يېقىندا «شىنجاڭ گېزىتى» نىڭ 2015-يىل 10-ئاينىڭ 20-كۈنىدىكى سانىدا باش شۇجى شى جىنپىڭنىڭ 2014-يىل 10-ئاينىڭ 15-كۈنى ئەدەبىيات-سەنئەت خىزمىتى سۆھبەت يىغىنىدا قىلغان مۇھىم سۆزىنىڭ تولۇق نۇسخىسى ئېلان قىلىندى. شى جىنپىڭنىڭ بۇ سۆزىدە مۇھىم پىكىر ۋە مۇھىم ئىدىيەلەر ئوچۇق ئوتتۇرىغا قويۇلغان بولۇپ، بۇ كەڭ ئەدەبىيات-سەنئەت خىزمىتى بىلەن شۇغۇللىنىۋاتقانلار ئۈچۈن ئالاھىدە مۇھىم ماتېرىيال ھېسابلىنىدۇ. ئەدەبىيات-سەنئەت ساھەسىدە ئۈن-تىنسىز تەر تۆكۈۋاتقان بارچە قېرىنداشلارنىڭ باش شۇجى شى جىنپىڭنىڭ بۇ سۆزىدىن تېخىمۇ ئىلھام ئېلىپ، پۇرسەتنى قەدىرلەپ، سىياسەتلەردىن تولۇق پايدىلىنىپ، ئۆزىنىڭ قىممىتى ۋە قابىلىيىتىنى تولۇق نامايان قىلىشىغا ياردىمى بولسۇن ئۈچۈن، ئالاھىدە ۋاقىت چىقىرىپ بۇ مۇھىم سۆزنى كومپيۇتېردا ئۇرۇپ چىقتۇق. باش شۇجى شى جىنپىڭنىڭ سۆزى بېسىلغان «شىنجاڭ گېزىتى» نىڭ مەزكۇر سانىنى كۆرۈشكە مۇشەررەپ بولالمىغان دوستلارنىڭ كۆرۈپ پايدىلىنىشىنى سورايمىز. بولسا «شىنجاڭ گېزىتى» نىڭ 2015-يىل 10-ئاينىڭ 20-كۈنىدىكى سانىنى ساقلاپ قويۇشۇڭلارنى تەۋسىيە قىلىمىز.
«شىنجاڭ گېزىتى» نىڭ 2015-يىل 10-ئاينىڭ 22-كۈنىدىكى سانىدا يەنە «ج ك پ مەركىزىي كومىتېتىنىڭ سوتسىيالىستىك ئەدەبىيات-سەنئەتنى گۈللەندۈرۈش، راۋاجلاندۇرۇش توغرىسىدىكى پىكرى» ئېلان قىلىندى. بىز بۇ مۇھىم ماتېرىيالنىمۇ كومپيۇتېردا ئۇرىۋاتىمىز. بىر-ئىككى كۈنگىچە ھۇزۇرۇڭلارغا سۇنىمىز. بولسا بۇ گېزىتنىمۇ كۆرۈپ پايدىلانغايسىلەر.
«قاراقاش ناھىيە دانىشمەن يېزىقچىلىق شىركىتى» دىن
نۇرمۇھەممەت تۇردىئەخمەت
ئايشەمگۈل ئىسمائىل
ئەدەبىيات-سەنئەت خىزمىتى سۆھبەت يىغىنىدا
قىلىنغان سۆز
(2014-يىل 10-ئاينىڭ 15-كۈنى)
شى جىنپىڭ
بۈگۈن، بۇ يەرگە كۆزگە كۆرۈنگەن ئىقتىدارلىقلار جەم بولدى، ئاراڭلاردا ھۆرمەتكە سازاۋەر پېشقەدەم يازغۇچىلار، پېشقەدەم سەنئەتكارلار، يەنە ئەدەبىيات-سەنئەت ساھەسىدە يېڭىدىن چاقنىغان چولپانلار بار، بەزى يولداشلار بىلەن بۇرۇندىنلا ياخشى تونۇشىمىز، بەزىلەر بىلەن تۇنجى قېتىم ئۇچرىشىشىمىز. كۆپچىلىك بىلەن كۆرۈشكەنلىكىمدىن تولىمۇ خۇشالمەن.
ئەدەبىيات-سەنئەت ئىشلىرى پارتىيە ۋە خەلقنىڭ مۇھىم ئىشى، ئەدەبىيات-سەنئەت سېپى پارتىيە ۋە خەلقنىڭ مۇھىم سېپى. ئۇزاقتىن بۇيان، ئەدەبىيات-سەنئەتئەتچىلەر ئەدەبىيات-سەنئەت ئىجادىيىتى، ئورۇنلاش، تەتقىقات، تارقىتىشقا كۈچ چىقىرىپ، ئۆز ساھەسىدە تىرىشىپ ئىشلەپ، خەلق ئۈچۈن خىزمەت قىلىپ، كۆرۈنەرلىك نەتىجىلەرنى يارىتىپ، مۇھىم تۆھپىلەرنى قوشتى. كۆپچىلىكنىڭ ئورتاق تىرىشىشى بىلەن، دۆلىتىمىزنىڭ ئەدەبىيات-سەنئەت ساھەسىدە بارچە گۈللەر بەس-بەستە ئېچىلىپ، مول نەتىجىلەر قولغا كەلتۈرۈلۈپ، گۈللەپ راۋاجلانغان جانلىق مەنزىرە بارلىققا كەلدى. مەن مۇشۇ پۇرسەتتىن پايدىلىنىپ كۆپچىلىككە چىن كۆڭلۈمدىن رەھمەت ئېيتىمەن، پۈتۈن مەملىكەتتىكى ئەدەبىيات-سەنئەت خىزمەتچىلىرىگە قىزغىن سالام يوللايمەن!
بۈگۈنكى سۆھبەت يىغىنىنى ئېچىشنى بۇرۇنلا ئويلاشقانىدىم، مانا ئەمدى پۇرسەت بوپتۇ، ئاساسىي مەقسەت كۆپچىلىكنىڭ تەكلىپ-پىكىرلىرىنى ئاڭلاپ، ھازىرقى ئەھۋاللارنى كۆپچىلىك بىلەن بىرلىكتە تەھلىل قىلىپ، ئىدىيە-پىكىر ئالماشتۇرۇپ، دۆلىتىمىزنىڭ ئەدەبىيات-سەنئەت ئىشلىرىنى گۈللەندۈرۈش، تەرەققىي قىلدۇرۇش ئۇلۇغۋار پىلانىنى ئورتاق كېڭىشىش. ھېلى بىر نەچچە يولداش ناھايىتى ياخشى سۆزلىدى، ئۇلارنىڭ تەپەككۇرغا باي، ئەتراپلىق سۆزلىرىدىن ئىلھام ئالدىم. تۆۋەندە، مەن بەش مەسىلىنى ئوتتۇرىغا قويۇپ، كۆپچىلىك بىلەن ئورتاقلاشماقچىمەن.
