روھىي كېسەللىك(精神病) ھەققىدە چۈشەنچە

ساقال

روھىي كېسەللىك(精神病) ھەققىدە چۈشەنچە E} Ljo  
تەييارلىغۇچى: ئەمەتجان مۇھەممەت ئەركزات
4S qvhz  
         روھىي كېسەللىك دېگىنىمىز ئېغىر دەرىجىدىكى پىسخىك توسالغۇ بولۇپ، بىمارنىڭ كۆزقارىشى، ھىس-تۇيغۇسى، ئىرادىسى، ئىش-ھەركىتى قاتارلىق پىسخىك پائالىيەتلىرىنىڭ ھەممىسىدە يۈز بېرىدىغان ئۇزۇن مۇددەتلىك، كۆرۈنەرلىك نورمالسىزلىقتىن ئىبارەت. بۇنداق بىمارلار ئۆگىنىش، خىزمەت، تۇرمۇشىنى نورمال ئېلىپ بارالمايدۇ. سۆز-ھەركەتلىرىنى ئادەتتىكى نورمال كىشىلەرنىڭ چۈشۈنىشى قىيىنغا توختايدۇ. كېسەللىك روھىي ھالەتنىڭ كونتۇرۇللىقىدا ئۆزىنى ئۆلتۈرىۋالىدىغان، باشقىلارغا زىيان يەتكۈزىدىغان سۆز-ھەركەتلەرنى سادىر قىلىشى مۇمكىن. kGruo5A  
         روھىي كېسەللىك بولسا كۆپ گېن كەمچىل بولۇشتىن ياكى تەكرارلىنىشتىن كېلىپ چىقىدىغان، دۆڭچە مېڭە(丘脑)، چوڭ مېڭە ئىقتىدارى قالايمىقانلىشىش سەۋەبىدىن، بىمارلارنىڭ بىلىش، ھېس قىلىش، تەپەككۈر قىلىش ھېس-تۇيغۇلىرى ۋە سۆز-ھەركىتى قاتارلىقلاردا بىنورماللىق كۆرۈلۈشتىن ئىبارەت. f>p; siR)  
       روھىي كېسەللەرنىڭ تۈرلىرى كۆپ بولۇپ، كۆپ كۆرۈلىدىغانلىرىدىن روھىي چېچىلاڭغۇلۇق ـــ ئېلىشىپ قېلىش كېسىلى(精神分裂症)، ئەسەبىلىشىش كېسىلى(抑郁症)،  ھىس-تۇيغۇ خارەكتىردىكى روھىي توسالغۇلۇق (情感性精神障碍)، مېڭە زەخمىلىنىش تىپىدىكى روھىي توسالغۇ(脑器质性精神障碍) قاتارلىقلار بولۇپ، بۇلارنىڭ كېلىنكىلىق ئىپادىلىرىمۇ ئوخشاش بولمايدۇ. 3g^IXm:K$  
        روھىي كېسەللىكنىڭ كۆپۈنچىسى ياشلىق مەزگىلىدە كۆرۈلىدىغان بولۇپ، بەزىلىرى ئارلىق قالدۇرۇپ مەلۇم ۋاقىتتا بىر تەكرار قوزغۇلىدۇ، بەزىلىرى ئۈزلۈكسىز قوزغۇلىدۇ، شۇنىڭغا ئەگىشىپ سوزۇلما خارەكتىرگە ئۆزگۈرۈپ، مېيىپ بولۇش نىسبىتى يۇقىرىلايدۇ، ئائىلە ۋە جەمىيەتنىڭ يۈكىنى ئۈستىگە ئېلىشى قىيىنلىشىدۇ. بىراق، بالدۇر بايقالسا، ۋاقتىدا دوختۇرغا كۆرۈنسە، بىمار دورىنىڭ ياردىمى بىلەن تۇرمۇش، ئۆگىنىش ۋە خىزمەتنىڭ تەستە ھۆددىسىدىن چىقالايدۇ. M\9IlV?'  
