«بىركىتاب ـــ بىر ئالەم» پىروگراممىسى نېمىشقا قالدۇرۇلىدۇ؟

تورغاي

«بىركىتاب ۋە بىر ئالەم» پىروگراممىسى نېمىشقا قالدۇرۇلىدۇ؟

مۇھەممەتجان ئابدۈۋەلى ئۇزلۇق

   ياشاش قەۋەت خاسىيەتلىك بىر ئىش. لېكىن كىتابسىز ياشاش ياشىمىغان بىلەن باراۋەر. ھېچبولمىغاندا كىتاب ئوقۇپ ياشىغىنىڭ پۈتۈن دېگەندەھاياتىڭنىڭ يېرىمنى ياشىماي قويغىنىڭ بىلەن باراۋەر.-باتۇر روزى .ئېسىل بىر كىتاب ھەقىقەتەن، ئۆزگىچە دۇنيا، شۇ گۈزەلدۇنيانىڭ سىرلىق قەسىرىگە قەدەم بېسىش، ھەرقانداق تەم بىلەن تەڭلەشكۈسىز ھۇزۇرىدىن بەھىر ئېلىشتىن ئارتۇق ئىش بولماس. بىر كىتاب- بىر دوست، بىر كىتاب- بىر ھايات. بىركىتاب- بىر ئالەم.بىر ھەق. بىر كىتاب ھەقىقەتەن بىر ئالەم. «بىركىتاب ۋە بىر ئالەم» دېگەن بۇ ئىبارە بىز ئۈچۈن ناتۇنۇش ئەمەس. بۇ رايۇنىمىزدىكى ئەڭ نۇپۇزلۇق ئاخبارات ئورگىنى بولغان شىنجاڭ تېلۋىزىيە ئىستانسىنىڭ 2011-يىلى1-ئاينىڭ30-كۈنىدىن باشلاپ تەسىىس قىلغان مەخسۇس كىتاب ھەققىدە بۇلىدىغان سۆھبەت خاراكتىرلىك  پىروگراممىسى بۇلۇپ. تېلۋىزىيەدە قۇيۇلغاندىن كېيىن كۆرۈرمەنلەردە ناھايىتى ياخشى بولغان تەسىر قالدۇرغان ئىدى.چۈنكى بۇنىڭ ئالدىدا كىتاب ھەققىدە «بىر كىتاب ۋەبىر ئالەم»دەك مەخسۇس بىر  پىروگرامما بۇلۇپباقمىغان. گەرچە نەچچە يىل ئىلگىرىكى «تەڭرىتاغ گۈلزارى»،«سەنئەت گۈلزارى»، «مەدەنىيەتبوستانى» قاتارلىق تېلۋىزىيە پىروگراممىلىرىدا ئەدىب، سەنئەتكارلارنىڭ ھايات كەچمىشلىرى،ئىجادىيەت سەمەرىلىرى تۇنۇشتۇرۇلغان بولسىمۇ. ئەمما «بىر كىتاب ۋە بىر ئالەم»بولسا.يالغۇزيازغۇچنىڭ ئۆزىلا ئەمەس، بەلكى ئەسەرنىڭ ئۆزى نوقتىلىق، كونكىرىت. مەزمۇنلۇق ھالدائاپتۇر، شۇ ساھە تەتقىقاتچى. مۇتەخەسسسسلەرنىڭ تەھلىللىرى بىلەن كەڭ كۆرۈرمەنلەردە خۇددىي شۇ كىتابنى ئوقۇغاندەك، ئەسەردە تەسۋىرلەنگەن مۇھىتتا ياشىغاندەك تۇيغۇ ئاتا قىلىدۇ. شۇ تەرەپلىردىن «بىر كىتاب ۋە بىر ئالەم» ئىخلاسمەن. بىلىم ۋە كىتابخۇماركىشلەر يەنە بىر سىردىشىغا ۋە دىلكىشگە ئايلانغان ئىدى.مۇنداقچە ئىيتقاندا بىر كىتابتىكى مۇھىم نوقتىلارنى ۋە مەركىزىي ئىدىيەنى كۆرۈرمەنلەرگە قىسقا ۋاقىت ئىچىدە يەتكۈزۈپ بېرىش ھەقىقەتەن ئاسان ئەمەس. كۆزلىگەن مەقسەتكە يەتكۈزۈش تېخىمۇ تەس. ئەمما بىز كۆرۈپ تۇرۇپتۇكى مەزكۇر پىروگرامما رىياسەتچىنىڭ قابىللىقى، يۇقىرى تىل ماھارىتى. جانلىق سۇئاللىرى.