بىرىنچى مەسىلە: جۇڭخۇا مىللىتىنىڭ ئۇلۇغ گۈللىنىشىنى ئىشقا ئاشۇرۇش، جۇڭخۇا مەدەنىيىتىنىڭ گۈللەپ راۋاجلىنىشىغا مۇھتاج
ئەدەبىيات-سەنئەت ۋە ئەدەبىيات خىزمىتىگە نېمە ئۈچۈن يۈكسەك ئەھمىيەت بېرىمىز؟ بۇ مەسىلىگە ئالدى بىلەن دۆلىتىمىز ۋە دۇنيا تەرەققىياتىنىڭ ئومۇمىي ۋەزىيىتىدىن قاراش كېرەك. مەن ئىلگىرى جۇڭخۇا مىللىتىنىڭ ئۇلۇغ گۈللىنىشىنى ئىشقا ئاشۇرۇش يېقىنقى زاماندىن بۇيانقى جۇڭگو خەلقىنىڭ ئەڭ ئۇلۇغ ئارزۇسى دېگەن ئىدىم. بۈگۈن، بىز جۇڭخۇا مىللىتىنىڭ ئۇلۇغ گۈللىنىش نىشانىغا تارىختىكى ھەر قانداق مەزگىلدىكىدىن بەكرەك يېقىنلاشتۇق، بۇ نىشانغا يېتىشتە تارىختىكى ھەر قانداق مەزگىلدىكىدىن بەكرەك ئىشەنچ ۋە ئىقتىدارىغا ئىگە بولدۇق. ۋاھالەنكى، بۇ نىشانغا يېتىش ئۈچۈن، ئەدەبىيات-سەنئەت ۋە ئەدەبىيات-سەنئەتچىلەرنىڭ مۇھىم رولىغا ئەھمىيەت بېرىشىمىز ۋە ئۇنى تولۇق جارى قىلدۇرۇشىمىز كېرەك.
مەدەنىيەت-مىللەتنىڭ مەۋجۇت بولۇپ تۇرۇشى ۋە تەرەققىي قىلىشىدىكى مۇھىم كۈچ. ئىنسانلار جەمئىيىتىنىڭ ھەر بىر قېتىملىق سەكرەپ ئىلگىرىلىشى، ئىنسانلار مەدەنىيىتىنىڭ ھەر بىر قېتىملىق يۈكسېلىشىگە مەدەنىيەتنىڭ تارىخىي ئىلگىرىلىشى مۇجەسسەملەنگەن. جۇڭخۇا مىللىتى 5000 يىلدىن ئارتۇق مەدەنىيەت تارىخىغا ئىگە، يېقىنقى زامانغىچە جۇڭگو ئىزچىل دۇنيادىكى قۇدرەتلىك دۆلەتلەرنىڭ بىرى ئىدى. نەچچە مىڭ يىللىق تارىخىي ئۆزگىرىش جەريانىدا، جۇڭخۇا مىللىتىنىڭ تەرەققىياتى ئەزەلدىن ئوڭۇشلۇق بولۇپ باقمىدى، نۇرغۇن جاپا-مۇشەققەتكە دۇچ كەلدى. لېكىن بىز بەرداشلىق بەردۇق، قىيىن ئۆتكەللەردىن ئۆتۈپ ھازىرغا كەلدۇق. بۇنىڭدىكى ئەڭ مۇھىم سەۋەبلەرنىڭ بىرى، نەچچە ئەۋلاد جۇڭخۇا ئوغۇل-قىزلىرى ئۆزگىچە خاسلىققا ئىگە، مەزمۇنى مول ھەم چوڭقۇر جۇڭخۇا مەدەنىيىتىنى بەرپا قىلىپ ۋە راۋاجلاندۇرۇپ، جۇڭخۇا مىللىتىنىڭ قىيىنچىلىقلارنى يېڭىپ، تىنىمسىز ئىلگىرىلىشىنى كۈچلۈك مەنىۋى تايانچقا ئىگە قىلدى.
گېرمانىيەلىك پەيلاسوپ جاسپېرس «تارىخنىڭ باشلىنىشى ۋە نىشانى» ناملىق كىتابىدا: مىلادىدىن بۇرۇنقى 800-يىلىدىن مىلادىدىن بۇرۇنقى 200-يىلىغىچە بولغان مەزگىل ئىنسانىيەت مەدەنىيلىكىنىڭ «مەركىزى دەۋرى» بولۇپ، ئىنسانىيەت مەدەنىيلىكى ۋە روھىدا زور بۆسۈش بولغان مەزگىلدۇر، ئەينى چاغدا قەدىمكى يۇنان، قەدىمكى جۇڭگو، قەدىمكى ھىندىستان قاتارلىق مەدەنىيەت مەركەزلىرىدە ئۇلۇغ مۇتەپپەككۇرلار مەيدانغا كەلگەن، ئۇلار ئوتتۇرىغا قويغان ئىدىيە، پىرىنسىپلار ئوخشاش بولمىغان مەدەنىيەت ئەنئەنىلىرىنى شەكىللەندۈرگەن، شۇنداقلا ئىنسانلار تۇرمۇشىغا ئىزچىل تەسىر كۆرسىتىپ كەلمەكتە، دېيىلگەن. بۇ سۆزگە چوڭقۇر مەنە يۈكلەنگەن بولۇپ، چوڭقۇر كۆزىتىش ئاساسىدا ئوتتۇرىغا قويۇلغان. جۇڭخۇا مىللىتىنىڭ قەدىمدىن تارتىپ ھازىرغىچە دۇنيادا تېگىشلىك ئورۇن ۋە تەسىرگە ئىگە بولالىشى ئۇرۇش ۋە كېڭەيمىچىلىككە ئەمەس، بەلكى جۇڭخۇا مەدەنىيىتىنىڭ كۈچلۈك تەسىرى ۋە جەلپ قىلىش كۈچىگە تايانغانلىقىنىڭ مەھسۇلىدۇر. ئەجدادلىرىمىز «يىراقتىكى ئەللەر قايىل بولمىسا، مەدەنىيەت، ئەخلاق ئارقىلىق ئۇلارنى تەسىرلەندۈرۈش كېرەك»، دېگەن قائىدىنى بالدۇرلا تونۇپ يەتكەن. جۇڭخۇا مىللىتىنىڭ تەبئىي تالانتى، ئالاھىدىلىكى ۋە روھىنى شەرھلەپ، باشقىلارنى ئەخلاق ئارقىلىق قايىل قىلىش، مەدەنىيەت ئارقىلىق تەسىرلەندۈرۈش بۇنىڭدىكى ئەڭ مۇھىم بىر تەرەپ ھېساپلىنىدۇ.