روھىي كېسەلنىڭ زىيىنى: MkkA{p  
1. زىيانكەشلىككە ئۇچرايمەن دەپ خام خىيال قىلىش: نۇرغۇن روھىي كېسەللەر مۇشۇنداق خام-خىياللارنىڭ ئىچىدە چىداش، ئۆزىنى ئېلىپ قېچىش كەيپىياتىدا ناھايىتى قىيىن روھىي ھالەتتە ياشايدۇ. بەزىلىرى بۇنداق يامان خىيالنىڭ تەسىرىدە ئالدىن قول سېلىپ، ئۆزىگە «دۈشمەن» دەپ قارىغان بىگۇناھ كىشىنى زىيانغا ئۇچرۇتۇپ قويىدۇ. شۇڭا بۇنداق بىمارنىڭ نەزىرىدىكى ئۇنىڭ «دۈشمىنى»نى بىلىۋېلىپ، بىماردىن يىراقلاشتۇرۇش كېرەك. rA[nUJ,  
2. ئەسەبىلىشىش كەيپىياتى: روھىي كېسەللەر كېسەللىكنىڭ ئوخشىمىغان دەۋرىدە، روھىي چۈشكۈنلىشىش، ئازاپلىنىش، دۇنيادىن زېرىكىش تۇيغۇسىدا بولۇشى مۇمكىن. دىققەت قىلىشقا تېگىشلىكى شۇكى، زور بىر قىسىم ئۆزىنى ئۆلتۈرىۋالغان روھىي كېسەللەر كېسەللىكى ياخشىلىنىش باسقۇچىدا ئۆزىنى ئۆلتۈرىۋالىدۇ. بىمارنىڭ روھىي كېسەللىك ئالامىتى يوقالغاندىن كېيىن، ئۆزىنىڭ كېسەللىكىنى ئۆزىگە زور روھىي يۈك دەپ قاراپ، يۇقۇرىلاپ ئوقۇش، خىزمەت قىلىش، توي قىلىش قاتارلىق بىر قاتار ئەمەلىي ئىشلارغا نىسبەتەن مۇۋەپپىقىيەت قازىنالمايدىغان تۇيغۇدا بولۇپ ئۆلۈۋېلىشنى ئويلىشىدۇ. شۇڭا ياخشىلىنىۋاتقان روھىي كېسەللەرگە قارىغۇچىلار بۇنى ئۇنتۇپ قالماسىلىقى، سەل قارىماسلىقى كېرەك. Pu1GCr(  
3.  ھەددىدىن زىيادە ھاياجانلىنىش:  روھىي كېسەللەرنىڭ ئالامىتىدە ئېغىر دەرىجىدىكى تەپەككۈرى قالايمىقانلىشىش، گەپ-سۆزلىرى قالايمىقانلىشىش، ئىش-ھەركىتىدە نىشانى ئېنىق بولماسلىق ئالامەتلىرى بولغاندا بۇنداق بىمارلار ئۆزىنى ياكى باشقىلارنى زەخمىلەندۈرىشى، نەرسە-كېرەكلەرنى ئۇرۇپ چېقىپ، كۆيدۈرۈشى مۇمكىن. چۈنكى بۇنداق بىمارنىڭ ھاياجانلىنىشىدىن بولغان ھەركەتلىرى ئۈزلۈكسىز بولىدۇ، ئائىلە تاۋاباتلىرى ياكى قارىغۇچىلىرى بۇنداق بىمارلارنىڭ كۈتۈلمىگەن ھادىسە چىقىرىشىنىڭ ئالدىنى ئېلىش ئۈچۈن  تولۇق تەييارلىق كۆرۈپ قويۇشى كېرەك. بولۇپمۇ ئۆيدىكى پالتا-پىچاق، قايچا، گاز ئوچاق... قاتارلىق خەتەرلىك بويۇملارنى قالايمىقان جايغا قويماسلىق كېرەك. بۇنداق بىمارلارغا ئەڭ مۇھىم بولغىنى زور مىقتاردىكى تېنچلاندۇرغۇچى دورىنى بېرىپ كەيپىياتىنى تۇراقلاشتۇرۇش كېرەك. bJANZn|H  
