ئايبانۇم (ھېكايە) دىدار

                                                
                             ئايبانۇم
                                                                 (ھېكايە)
                                                            ھەبىبە تاھىر دىدار

       بۇنىڭدىن ئون يىل ئىلگىرى، مەن مەلۇم تىببىي ئىنىستىتۇتنىڭ 5-يىللىقىدا ئوقۇۋاتقان شوخ، تېتىك، ئالى مەكتەپ ئوقۇغۇچىسى ئىدىم. فاكولتېت ئاخىرقى يىلى بىزنى ئاشۇ ئىنىستىتوت قارمىغىدىكى 1-دوختۇرخانىنىڭ تاشقىي كېسەللىكلەر بۆلۈمىدە پىراكتىكا قىلىشقا ئورۇنلاشتۇردى. ئەشۇ چاغدا، ئۆز كەسپىمدە پىراكتىكا قىلغىنىم، داڭلىق مۇتەخەسىس ۋە كەسپىي دوختۇرلارنىڭ داۋالاشتىكى ئەمەلىي تېخنىكىلىرىنى ئۆز كۆزۈم بىلەن كۆرۈپ، بىلىپ تۇرغىنىم ئۈچۈن دوختۇرلۇق كەسپىدە ئوقۇغىنىمغا ئالەمچە خوشال بولاتتىم، ھە دېسىلا زىلۋا قامىتىمگە خوپ ياراشقان ئاق خالىتىمغا قاراپ كۈلۈمسىرەپ، دوختۇرلۇقنىڭ تۇنجى ھوزۇرىدىن مەست بولۇپ يۈرەتتىم...

     شۇنداق كۈنلەرنىڭ بىرىدە، مەن پىراكتىكا قىلىۋاتقان بۆلۈمگە ئېغىر دەرىجىدە رىماتىزىم كېسىلىگە گىرىپتار بولغان بىر ئايال كەلدى. ئايالنى دوختۇرخانىغا ئېلىپ كەلگىنى چىرايىدىن جەسۇرلۇق، جەڭگىۋارلىق، قەيسەرلىك ھەم ئاق كۆڭۈللۈك ئۇرغۇپ تۇرغان ياش بىر ھەربىي يىگىت ئىدى... ئۇلارنىڭ تەلەپپۇزىدىن تۇرپان ياكى قۇمۇل تەرەپتىن كەلگەنلىكى بىلىنىپ تۇراتتى. ئايالنىڭ كېسىلى خېلىلا ئېغىر  بولۇپ ھاسا تاياقتا ئارانلا ماڭاتتى. ئۇنىڭ كۈتۈنىشىگە مەن مەسئۇل بولغاچقا، نەچچە كۈنگە قالمايلا ئۇنىڭ بىلەن يېقىن تۇغقانلاردەك بولۇپ قالدىم، ھەربىي يىگىت ئايالنىڭ ئوغلى ئىكەن، ئۈرۈمچىدىكى مەلۇم قىسىمدا ھەربىي ۋەزىپە ئۆتەيدىكەن. ئۇنىڭ جىددى كىرىپ چىقىپ يۈرۈشلىرىدىنلا خىزمىتىنىڭ قانچىلىك دەرىجىدە ئالدىراش ئىكەنلىكى بىلىنىپ تۇراتتى. شۇڭىمۇ ئۇ ئانىسىنى دەسلەپتە بالنىستقا ئورۇنلاشتۇرغاندا، بىمارنىڭ ھەركەت قىلىشىنىڭ قىيىنلىقىغا، ياشىنىپ قالغانلىقىغا قاراپ: «بۇ ئايالمۇ ماڭا قالغۇدەكتە، ھەقاچان جىددى بۇيرۇق ئىچىدە تۇرىدىغان ھەربىي ئادەمنىڭ ئانىسىغا قارايدىغانغا نەدە ۋاقتى؟... دەپ ئويلاپ ئۈلگۈرگەن ئىدىم، ئەمما مەن خاتالاشقان ئىكەنمەن.

     ھەربىي يىگىت كۈندە دېگۈدەك دوختۇرخانىغا كېلىپ ئاپىسىنى يوقلاپ، ھال ئەھۋال سوراپ، لازىمەتلىكلەرنى تەق قىلىپ بېرىپ تۇراتتى. ئاپىسىنىڭ بەدەنلىرىنى سۈرتۈش، كىر قاتلىرىنى يۇيۇش، دوختۇرغا ماسلىشىپ تامىقىنىڭ تۈرلىرىنى ئورۇنلاشتۇرۇشتىن تارتىپ، ئاپىسىنىڭ ھاجەتكە چىقىشىغىچە ھەممىسىنى تولىمۇ جايىدا ئورۇنلاشتۇراتتى. قىلغان ئىشلىرى ھەربىلەرگە خاس ھالدا تولىمۇ ئېدىتلىق، تەرتىپلىك ئىدى، ئۇنىڭ ئانىسىنىڭ دېيىشىچە قىسىممۇ ئۇنىڭ ئاپىسىغا قارىشىغا مۇۋاپىق پۇرسەت يارىتىپ بىرىپتۇ. ئەمما قىسىمدا تۈزۈم چىڭ، ھەر ۋاقىت جىددى ۋەزىپە چىقىپ تۇرىدىغان بولغاچقا، ئانىسىنىڭ يېنىدا ئۇزۇن تۇرالمايدىكەن. ئوغۇل سالماق، ئوچۇق-يورۇق ئىدى. چىرايى ئاق–سېرىق، قاڭشارلىق، بوي بەستى ھەربىيلەرگە خاس ئۆلچەملىك ھەم سۈلكەتلىك ئىدى. كۆزلىرىدىن جۇشقۇنلىقى، زىرەكلىكى چىقىپ تۇراتتى. يېقىشلىق مىجەزى كىشىگە ئىللىقلىق تۇيغۇسى بېرەتتى. بەزى كۈنلىرى ئۇ ئۆزى كېلەلمىسە، باشقا بىرلىرىنى (تولاراق مۇھاپىزەتچى ياكى يېڭى كەلگەن جەڭچىلەر) دوختۇرخانىغا ئېۋەرتىپ ئاپىسىغا لازىملىقلارنى يەتكۈزۈپ بېرەتتى. بۇنداق چاغلاردا ئۇنىڭ يېتىشىپ بولالماي قېلىۋاتقانلىغىنى ھىس قىلاتتىم. ئاخىرى بىر كۈنى ئۇنىڭغا ئىچ ئاغرىتىش، قايىل بولۇش ھېسسىياتى ئىچىدە شۇنداق دېدىم:  
                  
ــ خىزمىتىڭىز ئالدىراشكەن، يېتىشىپ بولالمىغان چاغلاردا كەلمىسىڭىزمۇ بولىدۇ، مەن كۈندە مۇشۇ بۆلۈمدە بولغاندىكىن ئاپىڭىزنىڭ ھالىدىن خەۋەر ئېلىپ قويىمەن، ئەنسىرەپ كەتمەڭ.
بۇ گېپىمنى ئاڭلاپ يىگىت خىجىللىق نەزىرى بىلەن بېشىنى ئىتتىك ماڭا بۇرىدى:

ــ رەھمەت، ھېلىمۇ سىزنى بەك كۆپ جاپاغا سېلىۋەتتۇق، ئاپام ئىككىمىز سىزدىن مىننەتدارمىز. بۇ شەھەردە ئاپامنىڭ مەندىن باشقا يېقىن ئادىمى يوق، شۇڭا كەلمىسەم غېرىپسىنىپ قالارمۇ، دەپ ئەنسىرەيدىكەنمەن. مەن يوق چاغلاردا ئىشلىرىغا قارىشىپ قويىۋاتقىنىڭىزنى ئاپام ماڭا دەپ تۇرىۋاتىدۇ. ياخشىلىق يەردە قالمايدۇ، سىزگە چىن كۆڭلۈمدىن رەھمەت ئېيتىمەن!ــ دەپ ئۆزىنىڭ مىننەتدارلىقىنى ئىپادىلىدى. ئۇنىڭ بۇ گەپلىرى كۆڭلۈمدە تاتلىققىنە بىر سۆيۈنۈشنى پەيدا قىلدى. كىشى كۆڭلىنى ئاۋۇندۇرۇش ئەجەپمۇ كۆڭۈللۈك ئىشكىنا!...

ــ ئايبانۇ قىزىم، تېنچلىق تۇرۇپسىزمۇ؟ ــ ھەر كۈنى ئايالنىڭ يېنىغا كىرگىنىمدە، ئۇ مېنى ئانىلىق مېھرى بىلەن قارشى ئالاتتى. ئايالنىڭ ئاشۇ مۇلايىم كۆزلىرىگە، قورۇق چۈشۈشكە باشلىغان، ئەمما نۇرلىنىپ تۇرغان پاكىزە چىرايىغا، يارىشىملىق كىيىم–كېچەكلىرىگە، تېتىك  روھى ھالىتىگە بەكلا ئامراق ئىدىم، ھەممىدىن بەكرەك ئۇنىڭ مېنى: «ئايبانۇ قىزىم!»دەپ چاقىرىشلىرىنى ياخشى كۆرەتتىم.
ــ ئىسمىم سۈبھىنۇر، ئۆزلىرىنىڭ تىللىرىغا ئاسان كەلسە مېنى «ئايبانۇم» دەپ چاقىرىۋەرسىلە، تولىمۇ چىرايلىق ئاڭلىنىدىكەن.
ئايال بىر قېتىم ئۆز ئىسمىمنى سورىغاندا، ئۇنىڭ «ئايبانۇم»دەپ چاقىرىشلىرىدىن قۇرۇق قالىدىغاندەك دەرھال ئاشۇنداق دەپ چۈشەندۈرۈپ كەتكەن ئىدىم...

ــ ئاللاھ بەختىڭىزنى بەرسۇن قىزىم! خۇدايىمنىڭ رەھمەتلىرى سىزگە بولسۇن! كۆزۈمگە ئۆز قىزىمدەكلا ئىسسىق كۆرۈنۈپ قالدىڭىز، سىزنى جاپاغا سېلىپ قويدۇم ...ــ بىچارە ئايال شۇنداق دەپ، ئۆزىگە كۆيۈنۈپ قاراۋاتقان ماڭىمۇ دۇئا قىلىپ تۇراتتى.                                                      
        كۈنلەر ئۆتكەنچە بۇ مىھرىبان ئانا بىلەن خېلىلا ئىچكىرلەپ مۇڭدىشىدىغان بولۇپ قالدۇق. ئايالنىڭ ئاق كۆڭۈللىكى، مۇڭداشقاقلىقىنى كۆرۈپ، تۇرۇپلا خۇددى ئۆز ئاپامنى كۆرگەندەك بولۇپ قالاتتىم. ئوقۇش زۆرۈرىيىتى بىلەن كىچىكىمدىن تارتىپلا ئاتا –ئانامدىن، ئۆيدىن ئايرىلغانلىقىم ئۈچۈن ئۇلارنىڭ مېھرىگە تۈزۈككىنە قانماي، تا شۇ كەمگىچە كىشىنىڭ يۇرتىدا مۇساپىرچىلىق تارتىپ يۈرىۋاتقاچقىمۇ، شۇ قەدەر مېھرىبان بۇ ئايالغا بارغانچە ئىچەكىشىپ قېلىۋاتاتتىم. ئەلۋەتتە بۇ خىل ئىچەكىشىشتە مۇرادىلغا بولغان چەكسىز ھۆرمىتىمدىن تاشقىرى يەنە ئۆزۈممۇ ئەينى ۋاقىتتا دەمال چۈشەندۈرۈپ بېرەلمەيدىغان، تولىمۇ سىرلىق، نازۇك ھېسسىياتمۇ يوق ئەمەس ئىدى...

ــ مۇرادىل بالىلارنىڭ چوڭى، ئۇنىڭ كەينىدىكى بالامنىڭ ئىسمى دىلمۇراد... بىچارە بالام كىچىكىدە كېلىشمەسلىككە ئۇچراپ مېيىپ بولۇپ قالدى. ھەي قىزىم، نېمىسىنى ئېيتاي! ئىلگىرى بىزنىڭ ئۆينى يوقلاپ ئۆتكەن كېلىشمەسلىكلەرنى دەپ كەلسەم ئىچىم خۇن بولىدۇ، ئىنساننىڭ بېشىغا ئاجايىپ قىسمەتلەر كېلىدىكەن دېسە...