تارىخ ۋە رېئاللىق شۇنى دەلىللىدىكى، ئىنسانلار مەدەنىيىتىنى دۇنيادىكى ھەر قايسى ئەل خەلقلىرى ئورتاق ياراتقان. مەن ھەر بىر جايغا زىيارەتكە بارغىنىمدا، شۇ جايدىكى ھەر مىللەت خەلق ياراتقان مەدەنىيەت نەتىجىلىرىدىن ئەڭ ھوزۇرلىنىمەن. دۇنيادا مەدەنىيەت گۆھەرلىرى ناھايىتى كۆپ، مەن بۇ يەردە بىر نەچچە دۆلەت ۋە بىر نەچچە مىللەتنى مىسالغا ئالاي: قەدىمكى يۇناندا ئىنسانلار مەدەنىيىتىگە چوڭقۇر تەسىر كۆرسەتكەن رىۋايەت، ماقال-تەمسىللەر، ئۇنىڭدىن باشقا ھەيكەلتىراشلىق، مىمارچىلىق سەنئىتى بارلىققا كەلگەن. ئىسكىلوس، سۇفۇكلېس، ئېۋرىپىدېس، ئارستوفانلارنىڭ تېراگىدىيە ۋە كومىدىيەلىرى يۇنان سەنئىتىدىكى كىلاسسىك ئەسەرلەردۇر. رۇسىيەدىن، پۇشكىن، گوگول، لېرمونتوۋ، تۇرگېنېۋ، دوستويېۋىسكى، نېكراسوۋ، تولىستوي، چېخوۋ، گوركىي، شولوخوۋ، چايكوۋىسكى، رىمسكى كورساكوۋ، راخماننوۋ، رېپىن قاتارلىق ئۇستازلار چىققان. فىرانسىيەدىن رابېلى، لافونتان، مولىيېر، سىتېندال، بالزاك، گيۇگو، چوڭ دۇماس، كىچىك دۇماس، مۇپاسسان، رومىن روللان، سارتر، كامۇس، مىللېر، مانىت، دېگا، سېزان، مونناي، رودېن، بېرليوز، بىزېت، دېبسى قاتارلىق ئۇستازلار چىققان. ئەنگلىيەدىن چاۋسېر، مىلتون، بىرون، شېلېي، زىر، دىكېنىس، خاردى، بېرناردشاۋ، تۇرنىر قاتارلىق ئۇستازلار، گېرمانىيەدىن لېسنگ، گيوتې، شېللېر، ھېنرىخ، ھېينى، باخ، بېتخوۋېن، شۇمان، ۋاگنېر، برامىس، قاتارلىق ئۇستازلار، ئامېرىكىدىن خاۋتورىن، لاڭفېللوۋ، ستوۋې خانىم، ۋىتمان، مارك تۋېن، درېسېر، جېك لوندون، ھېمىڭۋاي قاتارلىق ئۇستازلار چىققان. يېقىندا مەن ھىندىستاندا زىيارەتتە بولدۇم، ھىندىستان خەلقىمۇ ئەدەبىيات-سەنئەت ئىجادىيىتىدە قالتىس ھاياتى كۈچكە ئىگە خەلق ئىكەن. تەخمىنەن مىلادىدىن بۇرۇنقى 1000-يىلنىڭ ئالدى-كەينىدە «مەدھىيە ۋىدە»، «ئاسارۋا ۋىدە»، «ساما ۋىدە»، «ياجور ۋىدە» دېگەن تۆت توپلام بارلىققا كەلگەن. فاشيەن، شۈەنزاڭلار نوم ئالغىلى بارغاندا، ھىندىستاننىڭ شېئىرىيەت، ئۇسسۇل، رەسساملىق، دىنىي بىناكارلىق ۋە ھەيكەلتىراشلىق سەنئىتى ئىنتايىن يۇقۇرى سەۋىيەگە يەتكەن. تاگور دۇنيادا زور تەسىر قوزغىغان ئەدىبلەرنىڭ بىرى. دۆلىتىمىزدىن بۇنداق ئۇستازلار تېخىمۇ كۆپ چىققان، تارىختا لاۋزى، كۇڭزى، جۇاڭزى، مېڭزى، چۈ يۈەن، ۋاڭ شىجى، لى بەي، دۇ فۇ، سۇ شى، شى چىجى، گۇەن خەنچىڭ، ساۋ شۆچىن، لۇ شۈن، گو مورو، ماۋ دۈن، با جىن، لاۋ شې، ساۋ يۈ، نيې ئېر، شيەن شىڭخەي، مېي لەنفاڭ، چى بەيشى، شۈ بېيخۇڭلاردەك مەشھۇر زاتلار ئۆتكەن. نەزمىنامە، چۇ نەزمىلىرىدىن خەن نەزمىلىرى، تاڭ شېئىرلىرى، سۇڭ نەزمىلىرى، يۈەن نەغمىسى، مىڭ-چىڭ رومانلىرىغىچە، «گېسار شاھ ھەققىدە قىسسە»، «ماناس» تىن «جاڭغىر داستانى» غىچە، 4-ماي ھەرىكىتى مەزگىلىدىكى يېڭى مەدەنىيەت ھەرىكىتى، يېڭى جۇڭگو قۇرۇلغاندىن تارتىپ ئىسلاھات، ئېچىۋېتىش يولغا قويۇلغان بۈگۈنگە قەدەر ئەدەبىيات-سەنئەت ساھەسىدە داڭلىق ئەدىبلەر ئارقا-ئارقىدىن بارلىققا كېلىپ، نۇرغۇن نادىر ئەسەرلەرنى ئىجاد قىلىپ، جۇڭخۇا مىللىتىگە مول مەدەنىيەت ئوزۇقلىقى قالدۇرۇپلا قالماي، يەنە دۇنيا مەدەنىيىتىگىمۇ زور تۆھپە قوشتى.
تارىخ ۋە رېئاللىق جۇڭخۇا مىللىتىنىڭ كۈچلۈك مەدەنىيەت يارىتىش كۈچىگە ئىگە ئىكەنلىكىنى ئىسپاتلىدى. ھەر بىر قېتىم تارىخنىڭ مۇھىم پەيتىگە كەلگەندە، مەدەنىيەت ساھەسىدىكى زاتلار دۆلەت تەقدىرىنىڭ ئۆزگىرىشىگە ئەگىشىپ، دەۋرنىڭ ئالدىنقى قاتارىدا تۇرۇپ، دەۋر ساداسىنى ياڭرىتىپ، ئۇلۇغ ۋەتەن ۋە خەلققە كۈچ-مەدەت بەردى. جۇڭخۇا مەدەنىيىتى ھەم ئۆز يىلتىزىنى ساقلاپ، ھەم ئۈزلۈكسىز دەۋر بىلەن تەڭ ئىلگىرىلەپ، جۇڭخۇا مىللىتىگە قەتئىي مىللىي ئىشەنچ ۋە زور ئەسلىگە كېلىش ئىقتىدارى ئاتا قىلىپ، ئورتاق ھېسسىيات ۋە قىممەت، ئورتاق ئارزۇ ۋە روھنى يېتىلدۈردى.