جۇشقۇنلۇق روھى ھالىتى بىلەن سۆھبەتكە قاتناشقۇچىلارنىڭ كۈچلۈك مۇلاھىزە  ۋە تەھلىلىرى شۇ كىتابتىكى ئۆزگىچە بىر دۇنيانىڭ كۆرۈرمەنلەرنىڭ قەلبىدە زاھىر بۇلۇپ، شۇ كىتابنى بىر ئوقۇپ بېقىشنى تەقەززا قىلغانئىدى.  -بىر كىتاب ۋە بىر ئالەم قۇيۇلۇشتىن توختاپتۇ.بۇ گەپنى مەن نەچچە ئاي ئىلگىرى بىر دوستۇمدىن ئاڭلاپ ئەپسۇسلۇق خىياللاردا ئولتۇرۇپ كەتكەن ئىدىم. بۇ قانداقتۇر ئۆزۈمنىڭ كىتابخۇمارلىقىدىن ئەمەس، بەلكى ئون مىليۇندىن ئارتۇق نۇپۇسقا ئىگە بىر مىللەتتە «كىتاب ھەققىدە»مەخسۇس بىر پىروگراممىنىڭ بولماسلىقى ئىدى. كىتاب ئوقۇش بەس-بەستە تەكىتلىنىۋاتقان،كىتابنىڭ ئىنسانىيەت تەرەققىياتىدىكى ئورنى مەيلى قانچىلىك زۇلمەتلىك بىر دەۋىرلەر بولسۇن ۋە ياكى ھازىرقىدەك ئىنسانىيەت ئۇچۇر دەۋىرىدە تۇرۋاتقاندا بولسۇن. كىتاب ھامان ئىنسانلار تەرەققىياتى بىلەن بىرگە بۇلۇپ كەلدى. دەل مۇشۇنداق ۋاقىتتا مىڭبىر جاپادا يوقتىن بار بولغان، ئەمما «بالدۇر تۇزىغان گۈل»دەك ئۆمرى قىسقا بولغان مۇشۇنداق قىممەتلىك پىروگراممىنىڭ ئۈن-تۈنسىز ئىكراندىن غايىب بۇلۇشى مىڭلىغان. ئونمىڭلىغان كۆرۈرمەنلەرنى ئەجەبلەندۈرگەن بۇلۇشى مۇمكىن. بىز دەل مۇشۇنداق مەخسۇس كىتاب ھەققىدە تېلۋىزىيە پىروگراممىسى يوق ئىدى. ھازىر تېخىمۇ يوق بولدى،  بېراق بۇ ھەرگىز ئاددىي مەسىلە ئەمەس.«بىر كىتاب ۋە بىر ئالەم»پىروگراممىسىنىڭ ئەمەلدىن قېلىشى، تېلۋىزىيە ئىستانسى ئۈچۈن خىزمەت ھالقىسىدىكى ئاددىي بىر ئىش بولسىمۇ، ئەسلىدىنلا كىتاب ئوقۇمايدىغان. كىتاب ئوقۇش ھاياتىدىكى بارلىق ئىشلىرىدىن تەس ۋە زىرىكىشلىك تۇيۇلىدىغان خەلقىمىزگە نېسپەتەن قولاق بىلەن ئاڭلاپ.كۆز بىلەن كۆرۈپ نەزەر دائىرسىنى ئېچىشىغا پايدىلىق ئىدى. ئەمما لېكىن ئالدىدا ئېيتىپ ئۆتكەندەك 10مىليۇندىن ئارتۇق نوپۇسقا ئىگە بىر مىللەتنىڭ تېلۋىزىيە  پىروگراممىسىدا بۇ ھەقتە مەزمۇننىڭ بولماسلىقى ئادەمنى ئويلاندۇرىدۇ ۋە ئەپسۇسلاندۇرماي قالمايدۇ.بۇلۇپمۇ ھازىرقىدەك مەزكەز ۋە ئاپتۇنۇم رايۇنىمىزدا يېڭى يېزا، ئىناق جەمئىيەت بەرپا قىلىش. ئۇمۇمىي خەلقنىڭ ساپاسىنى يۇقىرى كۆتۈرۈپ،ساغلام. ئىناق، باياشات بىر مەدەنىيەتلىك دۆلەت قۇرۇش ئورتاق ساداغا ئايلانغان.