ــ بىز قۇمۇلنىڭ راھەتباغ دېگەن يېرىدىن،ــ دەپ سۆزىنى  داۋاملاشتۇردى ئايال،ــ بالىلارنىڭ دادىسى ئۆتمۈشتە باي دېھقاننىڭ بالىسى ئىكەن. «مەدەنىيەت زور ئىنقىلابى»دا تەركىپ ئايرىپ، باي دېھقان، پومىشچىكلارنى ئېغىر ئەمگەككە سېلىش باشلانغاندا، بىزنىڭ ئۆيدىكىلەرنى ئەڭ يىراق، چەت بىر چۆلگە ئاپىرىپ 6-7 يىل ئەترەتنىڭ قويلىرىنى باققىلى سالدى. ئۇ چاغدا بالىلار تېخى كىچىك بولغاچقا، كۆرمىگەن كۈنلەرنى كۆردۇق، مۇشۇ ئوغلۇم مۇرادىل كىچىكلىكىگە قارىماي ئادەمنىڭ دەردىگە يېتىپ، بىر تەرەپتىن ئۇكىلىرىغا قارىسا، يەنە بىر تەرەپتىن بىزنىڭ قولىمىزغا قول، پۇتىمىزغا پۇت بولۇپ، بىر ئۆينىڭ يۈكىنى تەڭ كۆتۈرۈپ بېرەتتى. ئۇ چاغلاردا دادىسى كۆرەشكە تارتىلغاچقا ئۆيدە بىز بىلەن دەرقەمدە ئولتۇرالمايتتى. ئاشۇ قارغىش تەككۈر يەردە ھېلى ئۇ بالامغا قىزىل چىقسا، ھېلى بۇ بالامنىڭ ئىچى سۈرۈپ، قىزىپ كېتىۋاتقان... يېقىن ئەتراپتا ھازىرقىدەك چاقىرسىلا يۈگۈرۈپ يېتىپ كېلىدىغان دوختۇرلار بولمىغاچقا، كېسەلنىڭ ۋاقتىنى ئۆتكۈزۈپ قويۇپ، كۆرمىگەن كۈنىمىز قالمىغان. بىز دادىسى بىلەن ئۆيدە بولمىغان چاغلىرىمىزدا، تېخى ئون ياشقىمۇ توشمىغان مۇشۇ قولى ئەپلىك، كۆڭلى يۇمشاق بالام چوڭ ئادەمنىڭ ئىشىنى قىلىپ، ئۇكا –سىڭىللىرىنىڭ ھالىدىن خەۋەر ئالاتتى. ئاشۇ ئېغىر كۈنلەرنىڭ بىزدە قالدۇرغان ئاچچىق يالدامىلىرى  ھەقىقەتەن  كۆپ بولدى، خۇدا ساقلىسۇن ئۇنداق قىسمەتلەردىن. ئاشۇ جاڭگالدا كىچىك قىزىم مىنىڭگىرت كېسىلى بولۇپ قالغان چاغدا، ۋاقتىدا دوختۇرغا ئاپىرالماي بىر قۇلىقى گاس بولۇپ ساقايدى. مۇرادىلنىڭ كەينىدىكى ئوغلۇم دىلمۇراد ئۇ چاغدا بەش ياشلاردا بولۇپ، توقاچ سويىمەن دەپ  نان يېقىپ قويغان قىزىق تونۇرغا كىرىپ كېتىپ، يۈزىنىڭ بىر تەرىپى، قۇلىقى بىلەن قوشۇلۇپ تونۇردا كاۋاپ بولۇپ كەتكەنىكەن. ئۇنىڭ ھالىنى كۆرۈپ ساراڭ بولۇپ قالغىلى تاسلا قالغانىدىم. ئۇ بالامنى دادىسى مۇشۇ دوختۇرخانىدا داۋالىتىپتۇ. نەچچە يىلدا ئاران ساقايدى. بىراق، مېيىپ بولۇپ قالدى–دە. رېسقى تۈگىمىسە ئادەم دېگەنغۇ ياشاۋېرىدىكەن، مانا ھازىر بەش ئەزاسى تولۇق بولمىسىمۇ ئەمما ئەقلى–ھۇشى جايىدا، بىجىرىم ھالدا بىزگە قوشۇلۇپ ياشاپ كېلىۋاتىدۇ. شۈكرى، مۇرادىل 1971-يىلى 9-ئايدا مەكتەپكە بېرىپ ئۈچ ئاي ئوقۇغان بولدى. ئۇكىسى كۆيۈپ قېلىۋىدى، دادىسى نەچچە يىل بالىنى داۋالىتىمەن دەپ ئۆيدە بولالمىغاچقا، ماڭا ياردەملىشىپ ئەترەتنىڭ قوينى بېقىپ مەكتەپتىن قالدى. ئارىدىن ئۈچ يىل ئۆتۈپ ئاندىن، قايتا مەكتەپكە بېرىپ ئوقۇپ مانا ئەمدى بۈگۈنكى بۇ ياخشى كۈنلەرگە ئېرىشتى. بالىلارنىڭ شۇ يىللاردىكى ھالىتى مېنىڭ ئىچىمنى مىتىدەك يەپ تۈگەشتۈردى. ھېلىمۇ مۇشۇ مۇرادىل بالام بولۇپ قاپتىكەن، ئۇ ماڭا تەسەللىي بولۇپ، ئىنى –سىڭىللىرىنىڭ ھالىدىن خەۋەر ئېلىشىپ، مېنىڭ غەيرىتىمگە غەيرەت قوشۇپ يۈردى. بۇ پۇتۇمنىڭ ئاغرىقىمۇ ئاشۇ ئېغىر كۈنلەرنىڭ ماڭا قالدۇرغان يالدامىسى، قىزىم. شۇڭا كونىراپ كەتكەن كېسەل بۇ دەپ مۇشۇ كۈنگىچە كەلگەنىدىم... مۇرادىل كۆيۈمچان بالا! ياراتقان ئىگەم مۇشۇ بالامنىڭ ئىشلىرىنى ئاسان قىلغاي، دەپ كېچە-كۈندۈز تىلەك تىلەيمەن...

      ئايال ئوغلىنىڭ ئىسمىنى ھۆرمەت بىلەن ئاتاپ پۈتۈن ۋۇجۇدىدىن ئېرىپ، ئېقىپ تۇرۇپ سۆزلەيتتى. مەنمۇ پۈتۈن ۋۇجۇدۇم بىلەن بېرىلىپ، ھەتتا مىڭ يېرىمدىن تۆكۈلۈپ تۇرۇپ ئايالنىڭ گېپىنى ئاڭلايتىم...

داۋامى بار ......
بۇ يازمىنى ئاخىرىدا   ھەبىبە.ت.دىدار تەھرىرلىگەن. ۋاقتى  2013-2-9 13:54  

       مۇرادىلنى كۈندە كۆرۈپ تۇراتتىم، ئۇ ھەر قېتىم دوختۇرخانىدا پەيدا بولغاندا ياتاق ئىچى خۇددى يامغۇردىن كىيىنكى ئاپتاپتەك پاللىدە يۇرۇپ، ھەممىمىزدە ئىللىق بىر كەيپىيات شەكىللىنەتتى.

ــ بۈگۈن قانداقراق تۇرۇپسىز ئاپا؟ كەيپىياتىڭىز باشقىچىلىغۇ؟... كېچىدىن خېلى ئوبدان ئۇخلاپسىزدە ھە؟ــ بۇ ئۇنىڭ ئادەت سۆزى ئىدى، سۆزلىرىدە ئانىسىغا خاتىرجەملىك ھەم ئىشەنچ بېرىپ، كۈچلۈك قوللىرى بىلەن ئانىسىنىڭ كېسەل پۇتلىرىنى يېنىك ئۇۋۇلايتتى.

      مۇرادىلنىڭ بۇنداق چاغدىكى خۇشال تۇرقىدىن ھېچ بىر جاپا تارتقاننىڭ ئىزناسىنى كۆرگىلى بولمايتتى. يارىشىملىق ھەربىي فورمىسى ئىچىدە ھەرقاچان شۇنداق سالاپەتلىك ھەم خۇشپېئىل كۆرۈنەتتى. مىجەزى ئوچۇق، چىقىشقاق، چاقچاقچى بۇ يىگىت بەزى كۈنلىرى ئاپىسىغا، ھەتتا ماڭىمۇ چاقچاق قىلىپ بىزنى كۈلدۈرەتتى.

      بىر كۈنى ئوكۇل سالغىلى كىرسەم، ئۇ ئاپىسىنىڭ يېنىدا ئولتۇرۇپتۇ، ئوكۇل يىڭنىسىنى تەييار قىلىپ بولغاندا نېمىشقىدۇر تۇرۇپلا قوللىرىم تىترەپ كەتتى. كۈندە قىلىپ ئادەتلىنىپ كەتكەن بۇ ئىش، ئاشۇ دەقىقىدە ماڭا بىردىنلا شۇ قەدەر ناتونۇش بىلىنىپ كەتتى... جىددىيچىلىكتە تومۇرنى بوغىدىغان رېزىنكە قانداق بولدىكىن، قولۇمدىن چىقىپ كېتىپ ئۇدۇللا يېنىمدا مېنىڭ مەشغۇلاتىمغا قاراپ تۇرغان مۇرادىلنىڭ كۆزىگىلا تەگدى:

ــ كەچۈرۈڭ، بەك سەت ئىش بولدى،ــ مەن ئوڭايسىزلىنىپ دەرھال يەرگە ئېڭىشىپ رېزىنكىگە قول ئۇزاتتىم. مۇرادىلمۇ ھېچقىسى يوق دەپلا يەرگە ئېڭىشتى... مۈرىلىرىمىز، قوللىرىمىز، ھەتتا نەپەسلىرىمىزمۇ بىر-بىرىگە ئۇرۇلۇپ كەتتى... چۈشىنىكسىز ئىللىق بىر ھارارەت، تاتلىق بىر سېزىم تۇنجى قېتىم نېرۋىلىرىمنى غىدىقلىدى. ئۇ بېشىنى كۆتىرىپ ماڭا قارىدى، يۈزلىرى خۇددى مېنىڭ يۈزلىرىم بىلەن رەڭ تالاشقان ھالەتتە شەلپەردەك قىزىرىپ كەتكەن ئىدى. كۆزلىرىمنى دەرھال ئېلىپ قېچىپ، ئۇنىڭ قولىدىن رېزىنكىنى ئېلىپلا ئۆزۇمنى سىرتقا ئاتتىم. كارىدوردا بىرئاز تۇرۇپ كەيپىياتىمنى تەڭشىۋالغان بولساممۇ، لېكىن بايىقى ھالەت زادىلا كۆز ئالدىمدىن كەتمەيتتى. مەن «نېمە بولدۇم؟» دەپ ئۆز-ئۆزۈمگە پىچىرلايتتىم…

      كۈنلەر شۇ تەرىقىدە ئۆتۈپ ئاخىر مۇرادىلنىڭ ئاپىسىنىڭ كېسىلى ياخشىلاندى. توۋا دەيمەن، ئادەتتە مەن باشقىلارنىڭ كېسىلىنىڭ تېزرەك ساقىيىپ دوختۇرخانىدىن چىقىپ كېتىشنى تىلەيتتىم، بىراق، ھازىر ئۇلارنىڭ بالنىسىتتا ئۇزۇنراق يېتىشىنى ئۇمىد قىلىۋاتاتتىم. مۇرادىل بىر شەنبە كۈنى مېنى ئىزدەپ كىرىپ:

ــ ئاپامنى دۈشەنبە كۇنى بالنىستتىن ئەپچىقىپ كېتەيمىكىن دەيمەن، ئەتە يەكشەنبىكەن، سىزمۇ دەم ئالارسىز ھە؟ــ دېۋىدى يۈرىكىم قارتتىدە قىلىپ قالدى.

ــ شۇنداق، ئەتە دەم ئالىمەن،ــ دەپ قىسقىلا جاۋاپ بېرىپ سوئال نەزىرىم بىلەن ئۇنىڭغا تىكىلدىم.

ــ ئەجەپ ياخشى، سىزنى كۆپ ئاۋارە قىلىپ كەتتۇق، شۇڭا سىزنى ئەتە بىر قېتىم مېھمان قىلىۋالاي دېگەن ئىدىم،ــ دېدى ئۇ. مېنىڭ بىردىنلا شەيتىنىم تۇتۇپ:

ــ ئىككى قېتىم مېھمان قىلسىڭىزمۇ مەيلىتى!ــ دەۋەتتىم-يۇ، قۇلاقلىرىمغىچە قىزىرىپ كەتتىم. يۈرەكتە ئاجايىپلا تاتلىق بىر ھاياجان…

ــ بولىدىغان گەپكەن، سىزلا قوشۇلسىڭىز مېھمان قىلىشتا گەپ يوق، ئەمىسە شۇنداق كېلىشتۇق! ئەتە ماشىنا بىلەن ئالغىلى كېلىمەن،ــ دەپلا، مېنىڭ قوشۇلۇش- قوشۇلماسلىقىمنى كۈتمەيلا چىقىپ كەتتى. مەن ھاڭۋېقىپ تۇرۇپلا قالدىم. ئۇنىڭغا باتۇرلۇق بىلەن قىلغان بايىقى چاقچىقىمغىمۇ ھەيران بولاتتىم.

      ئەتىسى دېگەندەكلا ئۇ ماشىنا بىلەن بىزنى ئالغىلى كەلدى، بىز ئۇنىڭ قىسىمدىكى ياتىقىغا باردۇق. ئۇنىڭ ياتىقى بىلەن ئىشخانىسى بىر ئىكەن، ھەربىيلەرنىڭ ياتاقلىرى باشقىچىلا پاكىز ھەم رەتلىك بولىدىكەن. بىز قىز بالا، قولىمىزدىن سۈپۈركە چۈشمىگىنى بىلەن ئەمەلىيەتتە ياتاقنى ئۇنىڭچىلىك پاكىزە تۇتالمايدىكەنمىز. مەن مۇرادىلنىڭ ياتىقىنى كۆرۇپ بىردىنلا ئەيمىنىپ قالغاندەك بولدۇم. گەرچە بىزمۇ ياتاقلىرىمىزنى شۇنچە پاكىز، رەتلىك تۇتۇپ كەلگەن بولساقمۇ يەنىلا ئۇنىڭكىگە سېلىشتۇرغىلى بولمايتتى. ئۇنىڭ يوتقان-كۆرپىلىرى قىر چىقىرىپ يىغىلغان، كىتاپ –ماتېرىياللىرى جاي-جايىغا رەتلىك تىزىلغان بولۇپ، بۇ خىل كەيپىيات ئادەمگە بىر خىل ئازادىلىك تۇيغۇسى بېرەتتى. ياتاققا كىرگەن كاتىپ ۋە باشقا ئەسكەرلەر، «دوكلات!» دەپ مۇرادىلغا سالام بېرىپ بولۇپ، ئاندىن ئۆز ئىشىنى قىلاتتى. ئۇلارنىڭ ئون قېتىم كىرسە ئون قېتىم سالام قىلىشتەك بۇ ھالىتىدىن ئۆزۇمنى ئەركىن بولالمايۋاتقاندەك ھېس قىلىپ:

ــ بىر قېتىم سالام قىلغاندىن كېيىن بولمىدىمۇ؟ــ دەپ سورىدىم.

ــ ھەربىي تۈزۈم شۇنداق بولىدۇ،ــ دەپ جاۋاپ بەردى ئۇ پەرۋاسىزلا. دېمىسىمۇ قىسىم تۇرمۇشى ئاجايىپ رەڭدار بولىدىكەن، دېرىزىدىن سىرتقا قارىسىڭىز ئەسكەرلەرنىڭ تۈرلۈك پائالىيەتلىرى، جەڭگىۋارلىقى، جۇشقۇنلىقى سىزگە باشقىچىلا ئىلھام بەخىش ئېتىدىكەن. ئۇلارنىڭ تۇرمۇشى ھەقىقەتەن ئايرىم دۇنيا ئىدى. مۇرادىل ئاپىسى بىلەن ئىككىمىزگە شىرە راستلاپ، نازۇ نېممەتلەرنى تىزىۋەتتى. بەزىلىرىنى سىرتتىن ئېلىپ كىرسە، بەزىلىرىنى قىسىم ئاشخانىسىدىن ئېلىپ كىرگەن ئىدى.

ــ قېنى تاماق يەيلىچۇ، سۇبھىنۇر، سىزمۇ تارتىنماڭ، قىسىمنىڭ تامىقى قانداق بولىدىكىن، سىزمۇ تېتىپ بېقىڭا،ــ دېدى ئۇ سەل تارتىنىپ تۇرۇپ. بىز تاماق يېگەچ ئولتۇرۇپ خېلى ئازادە پاراڭلاشتۇق. مۇرادىل بىزگە قىسىمنىڭ تۇرمۇش ئەھۋالى، قائىدە–تۈزۈملىرى توغرىلىق سۆزلەپ بەردى. تاماقتىن كېيىن، ئاپىسى بىردەم ئارام ئالدى، مەن ئۇنىڭ كىتاپ ئىشكاۋىغا قىزىقتىم. نۇرغۇن تارىخى رومان، ھېكايە-پوۋېستلار توپلاملىرى ۋە ئەدەبىي ژۇرناللار ئۇنىڭ ئىشكاپىدا رەت-رېتى بىلەن تىزىلىپ تۇراتتى. مەن تۇنجى بوپ «ئويغانغان زېمىن» رومانىنى ھۆرمەت بىلەن قولۇمغا ئېلىشىمغا، ئۇ يېنىمغا كېلىپ:

ــ سىزمۇ ماڭا ئوخشاشلا كىتاپخۇمار ئوخشىمامسىز؟ــ دەپ سورىدى ۋە بىر ژورنالنى قولىغا ئالدى.