جۇڭخۇا مەدەنىيىتىنىڭ گۈللىنىشى بولمىسا، جۇڭخۇا مىللىتىنىڭ ئۇلۇغ گۈللىنىشىمۇ بولمايدۇ. بىر مىللەتنىڭ گۈللىنىشى ئۈچۈن قۇدرەتلىك ماددىي كۈچمۇ، شۇنداقلا قۇدرەتلىك مەنىۋى كۈچمۇ بولۇشى كېرەك. ئىلغار مەدەنىيەتنىڭ ئاكتىپ يېتەكچىلىكى بولمىسا، خەلقنىڭ مەنىۋى دۇنياسى زور دەرىجىدە بېيىمىسا، مىللىي روھ ئۈزلۈكسىز كۈچەيمىسە، بىر دۆلەت، بىر مىللەتنىڭ دۇنيا مىللەتلىرى ئارىسىدا قەد كۆتۈرۈپ تۇرالىشى مۇمكىن ئەمەس.
ئەدەبىيات-سەنئەت دەۋر تەرەققىياتىنىڭ بۇرغىسى، ئۇ بىر دەۋرنىڭ قىياپىتىگە ئەڭ كۆپ ۋەكىللىك قىلالايدۇ، دەۋرنىڭ كەيپىياتىغا ئەڭ ياخشى يېتەكچىلىك قىلالايدۇ. «ئەدەبىيات دەۋرنىڭ تەسىرىگە ئۇچرايدۇ، ئوخشىمىغان ئەدەبىيات ژانىرلىرىنىڭ گۈللىنىشى ۋە زاۋاللىققا يۈزلىنىشى دەرۋنىڭ گۈللىنىشى ۋە زاۋاللىققا يۈزلىنىشى بىلەن مۇناسىۋەتلىك بولىدۇ». ياۋروپادىكى ئەدەبىيات-سەنئەتنىڭ قايتا گۈللىنىش ھەرىكىتىدە، ئەدەبىيات-سەنئەت ساھەسىدىكى دانتې، پېترارك، داۋىنچ، راففېل، مىكېلانجېلو، سېرۋانتېس، شېكىسپىر قاتارلىق زاتلار دەۋر ساداسىنى ياڭرىتىپ، كىشىلەر قەلبىنى يورۇتتى. ئېنگلىس ئەدەبىيات-سەنئەتنىڭ قايتا گۈللىنىش ھەرىكىتى توغرىسىدا توختالغاندا: بۇ «گىگانتلارغا مۇھتاج شۇنداقلا گىگانتلار بارلىققا كەلگەن دەۋر-تەپەككۇر ئىقتىدارى، قىزغىنلىق ۋە خارەكتېر جەھەتتە ئەتراپلىق يېتىلگەن، مول بىلىملىك گىگانتلار دەۋرى»، دېگەن. دۆلىتىمىزنىڭ تەرەققىيات تارىخىدا، ئەدەبىيات-سەنئەتنى ئۆز ئىچىگە ئالغان مەدەنىيەت تەرەققىياتى ئوخشاشلا جۇڭخۇا مىللىتىنىڭ تەرەققىياتى بىلەن زىچ باغلانغان. چىن سۇلالىسىنىڭ دەسلەپكى مەزگىللىرىدە، دۆلىتىمىزدە بارچە ئېقىملار بەس-بەستە سايراشتەك گۈللىنىش ۋەزىيىتى بارلىققا كېلىپ، قەدىمىي مەدەنىيەتنىڭ گۈللىنىش دەۋرىنى كۈتىۋالغان. 20-ئەسىرنىڭ دەسلەپكى مەزگىللىرىدىكى «4-ماي» يېڭى مەدەنىيەت ھەرىكىتىدە، ئەدەبىيات-سەنئەت ساھەسىدە بارلىققا كەلگەن يېڭىلىق يارىتىش دولقۇنى جەمئىيەت ئۆزگىرىشىگە زور تەسىر كۆرسىتىپ، پۈتكۈل مىللەتنىڭ ئىدىيە ئازاد بولۇش ھەرىكىتىدە مۇھىم تۈرتكىلىك رول ئوينىغان.
ھازىر پۈتكۈل پارتىيە ۋە مەملىكەتتىكى ھەر مىللەت خەلق پارتىيە 18-قۇرۇلتىيىدا بېكىتىلگەن كۈرەش نىشانى ۋە ج ك پ 18-نۆۋەتلىك مەركىزى كومىتېتى 3-ئومومىي يىغىنىدا ئوتتۇرىغا قويۇلغان ئىسلاھات ۋەزىپىلىرىگە ئاساسەن جۇڭگوچە سوتسىيالىزم ئىشلىرىنى قەدەممۇ قەدەم ئىلگىرى سۈرمەكتە. «ئىككى 100 يىللىق» كۈرەش نىشانى، جۇڭخۇا مىللىتىنىڭ ئۇلۇغ گۈللىنىشىدىن ئىبارەت جۇڭگو ئارزۇسىنى روياپقا چىقىرىش ئۇزاق مۇددەتلىك ۋە مۈشكۈل ئۇلۇغ ئىش. ئۇلۇغ ئىش ئۇلۇغ روھقا مۇھتاج. بۇ ئۇلۇغ ئىشنى روياپقا چىقىرىشتا ھېچقانداق نەرسە ئەدەبىيات-سەنئەتنىڭ ئورنىنى باسالمايدۇ، ئەدەبىيات-سەنئەتچىلەر نى-نى ئىشلارنى قىلالايدۇ. ئەدەبىيات-سەنئەتچىلەر ئەدەبىيات-سەنئەتنىڭ ئورنى ۋە رولىنى، ئۈستىگە ئالغان تارىخىي بۇرچى ۋە مەسئۇلىيىتىنى مۇشۇ يۈكسەكلىكتە تونۇشى كېرەك.