4. دورا مەنبەلىك ئەنسىرەش: روھىي كېسەللەرگە ئىشلىتىلىدىغان دورىلارنىڭ ئەكس تەسىرىدىن بىرى  بىماردا ئەنسىرەش، خاتىرجەمسىزلىك، پۇت-قولى جىم تۇرماسلىق ھەمدە يۈرىكى سېلىش، تەرلەش، قورقۇش ھېس قىلىش قاتارلىقلارنى شەكىللەندۈرىدۇ. بۇ ئالامەتلەرنىڭ كۆپۈنچىسى قوزغۇلۇشچان بولۇپ، كۆپۈنچە بىماردا چۈشتىن كېيىن ياكى كەچقۇرۇن كۆرۈلىدۇ.بەزى بىماردا ئۇزۇن ئۈنۈملۈك ئوكۇلنى ئۇرۇپ 2- ياكى 3-كۈنلىرى كۆرۈلىدۇ. بۇنداق ۋاقىت جەھەتتىكى تەرتىپنى بىلىۋېلىش، ئائىلە تاۋاباتلىرىنىڭ بىمارنىڭ ئەنسىرەش تۇيغۇسىدىن بولغان ئالامەتلىرىگە توغرا ھۆكۈم قىلىپ، دورىدىن بولغان-بولمىغانلىقىنى بىلىۋېلىشىغا پايدىلىق. zI1(F67d`  
روھىي كېسەللەردە كۆرۈلىدىغان نورمالسىزلىق تۆۋەندىكى بىرنەچچە تۈرلۈك بولىدۇ: N'I?fWN!;R  
1. مىجەز خارەكتىرىدىكى ئۆزگۈرۈش: ئادەتتىكى مىجەزى بىلەن ئوخشىمايدىغان غەلىتە مىجەزلىك بولۇپ قالىدۇ، مەسىلەن، يغلغۇزلۇقنى خالاش، كىشىلەرگە ئارلاشماسلىق،  ھاڭۋېقىپ قېلىش، ئۆزى بىلەن ئۆزى كۈلۈش،قايغۇرۇش، دۇنيادىن زېرىكىش، باشقىلارغا سوغۇق مۇئامىلە قىلىش، شەيئىلەرگە ھەۋەس قىلماسلىق، كۈنبويى خىيالىدىكى جىنلار بىلەن سۆزلىشىش، روھىي كەيپىياتىدا كۆپ خىل ئۆزگۈرۈش بولۇش، باشقىلارنى ئۆزىگە دۈشمەن سانىۋېلىش، سەۋەبسىز ىاپا بولۇش، سەۋەبسىز جىددىلىشىش، ئۇزۇن مۇددەت ئىجتىمائىي مۇناسىۋەتتىن ئۆزىنى چەتكە ئېلىش قاتارلىقلار. m=#aHF  
2. ئىش-ھەركىتىدىكى نورمالسىزلىق: ئىش-ھەركىتىدە ئىلگىكىگە تۈپتىن ئوخشىمايدىغان ياكى چۈشنگىلى بولمايدىغان ئۆزگۈرۈشلەر بولۇش، مەسىلەن، دائىم ئەينەككە قارايدىغان بولۇپ قېلىش ياكى ئەكسىچە كۈنبويى يۈزىنى يۇماسلىق، چېچىنى تارىماسلىق ياكى توختىماي قولىنى يۇيىدىغان بولۇپ قېلىش،خىزمەت ئىقتىدارى تۆۋەنلەش، ئۇخلىغاندا كېچە بىلەن كۈندۈزىنى ئالماشتۇرۇپ قويۇش(كېچىسى ئۇخلىماي، كۈندۈزى ئۇخلاش)، يول ماڭغاندا تام تۈۋىدە ماڭىدىغان بولۇپ قېلىش، كىيىم كەيگەندە ياسىنىمەن دەپ غەيرى كىيىنىۋېلىش، ئۆي ئىشلىرىنى قىلمايدىغان بولۇپ قېلىش، ئۆزىگە كۆڭۈل بۆلگەن ياخشى كىشىلەرگە ئېسىلىۋېلىپ ئۇلارنى بىئارام قىلىش، كۈنبويى ئورنىدىن تۇرماسلىق، مۇناسىۋەتسىز ئىشلارغا ئارلىشىپ قېلىش، سەۋەبسىز يىقىلىش ياكى نەرسە-كېرەكلەرنى چېقىش، كېرەكسىز بۇيۇملارنى ياكى مەينەت نەرسىلەرنىمۇ  يىغىدىغان بولۇپ قېلىش. ZDW,7b% U  