ــ ھەئە، ئوبدانلا قىزىقىمەن، كەسپىم تەبىئىي پەن بولغىنى بىلەن كىتاپ ئوقۇشنى ياخشى كۆرىمەن، ئىلگىرى قىزىقىشتا ئانچە–مۇنچە بىر نەرسىلەرنىمۇ يېزىپ قوياتتىم. بىراق، ھازىر ئوقۇشىمىز بەك جىددى بولغاچقا، دەرسلەرگە يېتىشىپ بولالماي كىتاپ ئوقۇش بىلەن يېزىقچىلىقنى ۋاقتىنچە قويۇپ تۇردۇم،ــ دېدىم پەس ئاۋازدا.

ــ يېزىقچىلىقمۇ بىر ھەۋەسكەن، مەنمۇ ئانچە–مۇنچە بىر نەرسىلەرنى يازاتتىم، بەزىلىرى ئېلان قىلىنغانمۇ بولدى. مانا كۆرۈپ بېقىڭ،ــ ئۇ شۇنداق دەپ شېئىر ۋە ھېكايىلىرى ئېلان قىلىنغان بىر نەچچە ژۇرنالنى كىتاپ ئىشكاۋىدىن سۇغۇرۇپ ئېلىپ ماڭا ئۇزاتتى. مەنمۇ ژۇرناللارنىڭ مۇقاۋىسى بىلەن ئەسەر ئېلان قىلىنغان بەتلەرگە بىرەر قۇر كۆز يۈگۈرتۈپ چىقتىم. بىراق، چۈشلۈك دەم ئېلىش ۋاقتىمىز توشۇپ قالغان بولغاچقا، قايتمىسام بولمايتتى. شۇڭا مەن قولۇمدىكى ژۇرناللارنى قىيمىغان ھالدا جايىغا قويۇپ مېڭىشقا تەمشەلدىم. مۇرادىل كۆڭلۈمدىكىنى بىلىپ قالدى بولغاي:

ــ ئەگەر ئوقۇغىڭىز بولسا ئېلىپ كېتىپ ئوقۇپ بېقىڭ، قاملاشمىغان تەرەپلىرىگە پىكرىڭىزنى بېرەرسىز،ــ دېدى. مەن دېلىغۇل بولۇپ قالدىم. مېنىڭچە بولسىغۇ ئۇنىڭ كىتابلىرىنى بىراقلا ئېلىپ كەتسەممۇ ماڭا كۆپلۈك قىلمايتتى، ئەمما كېيىن قانداق قايتۇرۇپ بېرەرمەن؟ ئاپىسى بالنىستتىن چىقىپ قايتىپ كەتسە، بىزنىڭ يەنە ئۇچرىشىشىمىز ناتايىن-دە،ــ دېگەنلەرنى ئويلاپ ئاستا بېشىمنى چايقىدىم:

ــ بۇ ژۇرناللار مەكتەپ كۈتۈپخانىسىدا بار، شۇ يەردىن ئېلىپ ئوقۇۋالساممۇ بولىدۇ،ــ دەپلا مېڭىشقا تەمشەلدىم. ئۇ بىزنى دوختۇرخانىغا ئاپىرىپ قويدى. مەن شۇ كۈنىلا مەكتەپ كۈتۈپخانىسىدىن ئۇنىڭ ئەسەرلىرى ئېلان قىلىنغان ژۇرناللارنى تېپىپ چىقىپ، كېچىچە تەپسىلىي ھەم قالدۇرماي ئوقۇپ چىقتىم. روھىمغا تەسىر قىلغان بىر قىسىم جايلىرىنى ئېرىنمەستىن خاتىرەمگە كۆچۈرۋالدىم.

داۋامى بار ...

      دۈشەنبە كۇنى ئەتىگەندىلا مۇرادىل كېلىپ ئاپىسىنى بالنىسىتتىن چىقىرىش رەسمىيەتلىرىنى ئۆتىدى، رەسمىيەت پۈتكەندىن كېيىن مېنى ئىزدەپ كىرىپ «ئويغانغان زېمىن» رومانى بىلەن بىر مۇنچە ژۇرناللارنى ماڭا ئۇزاتقاچ:

ــ بۇ مېنىڭ سىزگە قىلغان ئاددى سوغام بولۇپ قالسۇن ئايبانۇم، مانا ماۋۇ مېنىڭ ئىشخانامنىڭ تېلېفون نومۇرى، بىرەر ئىش بولسا ماڭا تېلېفۇن بېرىڭ، ئوبدان تونۇشۇپ قالدۇق، ئىزدىشىپ تۇرايلى،- دېدى. ئۇنىڭ تۇرقىدىن بىر خىل تەشەككۈرانە ھېسسىيات تۆكۈلۈپ تۇراتتى.

ــ بولىدۇ، رەھمەت سىزگە!ــ مەن ئۇنىڭ قولىدىكى كىتاپلارنى ئالغاچ ئارانلا شۇنداق دېيەلىدىم. ئاپىسى مېڭىش ئالدىدا ماڭا تارتىشقاندەك قىلىپ:

ــ قىزىم، سىزگە كۆپ جاپا سالدىم، خۇدايىم مۇرات–مەقسىدىڭىزگە يەتكۇزەر! بىزنىڭ يۇرتلارغىمۇ بېرىپ ئويناپ كېلىڭ. جان ئامان بولسا يەنە كۆرىشىشكە نېسىپ بولار، ئاللاھقا ئامانەت قىزىم!ــ دېدى-دە، مېھىرلىك قوللىرى بىلەن يۈزۈمنى سىلاپ، پېشانەمگە سۆيۈپ قويدى. مەن خۇددى ئۆزۇمنىڭ بىرەر يېقىن ئۇرۇق–تۇققىنىمنى ئۇزىتىپ قويىۋاتقاندەك كۆڭلۈم يېرىم بولغىنىچە ماشىنىنىڭ ئارقىسىدىن قاراپلا قالدىم.

       ئەتىسىدىن باشلاپ كۈندىكىدەك ئۆز ئىشلىرىم بىلەن ئالدىراش بولدۇم. بىراق، نېمىشقىكىن، ئەتراپقا خۇددى بىرىنى ئىزدەيدىغاندەك سىنچىلاپ قارىغۇم، بىر نەرسەمنى ئىزدەپ تېپىۋالغۇم كېلەتتى. بەزىدە ئىختىيارسىزلا مۇرادىلنىڭ ئاپىسى ياتقان ياتاققا كىرىپ قاراپ باقىدىغان چاغلىرىممۇ بولاتتى. مەن بۇ خىل ھالەتكە خاتىمە بېرىش ئۈچۈن ئۇ سوۋغا قىلغان «ئويغانغان زېمىن» رومانىنى ئوقۇشقا كىرىشىپ كەتتىم. ئىككى قىسىم روماننى ئوقۇپ بولۇپ، ئۇنىڭ يازغان شېئىر، ھېكايىلىرىنىمۇ قالدۇرماي قايتا-قايتا ئوقۇپ چىقتىم. بەزى شېئىرلىرى ھەتتا ماڭا يادا  بولۇپمۇ كەتتى. شېئىرلىرىنى ئوقۇپ ھەر بىر مىسراسىدىن تاتلىق شىۋىرلاشلارنى ئاڭلىغاندەك ئاجايىپ ھېسلارغا چۆمۈلۈپ قالاتتىم. ئۇ بەرگەن كىتابلارنى كۆرۈپ ئولتۇرۇپ، ئۇنى ئىزدىگۈم، تېلېفۇن قىلىپ ئاۋازىنى ئاڭلاپ باققۇم كېلىپ قالاتتى، لېكىن پېتىنالمايتتىم. ھەتتا بەزى كۈنلىرى بۆلۈمدىكى تېلېفۇننى نەچچە رەت قولۇمغا ئېلىپ، نومۇرنى بېسىپ بولۇپمۇ يەنە جىددىلەشكىنىمدىن جايىغا قويۇپ قويغان چاغلىرىممۇ كۆپ بولدى. نېمىشقىكىن ئۇنىڭدىن شۇنداق ئەيمىنەتتىم، قورۇناتتىم. مېنى ئەيمىندۈرىدىغىنى ئۇنىڭ ھەربىي فورمىسىمۇ ياكى ئۆزىمۇ بۇنى بىلمەيتتىم، ئىشقىلىپ ئۇنىڭ ئاشۇ ئوتلۇق نەپىسى يۈزۈمگە  ئۇرۇلغان دەقىقىدىن باشلاپ مەن ئىلگىرىكى سۇبھىنۇرغا ئوخشىمايلا قېلىۋاتاتتىم. شۇڭا بەزىدە ئۇ خۇددى مېنىڭ قىزلىق كۆڭلۈمنى پۈتۈنلەي ئىگەللىۋالغان غالىپ گېنىراللاردەك مەغرۇر ھالدا كۆز ئالدىمغا كېلىپ قالسا، ئۆز-ئۆزۈمنى ئەيىپلەپ كېتىدىغان چاغلىرىممۇ بولاتتى. سىنىپىمدىكى شۇنداقلا مەكتىپىمىزدىكى بەزىبىر ئوغۇل ساۋاقداشلىرىمنىڭ ھەر خىل ئۇسۇللار ئارقىلىق ئۆز كۆڭلىنى ئىپادە قىلىشلىرى، ماڭا نۇرغۇن ئىلتىپاتلارنى كۆرسىتىشلىرىمۇ تاكى شۇ چاغقىچە قەلبىمنى بۇ قەدەر ئويغىتىپ باقمىغان ئىدى. ئۇلارغا نىسبەتەن قەلبىمدە ھېچبىر تۇيغۇ بولمىغاچقا، ئۇلارنى كۆرسەممۇ بىخارامان ھالدا ئۆز ئىشىمغا، ئوز يولۇمغا راۋان بولۇپ يۈرىۋېرەتتىم. بىراق، مۇنۇ ھەربىي يىگىتنى تۇرۇپ-تۇرۇپلا كۆرگۈم ھەم ئۇنىڭ بىلەن مۇڭداشقۇم كېلەتتى. لېكىن قورقاتتىم. چۈنكى قەلبىمدە يا ئۆزۈم چۈشەنمەيدىغان يا كىشىگە دېگىلى بولمايدىغان ئاجايىپ شىرىن بىر ئىنتىزارلىق غەليان سېلىپ مېنى قىينايتتى…

      ئارىدىن خېلى ئۇزۇن ۋاقىت ئۆتكەن بىر كۇنى، چۇشتىن كېيىن ئۇ ئاسماندىن چۈشكەندەكلا دوختۇرخانىدا پەيدا بولۇپ قالدى. ئۇنى كۆرۈپ ھەيران بولغىنىمدىن يۈزلىرىم ئوت ئېلىپ يېنىۋاتقاندەك كۆيۈشۈپ كەتتى. ئۇ مەندىن قىزغىن ئەھۋال سورىغاندىن كېيىن، كەچتە بىر پائالىيەت بارلىقىنى، ئىشتىن چۈشكەندە مېنى ئالغىلى كېلىدىغانلىغىنى ئېيتتى. ئۇنىڭ ھازىرقى ھالىتى شۇنداق جىددى ئىدى، ئۇنىڭ بۇ چىرايىغا شۇنچە ئىنچىكە زەن سېلىپمۇ دوختۇرخانىدا ئاپىسىنى كىچىك بالىنى كۈتكەندەك ئېرىنمەي كۈتكەن چاغدىكى ھېلىقى رايىش، مېھرىبان چىراينى زادىلا تاپالمىدىم. مەن كەچتىكى پائالىيەتنىڭ قانداق پائالىيەت ئىكەنلىگىنى سورىسام، «بارغاندا بىلىسىز» دەپلا چىقىپ كەتتى. مەن بېرىش-بارماسلىق توغرىلىق خېلى ئويلانغاندىن كېيىن، ئارىمىزدا باشقا ئىش بولمىغاندىكىن بېرىپ باقمايمەنمۇ، دېگەن نىيەتكە كەلدىم. ئىشتىن چۈشۈپ، ياتاققا كىرىپ كىيىملىرىمنى ئالماشتۇرۇپ، ئۆزۈمنى ئاز -تولا تۈزەشتۈرۋېلىپ دەرۋازا ئالدىغا چىقتىم. بىراق، نېمىشقىكىن جىددىلىشىپلا تۇراتتىم، كۆڭلۈمدە ئۆزۈم چۈشەنمەيدىغان ھەم تەبىرىنى ئېيتالمايدىغان سۇس بىر ئەندىشىمۇ بار ئىدى. چۇنكى، تېخى مۇشۇ چاغقىچە كەچلىرى ئۆزۈم يالغۇز مەكتەپ سىرتىغا چىقىپ باقمىغاچقا، يەنە كېلىپ بىرەر ئوغۇل بالا بىلەن تۈزۈككىنە ئولتۇرۇپ پاراڭلىشىپ باقمىغاچقا، سەل بىئەپ ھېس قىلاتتىم. ياتاقدىشىمدىن بىرەرسىنى ھەمرا قىلىۋالايمىكىن يا دەپمۇ ئويلايتتىم، يەنە تۇرۇپ مۇرادىلغا بارالمايدىغىنىمنى ئېيتىپ تېلېفون قىلىپ قويۇپ قايتىپ كىرىپ كېتىشنىمۇ خىيال قىلاتتىم. مۇشۇنداق مۇرەككەپ خىياللار ئىچىدە تۇرىۋېتىپ، كۆڭلۈمنىڭ يەنىلا شۇ تەرەپكە تارتىۋاتقىنىنى سېزەتتىم...