لۇ شۈن ئەپەندى: خەلقنىڭ روھىي دۇنياسىنى ئۆزگەرتىشتە ئەدەبىيات-سەنئەتنى ئالدىنقى ئورۇنغا قويۇش كېرەك، دېگەن. مەنىۋى بايراقنى ئېگىز كۆتۈرۈش، مەنىۋى تۈۋرۈكنى تىكلەش، مەنىۋى ماكان بەرپا قىلىشتا ئەدەبىيات-سەنئەتتىن ئايرىلغىلى بولمايدۇ. دۆلىتىمىز زېمىنىدا ئېسىل، ھەيۋەتلىك ئېگىز بىنالار قەد كۆتۈرگەندە، جۇڭخۇا مىللىتىنىڭ مەنىۋى بىناسىمۇ ھەيۋەت بىلەن قەد كۆتۈرۈشى كېرەك. دۆلىتىمىزنىڭ يازغۇچىلىرى، سەنئەتكارلىرى دەۋر كەيپىياتىنى ئالدىن سەزگۈچىلەر، ئالدىدا ماڭغۇ چىلار، ئالدىن تەشەببۇس قىلغۇچىلاردىن بولۇپ، ۋىجدانلىق، ئەخلاقلىق، قىزغىن بولۇش تەكىتلىنىدىغان تېخىمۇ كۆپ ئەدەبىيات-سەنئەت ئەسەرلىرى ئارقىلىق خەلقنىڭ ئۇلۇغ ئەمەلىيىتى، دەۋرنىڭ ئىلگىرىلەش تەلىپىنى ئەكس ئەتتۈرۈپ ۋە خاتىرىلەپ، ئىتىقاد گۈزەللىكى، ئالىيجاناب پەزىلەتنى نامايەن قىلىپ، جۇڭگو روھىنى ئەۋج ئالدۇرۇپ، جۇڭگو كۈچىنى مۇجەسسەملەپ، پۈتۈن مەملىكەت خەلقىنى جۇشقۇن روھ بىلەن كەلگۈسىگە ئاتلىنىشقا رىغبەتلەندۈرۈشى كېرەك.
ئىككىنچى مەسىلە: دەۋرگە يۈز كېلەلەيدىغان نادىر ئەسەرلەرنى ئىجاد قىلىش
«دەۋرگە ماس ئەسەرنىڭ شۆھرىتى بولۇر، غەزەل-شېئىرلار ۋەزىيەتكە بېقىپ يېزىلۇر». بىر دەۋرنىڭ ئەدەبىيات-سەنئەت مۇۋەپپىقىيەتلىرىنى ئۆلچەشتە ئەسەر ئاساس قىلىنىدۇ. ئەدەبىيات-سەنئەتنىڭ تەرەققىياتىنى ئىلگىرى سۈرۈشتىكى ئەڭ نېگىزلىك مەسىلە ئۇلۇغ مىللەت، ئۇلۇغ دەۋرگە ماس نادىر ئەسەرلەرنى ئىجاد قىلىشتىن ئىبارەت. نادىر ئەسەرلەر بولمىسا، باشقا ئىشلارنى قانچە جانلاندۇرۇپ، قانچە رەڭدار بېزىۋەتكەن بىلەنمۇ، ئۇ پەقەت يۈزەكى ئىش بولۇپ قالىدۇ، خەلقنىڭ روھى دۇنياسىغا ھەقىقىي چوڭقۇر چۆككىلى، كىشىلەرنىڭ مەنىۋىيىتىگە تەسىر قىلغىلى، خەلقنىڭ ئىدىيە بىردەكلىكىنى قوزغىغىلى بولمايدۇ. ئەدەبىيات-سەنئەتچىلەر ئىجادىيەتنى ئۆزلىرىنىڭ مەركىزىي ۋەزىپىسى، ئەسەرنىڭ تىرىكچىلىك قىلىشنىڭ ئاساسى ئىكەنلىكىنى ئەستە چىڭ ساقلاپ، كۆڭۈلنى توختىتىپ، تېخىمۇ مۇكەممەل ئىجادىيەتلىرى بىلەن خەلققە ئەڭ ياخشى مەنىۋى ئوزۇقنى تەقدىم قىلىشى كېرەك.
نادىر ئەدەبىيات-سەنئەت ئەسەرلىرى بىر دۆلەت ۋە مىللەتنىڭ مەدەنىيەت يارىتىش ئىقتىدارى ۋە سەۋىيەسىنى ئەكس ئەتتۈرىدۇ. كىشىلەرنى جەلپ قىلىش، يېتەكلەش ۋە رىغبەتلەندۈرۈشتە ياخشى ئەسەرلەر بولۇشى، جۇڭخۇا مەدەنىيىتىنى سىرتقا يۈزلەندۈرۈشتىمۇ ياخشى ئەسەرلەر بولۇشى كېرەك. شۇڭا، نادىر ئەسەرلەرنى ئىجاد قىلىشنى ئەدەبىيات-سەنئەت خىزمىتىدىكى مەركىزىي ھالقا قىلىپ، زامانىمىزدىكى جۇڭگونىڭ قىممەت قارىشىنى تارقىتىدىغان، جۇڭخۇا مەدەنىيىتى روھىنى نامايە قىلىدىغان، جۇڭگو خەلقنىڭ ئىستېتىك ئىنتىلىشىنى ئەكس ئەتتۈرىدىغان، ئىدىيەۋىلىك، بەدەئىيلىك، ھوزۇرلىنىش ئورگانىك بىرلىككە كەلگەن تېخىمۇ كۆپ نادىر ئەسەرلەرنى ئىجاد قىلىپ، «قەلەمنىڭ كۈچىگە ھېچ نەرسە تەڭ كەلمەس» تەك ۋەزىيەتنى شەكىللەندۈرۈش كېرەك. نادىر ئەسەرلەردە بىرلا خىل شەكىل بىلەن چەكلىنىپ قېلىشقا، بىرلا خىل ھالەتنىڭ شەكىللىنىپ قېلىشىغا، بىرلا ئەندىزىگە چوقۇنۇشقا بولمايدۇ. ئۇنىڭدا نادىر، يۇقىرى سەۋىيەلىك ئەسەرلەرمۇ، ئاممىباب ئەسەرلەرمۇ بولۇشى، ھەم ئۆز خاسلىقىنى نامايەن قىلىشى ھەم پۈتۈن ئەتراپنى قاپلىشى كېرەك. ئاكتىپ كۈچ تارقىتالايدىغان، چوڭقۇر تەسىر كۆرسىتەلەيدىغان، قەلبلەرنى ئىللىتىدىغان، ئەقىل-پاراسەتنى ئۇرغۇتىدىغان، كەڭ تارقىلالايدىغان، مەڭگۈ ساقلىنىدىغان، ئامما ياقتۇرغان ئەسەرلەرلا نادىر ئەسەر بولالايدۇ.