مەزكەزدىن كىتابخۇمارلار جەمئىيتى قۇرۇش تەشەببۇس قىلىنىپ، يېزا-قىشلاقلاردىمۇ دېھقانلار كۈتۈپخانىسى ئارقا-ئارقىدىن قۇرۇلۇپ ھەرخىل سەۋەبلەردىن كىتاب-ژورنال كۆرۈش پۇرستىدىن بەھرىمان بۇلالمىغان دېھقان-چارۋىچىلارئۈچۈن مۇشۇنداق بىر پىروگراممىنىڭ داھىم، مۇنكىن بولسا كۈندە دېگۈدەك تېلۋىزۇردا قۇيۇلۇشى،ئۇلارنىڭ كىتاب ئوقۇپ مەدەنىيەت سەۋىيىسىنى، دۇنيا قارىشىنى، كۆز قارىشىنى يېڭىلىشىداناھايىتى زور ئەھمىيەتكە ئىگە.توغرا تۇنۇش ۋە ئىلغار ئىدىيە ۋە دۇنيا قاراشقائىگە ئادەم ھامان ھەرجەھەتتىن باشقىلاردىن ئۈستۈن تۇرالايدۇ، نادانلىق ۋە مۇستەقىل كۆز قاراشقا ئىگە بولمىغان ئادەم، ھەدېسە باشقىلارغا ئاسانلا ئىنىشنىپ كېتىدۇ، ھەم شۇنداقلا ئاسانلا يامان يولغا كىرىپ قالىدۇ.ھازىر ئاڭلاشلارغا قارىغاندا يېزا- قىشلاقلادا قۇرۇلغان«دېھقانلار كۈتۈپخانىسى» كىتاب ئوقۇيدىغان ئادەمنىڭ يوقلىدىن كۈن بۇيى تاقاق ھالەتتە تۇرىدىكەن. ھەتتا بىر قىسىم كۈتۈپخانىلار مۇزىيدەكمۇ رولى بولماي. كىتاب جازىلىرىدىكى كىتابلار قول تەگمىگەن ھالەتتە توپا بېسىپ تۇرغان.بۇ زادى نېمەئۈچۈن؟ تەكشۈرۈپ كەلگەندە بىزنىڭ كىتاب ئوقۇمايدىغىمىز بىر خىل ئەنئەنە بولۇپ قالغان، كىتاب ئوقۇغىنىدىن ئەمەس، بەلكى كىتاب ئوقۇمىغىنىدىن مەغرۇرلىنىپ سۆزلەيدىغان كىشلىرىمىز ئۈچۈن بۇ بىر خىل نورماللىق بولسىمۇ.كىتاب ئوقۇش زۆرۈرىىيىتى تەكىتلىنىۋاتقان بۈگۈنكىدەك رىقابەتلىك دەۋىرگە نېسپەتەن كىتابنىڭ قۇدىرىتىگە ھەرگىز سەل قارىغىلى بولمايدۇ. تەرەققىي قىلغان ئەللەردىن ئامېرىكا، ياپۇنىيە، ئەنگىلىيە، گىرمانىيە، فرانسىيە قاتارلىق دۆلەتلەردىكى كىشلەرنىڭ كىتاب ئوقۇشقا بولغان قىزغىنىلىقى ۋە ئەستايىدىللىقى، ئومۇمىى خەلىقنىڭ ساپاسى، تەرەققىي قىلغان مائارىپ، جەمئىيەت ئاتمۇسفىراسى بىلەن ئايرىپ قاراشقابولمايدۇ، مانا مۇشۇ ئەللەردە كىتاب ۋە كىتاب مەدەنىيتى ئەنئەنە ۋە مىراس سۈپىتىدەھەر بىر ئادەمنىڭ قەلبىگە سېڭىپ كەتكەن.دېمەك، بىر رايۇننىڭ مەدەنىيلىشىش ۋە زامانىۋىلىشتا كىتاب ۋە كىتاب مەدەنىيتى ناھايىتى ياخشى بولغان كۆرۈكلۈك رول ئوينايدۇ.