     مۇرادىلنىڭ ئاپىسىغا كۆرسەتكەن ۋاپادارلىقى، كۆيۈمچانلىقى مېنىڭ ئورۇنسىز ئەندىشىلىرىمنى يوقىتىپ، كۆڭلۈمنى تىندۇرغاندەك بولدى-دە، ئاخىرى غەيرەتكە كېلىپ ئۇنىڭ ئالدىغا باردىم. ئۇ مېنى ساقلاپ تۇرغان ئىدى. ماشىنىغا چىقىشىمغا ئۇ ماشىنىنى ئۇدۇل قىسىم تەرەپكە ھەيدەپ ماڭدى. مەن ئۇنىڭ قېشىدا زۇۋانىم تۇتۇلۇپ قالغاندەك ئۈندىمەي ئولتۇراتتىم. بۇ جىمجىتلىققا ئىچى پۇشقان مۇرادىل  ماشىنىنى ھەيدەپ كېتىۋېتىپ:

ــ بەك ئالدىراش بولۇپ كەتتىڭىزمۇ قانداق؟ تېلېفۇن قىلامدىكىن دەپ شۇنچە كۈتسەممۇ قىلمىدىڭىز. ئۆزۈم سىزگە تېلېفۇن قىلاي دېسەم سەل بىئەپ ھېس قىلدىم، شۇڭا بۈگۈن سىزنى ئۆزۈملا ئىزدەپ باردىم. ئۇزۇن يوقاپ كېتىپ تۇيۇقسىزلا پەيدا بولۇپ قالدىغۇ بۇ يىگىت، چۈشىگە كىرىپ قالمىغان بولغىيتتىم دەپ ئويلىمايدىغانسىز ھە؟ــ دېدى سوئال نەزىرى بىلەن ماڭا قاراپ. ئۇنىڭ قارىشىدىن يۈزۈم چوغلۇقتەك قىزىرىپ كەتتى-دە، ئىتتىك يەرگە قارىۋالدىم. ئۇ مېنىڭ خىجىل بولغىنىمنى سەزدى بولغاي، قايتا گەپ سورىمىدى. بىز بىردەمدىلا قىسىمغا كېلىپ قالدۇق. مەشىق مەيدانىدا ئەسكەرلەر سەپ–سېپى بىلەن تۈرلۈك مەشىقلەرنى ئېلىپ بېرىۋاتاتتى. ئەتراپى يېشىل بوستانلىققا ئوخشايدىغان بۇ چىرايلىق گازارما پاكىزە، ئەمما سۈرلۈك ئىدى. چۈنكى، بۇ گازارمىدا ئەسكەرلەرنىڭ رېتىملىق توۋلاشلىرىدىن باشقا تىۋىش يوق ئىدى. شەھەر-رەستىلەرنىڭ سۈرەن-شاۋقۇنلىرى شەھەر سىرتىدىكى بۇ گازارمىغا ئاڭلانمايتتى. ماشىنىدىن چۈشۈپ، گازارما ئىچىنى بىللە ئايلاندۇق، ئۇ ماڭا مەشىق مەيدانلىرىنى ھەم ئەتراپتىكى يېشىللىقلارنى تاماشا قىلدۇردى. بۇ يەردە ئايال زاتى كۆرۈنمىگەچكە، ئۆزۈمنى ئەركەكلەر دۇنياسىغا كىرىپ قالغاندەك ھېس قىلىپ قالدىم. ئەتراپىمدىكى نۇرغۇن كوزلەر ماڭا ھەيرانلىق ئىچىدە تىكىلىۋاتقاندەك، ئوغرىلىقچە قاراۋاتقاندەك تۇيۇلۇپ، پۇتلىرىم ماغدۇرسىزلانماقتا ئىدى. شۇ دەقىقە ئۆزۈمنى بۇ گازارمىدا خۇددى سازايى قىلىپ يۈرگەندەك بىر تۇيغۇغا كېلىپ قالدىم-دە، بۇ يەردىن تېزراق كېتىشنى ئۆتۈندۈم. ئۇ مېنى ياتىقىغا باشلاپ كىردى. ياتاقتىكى تاماق ئۈستىلىنىڭ ئوتتۇرىسىغا تورت، مېۋە–چىۋە ھەم تۈرلۈك يېمەكلىكلەر تىزىپ قويۇلغان بولۇپ، داستىخان باشقىچىلا مول ئىدى. مۇرادىل مېنىڭ ھېچ ئىشنى ئاڭقىرالماي ھەيران بولۇپ تۇرغىنىمنى سەزدى بولغاي، بۈگۈنكى مەقسەتنى ماڭا چۈشەندۈرۈشكە باشلىدى:

ــ بۈگۈن مېنىڭ تۇغۇلغان كۈنۈم ئىدى، ئۇرۇق–تۇققانلىرىم يۇرتتا بولغاچقا، ئىلگىرى تۇغۇلغان كۈنلىرىمنى سەبداشلىرىم بىلەن بىللە ئۆتكۈزۈپ كەلگەن ئىدىم. بۈگۈن سىزنى كۆڭلۈم تارتتى. مالال كۆرمەي بۈگۈنكى سورۇننى تازا بىر قىزىتىشىپ بېرەرسىز، ــ دېدى ئۇ شوخلۇق بىلەن كۆزۈمگە قاراپ. مەن ئوڭايسىزلىنىپ قالدىم-دە:

ــ نېمىشقا ئەتىگەندە بارغان چېغىڭىزدا شۇنداق دېمەيسىز؟ مەنمۇ سىزگە يارىشىقىدا بىرەر سوغات ئالغاچ كېلەتتىم ئەمەسمۇ؟ ئادەمنى شۇنداقمۇ خىجالەت قىلامسىز؟- دېدىم. ئۇ قاقاقلاپ كۈلۈپ كەتتى-دە:

ــ بۈگۈنكى مۇشۇ سورۇنغا داخىل بولغىنىڭىزنىڭ ئۆزى مەن ئۈچۈن ئەڭ قىممەتلىك ھەم ئۇنتۇلغۇسىز سوۋغاتتۇر، سىز تېخى ئوقۇغۇچى، خىزمەتكە چىقىڭە قېنى، شۇ چاغدا سوۋغات دىگەننى ئالمايمەن دېسىڭىزمۇ ئالدۇرىمەن، ئەڭ قىممىتىنى ئالدۇرىمەن تېخى،-دېدى. لېكىن مەن شۈكلەپ قالغان ئىدىم. گەرچە ئوقۇغۇچى بولساممۇ ئۆزۈمگە چۇشلۇق كۆڭلۈم بار-دە، ھېچ بولمىغاندا بىرەر تال قەلەمگىغۇ كۈچۈم يېتەر بولغىيتتى؟ مېنىڭچە سوۋغات دېگەننىڭ قىممىتى ئۇنىڭ باھاسىدا ئەمەس، بەلكى سوغاتلىق سېھرىدە بولاتتى.

ــ بۈگۈن مەندىن باشقا مېھمانلىرىڭىزمۇ باردۇ؟-سورىدىم ئاخىرى غەيرەتكە كېلىپ.

ــ سىز ئۆتكەندە كۆرگەن بىر نەچچە سەبدىشىم بار، ئۇلاردىن باشقا سىز تارتىنغۇدەك ئادەم يوق،- دېدى كۆڭلۈمدىكى دېلىغۇللىقنى يوقىتىشقا تىرىشىپ.

ــ ئۇلارنىڭ ئالدىدا خىجىل بولمامدىمەن؟ ئۇلار سوۋغاتلىرىنى كۆتۈرۈشۈپ كىرەر ھەقاچان؟ بولدى، ئۇلار كىرگىچە مەن ئاستا كېتىۋالاي،ــ دېگىنىمچە ئورنۇمدىن تۇرۇپ ماڭماقچى بولدۇم، لېكىن مۇرادىل دەرھال ئالدىمنى توسۇپ، ھەم تېرىككەن ھەم يېلىنغان ھالدا:

ــ ماڭا قاراڭ سۇبھىنۇر، كۆڭۈلنى ھەرگىزمۇ ماددى بۇيۇم بىلەن ئۆلچىگىلى بولمايدۇ. ناۋادا كېتىپ قالسىڭىز مېنى سەبداشلىرىمنىڭ ئالدىدا تېخىمۇ ئوسال ئەھۋالغا چۈشۈرۈپ قويىسىز،-دېگىنىچە ئاستا ئالدىمغا كېلىپ ئىككى مۈرەمدىن يېنىككىنە بېسىپ ئولتۇرغۇزۇپ قويدى. ئاشۇ دەقىقە ئۇنىڭ كۆزلىرىدىن سىرغىپ چىققان ئاجايىپ بىر مېھىرلىك ئۇچقۇن تورمۇرلىرىمدىكى قانغا تاراپ كەتتى. كۆزلىرىم ئۇنىڭ سىھىرلىك كۆزلىرىگە ئەل بولغان چاغدا، ئۇنىڭ قاراشلىرى يۈرىكىمگە «شۇررىدە» بىر تاتلىق سېزىمنى باشلاپ كىردى. دەقىقە ئىچىدە تېگىشكەن ئوتلۇق نەپەسلەر، دەقىقە ئىچىدىكى سېھىرلىك تۇيغۇلار، يەنە شۇ دەقىقە ئىچىدە پۇررىدە توزۇپ كېتىدىغان شاتلىق قەلبىمنى ئۆز ئىلكىگە ئالدى.

ــ ئەجەپ كۈلگۈنچەك قىز ئىدىڭىز، قېيداپ قالسىڭىز ياتاقنىڭ، كۆڭۈلنىڭ بوشلىقىمۇ تۇتۇلۇپ قالىدىكىنا؟ دوختۇرخانىدىكى ھېلىقى كۈلكىلىرىڭىزنى ئۇنتۇپ قالمىغانسىز؟ ئاڭلىغۇم كېلىۋاتىدۇ جۇمۇ شۇ تاپتا،ــ دېدى قۇمۇل شىۋىسىدە سۆزلەپ. ئارقىدىنلا كاككۇكنىڭ سايرىغان چىرايلىق ئاۋازىنى غەيرى دوراپ مېنى كۇلدۈرىۋەتتى.

      بۇ 7-ئىيۇل ئىدى. ھاۋانىڭ ئىسسىقلىقىدىنمۇ ياكى باشقا سەۋەپتىنمۇ ئەيتاۋۇر ئىچىمدىكى قىزىق تېشىمغا تېپىپ جېنىم تېنىمگە پاتماي قېلىۋاتاتتى. شۇڭا ئەمدىلا شامالچىنىڭ ئالدىغا ئۆتۈپ ئازراق سالقىنداي دەپ ئورنۇمدىن قوزغىلىشىمغا، ياتاققا ئۇنىڭ سەبداشلىرىدىن 5-6 ئادەم كىرىپ كەلدى. شۇنىڭ بىلەن سورۇن باشلاندى. بۇ سورۇندىكى يىگىتلەر قەۋمىگە قىزلاردىن پەقەت مەنلا ئارىلىشىپ قالغان ئىدىم. قىزلار يوق بۇ سورۇندا يەنە كېلىپ ھەربىيلەر سورۇنىدا ئولتۇرۇش سەل بىئەپتەك بىلىنگىنى بىلەن ئۇلارنىڭ سورۇنىمۇ باشقىچىلا مەنىلىك ھەم قىزىقارلىق بولىدىكەن. ھەربىي تۇرمۇشمۇ ئۆزىگە خاس رەڭدارلىققا ھەم جەلىپكارلىققا ئىگە بولۇپ، سىرتتا يۈرگەن چاغدىكى ھەربىي فورمىسى ئادەمگە جىددىيلىك تۇيغۇسى بەرگىنى بىلەن، بۇ فورمىنى سېلىۋەتسىلا ئۇلارنىڭ ئاغزىدىن يامان قىزىق پاراڭلار سورۇننى ئەۋجىگە كۆتۈرىدىكەن. ئۇلارنىڭ ئولتۇرۇشىمۇ شۇنداق رەتلىك ھەم ئېدىتلىق داۋام قىلىدىكەن. يۇمۇر-چاقچاق، ناخشا-سازغا ئۇستىلىرىمۇ خېلى باركەن.

       مۇرادىلنىڭ بىر سەبدىشى بىزگە گىتتار بىلەن شۇنداق مۇڭلۇق، لىرىكىلىق ناخشىلاردىن بىر قانچىنى ئېيتىپ بەردى. ئۇنىڭ سىياسى يېتەكچىسى مۇرادىلغا مېنى ئىشارە قىلىپ تۇرۇپ:

ــ بىرەر مەيدان تانسا ئويناپ بەرمەمسىلەر؟ ھېلى بىكا ئۆزۈم چۈشۈپ ئويناپ كەتسەم چىدىماي قالىسىلەر جۇمۇ،–دېۋىدى كۆپچىلىك چاۋاك چېلىپ بىزنى ھە دەپ ئويناشقا قىستىغىلى تۇردى. مۇرادىل ئورنىدىن تۇرۇپ، ئەدەپلىك تازىم بىلەن مېنى تانسىغا تەكلىپ قىلدى. مەنمۇ ئوينىماي قۇتۇلالمايدىغانلىقىمنى ھېس قىلىپ بەك جاھىللىق قىلىپ كەتمەيلا ئوتتۇرىغا چۈشتۈم. ئاشۇ كىچىككىنە بوشلۇقتا ئۇ مېنى ۋالىسقا لەرزان پىرقىراتقىلى تۇردى. مەن خۇددى يىقىلىپ چۈشىدىغاندەك ئۇنىڭ قوللىرىنى چىڭڭىدە تۇتىۋالغىنىمنى ئۆزۈممۇ سەزمەي قالغانىدىم. ئۇ تانسىنى ھەقىقەتەن چىرايلىق ھەم رېتىملىك ئوينايدىكەن. كۆڭۈللەر شۇنچە خوشال، پىرقىراشلىرىمىز شۇنچە لەرزان، ناگان-ناگاندا مۇرادىلنىڭ كۆزلىرى بىلەن كۆزۈم ئۇچرىشىپ قالاتتى، ئۇنىڭ قاراشلىرىدىن قەلبىم لەرزىگە كېلەتتى. كۆڭلى خالاپ قالغان چاغدا ئارزۇ قىلغان ئادىمى بىلەن تانسا ئويناشمۇ كۆڭۈللۈك بىر ئىشكەن. بۇنى تۇنجى قېتىم ھېس قىلغان بولدۇم. تانسىنى تۈگىتىپ ئورنۇمغا كېلىپ ئولتۇرۇشۇمغا، ھېلىقى سىياسى يېتەكچى كۆزۈمگە قاراپ تۇرۇپ ئېغىز ئاچتى:  

ــ سۇبھىنۇر، راستلا كۆزىڭىز ئۆتكۈركەن جۇمۇ سىزنىڭ، قاملاشقان، قابىل ھەم ئاق كۆڭۈل بۇ يىگىتىمىزنى تېپىۋالغىنىڭىزنى قاراڭ؟! ئوقۇش پۈتتۈرگەندە بىزنىڭ قىسىم دوختۇرخانىسىدا ئىشلىسىڭىز بولغۇدەك. مانا مەن يولىنى قىلىپ سىزنى چوقۇم قىسىم دوختۇرخانىسىغا تەقسىم قىلدۇرىمەن.

       ئۇنىڭ بۇ گېپىنى ئاڭلاپ بويۇنلىرىمغىچە قىزىرىپ كەتتىم. ئۇ مۇرادىلغا لەپپىدە بىر قاراپ قويۇپ سۆزىنى داۋام قىلدى:

ــ بىزنىڭ بۇ يىگىتنىڭ كۆزى ئاخىر سىزگە چۇشۇپتۇ، سىزگە قايىلمەن. ئۇنىڭ ئوقۇرى ئۈستۈن، قىزلارغا قويىدىغان تەلىپىمۇ يۇقىرى ئىدى. بىراق، بۇ ئاق كەپتىرىمىز ئاخىرى سىزنىڭ بوستانىڭىزغا قونۇپتۇ. كۆز تەگمىسۇن سىلەرگە! مۇرادىل قىسىمىمىزنىڭ پەخرى، شۇنداقلا بىزنىڭمۇ پەخرىمىز. شۇڭا بۇ يىگىتىمىزنىڭ بەختى ئەلۋەتتە ھەممىمىزنىڭ بەختى ھەم ئامىتى، قانداق دېدىم سىڭلىم؟

       ئۇ سوئال نەزىرى بىلەن خىجىلچان كۆزلىرىمگە قارىدى. بۇ «سەۋزىدىن خەۋەر يوق گۈرۈچ دەم يەپتۇ» دېگەندەكلا بىر ئىش بولغاچقا، دەماللىققا بىر نېمە دېيەلمەي، خىجىللىقتىن يەرگە كىرىپ كەتكىدەك بولۇپ كەتتىم. ئەمەلىيەتتە ھەر ئىككىمىز بىر –بىرىمىزنى ياقتۇرۇپ قالغان بولساقمۇ لېكىن، كۆڭلىمىزدىكىنى بىر-بىرىمىزگە ئاشكارە قىلالماي يۈرۈشكەنىدۇق. ئاخىر بۇ گەپنى سىياسى يېتەكچى تېشىپ مېنى شۇنداق بىر خىجىللىقتا قويدى.