ئەدەبىيات-سەنئەت خەلقنىڭ تۇرمۇشىغا چوڭقۇر سىڭگەن، ئۇلارنىڭ ئىش-ھەرىكەتلىرى، تۇرمۇشى، ئارزۇ-ئۈمىدى، مۇھەببەت-نەپرىتى، ھايات-ماماتى، جۈملىدىن ئىنسانلار تۇرمۇشىنىڭ بارلىق تەرەپلىرى ئەدەبىيات-سەنئەت ئىجادىيىتىگە ئىلھام بەخ ئېتىدۇ. ئەدەبىيات-سەنئەتنىڭ ياشلارنى جەلب قىلىش كۈچى ئەڭ زور، ئۇلارغا كۆرسىتىغان تەسىرىمۇ ئەڭ چوڭ بولىدۇ. مەن ياش ۋاقتىمدا نۇرغۇن ئەدەبىي ئەسەرلەرنى ئوقۇغان، شۇ چاغدا تاپقىلى بولىدىغانلىكى كىتابنىڭ ھەممىسىنى ئوقۇپ كۆرگەن، ئۇ كىتابلاردىكى نۇرغۇن ئېسىل مەزمۇنلار، تىرەن جۈملىلەر ھازىرغىچە ئېسىمدە، مەن ئۇ كىتابلاردىن تۇرمۇشتىكى نۇرغۇن ھەقىقەتلەرنى چۈشەنگەن. ئەدەبىيات-سەنئەت يەنە ئوخشاش بولمىغان دۆلەت ۋە مىللەتنىڭ ئۆز-ئارا چۈشىنىش ۋە ئالاقىسىدىكى ئەڭ ياخشى ئۇسۇل. بۇلتۇر 3-ئايدا مەن رۇسىيەدە زىيارەتتە بولۇپ، رۇسىيەدىكى خەنزۇشۇناسلار بىلەن سۆھبەتلەشكەندە، رۇسىيەلىك نۇرغۇن يازغۇچىنىڭ ئەسەرلىرىنى ئوقۇغانلىقىمنى، ياش چاغلىرىمدا چېرنىشېۋىسكىنىڭ «قانداق قىلىش كېرەك؟» دېگەن كىتابىنى ئوقۇپ قاتتىق تەسىرلەنگەنلىكىمنى سۆزلەپ بەرگەن ئىدىم. بۇ يىل 3-ئايدا فىرانسىيەدە زىيارەتتە بولغاندا، فىرانسىيە ئەدەبىيات-سەنئىتىنىڭ ماڭا كۆرسەتكەن تەسىرى توغرىسىدا توختالدىم، چۈنكى پارتىيەمىزنىڭ نۇرغۇن پىشقەدەم رەھبەرلىرى فىرانسىيەگە بېرىپ ئوقۇغان، شۇڭا مەن ياش ۋاقتىمدا فىرانسىيە ئەدەبىيات-سەنئىتىگە بەك قىزىقاتتىم. گېرمانىيەدە زىيارەتتە بولغاندا، مەن «فائۇست» نى ئوقۇشقا دائىر ھېكايەمنى ئېيتىپ بەردىم، ئەينى چاغدا مەن شىمالىي شەنشىدە ئىشلەپچىقىرىش ئەترىتىدە ئىدىم، بىر زىيالىي ياشتا «فائۇست» دېگەن كىتابنىڭ بارلىقىنى ئاڭلاپ، 30 چاقىرىم يول مېڭىپ بېرىپ بۇ كىتابنى ئارىيەتكە ئالغانىدىم، كېيىن ئۇ يەنە 30 چاقىرىم يولنى بېسىپ كېلىپ بۇ كىتابنى ئېلىپ كەتكەن ئىدى. مەن نېمە ئۈچۈن چەتئەللىكلەرگە بۇ ئىشلارنى دەيمەن؟ چۈنكى ئەدەبىيات-سەنئەت دۇنياۋى تىل، ئەدەبىيات-سەنئەت توغرىسىدا سۆھبەتلىشىش ئەمەلىيەتتە جەمئىيەت، كىشىلىك تۇرمۇش توغرىسىدا سۆھبەتلەشكەنلىك، ئۇنىڭدا بىر-بىرىمىزنى ئەڭ ياخشى چۈشەنگىلى، ئەڭ ياخشى پىكىرلەشكىلى بولىدۇ.
ئىسلاھات، ئېچىۋېتىش يولغا قويۇلغاندىن بويان، مەملىكىتىمىزنىڭ ئەدەبىيات-سەنئەت ئىجادىيىتى يېڭى باھارىنى كۈتىۋالدى، كىشىگە ھوزۇر بېغىشلايدىغان ئىلغار ئەسەرلەر ئىجاد قىلىندى. شۇنىڭ بىلەن بىللە يەنە، ئەدەبىيات-سەنئەت ئىجادىيىتى جەھەتتە سان بار، سۈپەت كەمچىل بولۇش، «ئېگىزلىك» بار «چوققا» كەمچىل بولۇش ئەھۋاللىرى، كۆچۈرمىچىلىك قىلىش، ھەممىسى ئوخشاشلا بولۇش، ماشىنىلاشقان ئىشلەپچىقىرىش، تېز تاماق شەكلىسىمان ئىستېمال مەسىلىلىرىنىڭ مەۋجۇت ئىكەنلىكىگە كۆز يۇمساق بولمايدۇ. قىسمەن ئەسەرلەردە ئالىيجانابلىق مەسخىرە قىلىنغان، كىلاسسىك ئەسەرلەر بۇرمىلانغان، تارىخ ئاستىن-ئۈستۈن قىلىۋېتىلگەن، ئامما ۋە قەھرىمانلار خۇنۈكلەشتۈرۈلگەن؛ قىسمەنلىرىدە ھەق-ناھەق، ياخشى-يامان ئايرىلمىغان، خۇنۇكلۈك گۈزەللىك قىلىپ كۆرسىتىلگەن، جەمئىيەتنىڭ قاراڭغۇ تەرىپى ھەددىدىن زىيادە مۇبالىغە قىلىۋېتىلگەن؛ قىسمەنلىرىدە شەھۋانىيلىق، چاكىنىلىق، تېتىقسىزلىق ئاساس قىلىنغان بولۇپ، ئەسەرلەر مەنپەئەت بېرىدىغان «تىللا دەرىخى»، كۆرۈش سەزگۈسىنى غىدىقلايدىغان «گىلدىڭلاتقۇ» قىلىنغان؛ قىسمەنلىرى قالايمىقان توقۇلۇپ، تومتاق تۈزۈلۈپ، زورلاپ تېڭىلىپ، بەزىبىر مەدەنىيەت «ئەخلەت» لىرىنى بارلىققا كەلتۈرگەن؛ قىسمەنلىرىدە ھەشەمەتچىلىك قوغلىشىپ، ھەددىدىن زىيادە پەردازلىنىپ، پۇل-مال كۆز-كۆز قىلىنىپ، شەكىل مەزمۇننى بېسىپ كەتكەن؛ يەنە قىسمەنلىرىدە «سەنئەت ئۈچۈن سەنئەت بىلەن شۇغۇللىنىش» قا زىيادە قىزىقىلىپ، شەخسىي قايغۇ ۋە خۇشاللىقلار ئىپادىلىنىپ، جانغا ئەسقاتمايدىغان ۋەقەلەر يېزىلغان بولۇپ، ئومومدىن ئايرىلىپ قالغان ۋە ھەقىقەتتىن چەتنەپ كەتكەن. بۇلار بىزگە ئەدەبىيات-سەنئەتنىڭ بازار ئىگىلىكىنىڭ زور قاينىمىدا يۆنىلىشىنى يوقىتىپ قويماسلىقىنى، كىم ئۈچۈن دېگەن مەسىلىدىن چەتنەپ كەتمەسلىكىنى ئەسكەرتىدۇ، ئۇنداق بولمىغاندا ئەدەبىيات-سەنئەتنىڭ ھاياتىي كۈچىدىن ئايرىلىپ قالىدىغانلىقىنى ئەسكەرتىدۇ.
