇق پارتكومنىڭ قارارى ۋە ئۇرۇنلاشتۇرۇشىنى ئىزچىللاشتۇرۇش پىلانىنى ئەملىلەشتۇرۇش تەدبىرى
سوتسىيالسىتىك مەكتەپ باشقۇرۇش يۈنىلىشىدە چىڭ تۇرۇپ پارتىينىڭ مائارىپ فاڭجىنىنى ئۇمۇميۈزلۈك ئىزچىللاشتۇرۇپ ، يولداش جىياڭ زىمننىڭ شىنجاڭىنىڭ تارىخ مەسلىسى توغرىسدىكى بايانىنى ياخشى ئۈگنىپ ، مىللى بۆلگۈنچلىككە قارىشى تۇرۇپ ، ئالدى بىلەن يولداش جىياڭ زىمىننىڭ يوليۇرۇقى بۇيىچە شىنجاڭىنىڭ تارىخى تەرەققىياتى ۋە ئۆزگىرىش جەرىيانىنى ئەتراپلىق ئوبكىتىپ ھالدا تەھلىل قىلىپ ۋە كۆزىتىپ دىننىڭ مەكتەپلەرگە سېڭىپ كىرىشنى چەكلەش خىزمتىنىڭ سالىمىقىنى ئاشۇرۇپ ئۇقۇ – ئۇقۇتۇش خىزمىتىنىڭ نۇرمال ئېلىپ بىرىلىشغا ۋە مۇقۇملۇققا كاپالەتلىك قىلىش ئۈچۈن تۈۋەندىكى بىر قاتار تەدبىرلەرنى تۈزۈپ چىقتۇق .
1 . ئۇقۇتقۇچى – ئىشچى خىزمەتچىلەر ئىجابى جەھەتتە ئۇقۇغۇچىلارغا ۋە جەمىيەتكە ئۈلگە بۇلىشى ئىشقا ئاشۇرۇلۇپ تەقى – تۇرۇقى ، كيىم – كېچىكى رەتلىك ، پاكىز بۇلۇش ، گەپ سۆزدە مۇلايىم بۇلۇش ، غەيرى كيىنىش ، قېنىق گىرىم قىلىپ غەيرى بۇلىۋېلىش ئەھۋاللىرىنىڭ يۈز بىرىشكە قەتىئى يول قۇيۇلمايدۇ .
2 . مەكتەپىنىڭ بىخەتەرلىك خىزمتى كۈچەيتىلىپ ئوتتىن ، سۇدىن ، توكتىن ، بىخەتەر پايدىلىنىش ئىشقا ئاشۇرۇلىدۇ . قەرەللىك تەكشۇرۇپ تۇرۇش ئارقلىق يۇشۇرۇن خەۋىپلەر ۋاقتىدا بايقىلىدۇ . شۇنداقلا ۋاقتىدا تۈزىتلىدۇ . ئەگەر مەسلە چىقسا بۇ خىزمەتكە مەسئۇل بولغانلارنىڭ مەسئۇلىيتى كۈچەيتىلىدۇ .
3 . ئۇقۇتقۇچىلارنىڭ دەرس مۇنبىرىدىن پايدىلىنىپ بۆلگۈنچلىككە ، دىنى خۇراپاتلىق ، ئەكسىيەتچىل ئىددىيەلەرنى سېڭدۈرۈش ئەھۋالى كۈرۈلسە ئۇقۇغۇچىلارنىڭ سىياسى مۇقۇملۇق خىزمتىگە دائىر خىزمەتكە نسبەتەن مەسئۇلىيەتسىزلىك قىلسا خىزمەتتىن توختۇتۇپ ئەھۋالى يۇقىرىغا دوكلات قىلىندۇ .
4 . ئۇقۇتقۇچى ، ئىشچى – خىزمەتچىلەر ، پىنسىيگە ، دەم ئېلىشقا چىققانلار ئارىسدا دىنى پائالىيەتكە قاتنشىش ئەھۋالى كۈرۈلسە خىزمەتتىن توختۇتۇپ ئەھۋالى يۇقىرىغا دوكلات قىلىندۇ  .
5 . پارتىيدىن ، سوتسىيالىزىمدىن ، تەشكلاتلاردىن نارازىلىق سۆز – ھەركىتىدە بولغانلار كۈرۈلسە خىزمەتتىن تۇختۇتۇلۇپ ئەھۋالى يۇقىرىغا دوكلات قىلىندۇ .
6 . ئۇقۇغۇچىلارنىڭ تاماقتىن ، يىمەك – ئىچىمەكتىن زەھەرلىنشىنىڭ ئالدى ئېلىنىپ ۋەتەنپەرۋەرلىك ھەركىتى قانات يايدۇرۇلىدۇ . بۇلۇپمۇ ، ئۇقۇغۇچىلار ئاشخانسىنىڭ تازلىقى ، چىرىگەن ، بۇزۇلغان ، سۈپىتى ئۆزگەرگەن گۆش ، سەي – كۆكتاتلارنى ئىشلىتىپ تاماقتىن زەھەرلىنىپ قېلىشنىڭ ئالدى ئېلىندۇ . بۇ جەھەتتە ئاشخانا ھۆددىگەرلىك مەسئۇلىيەتنامىسى ئىمزالىنىپ مەسئۇلىيەت كۈچەيتلىدۇ .
7 . يازلىق ۋە قشىلىق تەتىل مەزگىلىدە ئۇقۇغۇچىلاردىن مۇقۇمسىزلىق ئەھۋالى كۈرۈلسە مەسئۇل ئۇقۇتقۇچى ياكى ئىشچى – خىزمەتچى مەسئۇلىيەتىنىڭ % 40 نى ، شۇ زۇغا مەسئۇل ئۇقۇتقۇچى % 60 نى ئۆز ئۈستىگە ئالىدۇ ۋە مەسئۇلىيتى قاتتىق سۈرۈشتە قىلىندۇ .
8 . ھەر ئۇقۇش يىلى ، ھەر ماۋسۇمدا ئۇقۇتقۇچىلار ۋە ئۇقۇغۇچىلار ئارسىدا شۇنداقلا ئۇلارنىڭ ئاتا – ئانىللىرى ئارسىدا مۇقۇملۇق ، بىخەتەرلىك مەسئۇلىيەتنامىسى ئىمزالىنىپ مەزمۇنى تۇلۇق ، تەدبىرلىرى كۈچلۈك ئەملىيەتچانلىقى يۇقىرى بۇلۇش ئىشقا ئاشۇرۇلىدۇ .