       قىزغىن كەيپىيات ئىچىدە ئاخىر بۇ سورۇنمۇ ئاخىرلاشتى. مۇرادىلنىڭ ماشىنىسىدا ئۈن-تۈنسىز دېگۈدەكلا مەكتەپ ئالدىغا كېلىپ قالدۇق. ئۇ ماشىنىنى توختىتىپ، تولىمۇ دېلىغۇل بىر ھالەتتە:

ــ ئايبانۇم! يېنىمدا بىردەم ئولتۇرىڭە، ياتىقىڭىز قېچىپ كەتمەيدىغۇ!-دېدى ئۆتۈنۈش تەلەپپۇزىدا. مەنمۇ ئۇنىڭ رايىغا بېقىپ ماشىنىدىن چۈشۈپ كەتمىدىم.

ــ سىزنىڭ تۇغۇلغان كۈنىڭىزنى سورىسام بولامدۇ؟ــ دېدى ئۇ يەنە.

ــ ۋاي تاڭەي، بىلمەيدىكەنمەن، ئاپامنىڭ دېيىشىچە ئورما ۋاقتىدا تۇغۇلۇپتىكەنمەنغۇ،ــ دېگىنىمچە چاققانلىق بىلەن ماشىنىدىن چۈشۈپ مەكتەپ دەرۋازىسىدىن كىرىپ كەتتىم. ئۇ ئارقامدىن يېتىشىپ كېلىپ:

ــ ھەي شەيتان قىز، ئېنىق دەپ بەرمەيلا قاچىمەن دېگەنما؟ بوپتۇ، دەپ بەرمىسىڭىز مەيلى، كېيىن بەرىبىر ئۇقىۋالىمەن. بۇنى ئالغاچ كىرىپ كۆرۈپ بېقىڭ،- دەپ بىر خاتىرىنى قولۇمغا تۇتقۇزۇپ قويدى. مەن ئۇنىڭدىن بىر ھەپتە كېيىن تۇغۇلغانىكەنمەن، بىراق، ئۇنىڭغا ئېيتىپ بەرمىدىم. ياتاققا كىرىپ خاتىرىنى ئاستا ئاچتىم. قېتىدىن مۇرادىلنىڭ ماڭا يازغان خېتى شىرىقلىغان پېتى ئېتىكىمگە چۇشتى. خەتنى ئوقا- ئوقىمايلا قوللىرىم تىترەپ، يۈرىكىم دۈپۈلدەشكە، يۈزلىرىم چىۋىن مېڭىۋاتقاندەك تارتىشىپ قىزىشقا باشلىدى.

  « ئايبانۇم!
       مەن سىزنى «ئايبانۇم» دەپ ئاتاشنى ياخشى كۆرىمەن، چۈنكى، بۇ ئىسىمنى ئاپام سىزگە قويۇپ قويغان. ئىككىمىز تونۇشقىلى گەرچە ئۇزۇن بولمىغان بولسىمۇ، لېكىن قەلبىم مەن ئىزدەۋاتقان «ئايبانۇ»نىڭ، ھاياتىمدىكى ئەڭ قەدىرلىك ئادىمىمنىڭ سىز ئىكەنلىكىڭىزنى ئاللىقاچان تونىدى. كۆڭۈل سىرلىرىمنى سىزگە قانچە قېتىملاپ دېمەكچى بولدۇميۇ زادىلا ئېغىزىمدىن چىقىرالماي كەلدىم. تۇيغۇلىرىم ئەزەلدىن مېنى ئالدىمايدۇ دەپ ئويلايمەن. بىر-بىرىمىزنى چۈشىنىش ۋاقتىمىز گەرچە قىسقا بولسىمۇ لېكىن، قەلبىمنىڭ سىزگە ئىشەنچىسى ھەم تەشنالىقى بارلىقىنى ھېس قىلدىم. ئوچۇقىنى دېسەم سىز مېنىڭ قەلبىمدىكى پىنھان، پاك ھەم سەمىمى ھېس-تۇيغۇلىرىمنىڭ كۆزلىرىنى تۇنجى بولۇپ ئاچقان، ئويغاتقان يۈرەك ئىگىسى. سىز دوختۇرخانىدا «ئاق خالاتلىق پەرىشتە» بولسىڭىز مېنىڭ قەلبىمدە جەننەتتىن چىققان پەرىشتە، ئايبانۇم. ئاپامنىڭ ئەتراپىدا پەيدا بولغان چېغىڭىزدىن تارتىپ قەلبىمگە نۇر كەبى سىڭىشكە باشلىغان «ئاق خالاتلىق پەرىشتە»ئىدىڭىز. مانا ئەمدى قۇياش بولۇپ كۆتۈرۈلىۋاتقان «پەرىشتە» گە ئۆزگىرىۋاتىسىز. سىزنى ئاۋۋال بىر ھەربىينىڭ تۇرمۇشىنى كۆرسۇن، چۈشەنسۇن دەپ قەلب تىۋىشلىرىمنى بۈگۈنگىچە ئاشكارىلىماي كەلدىم. بارا-بارا ئارىمىز يېقىنلاشقانسېرى «ئەمدى كەينىگە سۈرمەي، قەلبىمنى ئاشكارىلايدىغان ۋاقىت بولدى»، دەپ ئويلىدىم. بەلكىم ئىسمىڭىزنىڭ ئاخىرىدىكى نۇرنىڭ قۇدرىتى چەكسىز بولسا كېرەك. بۇ كۈنگىچە ھېچكىم ئويغاتمىغان، سۈكۈتكە پاتقان سۆيگۈ قۇشۇمغا روھىڭىزدىن جان بېرىپ، ئۇنىڭ ناز-جىلۋىلىرىدىن ئورتاق بەھىر ئېلىشنى خالارسىزمۇ؟ قىممەت قارىشى يۇقۇرى بولغان كۆڭۈل مەنبەيىڭىزگە يوللانغان بۇ ئىنكاسىمنىڭ جاۋابسىز قالمايدىغانلىقىغا ئىشىنىمەن…
                                      ھورمەت بىلەن: مۇرادىل»

داۋامى بار ....

    بۇ ئەسەر «يېڭى قاشتىشى»ژۇرنىلىنىڭ 2012.يىللىق 6.سانىدا ئىلان قىلىنغان،يەنە بىر قېتىم ئۇقۇغۇنۇمدىن خۇرسەنمەن،ئاپتۇرنىڭ ياخشى بىر ئەسەرنى ھاۋالە قىلغىنىدىن سۆيۈندۈم.

      خەتنى ئوقۇپ پۈتۈن ۋۇجۇدۇم ھاياجاندىن تىترەپ كەتتى. ھەم ھاياجانلاندىم ھەم ئەندىشە قىلدىم... ئۇنىڭغا شۇ كۈنىلا «قوشۇلدۇم...» دەپ جاۋاپ يازماقچى ئىدىم، ئەمما قىزلىق ئىززەت نەپسىم بۇنداق قىلىشىمغا يول قويمىدى... ھىچ بولمىغاندا بىر ھەپتىنى ئۆتكۈزمىسەم، ئازراق بولسىمۇ نازلىنىۋالمىسام بولمايتتى...

      ئەمما چىدىمايلا قالدىم... تەقدىر كۆڭلۈمنى يەرگە ئۇرغۇسى كەلمىدى بولغاي، مۇرادىل ئۈچ كۈن ئۆتۈپلا تېلېفۇن قىلىپ قالدى:

ـــ قاچقۇن... قېچىپلا يۈرۈڭ مۇشۇنداق... مەن دوختۇرخانىنىڭ ئالدىدىلا، سىزنىڭ يەنە بەش مىنۇتتىن كېيىن ئارامغا چىقىدىغانلىقىڭىزنى بىلىمەن، ئالتە ئايلىق ئۆگۈنۈشكە بارىدىكەنمەن... كۈرۈشەيلى... ياق دېمەڭ...

ـــ ماقۇل...

       بەش مىنۇتقىمۇ تەخىر قىلالماي ئۇچقاندەك دەرۋازىنىڭ ئالدىغا چىقتىم. ئۇ بۈگۈن ھەربىي فورمىسىنى كىيمەي، پۇقراچە كىيىنىۋالغان ئىدى. ئۇنىڭ بۇ ھالىتى ماڭا بىرخىل يېنىك تۇيغۇ بەردى، ئۆزۈمچە شوخلىشىپ ئەركىنلىشىپ قالدىم. پەقەت ئۇنىڭ نەچچە كۈندىن كېيىنلا ئۆگىنىشكە بارىدىغانلىقىلا كۆڭلۈمنى غەش قىلىپ تۇراتتى.

ــ بۈگۈن سىزنىڭ ئەتكەن تامىقىڭىزنى شۇنداق يىگۇم بار، بازاردىن كۆكتات ئېلىۋېلىپ تاماقنى ئۆزىمىز ئېتىپ يەيلى ھە!ـــ دېدى ئۇ كۈلۈپ،ـــ بىزنىڭ كومىسسارنىڭ ئۆيىنىڭ ئاچقۇسى مەندە...
بىز گازارما ئىچىدىكى بىر ھەربىي ئولتۇراق رايونغا كەلدۇق، بۇ قورۇ ئالدىدىمۇ مۇھاپىزەتچى پوستا تۇرۋاتاتتى:

ــ ھە راست سۈبھىنۇر، بۇ يەردە سىرىتتىن كەلگەنلەرنى كىملىك بولمىسا كىرگۈزمەيتتى، كىملىكىڭىزنى ئېلىۋالغانسىز؟ــ دېدى ئۇ ماشىنىدىن چۈشۈۋاتقاندا. مەن دەرھال سومكامنى ئاختۇرۇپ، كىملىكىمنى چىقىرىپ مۇرادىلغا بەردىم. ئۇ كىملىكىمگە تەپسىلىي قارىغاندىن كېيىن پوستقىمۇ كۆرسەتمەيلا ماڭا قايتۇرۇپ بەردى ۋە قاقاقلاپ كۈلۈپ تۇرۇپ:

ــ مېنىڭدىن ئۈچ ياش يەتتە كۈنلۈك كىچىك شۈمتەككەنسىزغۇ؟...ـــ دېدى

ــ ۋۇي ئەسكى...ھىلىگەر...ـــ دېدىم تۇمشۇقۇمنى نازلىق ئۇچلاپ.

       بىز بىر بىنانىڭ 4-قەۋىتىدىكى رەتلىك سەرەمجانلاشتۇرۇلغان پاكىز، يورۇق ھەم ئازادە بىر ئۆيگە كىردۇق:

ــ مانا بۇ ئىككىمىزنىڭ كېلەچەكتىكى ئۆيىمىز جۇمۇ ئايبانۇم! كومىسسار يۆتكىلىپ كېتىدىغاندەك تۇرىدۇ... قانداق، سىزگە يارايدىغاندەكمۇ بۇ ئۆي؟-دەپ چاقچاق ئارىلاش كۈلدى ئۇ.

ــ ۋاي جۆيلىمەڭە،ــ دېدىم قىزىرىپ.

ــ تىلىمدىن كەتمىگىدەك قىلىپ، ئوخشىتىپ بىر تاماق ئېتىپ بېرىڭ ھە، نېمە تاماق ئېتىپ بېرىسىزكىن؟

ــ مەن ھازىرچە ئۇماچ ئېتەلەيمەن.

ــ بىراق مېنىڭ ئۇماچ ئەمەس، سوزىمەن يىگۈم بار.

ــ مەن سوزىمەن ئېتىپ باقمىغان ھەم يەپمۇ باقمىغان، قانداق ئېتىدۇ ئۇ تاماقنى؟

ــ ھەي ھاماقەت قىز! شۇنىمۇ بىلمىگەن، سوزىمەن دېگەننى سوزۇپ- سوزۇپ ئەتمەمدۇ مۇنداق...

ــ ھۇ ئەسكى، مېنى قەستەن كولدۇرلىتىپسىز ھە؟ــ مەن دومسايغىنىمچە كېلىپ ئۇنىڭ مۈرىسىگە قىزلىق نازاكىتىم بىلەن بوشقىنە ئۇرۇپ ئەركىلىدىم. چۈنكى، ئۇنى راستلا كۆرگۈم كەلگەنىدى. ئۇمۇ چاققانلىق بىلەن مېنى بوشقىنا قۇچاقلاپ ئۆزىگە قاراتتى ۋە ئارانلا ئاڭلانغۇدەك يېنىك  ئاۋازدا:

ــ سۈبھىنۇر! تاڭ خورىزىنىڭ نېمىشكە سەھەر ئۇپۇقىغا قاراپ تىنماي چىللايدىغانلىقىنى بىلەمسىز؟ چۈنكى، ئۇ سۇبھىنى، تاڭ قۇياشىنى ياخشى كۆرىدۇ، ئۇنىڭغا ئىنتىلىدۇ، تەلمۈرۈپ-تەلمۈرۈپ تۈنلەرنى سۈبھى تاڭلىرىغا ئۇلايدۇ. مېنىڭمۇ دەل ئاشۇ سۈبھى بىلەن تاڭ قۇياشىنى ياخشى كۆرىدىغىنىمنى بىلەمسىز؟ كۆزۈمگە قاراپ تۇرۇپ ئېيتىڭچۇ قېنى، خېتىمنى نېمىشكە جاۋاپسىز قالدۇرىسىز؟ سىز ئۈچۈن تىنىمسىز چىللاۋاتقان، سىزگە تەلمۈرىۋاتقان سۆيۈملۈك تاڭ خورىزىڭىزنى يەنە داۋاملىق ئۈمىدسىز قويۇپ قىينىماقچىمۇ؟ سىزنىڭ تەبەسسۇمىڭىزدىن نۇر ئېلىشقا تەشنا بولۇپ يۈرگەن بىر قەلىبنىڭ بارلىقىنى خىيالىڭىزغا كىرگۈزۈپمۇ باقامسىز؟ جاھاندا نۇردىنمۇ يۇمشاق، نۇردىنمۇ سىڭىشلىك ھاياتى كۈچ يەنە بارمىدۇ؟ سىزنى مەن ئاشۇ سۈبھىنى ئاقارتقان نۇر دەپ بىلىمەن… شۇڭا ئۇنىڭغا مەڭگۈلۈك ئېرىشىشنى ھاياتلىق يولۇمدىكى مەڭگۈلۈك ئارمان دەپ بىلىمەن...

      بۇ سۆزلەر قىزلىق ھېس-تۇيغۇلارغا باي، ئەمما يېتىرقاش ۋە چۆچۈشلەرگە كۆنۈك پاكىز قەلبىمنىڭ سىرلىق پەردىسىنى قايرىپ ئۇنى سۆيگۈ دالاسى بىلەن ئۇچراشتۇرغاندەك بولدى... ئۇنىڭ باغرىدا ئۆزۈمنىڭ شامدەك ئېرىپ كېتىۋاتقانلىقىمنى، روھىمنىڭ ئۇنىڭغا تەسلىمنامە تاپشۇرىۋاتقانلىقىنى ھېس قىلماقتا ئىدىم… ياشلىق دېگەن ھە!...