مەن بىر قانچە سەنئەتكار بىلەن پاراڭلاشقاندا، ئۇلاردىن نۆۋەتتە ئەدەبىيات-سەنئەتتىكى ئەڭ گەۋدىلىك مەسىلىنىڭ نېمە ئىكەنلىكىنى سورىغىنىمدا، ئۇلار خۇددى دېيىشىۋالغاندەكلا يەڭگىللىك، دەپ جاۋاپ بەردى. بەزىلەر بىر ئەسەرگە قايتا-قايتا كۈچ سەرپ قىلىپ، ئۇنى ۋاقتىدا ئەمەلىي قىممەتكە ياكى ۋاقتىدا خەلق پۇلىغا ئايلاندۇرىۋالماسلىقنى ئەرزىمەس، پايدىسىز ئىش دەپ قارايدىكەن. بۇنداق پوزىتسىيە ئىجادىيەتنى خاتا يولغا باشلايدۇ، ئۇنىڭ ئۈستىگە چاكىنا ئەسەرلەرگە يول ئېچىپ بېرىپ، ناچار پۇل ياخشى پۇلنى سىقىپ چىقىرىش ئەھۋالىنى كەلتۈرۈپ چىقىرىدۇ. ئىنسانلارنىڭ ئەدەبىيات-سەنئەت تەرەققىيات تارىخى شۇنى ئىسپاتلاپ بەردىكى، كۆز ئالدىدىكى مەنپەئەتكىلا بېرىلىپ كېتىپ، كۆلنى قۇرۇتۇپ بېلىق تۇتقاندەك تومتاقلىق بىلەن ئەسەر يارىتىش ئەدەبىيات-سەنئەتكە قىلىنغان زىيانكەشلىك بولۇپلا قالماستىن، يەنە ئىجتىمائىي مەنىۋى تۇرمۇشقىمۇ قىلىنغان زىيانكەشلىكتۇر. چاكىنىلىق ئاممىبابلىق ئەمەس، ھەۋەس ئۈمىدكە ۋەكىللىك قىلالمايدۇ، كۆرۈپ كۆڭۈل ئاچقانلىق مەنىۋى جەھەتتە شادلانغانلىق بولمايدۇ. ئەدەبىيات-سەنئەت ئەسەرلىرىنى خەلق ئېتىراپ قىلغان بولۇشى كېرەك، كۆرۈنۈشكە چىرايلىق، ئەمما ئەمەلىيەتتە ھېچقانداق قىممىتى يوق ئىشلارنى قىلىشقا، پۇرسەتپەرەسلىك قىلىشقا، نام-شۆھرەتكە بېرىلىشكە، ئۆزىنى ئۆزى كۆپتۈرۈشكە بولمايدۇ.
نادىر ئەسەرلەرنىڭ نادىرلىقى ئۇنىڭ مۇپەسسەل ئىدىيە ۋە بەدىئىيلىككە ئىگە بولغانلىقى، سەر خىل ئىجاد قىلىنغانلىقىدا. قەدىمدىن ھازىرغىچە نادىر ئەسەرلەر تولۇق تەييارلىق قىلىپ يارىتىشنىڭ جەۋھىرى، ئەدەبىيات-سەنئەتنىڭ سېھرى كۈچى ئىچكى مۇكەممەللىكنىىڭ نامايەندىسى بولۇپ كەلدى. ئەۋلادتىن-ئەۋلادقا قالغان، ئۇزاق يىللاردىن بۇيان داڭ چىقىرىپ كەلگەن ئەسەرلەر قەتئىي ئىرادە بىلەن يېزىلغان، يۈرەك قېنى سىڭدۈرۈلگەن ئەسەرلەردۇر. فىلاۋبېرت «بوۋارى خانىم» نى يازغاندا، ئۇنىڭ ئىچىدىكى مەلۇم بىر بەتنى يېزىشقا بەش كۈن سەرپ قىلغان ئىدىم، مېھمانخانا بۆلىكىنى ئۈچ ئاي يېزىشىم مۇمكىن، دېگەنىدى. ساۋ شۆچىن «قىزىل راۋاقتىكى چۈش» نى ئون يىلدا يېزىپ پۈتتۈرگەن، بۇ جەرياندا بەش قېتىم ھەممىنى ئۆچۈرۈپ قايتا يازغان... مانا مۇشۇنداق ئۈزلۈكسىز تىرىشىپ ئىزدىنىدىغان، تېخىمۇ مۇكەممەل بولۇشقا ئىنتىلىدىغان روھ بولغاندىلا، ياخشى ئەدەبىيات-سەنئەت ئەسەرلىرىنى ياراتقىلى بولىدۇ.