174 . ئۇقۇتقۇچى – ئۇقۇغۇچىلار ئارىسىدىكى دەتالاش مەسلىسىنى
بىر تەرەپ قىلىش چارىسى
    ئۇقۇتقۇچىلارنىڭ مۇناسۋەت ئۇبىكىتى ئۇقۇغۇچىلار بۇلغاچقا ، ئۇقۇغۇچلار بىلەن مۇناسۋەتىنى تەڭپۇڭلاشتۇرۇشى ، ئۇقۇتقۇچىلىق كەسپى ئەخلاق ۋە مائارى قانۇندىكى مۇناۋەتلىك بەلگىلمىلەرنىڭ روھى بۇيىچە ئۇقۇتۇش ئېلىپ بىرىشى بەلگىلمە ، قانۇنىدىن چەتنەپ جىنايەت سادىر قىلماسلىقى لازىم . ئۇلارنىڭ خاتالىقى (جىنايىتى) تۈۋەندىكى ئىككى خىل كاتىگورىيە بۇيىچە بىر تەرەپ قىلىندۇ :
1 . قەستەنلىك        2 . سەۋەنلىك
1) سەۋەنلىكىتىن باشقلارنىڭ ئۈلۈپ كىتشىگە سەۋەپچى بولسا قانۇن ئۇرۇنلىرىنىڭ بىر تەرەپ قىلىشغا تاپشۇرۇپ بىرىلدۇ .
2) ئۇقۇتقۇچى ئۇقۇغۇچىلارغا تەن جازاىسى بىرىپ سەۋەنلىك ۋە بىپەرۋالىق قىلىش ، ئۆزىگە قاتتىق ئىشنىش تۈپەيلى ئۇقۇغۇچىلارنى يارلاندۇرغان بولسا يىنىكرەك بولسا مەكتەپتە مۇرەسسە قىلىندۇ . ئېغىرراقلىرىنى قانۇن ئۇرۇنلىرنىڭ بىر تەرەپ قىلىشغا تاپشۇرلىدۇ .
3) ئۇقۇغۇچىلارغا قەستەن تەن جازاسى بىرىپ جاراھەتلەندۇرۇش پەيدا قىلغان بولسا يىنىكرەكلىرى مەكتەپتە ، ئېغىرراقلىرى قانۇن ئۇرۇنلىرنىڭ بىر تەرەپ قىلىشغا تاپشۇرۇلىدۇ .
4) ئۇقۇتقۇچىلار ئۆزىنىڭ ئەۋزەل ئورنىدىن پايدىلنىپ ئۇقۇغۇچىلارنىڭ ئىززەت ھۆرمىتىگە ھاقارەت كەلتۈرۈپ ئۇلارنىڭ غۇرۇرىنى قەستەنگە پەسەيتىكەن ، نامىغا بۇزغۇنچىلىق سالىدىغان ئەھۋاللارنى سادىر قىلغان بولسا مۇناسۋەتلىك ئۇرۇنلارنىڭ بىر تەرەپ قلىشىغا تاپشۇرۇپ بىرىلىدۇ .
5) ئۇقۇتقۇچىلار ئىچىدە ئۇقۇغۇچىلارغا جىنسى پاراكەندىچىلىك سالىدىغان ، ئاياللارغا باسقۇنچىلىق قىلىدىغان ئەھۋاللارنى سادىر قىلغان ھەم قىز ئۇقۇغۇچىلارنىڭ ئىپپەت نۇمۇسغا تىگىش قىلمىشىنى سادىر قىلغان ۋە شۇنداق قىلمشلارغا ئۇرۇنغانلار ئەھۋالىنىڭ يۇقىرى تۈۋەنلىكىگە قاراپ مەكتەپ ئىچىدە بىر تەرەپ قىلىندۇ ياكى قانۇن ئۇرۇنلىرىغا يوللاپ بىرىلىدۇ .
6) باشقلارنىڭ كىشلىك ئىناۋىتىنى قەستەن تۈكۈش ، مەسىلەن : زورلۇق بىلەن پەسكەشلىك قىلىش ، ئاياللارنى ھاقارەتلەش جىنايىتى ۋە ئۆسمۈرلەرگە پەسكەشلىك قىلىش جىنايەتلىرىنى شەكىللەندۇرۇپ مەكتەپىتە يامان تەسىر پەيدا قىلىغان ۋە مەكتەپىنىڭ ئىناۋىتىنى تۆككەنلەر بولسا قانۇن ئۇرۇنلىرىنىڭ بىر تەرەپ قىلىشغا تاپشۇرۇپ بىرىلىدۇ .