ـــ مۇرادىل... ئاڭلاڭ… جاۋاپ يېزىشىمنىڭ ھاجىتى بارمۇ؟ سىزنىڭ مۇشۇ سۆزلەرنى قىلىشىڭىزنى كۈتىۋاتاتتىم... تېزرەك قايتىپ كېلىڭ، سىزنى كۈتىمەن…

       مەن ئۈچۈن شۇنچىلىك ئۇزۇنغا سوزۇلغان 6 ئاي توشۇپ مۇرادىلمۇ قايتىپ كەلدى. ئۇنىڭ قايسى كۈنى كېلىدىغىنىدىن خەۋىرىم بولمىغاچقا ئالدىغا چىقالمىدىم. ئۇ كېلىپ ئەتىسىلا مېنى ئىزدەپ كەپتۇ. بۇ چۈشلۈك ئارام ۋاقتى بولغاچقا مەن تېزلا ياتاقنىڭ ئالدىغا چىقتىم. ئاشۇ تۇرقۇمدا ئېتىلىپ بېرىپ ئۇنىڭ بوينىغا گىرە سېلىپ قۇچاقلىشىپ كۆرىشىدىغاندەك، يۈرىكىم تېپىچەكلەپ كەتتى، ئەمما ئۇنداق قىلالمىدىم، پەقەت ۋاررىدە ۋارقىراپ يىغلىغۇم كەلدى.

ــ قاچان قايتىپ كەلدىڭىز؟ــ دېيەلىدىم ئارانلا.

ــ تۈنۈگۈن... بەك كەچ بولۇپ كەتكەچكە يېنىڭىزغا كېلەلمىدىم...ـــ جۇدالىق، سېغىنىش ئىچىدە زارىققان كۆزلىرىمىز ئۈنسىز ئۇچراشتى...

ــ سىزنى بەكلا سېغىندىم... يەنە 10 مىنۇتقىچە قىسىمغا قايتمىسام بولمايدۇ، جىددى ۋەزىپە بار... ئەتە كەچ سىزنى ئالغىلى كېلىمەن، بىللە ئايلىنىپ كېلەيلى. ماقۇلمۇ؟

ـــ ماقۇل! ـــ ئۇنىڭ ماشىنىسىنىڭ قارىسى يۈتكىچە قاراپ تۇردۇم، ۋۇجۇدۇم بىر قانائەت ۋە تاتلىق بەختتىن لەرزىگە كەلگەن ئىدى.

       ئەتىسى ئۇچرىشىپ ئاۋۋال تاماق يەپ ئاندىن قەھۋەخانىغا كىردۇق. مارت ئايلىرىنىڭ ئاخىرقى بۇ كۈنى تالا يەنىلا شىۋىرغانلىق بولۇپ قەھۋەخانا ئىچى ئانچە ئىللىق ئەمەس ئىدى. سوغۇق كىيىمنىڭ ئىچىگە يىلاندەك شۇڭغۇپ كىرىپ تەننى چاقاتتى. مەن سوغۇقتىن تىترەۋاتامدىم ياكى ھاياجاندىنمۇ، ئىشقىلىپ ۋۇجۇدۇمدا بىر تىترەك بار ئىدى. بەلكىم يۈرىكىمدىكى تىترەك تېشىغا تېپىپ، بوشلۇقتىكى ھاۋا بىلەن قۇچاقلىشىپ ماڭا تەڭ ھۇجۇم قىلىۋاتسا كېرەك…
ــ توڭلىغاندەك قىلامسىز نېمە؟ ماڭا يېقىن ئولتۇرۇڭ،- ئۇ تۇيۇقسىز قوللىرىمنى ئىسسىق ئالىقانلىرى ئارىسىغا ئالدى. نېمە قىلارىمنى بىلەلمىگەچكە قوللىرىم تېزلا ئۇنىڭ ئالىقانلىرى ئارىسىدىن سۇغۇرۇلۇپ چىقتى. مەن تىترەك ئۇلىشىپ تۇرغان ئاۋازىم بىلەن:

ــ ياق، توڭلىمىدىم،-دېدىم ئارانلا.

ــ ياق دېگىنىڭىز بىلەن قوللىرىڭىز كۈز ياپراقلىرىدەك تىترەۋاتىدۇ مانا،-ئۇ شۇنداق دېگىنىچە دەرھال چاپىنىنى سېلىپ ئۈستۈمگە يېپىنچاقلىتىپ قويدى. ھەربىي چاپاننىڭ ئىككى مۈرىسىدىكى فاگۇنلىرىدىن قايتقان نۇر سۇس يالتىراپ تۇراتتى، ئۇ قولىدىكى شەپكىسىنى پىرقىرىتىپ ئولتۇرۇپ:

ــ نېمانداق شۈكلەپ كەتتىڭىز تاغ بۆكىنى؟ ماڭا دەيدىغان گەپلىرىڭىزنى ياتاقتىكى ساندۇققا سولاپ قويۇپ كەلمىگەنسىز؟ كۆرۈشمىگىلى ئۇزاق بوپتۇ، ئاۋازىڭىزنى سېغىندىم، كۈلكىلىرى ساز، تەبەسسۇمى تاتلىق ئايبانۇيۇمنى تېخىمۇ سېغىندىم،-دېگىنىچە چىرايلىق بىر ھەرىكەت بىلەن مەن تەرەپكە قىيسايدى.

ــ ۋاي!..-دەپ ئىتتىك ئورنۇمدىن تۇرۇپ كەتتىم. ئەمدى ئۇ سۈكۈت ئىچىگە چۆكۈپ قالدى. ئەركەك دېگەن يەنىلا ئەركەكتە، ئۇ تېزلا ئەسلىگە كەلدى. چۈنكى، ئۇ زۇۋان سۈرمىسە مېنىڭ ئۈندىمەسلىكىم ئېنىق ئىدى:

ــ مىجەزىڭىز يوقمۇ نېمە؟ بۈگۈن باشقىچىلىغۇ سىز؟

ــ بىرنېمە بولغاندەك تۇرامدىمەن؟ بىر ئوبدان تۇرۇپتىمەنغۇ مانا، مېنىڭ قانداق بولىشىمنى ئارزۇلاۋاتىسىز؟- ئۇنىڭغا يەر تېگىدىن تاتلىققىنا قارىدىم.

ـــ بۇ كۈنلەردە مېنى قانچىلىك سېغىنغانلىقىڭىزنى سۆزلەپ بېرىڭا...

ـــ قېلىن!...

ـــ قېلىن دېگەن مۇنداق بولىدۇ...- ئۇ ئۈستۈمگە يېپىنچاقلىتىپ قويغان چاپىنى بىلەن قوشۇپلا مېنى ئۆزىگە تارتتى،ـــ ئىزا تارتىۋاتقان بولسىڭىز ئاستا قۇلاقلىرىمغا شىۋىرلاپ بېرىڭ ئەمىسە، مېنى قاچانغىچە يات كۆرۈپ يېتىرقايسىز؟ مەن قورقۇنچلۇق مەخلۇقمۇ يا؟

      ئىختىيارسىز ئۇنىڭغا يېپىشتىم... ئۇنىڭ مۈرىسىگە بېشىمنى قويۇپ ئولتۇرغان ئاشۇ مىنۇتلار قەلبىمنى ئويغىتىپ سۆيگۈ ئۇرۇقلىرىنى بىخلاتقان چاغلىرىم بولۇپ قالدى. بىز نۇرغۇن پاراڭلارنى قىلىشتۇق. خىزمەت تەقسىماتى توغرىسىدا ئۇزۇن پىكىرلەشتۇق. ئۇ مېنىڭ بۇ شەھەردە قېلىشىمنى، ئۆزىنىڭ مېنى ئېلىپ قېلىشقا ئامال قىلىدىغانلىقىنى ئېيتتى. مەنمۇ ئۇ ياشاۋاتقان بۇ شەھەردە قېلىشنى ئارزۇ قىلاتتىم. بىراق، ھاياتنىڭ ئورۇنلاشتۇرۇشلىرىغا ھازىرچە بىر نەرسە دەپ بولمايتتى. ئۇزاق ئايرىلىشتىن كېيىنكى بۇ ئۇچرىشىش ھەر ئىككىمىزنى ھاياجانلارغا سالغان ئىدى. شۇڭا ئىككىمىزنىڭ بىر-بىرىمىزدىن زادىلا ئايرىلغۇمىز كەلمەيتتى. لېكىن رىئاللىق ھەم روھتىكى ۋاقىتلىق رازىمەنلىك بىزنى يەنىلا ئايرىلىشقا، قايتىشقا قىستايتتى. ھەربىي تۈزۈمنىڭ ھەربىيلەرنى ئادەتتىكى ئادەملەردىن نۇرغۇن جەھەتلەردە چەكلەپ تۇرىدىغىنىنى بىلگەچكە، ئۇنىڭ مۇشۇ بوشلۇقتىكى تۇرمۇشىغا بىر ئىككى سائەت بولسىمۇ سىڭىپ كىرگەندىن كېيىن ئاستا ئورنۇمدىن تۇردۇم. قىيمىغان ھالدا خوشلاشتۇق.

        ئوقۇشۇمنىڭ ئاخىرلىشىشىغا ئىككى ئايچە ۋاقىت قالغانىدى. شۇڭا مۇرادىلمۇ «ئۆگىنىشىڭىزگە تەسىر يەتكۈزۈپ قويماي» دەپ خېلى ئۇزۇنغىچە مېنى ئىزدەپ كەلمىدى. مەنمۇ ۋاقىت ئاز قالغانچە ئالدىراش بولۇپ كەتتىم. شۇڭا ھەر كۈنى دېگۈدەك ئۇرۇپ تۇرىدىغان تېلېفۇنلا بىزنىڭ سېغىنىشلىق تۇيغۇلىرىمىزغا شاھىد بولۇپ تۇردى.

        ھايات ئۆز قوينىدا ياشىغۇچىلىرىغا تۈرلۈك سىناقلارنى ئاتا قىلىپ، تاۋلاپ، چېنىقتۇرۇپ، بەزىدە كۈلدۈرسە يەنە بەزىدە يىغلىتىپ تۇرۇشنى پەقەتلا ئۇنتىمايدىكەن. مۇرادىل بىر كۈنى تۇيۇقسىزلا مېنى ئىزدەپ كەلدى. ياتاق بىناسى ئالدىدا كۆرۈشتۇق. ئۇ مۇشۇ بىر نەچچە كۈن ئىچىدە يۇرتىغا ئاتا-ئانىسىنى يوقلاپ بارىدىغىنىنى دەپ قويغىلى كەلگەنىكەن. سەل ئەنسىرەپ، ئۆيدە بىرەر ئىش بولغان–بولمىغىنىنى سورىدىم. ئۇ دادىسىنىڭ سەل مىجەزى يوقلىقىنى، شۇڭا بېرىپ يوقلاپ كېلىدىغىنىنى، 10 كۈنلەردە قايتىپ كېلىدىغىنىنى ئېيتتى.

ــ رۇخسەت سورىيالىغان بولسىڭىز ھە؟ سىزنى بىللە ئاپىرىپ مەندەك سەھرا يىگىتىنىڭ تۇغۇلۇپ ئۆسكەن بوستانلىرىنى، ئۇنىڭ پاكىز توپا –تۇپرىقىنى كۆرسىتىپ كەلگەن بولسام، شۇ باھانىدا سىزنى بولغۇسى قېيىنئاتا، قېيىنئاپىڭىزغا كۆرسىتىپ كەلگەن بولسام،ــ ئۇ گېپىنىڭ ئاخىرىنى ئۈزمەيلا قاقاقلاپ كۈلۈپ كەتتى. ئۇنىڭ بۇ گەپلىرىدىن مەن قۇلاقلىرىمغىچە قىزىرىپ كەتتىم .

ــ ئوقۇش پۈتتۈرۈش ئىمتىھانى باشلىنايلا دەپ قالدى. مۇشۇنداق چاغدا قانداقمۇ رۇخسەت سورىيالايمەن؟ سىز بېرىپ كېلىڭ، مېنىڭ سالىمىمنى يەتكۈزۈشنى ئۇنتىماڭ.

      خوشلاشقىنىمىز شۇ بولدى، ئەتىسى ئۇ يۇرتىغا ماڭدى. ئەگەر ھازىرقىدەك جىددى بولمىسام ئۇنىڭ بىلەن چوقۇم بىللە بارغان بولارىدىم. چۇنكى، قەلبىمدە ئۇنىڭ تۇغۇلۇپ ئۆسكەن ئاشۇ يېزىسىنى، خىيالىمدا جەننەتتەك گۈزەل تۇيۇلىدىغان سۆيۈملۈك سەھرالارنى ئەلۋەتتە كۆرۈپ كەلگۈم، مۇرادىلدەك ئەزىمەتلەرنى يېتىشتۈرگەن ئاشۇ يىراق ماكانغا چىن مېھرىم، سەمىمى ئىخلاسىم ۋە ھۆرمىتىم بىلەن نەزەر سېلىشنى ئويلايتتىم. مۇرادىل گەرچە ئاددى يىگىت بولسىمۇ ئۇنىڭ يىگىتلىك ۋۇجۇدىدا بۈيۈك ئەقىدە، كۈچلۈك غۇرۇر، پاكىز ئېتىقاد بار ئىدى. ئۇنىڭ بىلەن تونۇشقاندىن باشلاپ مېنىڭ روھىي-كەيپىياتىمدىمۇ نۇرغۇن ئۆزگىرىشلەر بولدى. ئىلگىرىكى مۇكەممەللىك تاپالمىغان ئارزۇ –ئارمانلىرىم بارا –بارا يارقىنلىشىپ، ئۇنىڭ ۋۇجۇدىدىكى نۇرغۇن ئارتۇقچىلىقلارنىڭ سادىق جورىسىغا ئايلاندى. ئۇ ماڭا مېھىر–مۇھەببەت، ۋاپا-سادىقلىق، ئىرادە-ئېتىقاد… دېگەنلەرنى ھەقىقى مەنىسى بىلەن تونۇتتى. ئۆزىنىڭ ۋاپادارلىقى بىلەن قىزلىق روھىمنى پاكىزلىق ئىچىدە يېتەكلىدى…

       ئۇ يۇرتىدىن قايتىپ كېلىپ مېنى ئىزدەپ ئۇدۇل ياتىقىمغىلا كەپتۇ. بۇ ئۇنىڭ تۇنجى قېتىم ياتىقىمغا كىرىشى ئىدى. ئۇنىڭ ئەپتىدىن بىر خىل جىددىيلىك، چىرايىدىن سۇلغۇنلۇق تۆكۈلۈپ تۇراتتى. ياتاقتىكى قىزلار ئۇنىڭ بىلەن مىيىقىدا كۈلۈپ سالاملاشقاندىن كېيىن ماڭا قاراپ كۈلۈشۈپ، كۆزلىرىنى قىسىشىپ قويۇپ تۈرلۈك باھانىلەر بىلەن بىر–بىرلەپ چىقىپ كېتىشتى. ياتاقتا ئىككىمىزلا قالدۇق. چاي قويۇپ، تاتلىق –تۈرۈملەرنى ئالدىغا تىزىشقا باشلىدىم، ئۇ ماڭا پات–پات قاراپ قوياتتى-يۇ بوغۇزىغا بىر نەرسە كەپلىشىۋاتقاندەك غىقىلداپ گەپ قىلالمايتتى. مەن ئۆز ياتىقىمدا بولغاچقىمىكىن ئۇنىڭدىن يۈرەكلىك ھەم ئەركىن ئىدىم. شۇڭا:

-چوڭلار ئوبدان تۇرۇپتىمۇ؟ دادىڭىز خېلى ياخشى بوپ قالغاندۇ؟ قاچان قايتىپ كەلگەنتىڭىز؟- دەپ سورىدىم.
ــ شۇكرى، ھەممىسى سالامەتكەن، داداممۇ ئوڭشىلىپ قاپتۇ، كېلىنچەكنى نېمىشقا بىللە ئەكەلمىدىڭ دەپ سوراق قىلىشىپ كېتىشتى شۇ،ــ دېدى ئۇ سەل ئەسلىگە كەلگەندەك بولۇپ. ئۇ بېشىنى سېلىپ ئازراق ئولتۇرۇۋالغاندىن كېيىن سۆزىنى داۋاملاشتۇردى:
ــ مەن ئالدىراپ قۇمۇلغا بېرىشىمنىڭ سەۋەبىنى مېڭىشتىن بۇرۇن سىزگە دېمىگەنىدىم، بۇنىڭ سەۋەبى…ــ ئۇ گەپنىڭ ئاخىرىنى ئېغىزدىن چىقىرالمىدى...