تولىستوي: «كۆڭۈلدىكىدەك كىتاب پارسەتنىڭ ئاچقۇچى، كىشلەرنى يۇقىرىغا باشلايدىغان شوتا، كىشلەرنى مۇكەممەللىشكە ئېلىپ بارىدىغان كېمە »دەپ ھەقىقەتەن توغرا ئېيتىقان.شۇنىڭغا ئوخشاش ياخشى بىر كىتابنىڭ كىشىگە بېرىدىغان ئىلھامى ۋە سېھرى كۈچنى ھەرگىز تۆۋەن مۆلچەرلەشكە بولمايدۇ. شۇ نوقتىدىن ئېلىپ ئېيىتقاندا«بىر كىتاب ۋە بىر ئالەم» پىروگراممىىسى يولغا قۇيۇلۇپ. ئېكراندىن يۈتكۈچە بولغان مۇشۇ قىسقىغىنە ۋاقىت ئىچىدە بىز «مەمەت ئاۋاق». «ئانىنا-كارىننا»،«مېنىڭ ئىسمىم قىزىل»، «لۈشۈن ئەسەرلىرى»،«ئايتماتوف ئەسەرلىرى»، قاتارلىق جۇڭگۇ ۋە دۇنياغا داڭلىق ئەسەرلەر بىلەن تۇنۇشقان بولساق. «سەرسان روھ». «باھادىرنامە»،«كەچمىش»، «قومباشقان شەھەر»، «سالچىلار»قاتارلىق ئويغۇر ئەدەبىياتىدىكى نادىر ئەسەرلەر ھەققىدىكى مۇھاكىملىك تۇنۇشتۇرۇش كىتاب ئوقۇمايدىغان ۋە مۇشۇنداق بىر كىتابنىڭ بارلىقىنى بىلمەيدىغان كىشلەرنىڭ بەس-بەستە سېتىۋېلىپ ئوقۇشتەك ياخشى كەيپىياتنى شەكىللەندۈرگەن ئىدى.كىتاب ئوقۇيالمايدىغان چەك يېزا-قىشلاقتىكى كىشىلەر تېلىۋىزۇردىن «بىر كىتاب ۋە بىر ئالەم» پىروگراممىسى كۆرۈپ ئۆزلىرىنىڭ مەنىۋىي دۇنياسىنى بېيىتقان، كىتاب ئوقۇشنىڭ، بالا ئوقۇتۇشنىڭ، ساۋاتلىق بۇلۇشنىڭ ھەقىقەتەن ئۆمۈرلۈك ۋە خاسىيەتلىك ئىش ئىكەنلىكىنى تۇنۇپ يەتكەنلىكىنى ھېس قىلىپ تۇرۇپتىمەن.دېمەككى، مۇشۇنداق بىر خاسىيەتلىك، ئەھمىيەتلىك ئىش ئۈچۈن يۈرگۈزۈلگەن پىروگراممىنىڭ «كۆرۈش نېسپىتى»ياكى ئاللىقانداقتۇر باشقا سەۋەپلەر تۈپەيلى تېلىۋىزىيە ئىكرانىدىن غايىپ بۇلۇشى ئىشىمەنكى بىر مەنلا ئەمەس، كىتابنى سۆيىدىغان ئونلىغان. مىڭلىغان ئىخلاسمەنلەرنىڭ كۆڭلىنى پەرىشان قىلىدى،شۇنىڭ ئۈچۈن مەن پۈتۈن جەمئىيەتتىن شۇنداقلا ئاپتۇنۇم رايۇنلۇق پارتىكۇم، ئاخبارات-نەشرىيات ساھەسىدىكى ئەدەبىيات-سەنئەت رەھبەرلىرنىڭ،خىزمەتچى خادىملارنىڭ، بۇلۇپمۇ شىنجاڭ تېلۋىزىيە ئىستانسى رەھبەرلىرنىڭ يېقىندىن كۆڭۈل بۆلۈشىنى چىن دىلىمدىن ئۈمىد قىلىمەن.
مەنبە:مىسرانىم مۇنبىرى

لاۋا

ياخشى تىمىكە ن ، داۋاملىق تېخىمۇ ياخشى تېمىلارنى يوللاپ تۇرشىڭىزغا تىلەكداشمەن .

مەرىپەت

بۇ پىروگراممىنىڭ قالدۇرۇلغانلىقىنى مەنمۇ ئەمدى بىلىپتىمەن. مۇشۇنداق ياخشى پىروگراممىنى نىمىشقا قالدۇرۋەتكەندۇ؟