175 . كەسپىتىكى ناتوغرا ئىسىتللارنى تۈگىتىش جەھەتتىكى
جەمىيەتكە قىلغان ۋەدىسى
1 . پارتىيە ۋە دۆلەتىنىڭ مائارىپ فاڭجىنىنى ئۇمۇميۇزلۈك ئىزچىللاشتۇرۇپ ، ساپا مائارىپىنى ئىلىگىرى سۈرۈپ ، بالىلارنىڭ ساغلام ئۈسۈپ يىتلىشى ئۈچۈن زۆرۈر بولغان شارائىتىلارنى تۇلۇق يارىتىپ ، ئۇقۇتقۇچىلار كەسپى ئەخلاق قۇرلۇشىنى زور كۈچ بىلەن ئىلىگىرى سۈرۈپ خەلق رازى بۇلىدىغان مائارىپ بەرپا قىلىپ ، مەكتەپ پارتىيە ياچايكىسنىڭ رەھبەرلىكىدە « ئۈچكە ۋەكلىلىك قلىش » مۇھىم ئىدىيسنى تىرىشىپ ئىزچىللاشتۇرۇپ كەڭ ئائىلە باشلىقلىرى كۆڭۈل بۆلىدىغان « قىزىق نوقتا » مەسىللىرىنى ياخشى ھەل قىلىپ ، مەكتىۋىمىزنىڭ ياخشى ئوبرازىنى تىكلەش ، ئۇقۇتقۇچىلارنىڭ كەسپى ئەخلاق ، كەسپى ئىسىتل قۇرلۇش سالىمىقىنى زورايىتىپ ئۇقۇ – ئۇقۇتۇش ، تەلىم – تەربىيە سۈپتىنى ئۆستۈرۈش ، كەسپىتىكى ناتوغرا ئىشلارنى تۈگىتىش ئۈچۈن جەمىيەتكە ئۇچۇق ئاشكارە ۋەدە بىرىپ جەمىيەتىنىڭ نازارىتىنى ئاكتىپ قۇبۇل قىلىمىز .
2 . بارلىق ئۇقۇتقۇچى ، ئىشچى – خىزمەتچىلەر ئىش ئورنىنى سۈيۈپ ، كەسپىنى قەدىرلەپ ، باشىقلارغا ئۈلگە بۇلىمىز . ئۇقۇتۇش پروگىراممسى ۋە دەرس ئۆلىچمىنى ئەستايدىل ئىجرا قىلىپ ، خىزمەتتىكى ئۇقۇتقۇچىلارنىڭ ھەقلىق ئەقلىق ئائىلە تەربىيچىسى بۇلۇشىغا رۇخسەت قىلمايىمىز .
« بارلىقىمىز بالىلار ئۈچۈن ، بالىلارنىڭ بارلىقى ئۈچۈن » دىگەن ئىدىيىنى تۇرغۇزىمىز . ئۇقۇغۇچىلارغا تەن جازاسى بىرىش ، تىللاش ، ھاقارەتلەش ، ئۇلاردىن پۇل – مال ۋە يۇشۇرۇن سوۋغا بىرشىنى تەلەپ قىلىشنى قاتتىق چەكلەيىمىز . « ئىككى كەچۈرۈم ، بىر ياردەم » تۈزۈمىنى قاتتىق ئەملىلەشتۇرىمىز ھەمدە دۆلەتنىڭ « ئىككى كەچۈرۈم ، بىر ياردەم » سىياسىتىنىڭ ئەملىلىشىش ئەھۋالىنى ھەر ماۋسۇمدا بىر قېتىم ئاشكارلايىمىز .
ھەق ئېلىش بەلگىلىمىسگە خىلاپ ئەھۋاللاردىن بىرىنى بايقىساق بىرنى بىر تەرەپ قىلىمىز . ھەرگىزىمۇ يۇمشاق قوللۇق قىلمايىمىز .
3 . « 9 يىللىق مەجبۇرى مائارىپى » نىڭ ئۇمۇملىشىشى ئۈچۈن باشلانغۇچ مەكتەپىنى پۈتتۈرگەن بارلىق ئۇقۇغۇچىلارنى تۇلۇق قۇبۇل قىلىمىز . « مەجبۇرى مائارىپى قانۇنى » تەشۋىقاتىنى كۈچەيىتىپ ئاتا – ئانىلارنىڭ مائارىپ قارىشىنى يېڭلاشىقا ھەقىقى تىرىشچانلىق كۆرسىتمىز .
4 . ئاتا – ئانىلار مەكتىۋىنىڭ رولىدىن ئاكىتپ پايدىلىنىپ ئۇلارنىڭ مەكتەپىنىڭ ئۇقۇتۇش ، تەلىم – تەربىيە خىزمىتىگە بولغان قىممەتلىك پىكىر تەكلىپلىرنى ئېلىپ ، پەرزەنىتلىرىنىڭ ئەتراپلىق تەرەقىقى قىلىش ئۈچۈن ئاساس سالىمىز . خەلقىنىڭ مائارىپنىڭ تەرەقىقى قىلىشى ئۈچۈن خەلقىنىڭ ئەلا مۇلازىمەت قىلىدىغان ھەقىقى چاكىرى بۇلىمىز .