ــ نېمە سەۋەپ ئىدى، دەڭا، ئەمدى بولسىمۇ ئاڭلاي،-يۈرىكىم بىر ئىشنى تۇيغاندەك جىغغىدە قىلىپ قالدى. ئۇ ماڭا ئېغىر ئازاب تۆكۈلۈپ تۇرغان كۆزلىرىدە قاراپ، كۆڭلىدىكى گېپىنى ئېيتىشقا جۇرئەت قىلالمايۋاتقاندەك قىلاتتى.

ــ ئاتا–ئانىڭىز سىزنى باشقا بىرى بىلەن توي قىلىشقا قىستىمىغاندۇ؟ھېچقىسى يوق، كۆڭلىڭىزدىكىنى دەۋېرىڭ،-دېدىم ئۇنى قەستەن تېرىكتۈرۈپ بولسىمۇ ئېغىز ئاچۇرماقچى بولۇپ. ئۇ قارشى كارىۋاتتىن مېنىڭ يېنىمغا كېلىپ قوللىرىمنى ئىسسىق ئالقانلىرى ئارىسىغا ئالدى:

ــ مۈشۈككە ئويۇن، چاشقانغا ئۆلۈم قىلماڭە ئۇنداق، نېمىلەرنى ئويلاپ كەتتىڭىز؟ ئاتا –ئانام مېنىڭ پىكرىمگە ھورمەت قىلىدۇ. سىزگە دېسەم، ھەربىي رايوننىڭ ئورۇنلاشتۇرىشى بىلەن ھەرقايسى قىسىملاردىن جەنۇبىي شىنجاڭ چېگرا مۇداپىيە قىسىملىرىغا ئەسكەر يۆتكەيدىكەن. تەڭشىلىدىغانلار ئارىسىدا مېنىڭمۇ بارلىقىمنى ئۇقتۇردى. مۇشۇ نەچچە كۈن ئىچىدە يولغا چىقىدىغاندەك قىلىمىز. جەنۇپقا كەتسەم قاچان كېلىمەن، بۇنىسى ماڭا نامەلۇم. شۇڭا تۇققان يوقلاش ئارىمى بىلەن بېرىپ ئۆيدىكىلەرنى يوقلاپ كېلىۋالدىم. ھازىر ھەممىدىن بەكرەك بېشىمنى قاتۇرىۋاتقىنى ئىككىمىزنىڭ ئىشى بولۇپ قالدى. سىزنىڭ تەقسىماتىڭىزدىن كېيىن ماڭغان بولسام بەكلا ياخشى بولاتتى.
ئۇ ئېغىر خۇرسىنغىنىچە قىلىۋاتقان گېپىدىن توختاپ قالدى. بۇ گەپنى ئاڭلاپ مەنمۇ روھىم چىقىپ كەتكەندەكلا بولۇپ قالدىم. زۇۋانىمغا گەپ كەلمەيتتى، ئاچچىقلىنىش ياكى ئۇنىڭغا تەسەللى بېرىشنى بىلمەي ھاڭۋېقىپ ئولتۇرۇپلا قالدىم. ئارىنى خېلى ئۇزۇن سۈكۈت باستى. مەن بۇ سۈكۈتكە بەرداشلىق بېرەلمىدىم.

ــ ھەر ئىشنىڭ ھامان بىر ھەل قىلىش يولى بولىدۇ، بىزگىمۇ بىر ئامالى بولۇپ قالار،-دېدىم ئۇنىڭ مەندىن تەسەللى ئىزدەۋاتقان كۆرلىرىگە قاراپ.

ــ دېمەككە ئاسان، بىراق، بۇ ئۇنداق ئوڭاي ئىش ئەمەس. ئىككىمىزنىڭ مەڭگۈلۈك تەقدىرىگە بېرىپ تاقىلىدۇ-دە،-دېدى ئۇ ئېغىر تىنىپ.

ــ ئەمىسە قانداق قىلارمىز؟ سىز چېگرىغا كەتسىڭىز، مەن بۇ يەردە كىمنى دەپ قالارمەن؟ قاچان قايتىپ كېلىشىڭىزنى ئۆزىڭىزمۇ بىلمىسىڭىز، ئاتا –ئاناممۇ مېنىڭ بۇ يەردە قېلىشىمغا قوشۇلمىغان تېخى، سىزنى دەپلا بۇ شەھەردە قېلىشنى ھەم سىزگە مەڭگۈلۈك ھەمراھ بولۇشنى ئويلىغانىدىم. مانا ئەمدى…-كۆزلىرىمگە لۆممىدە ياش كەلدى.

        بىز بۇ ئىش توغرىسىدا نۇرغۇن ئويلاندۇق، ھەر تۈرلۈك چارىلەرنى ئىزدەپ باقتۇق. مەن ئۇ يۆتكىلىپ بارىدىغان تەرەپكە بارماقچىمۇ بولدۇم. ئەمما يەنىلا بىر قارارغا كېلەلمىدۇق. ھەر ئىككىمىزنىڭ كۆڭلى شۇنداق پاراكەندە ھالدا خوشلىشىشقا مەجبۇر بولدۇق.

     داۋامى .........

       شۇندىن كېيىن، تۈرلۈك ئايىغى چىقمايدىغان سوئاللار بىزنى تەڭلا جاۋاپ ئىزدەشكە قىستىدى. ناۋادا مەن بۇ شەھەردە قالسام، مۇرادىل كېيىن قايتىپ كېلەلمەي قالسا، ئۇ چاغدا ئىشلار قانداق بولۇپ كېتەر؟ مەن قانداق قىلارمەن؟ كېيىنكى يۆتكىلىشلەر ئەلۋەتتە ئوڭاي بولمايدۇ-دە،ــ دېگەنلەرنى ئويلايتتىم. ئۇنىڭغا نېمە دەپ جاۋاپ ھەم تەسەللىي بېرىشنى بىلمىگەچكە، تېلېفۇن قىلىشتىنمۇ قورقاتتىم. ئۇنىڭ ماڭا تېلېفۇن قىلىشى قولايسىز ئىدى. چۈنكى، مەن بۇ كۈنلەردە مۇقىم بىر يەردە ئەمەس ئىدىم.

      مۇرادىلنىڭ جەنۇبىي شىنجاڭغا بارىدىغانلىقىنى ئاڭلىغان ئاشۇ كۈندىن كېيىن خۇددى روھى چىقىپ كەتكەن ئادەمدەك تېڭىرقاش ئىچىدىلا يۈردۇم. راستىنى دېسەم ئۇنىڭدىن پەقەتلا ئايرىلىپ قالغۇم يوق ئىدى. ئۇنىڭ بىلەن تونۇشقان مۇشۇ يىللاردا ئوزگىچە خارەكتىرى، خۇش پېئىل مىجەزى، كۆيۈمچانلىقى، يۇمۇرىستىك قىلىقلىرى مېنى ئۆزىگە رام قىلسا، ۋۇجۇدىدىكى چوڭقۇر بىلىم قۇرۇلمىسى، تىرىشچانلىقى، ئەستايىدىللىقى، مەسۇلىيەتچانلىقى قەلبىمنى تولۇق ئىگەللەپ كەتكەنىدى. گەرچە مەنمۇ كىتاپخۇمار ئالىي مەكتەپ ئوقۇغۇچىسى بولساممۇ لىكىن، ئۇنىڭ ئالدىدا ئۆزۇمنى ئىچى قۇرۇق، روھى گاداي قىزدەك ھېس قىلىپ قالاتتىم.

       ئاخىرى ئۇ مېنى تاشلاپ ماڭىدىغان ئاشۇ جۇدالىق كۈنلەرمۇ يېتىپ كەلدى. نېمىشقا بىر ھەربىي بىلەن تونۇشۇپ قالغىنىمغا ئۆكۈنسەممۇ، لېكىن ئۇنى يولىدا ئۇزىتىش تەييارلىقلىرىنى قىلىپ قويغان ئىدىم. ئەڭ ئاخىرقى قېتىملىق ئۇچرىشىشىمىزدا بىز بىللە سىرتقا چىقتۇق. بۇ دەل يەكشەنبىگە توغرا كەلدى. ماي ئايلىرىنىڭ ئاخىرى بولغاچقا باغ ئىچى پاكىز تازىلانغان، چىملىقلار يېشىلداپ، دەل-دەرەخلەر ئوبدانلا كۆكىرىپ قالغان بولۇپ، باغچىدا ئادەم كۆپ ئەمەس ئىدى. بىز چىملىق ئىچىدىكى يوللار بىلەن خىيالىي تۇيغۇلار بۆشىكىدە لەيلىگەن پېتىمىز يانمۇ-يان مېڭىپ چوڭ راۋاقنىڭ ئاستىغا كېلىپ قالدۇق.

ــ سىز ئۈرۈمچىدە قالسىڭىز راستىنلا يالغۇزلۇق تارتىپ قالغۇدەكسىز، مەن بىر ھەربىي، سىزگە ئالدىن ۋەدە قىلىپ، پالانى چاغدا يۆتكىلىپ قايتىپ كېلىمەن دېيەلمەيمەن. بۇيرۇققا بويسۇنۇش ھەربىينىڭ مۇقەددەس بۇرچى. يۇرتىڭىزغا كەتسىڭىز سىزدىن تېخىمۇ خاتىرجەم بولالمايمەن، ئىككىمىز ئىككى ئارىلىقتا تۇرساق، ئاتا –ئانىڭىز چوقۇم بېشىڭىزنى ئاغرىتىدۇ. قىز چوڭ بولسا ياتلىق بولىدۇ، ئوغۇل چوڭ بولسا ئۆيلىنىدۇ. شۇڭا ئىككىمىز تەڭلا جەنۇپقا كېتەيلىمىكىن؟ـــ دېدى ئۇ.

ــ توغرا دەيسىز، بۇ شەھەردە قېلىشىمنىڭ ئەمدى ئەھمىيىتى قالمىدى. بىراق، يۇرتۇمغا قايتىپ ئاشۇ ئاسمىنى كەڭ، ھاۋاسى ساپ تاغلىقنىڭ ياپ –يېشىل يايلاقلىرىدا سىزنى ساقلىغۇم بار. كۈتۈشمۇ تاتلىق بولىدىغۇ بەزىدە. سىزنىڭ ئورنىڭىز مۇقىملاشماي تۇرۇپ جەنۇپقا بارسام ئىككىمىز تەڭلا يىلتىزى يوق قامغاققا ئوخشاپ قالارمىزمۇ دەيمەن،ــ نېمىشقىدۇر كۆز چاناقلىرىم ئىسسىققىنا ياشقا تولدى.

ــ سىزنىمۇ قىيناپ قويدۇم، كەچۇرۇڭ... ئەمدى بۇ يەردە سىزنى يالغۇز قالدۇرۇشقا مېنىڭمۇ كۆڭلۈم ئۇنىمايدۇ، ئەلۋەتتە. ئوچۇقىنى دېسەم شۇ تاپتا ئۆزىڭىزنىڭ تاللىشىڭىزغا ھۆرمەت قىلىشتىن باشقا چارەم يوق...
بىز مەنزىرىلىك جايلاردا رەسىمگە چۈشۈپ خاتىرىمۇ قالدۇردۇق. قايتاشىمىزدا ئۇ ماڭا:

ــ ياتاقتا سىزگە بېرىدىغان نەرسىلەر بار ئىدى، قولايسىز بولمىسۇن دەپ ئالغاچ كەلمەپتىمەن،ــ دېدى. ئۇزۇنراق ھەمراھ بولۇش ئۈچۈن ئۇنىڭغا ئەگەشتىم... مېنىڭ بۇ گازارمىغا ئاخىرقى قېتىم كېلىشىم بولغاچقا ئەتراپقا تويماي قارايتتىم، گازارما ئىچىدىكى ماڭا تونۇش بولۇپ كەتكەن مەشىق مەيدانلىرى، دەل–دەرەخ، گۇل–گىياھلار شۇنداق چىرايلىق كۆرۈنۈپ كېتىۋاتاتتى.

ــ بۇ ئاخىرقى قېتىملىق خوشلىشىشىمىز بولۇپ قالار بەلكىم! مېڭىش ئالدىدا ئۇچرىشالامدۇق يوق، بىلمەيمەن. شۇ تاپتا سىزگە نېمە دېيىشىمنى راسلا بىلمىدىم. بۇ نەرسىلەرنى سۆيگۈمىزنىڭ يادىكارى سۈپىتىدە ساقلارسىز!ــ ياتاققا كىرگەندە مۇرادىل ئالدىن تەييارلاپ قويغان نەرسىلەرنى قولۇمغا تۇتقۇزدى. بۇ ئۇنىڭ شېئىرلىرى بىلەن ھايات، تۇرمۇش، كەسىپ توغرىسىدا يازغان يازمىلىرى توشقۇزۇلغان خاتىرە ھەم بىر دانە قەلەم ئىدى. ئۇنىڭ سوۋغىسىنى تاپشۇرۇپ ئېلىپ مەنمۇ ئۆزەمنىڭ تەييارلىغان سوۋغىلىرىمنى ئۇنىڭغا بەردىم. دىل رىشتى باغلىنىپ كەتكەنلەرنىڭ ئويلايدىغىنى، قىلىدىغىنىمۇ ئوخشاش بولامدىغاندۇ؟ توۋا دەييتتىم ئىچىمدە، چۇنكى، ئالدىن كېلىشىپ قويغاندەك ھەر ئىككىمىزنىڭ سوۋغىلىرىمىز ئاساسەن ئوخشاش ئىدى.