3. گەپ-سۆزىدىكى نورمالسىزلىق: گەپ-سۆز قىلىش ئۇسۇلى بۇرۇنقىدىن ئۆزگۈرۈپ بىنورمال بولۇپ قېلىش، مەسىلەن، ئۆزى بىلەن ئۆزى پارالىشىش، سەۋەبسىز ئۇرۇشۇپ، غەلۋە تېرىش، ئېغىزغا ئالغىلى بولمايدىغان سەت گەپلەرنى قىلىش، ئەتراپىدا يوق كىشىلەرنى قاتتىق تىللاش، ئادەتتە گەپ قىلىپ تۇرىدىغان كىشىنىڭ توساتتىن كەم سۆز بولۇپ قېلىشى، ئادەتتە كەم سۆز كىشىنىڭ توساتتىن تولا گەپ قىلىدىغان بولۇپ قېلىشى، قىلغان گەپلىرى غەلىتە بولۇپ چۈشەنگىلى بولمايدىغان، باغلاشمايدىغان گەپلەرنى قىلىشى ياكى«تاماقنى نېمىشقا قۇلاققا يېمەيمىز؟»دېگەندەك ئەخمىقانە گەپلەرنى قىلىدىغان بولۇپ قېلىش، باشقىلارنى ئۆزىنىڭ يامان گېپىنى قىلدى دەپلا ئۇلار بىلەن ئۇرۇشۇپ كېتىش، سىرىتتا بىر كىشى مېنى تىللاۋاتىدۇ دەپ يۈگۈرۈپ چىقىپ سىرىتتا ئادەم بولمىسىمۇ تىللاپ كېتىش، تېلىۋېزۇر نۇمۇرلىرىدىكى تەنقىت، ئوبزۇرچە خەۋەرلەرنى كۆرگەندە ئۆزىگە ئېلىپ كېتىپ، سۆزلەپ كېتىش. [kVpzpGr  
خۇلاسىلىگەندە، بىر كىشى ئىلگىرىكىگە قارىغاندا ئوخشىمايدىغان يەنە بىر كىشىگە ئۆزگۈرۈپ قالسا ياكى كۆرۈنەرلىك ھالدا غەلىتە بولۇپ قالسا، بەلكىم بۇ كىشى روھىي كېسەلگە گىرىبدار بولغان بولۇشى مۇمكىن. چوقۇم روھىي كېسەللەر دوختۇرخانىسغا بېرىپ كۆرۈنۈشى كېرەك. بولمىسا ئەھۋالى ئېغىرلىشىپ كەتكەندە داۋالاپ ساقايتىش تەسكە توختايدۇ، شۇنداقلا قايتا قوزغۇلۇش نىسبىتىمۇ ئۆرلەپ كېتىدۇ. دوختۇرخانىدا يېتىش ۋاقتى ئۇزراپ، چىقىممۇ جىق كېتىدۇ، ھەتتا بەزىلىرىنىڭ ئۆزىنى ئۆلتۈرىۋېلىش، ئائىلە ۋە جەمىيەتكە پاراكەندىچىلىك سېلىش خەتىرى يۇقۇرىلاپ كېتىدۇ. ZCj>MA  
روھىي كېسەللىكنىڭ ئالدىنى ئېلىش: بۇنىڭدا ئاساسلىقى روھىي ساغلاملىقنى كۈچەيتىپ، بالىلارنى كىچىكىدىن باشلاپ ئىشچان، تىرىشچان ھەم قانائەتچان، قىيىنچىلىق ئالدىدىمۇ بەل قويۇۋەتمەيدىغان، مەيۇسلەنمەيدىغان، روھى كۆتىرەڭگۈ،ئىجتىمائى ئالاقىگە ماھىر،يۇمۇرىستىك، چىقىشقاق، كەڭ قورساق، ئەپۇچان، يېڭىلىققا، ئىلىم-پەنگە ئىنتىلىدىغان قىلىپ تەربىيەشكە ئەھمىيەت بېرىش كېرەك.

مەنبە:قارا ھىجران