176 . ئادەم تەربىيىلەشىتكى مۇلازىمەت ۋەدىمىز  
مەكتىۋىمىز پارتىيە ۋە دۆلەتنىڭ مائارىپ فاڭجىنىنى ئۇمۇميۈزلۈك ئىزچىللاشتۇرۇپ، ئۇقۇتۇش ، تەلىم – تەربىيە ئىشلىردا يېڭى ۋەزىيەت يارتىش ئۈچۈن تۈۋەندىكىدەك ۋەدە بىرىمىز.  
1 . مائارىپ خىزمىتنى قانۇن بۇيىچە ئېلىپ بىرىپ ماۋزدۇڭ ئىدىيسى ، دىڭ شىياۋپىڭ نەزىرىيسى ۋە « ئۈچكە ۋەكىللىك قىلىش » مۇھىم ئىديسىنى قىبلىنامە قىلىپ پارتىيە ۋە دۆلەتنىڭ مائارىپ فاڭجىنىنى ئۇمۇميۈزلۈك ئىزچىللاشتۇرىمىز.
2 . كەسپىمىزنى قىزغىن سۈيۈپ ، ئۆز مەسئۇلىيىتىمىزنى تۇلۇق ئادا قىلىپ ، بىلىم بىرىپ ئادەم تەربىيلەيىمىز. ئۇقۇغۇچىلارنىڭ جىسمانى ۋە روھى ساغلاملىقىغا دەخلى يەتكۈزدىغان ئددىيىلەرنى قەتئى چەكلەپ ، مىللى بۆلگۈنچلىك ۋە قانۇنسىز دىنى پائالىيەتكە قەتئى قارىشى تۇرۇپ تەلىم – تەربىيە بازىسىنىڭ ئىدىئولوگىيە ساھەسىدىكى پۇلات قورغانلىق رولىنى تۇلۇق جارى قىلىدۇرىمىز .
3 . ئۇقۇغۇچىلارنى قىزغىن سۈيۈپ ۋە ئاسراپ ئۇلارنىڭ كىشلىك قەدىر – قىممتىنى ھۆرمەتلەيىمىز . ئۇقۇغۇچىلارنى ھاقارەتلەيدىغان ، تەن جازاىسى ۋە شەكلى ئۆزگەرگەن تەن جازاسى بىرىدىغان قىلىمشلارنى قەتىئى چەكلەيىمىز .
4 . ئۇقۇتۇشتا ئەستايدىل بۇلۇپ ياخشى ئۈگنىش ئىستىلى تىكلەپ ئۆزىمىزنى ئۈزلۈكسىز يېڭى بىلىملەر بىلەن كۈچلەندۇرۇپ دەۋىر بىلەن تەڭ ئىلگىرلىگۈچىلەرنىڭ باشلامچىللىرىدىن بۇلىمىز.  
5 . ئۇقۇتۇش قانۇنىيەتلىرى ئۈسىتدە ئىزدىنىپ ئۇقۇتۇشىنىڭ دىمۇكراتىيلىگىنى جارى قىلىدۇرۇپ ، ئۇقۇغۇچىلارنىڭ ئوخشىمغان پىكىرگە ھۆرمەت قىلىمىز .