       ھىجىران ئاخىرى ئۆزىنىڭ گۈدىكىنى چالدى. ئايرىلىشنىڭ ئاخىرقى مىنۇتلىرىمۇ قىستاپ كەلدى. ئازاپ، قىيالماسلىق بىزنى بىراقلا شۈكلەشتۈرىۋەتتى. قەلبىمىزدە بىر –بىرىمىزگە ئېيتىپ تۈگەتكىلى بولمايدىغان ئوتلۇق تىلەك، ئارزۇ –ئارمانلارلا قالغان ئىدى. مەن ئۇزاپ ماڭماقچى بولۇپ ئىشىك تۇتقۇچىنى تۇتتۇم-يۇ، شارتتىدە ئارقامغا ئۆرۈلدۈم. كۆزلىرىم قاراڭغۇلاشقان، يۈرىكىم تېپچەكلىگەن بولۇپ ۋۇجۇدۇمدا بىر  چۇقان بار ئىدى… بەزىدە شۇنداق بىر غەيرى كۈچلەر نەدىن كېلىپ قالىدىكىن… مەن ئۆزۈمنى ئۇنىڭ باغرىغا ئاتتىم، قوللىرىم ئاللىقاچان مېنىڭ ئاشۇ ئامراق ئوفىتسىرىمنىڭ بوينىغا يىلاندەك چىرماشقان ئىدى. ئۇنىڭغا ئېسىلىپ تۇرۇپ ئۈن سېلىپ يىغلىۋەتتىم. يۈرىكىم ئازاپتىن مىڭ پارە بولۇپ كېتىۋاتاتتى، كۆز ياشلىرىم ئۇنىڭ ھەربىي فورمىسىنى ھۆلدەۋاتاتتى. بىر ئادەمگە خوش دېيىش بىلەن ئۇنى يىراق-يىراقلارغا ئۇزۇتۇپ قويۇشنىڭ ئازابىنى قانغۇچە تارتماقتا ئىدىم. ئاشۇ دەقىقىدە ئاشىق–مەشۇقلار ئۈچۈن دۇنيادا «خوش» دېگەن سۆزنى ئېيتىشتىنمۇ ئېغىر ئازاپ يوقكەن، دەپ ئويلىدىم. ئۇزۇن سۈكۈتتىن كېيىن مۇرادىل مېنىڭ يىغا بىلەن قىزىرىپ كەتكەن كۆزلىرىمنى، ياش بىلەن ھۆل بولۇپ كەتكەن مەڭزىمنى مېھىرلىك ئالقانلىرى بىلەن سۈرتۈپ، تۇنجى قېتىم ئوتلۇق لەۋلىرى بىلەن پېشانەمگە سۆيۈپ قويدى. ئۇنىڭمۇ كۆز چاناقلىرى لىققىدە ياشقا تولغان ئىدى. ئۇ ئاخىرقى قېتىم قىيالماسلىق ئىلكىدە مېنى باغرىغا چىڭگىدە باستى.

ــ خوش ئايبانۇم! مەيلى قەيەردە بولماڭ ئۆزىڭىزنى مەن ئۈچۈن بولسىمۇ ھەرگىز تاشلىۋەتمەڭ. خۇشال ئۆتكەن كۈنلىرىمىزنى ئەسلەڭ، غەيرەتلىك بولۇڭ، سىز يىغلىسىڭىز كۆڭلۈم يېرىم بولىدۇ، بىز ھاياتىمىزنىڭ بۇ سىناقلىرىدىن قەيسەرلىك بىلەن ئۆتمىسەك بولمايدۇ، سىزنى كۈتىمەن، ئاشۇ يىراق چېگرىدا سىز ئۈچۈن سوقۇپ تۇرىدىغان بىر يۈرەكنىڭ بارلىقىنى ئۇنتۇمىغايسىز. ھايات چوقۇم ئىككىمىزگە كۈلۈپ باقىدۇ…

     ئۇنىڭ دېگەن گەپلىرى يۈرىكىمنى تېخىمۇ ئېزىۋەتتى. مەن ھېچنەرسە دېيەلمىدىم. كۆڭلۈم بۇزۇلغانچە ئۇنىڭ ياتىقىدىن ئوقتەك ئېتىلىپ چىقىپ كەتتىم. ئاشۇ ئازاپلىق مىنۇتلاردا ھەرگىزمۇ چىداپ تۇرالمىدىم… يول بويى كۆزلىرىم ياشتىن زادىلا قۇرىمىدى. يولنىڭ ئىككى قاسنىقىدىكى تەكشى كەتكەن ياپ –يېشىل قارغايلار كۆزۈمگە خۇددى قاتار تىزىلىپ تۇرغان ئەسكەرلەردەك كۆرۈنۈپ مۇرادىلنى ئەسلىتىپ تۇراتتى. شۇنداق، ئۇ ئاخىرى راستلا كەتتى. مېنى بۇ شەھەردە جۇدالىق زارى ئىچىدە قالدۇرۇپ، ئۆزى ئارمانلىرىنى يۈدۈپ يىراققا، بەكمۇ يىراق جەنۇپقا كەتتى…

       مەكتەپ پۈتتۈرۈپ ئەتە يولغا چىقىمىز دەپ تۇرغان كۈنى مۇرادىلدىن خەت كەلدى.
ئۇ خېتىدە: تېنچلىق-ئامانلىق سورىغاندىن كېيىن، ماڭا كېچىكىپ خەت يازغانلىقىنى، ناتونۇش ماكانغا، ناتونۇش مۇھىتقا ماسلىشىشقا ۋاقىت كېتىدىغانلىقىنى، قارلىق دالىلاردا كۈندە دېگۈدەك چارلاش ئېلىپ بىرىۋاتقانلىقىنى، ئۇ يەرنىڭ تاغلىرىنىڭ گۈزەل مەنزىرىلىرىنى بىر- بىرلەپ يازغاندىن كېيىن، خېتىنىڭ ئاخىرىدا: «سىز سوۋغا قىلغان خاتىرىنى نەچچە ئون قېتىملاپ ئوقۇپ بولدۇم، ھەر بىر كۆرسەم سىز بىلەن مۇڭداشقاندەك، قۇلاقلىرىمغا سىزنىڭ تاتلىق پىچىرلاشلىرىڭىز كىرىۋاتقاندەك شىرىن ھېس-تۇيغۇلارغا چۆمۈلىۋاتىمەن. سىزنى شۇنداق سېغىندىم. ھە راست، تەقسىمات ئىشىدا چومۇم ئوبدان ئويلىشىڭ، پات–پات خەت يېزىپ تۇرۇڭ، قاراۋۇلخانىنىڭ تېلېفۇن نۇمۇرىنى يېزىپ قويدۇم، تېلېفۇن قىلىپ تۇرۇڭ» دەپ يازغانىدى.

        ئۇنىڭ خېتىنى ئوقۇپ، كۆڭلۈم يېرىم بولدى. كارىۋات پەردىسىنى چۈشۈرۈۋېتىپ جىمجىت ياتاقتا ئۇنىڭ ماڭا تونۇش بولۇپ كەتكەن پوچۇركىلىرىنى قولۇمدا سىقىمدىغىنىمچە قانغۇچە يىغلىدىم. خەتلىرىنى يۈرىكىمگە قانچە قېتىملاپ تېڭىپ باقتىم. لېكىن، ئىچىمدىكى تىنىپ لاتقىغا ئوخشاپ كېتىۋاتقان بۇ ئازابىم زادىلا يەڭگىللەيدىغاندەك ئەمەس ئىدى…

       مېنىڭ ئالىي مەكتەپ ھاياتىم شۇنىڭ بىلەن ئاخىرلاشتى. ماڭا ئىلىم بەرگەن، يۈرىكىمگە زوق- ھاياجانلارنى، مېھرى–مۇھەببەت دۇردانىلىرىنى سىڭدۈرگەن بۇ سۆيۈملىك شەھەر، بۇ سۆيۈملۈك مەكتىۋىم، ئۇستازلىرىم، ساۋاغداشلىرىم بىلەن يىغلىشىپ، قۇچاقلىشىپ خوشلىشىپ يۇرتۇمغا قايتتىم. خەير-خوش ماڭا شېرىن ئەسلىمىلەرنى قالدۇرغان ئانا مەكتىۋىم. خەير-خوش مېنىڭ نۇرغۇن ئاياق ئىزلىرىمنى ئۆزىنىڭ قوينىغا سىڭدۈرۈپ كەتكەن تىنىمسىز شەھەر…


*                        *                *                 *
        مەن يۇرتۇمغا قايتىپ كەلگەندىن كېيىن، مۇرادىل بىلەن بولغان خەت-تېلېفون ئالاقىمىز ئالتە ئاي داۋاملاشتى. خەتلىرىمىزنىڭ مەزمۇنى سۆيگۈ تىنىقلىرىغا باي ئىدى. ئەپسۇس، رىئاللىق كۆز يېشىغا رەھىم قىلمايدىكەن. يېرىم يىلدىن كېيىن ئۇ تاغلارنىڭ تېخىمۇ ئىچكىرىسىدىكى مەلۇم بىر چېگرا ئېغىزىغا يۆتكىلىدىغانلىقىنى ئېيتىپ خەت يازدى. بۇ ئۇنىڭ ماڭا يازغان ئەڭ ئاخىرقى خېتى بولۇپ قالدى.

        شۇندىن كېيىن ئۇنىڭ ھېچقانداق خەۋىرىنى ئالالمىدىم، شۇ تەرىقىدە يەنە بىر يىل ئۆتۈپ كەتتى... جۇدالىق كەلتۈرگەن ئازاپلىرىم، سېغىنىشىلىرىم چېكىگە يەتتى. ئۇنىڭغا زادى نېمە ئىش بولغانلىقىنى بىلەلمىگىنىم ئازابىمنى تېخىمۇ ئېغىرلىتىۋېتەتتى. شۇنداقتىمۇ خىرە بىر ئۈمىد بىلەن ئۇنىڭ خەت-تېلېفونلىرىنى كۈتەتتىم، ئۇنى چوقۇم كېلىدۇ، دەپ يولىغا قارايتىم...

        ئاتا-ئانام «تويىڭىزنى قىلىۋېلىڭ، ئەمدى تويىڭىزنى قىلمىسىڭىز سىزنى باققىنىمىزغىمۇ رازى ئەمەسمىز...» دەپ مېنى قىستايتتى... خىزمەتداشلىرىممۇ ئۇنى- بۇنى سايە قىلىپ كۈندە دېگۈدەك قۇلىقىمغا پىچىرلايدىغان بولدى. ئاخىرى ئۇنىڭ بىلەن ئالاقىمىز ئۈزۈلۈپ بىر يېرىم يىل بولغاندا، يەنى يىغلاڭغۇ بۇلاقلارنىڭ كۆزلىرى ئېچىلىپ، زېمىن يېشىللىقتىن توي كىيىمى كىيگەن كۈنلەرنىڭ بىرىدە، ئالىي مەكتەپتە پاراللىل ئوقۇغان بىر ساۋاقدىشىم بىلەن تويۇم بولدى. تويىمىز شۇنداق ياخشى، جۇشقۇن كەيپىيات ئىچىدە ئۆتتى. توي كېچىسى مەن ئۇنىڭ مۈرىسىگە بېشىمنى قويۇپ تۇرۇپ، خىيالىمدىكى «ئۇ»نىڭ سۆيگۈسىگە «ئەلۋىدا» دەپ ئۇنى قەلبىمدىكى يىگانە قەبرىگە مەڭگۈلۈك دەپنە قىلىۋەتتىم. چۈنكى، قايسىبىر ۋىجدانى تىرىك ئەركەك، ئۆزى ھالال نىكاھلاپ ئالغان ئايالىنىڭ كۆڭلىدە بۇرۇن چوڭقۇر ئىز قالدۇرغان باشقا بىر سىمانىڭ بولىشىنى خالايدۇ؟ بىراق، ھايات ماڭا يەنىلا ئۆز كارامىتىنى كۆرسەتمەي قالمىدى. مەن توي قىلىپ بىر ھەپتىدىن كېيىن، ئاپامنىڭ ئۆيىدە ئولتۇرسام، خوشنىمىزنىڭ  كىچىك بالىسى يۈگۈرۈپ كىرىپ:

ــ سۇبھىنۇر ئاچا، سىزنى سىرتتا بىر ھەربىي ئاكاش چاقىرۋاتىدۇ،ــ دېدى.

ــ ھەربىي ئاكاش! ئۆز-ئۆزۈمگە پىچىرلىغىنىمچە ئوقتەك ئېتىلىپ ئىشىك ئالدىغا چىقىپ، ئورنۇمدا قاققان قوزۇقتەك مىقلىنىپ قالدىم. چۈنكى، مۇرادىل ئىشىك ئالدىدا كۈلۈپ تۇراتتى. ئۇنىڭ بېغىشىدىن ئۈزۈلگەن بىر قولى ۋە يۈز- كۆزلىرىدىكى رۇشەن كۆرۈنۈپ تۇرغان يارا ئىزلىرىنى كۆرۈپلا كۆڭلۈمنىڭ چوڭقۇر قېتىدىكى ئۇنىڭغا ساقلانغان، زارىققان سېغىنىش تۇيغۇلىرى يەنە قۇتراپ، مېنى تېخىمۇ بىسەرەمجان قىلغىلى تۇردى. بىراق، مەن ئالدىغا يۈگۈرۈپ بېرىپ:
ــ ساراڭ، ئەمدى كەلدىڭىزمۇ؟ــ دەپ تېرىككىنىمچە ئۇنىڭ مۈرىسىگە مۇشتلىيالمىدىم. ئەكسىچە ئۇ مېنىڭ ئۈستىبېشىمغا سىنچىلاپ قاراپ، بويۇن، قول بارماقلىرىمدىكى تويلۇق ئالتۇن جابدۇقلارنى كۆردى-دە، ھەممىنى چۈشەندى.

ــ كەچۈرۈڭ، سىزنى مەڭگۈ ئۇنتىمايمەن ئايبانۇم، ياخشى كۈنلەر سىز بىلەن بىرگە بولسۇن، خوش!

      ئۇنىڭ تولىمۇ پەس ئاۋازدا دېگەن ئاشۇ گەپلىرى قۇلىقىمغا كىردى. ئۆپكەم ئۆرۈلۈپ كۆزلىرىمگە «لۆممىدە» ياش كەلدى. ئاخىرقى قېتىم كۆزلىرىم بىلەن ئۇنى ئۈن-تىنسىز ئۇزىتىپ قويدۇم...


تۈگىدى .

     بۇ ھېكايە «يېڭى قاشتېشى ژورنىلى» نىڭ   2012-يىللىق 6-سانىدا ئېلان قىلىنغان .

بۇ مۇنبەر ئارقىلىق قايتا ئوقۇغانلىقىمدىن خۇرسەنمەن. ئىجادىيىتىڭىزگە بەركەت تىلەيمەن.

ھېكايەمنى ياقتۇرغىنىڭلارغا رەھمەت !  مۇنبەرداشلىرىمنىڭ كۆپرەك تەكلىپ-پىكىر بېرىپ تۇرىشىنى سەمىمىي ئۈمىد قىلىمەن .

   ئوبدان ھېكايىكەن بۇ.

نىمىشقا مۇھەببەت ھېكايىلىرىنىڭ كۆپىنچىسى تىراگىدىيە بىلەن ئاخىرلىشىدىغاندۇ ؟ شۇنچىلىك تاتلىق مۇھەببەتتىن مەست بولۇپ ، ئاچچىق ھىجراننى ۋاقىتلىق سىناق دەپ بىلىپ ، سۈبھىنۇر بىلەن بىرگە مۇرادىلنىڭ خەۋىرىنى كۈتىۋاتاتتىم ، سۈبھىنۇر توي قىلىۋالدى ...!