6 . كەسپى ئەخلاققا ئەھىمىيەت بىرىپ ، ئادەم تەربىيىلەش مۇلازىمەتى قىلىپ ، ئادەم تەربىيىلەشتە ئۆزى ئۈلگە بۇلۇپ ئادەم تەربىيىلەش باشقۇرۇش ئارقلىق ئادەم تەربىيلەش يۈنىلىشدە ئىزچىل چىڭ تۇرىمىز.  
7 . ئىتتىپاقلىشىپ ھەمكارلىشىش ، ئۆز ئارا ياردەم بىرىش ، خىزمەتداشلار ۋە كوللىكتىپقا كۈڭۈل بۆلۈش ، ئىناق – ئىتتىپاق بۇلۇش قاتارلىق ئەخلاقى پەزىلەتىنى يىتلىدۇرىمىز ۋە جارى قىلىدۇرىمىز .
8 . ئائىلە باشلىقلىرى ۋە ئاتا – ئانىلارنى ھۆرمەتلەيىمىز . ئۇلار بىلەن تەشەببۇسكارلىق بىلەن ئالاقە ئورنىتىپ ئۇلارنىڭ قوللىشىنى قولغا كەلتۈرۈپ ، ئاتا – ئانىلارنىڭ مائارىپ ۋە ئىلىم – پەنىگە بولغان تۇنۇشىنى چۇڭقۇرلاشتۇرىمىز .
9 . ئۇقۇغۇچىلار ، خىزمەتداشلار ، ئاتا – ئانىلار ، قوشىنلار ۋە جەمىيەتتىكى كىشلەرگە سۆز – ھەركەتتە ئىلىمى ، ئەدەپلىك مۇئامىلە قىلىپ ، ئىش – ھەركەتتە سىلىق – سىپايە بۇلۇپ ئۇقۇتقۇچىلارنىڭ يېڭى ئوبرازىنى تىكلەيىمىز .
10 . ئۇقۇغۇچىلارغا ۋەتەنپەرۋەرلىك تەربىيسى ، مىللەتلەر ئىتتىپاقلىقى تەربىيسى ۋە ئىدىيە – ئەخلاق تەربىيسنى كۈچەيىتىپ ، ئۇلارنى ۋەتەننى ، خەلقىنى ، سوتسىيالىزىمىنى قىزغىن سۈيدىغان سوتسىيالىزىم ئىشلىرىنىڭ ئىز باسارلىرىنى تەربىيلەش ئۈچۈن تىرىشىپ كۈرەش قىلىمىز .   

ئايرال

بۇ تىمىنىڭ چۈشۈرۈش ئادرىسى تەھرىرلەنمەپتۇ، تىما يوللىغۇچىلارنىڭ چۈشۈرۈش ئادرىسىنى تەھرىرلەشكە دىققەت قىلىشىنى سورايمىز

مۇزتاغ

خاپا بولماي چۈشۈرۈش ئادىرىسىنى قايتا بىر تەھرىرلەپ يوللاپ قويغان بولسىڭىز، كەسىپداشلارغا لازىملىق ماتىريال ئىكەندۇق.

kahriman212

چۈشۈرۈش ئادىرىسى كۈرۈنمەيدىغۇ؟

赛买提

رەھمەت سىزگە ،ياخشى ماتىرىيال ئىكەن.ئۆلچەملەشتۈرۈش قۇرلىشىدا تازا ئەس قاتقۇدەك.