«يۇقىرى نىشاننى كۆزلىگەندە، بەلكىم ئوتتۇراھال سەۋىيەگە يېتىشى مۇمكىن؛ ئەمما ئوتتۇراھال نىشاننى كۆزلىگەندە، پەقەت تۆۋەن سەۋىيەگىلا يېتىشى مۇمكىن». كۆكسى-قارنى كەڭ بولغاندا كۈچلۈك بولغىلى، ھەۋەستىن خالىي بولغاندا چىداملىق بولغىلى، نام-مەنپەئەتكە بېرىلمىگەندە ئاقىلانە بولغىلى، ھەر خىل ئوي-خىياللاردىن خالىي بولۇپ، كۆڭۈلنى تىنچ تۇتقاندىلا يىراق نىشانغا يەتكىلى بولىدۇ. ئۇلۇغ يازغۇچىلار ۋە سەنئەتكارلارنىڭ ھەممىسى پەيدىنپەي ئىلگىرىلەيدىغان، تەدرىجىي ئويغىنىدىغان، ئاستا-ئاستا يېتىشىدىغان باسقۇچنى بېشىدىن كەچۈرگەن. ئەدەبىيات-سەنئەتچىلەر ئۇلۇغۋار نىشانغا يېتىمەن دەيدىكەن، «ئېگىز تۇرۇپ يىراققا نەزەر سېلىپ ھەممىنى كۆرۈش» ئىرادىسى بولۇشى، «ئاخشامقى غەرب شامىلى بارچە يوپۇرماقلارنى تۆكۈۋەتكەن» مۇدھىشلىققا ۋە «ئېگىز راۋاقتا يىگانە تۇرغان» غېرىبلىققا بەرداشلىق بېرەلىشى؛ «ھىجران ئازابىدىن ئورۇقلاپ، كىيىملىرى چوڭ كېلىپ» قالسىمۇ، «ئاداققىچە پۇشايمان قىلماسلىق»، «ئازابتىن زەپىرەڭدەك سارغايسىمۇ، چىن قەلبتىن رازى بولۇش»؛ ئاخىرىدا «سانسىز كىشىلەر ئارىسىدىن ئىزدىگەن ئاشىقىنىڭ ئەمەلىيەتتە يېنىدىلا ئىكەنلىكىنى ھېس قىلىش» ئېڭىغا ئىگە بولۇشى كېرەك.
«شېئىر ئىجادىيىتى دەۋر بىلەن تەڭ ئىلگىرىلىشى، ئۇسلۇبى كۈندىن-كۈنگە يېڭىلىنىشى كېرەك». يېڭىلىق يارىتىش- ئەدەبىيات-سەنئەتنىڭ جېنى. ئەدەبىيات-سەنئەت ئىجادىيىتىدە يولۇققان مەسىلىلەر يېڭىلىق يارىتىش ئىقتىدارىنىڭ ئاجىز بولۇشى بىلەن مۇناسىۋەتلىك. ليۇ شيې يازغان «ئەدەبىيات نەزەرىيە سېستىمىسى» نىڭ نۇرغۇن جايلىرىدا يازغۇچىلار ۋە شائىرلار دەۋرگە ماسلىشىپ يېڭىلىق يارىتىشى، ئۆزلىرىنىڭ سەنئەت جەھەتتىكى خارەكتېرى ئارقىلىق يېڭىلىق يارىتىشى كېرەك، دەپ يېزىلغان. تاڭ سۇلالىسىدىكى خەتتات لى يۇڭ «مېنى تەقلىد قىلغانلار چاكىنا ھېسابلىنىدۇ، مېنى دورىغانلار ئۆلۈمگە لايىق»، دېگەنىدى، سۇڭ سۇلالىسىدىكى شائىر خۇاڭ تىڭجيەن باشقىلارنى دوراپ ئىش قىلىش ئەۋلادلارنى نابۇت قىلىدۇ، ئۆز ئالدىغا ئىش قىلىش ھەقىقىي ئىش قىلغانلىقتۇر، دېگەنىدى. ئەدەبىيات-سەنئەت ئىجادىيىتى ئىدىيە بىلەن ۋاستىنىڭ بىرلەشتۈرۈلىشى، مەزمۇن بىلەن شەكىلنىڭ يۇغۇرۇلۇپ چوڭقۇر يېڭىلىق يارىتىلىشى، ھەر خىل سەنئەت ئامىللىرى ۋە تېخنىكا ئامىللىرىنىڭ بىرلەشتۈرۈلۈشى، قەلب بىلەن يېڭىلىق يارىتىش روھىنىڭ جىپسىلاشتۇرۇلۇشى ھېسابلىنىدۇ. يېڭىلىق يارىتىش روھىنى ئەدەبىيات-سەنئەت ئىجادىيىتىنىڭ جەريانىغا سىڭدۈرۈش ئۈچۈن، ئەدەبىيات-سەنئەتنىڭ دەسلەپكى ئىجادىيەت ئىقتىدارىنى ئاشۇرۇش كېرەك. بارچە گۈللەر تەكشى ئېچىلىش، ھەممە ئېقىملار بەس-بەستە سايراش فاڭجېنىدا چىڭ تۇرۇپ، ئىلىم-پەندە، سەنئەتتە، دېمكوراتىك بولۇش ئىستىلىنى جارى قىلدۇرۇپ، پائال ھەم ساغلام، كەڭ-كۇشادە ھەم ئىناق مۇھىت يارىتىپ، ئوخشاش بولمىغان قاراش ۋە ئېقىمدىكىلەرنىڭ تولۇق پىكىر ئالماشتۇرۇشىنى تەشەببۇس قىلىش، ژانىر، ئۇسلۇب، ۋەزىيەت ۋە ۋاستىلەرنى تولۇق تەرەققىي قىلدۇرۇش؛ ئىدىيە، مەزمۇن، ئۇسلۇب ۋە ئېقىم جەھەتتىن ئۆز-ئارا پىكىر ئالماشتۇرۇپ، بىر-بىرىدىن ئۈلگە ئېلىش كېرەك. مەملىكىتىمىزدىكى ئاز سانلىق مىللەتلەر ناخشا-ئۇسۇلغا ماھىر بولۇپ، ئۇزاقتىن بۇيان رەڭگارەڭ، مول مەزمۇنلۇق ئەدەبىيات-سەنئەت نەتىجىلىرىنى ياراتتى، بۇ مەملىكىتىمىزنىڭ ئەدەبىيات-سەنئىتىدىكى قىممەتلىك بايلىق، شۇڭا ئۇنى قوغدىشىمىز، تەرەققىي قىلدۇرۇشىمىز، ئۇلارنىڭ مەملىكىتىمىزدىكى ئەدەبىيات-سەنئەت بېغىدا پورەكلەپ ئېچىلىپ، تېخىمۇ رەڭدار تۈس ئېلىشىغا كاپالەتلىك قىلىشىمىز كېرەك.
ئەدەبىيات-سەنئەت ئىجادىيىتىنى گۈللەندۈرۈش، ئەدەبىيات-سەنئەتتە، ئەخلاق ۋە كەسىپتە تەڭ يېتىشكەن زور بىر تۈركۈم دەڭلىق ئەدەبىيات-سەنئەتچىلەرگە مۇھتاجمىز. ئەدەبىيات-سەنئەت قوشۇن قورۇلۇشىنى تېخىمۇ روشەن، مۇھىم ئورۇنغا قويۇپ، تەسىر كۈچىگە ئىگە بىر تۈركۈم ھەر ساھە ئەدەبىيات-سەنئەت باشلامچىلىرىنى تىرىشىپ يېتىلدۈرۈپ، ئۇلۇغ ئەدەبىيات-سەنئەت ئىختىساسلىقلىرى قوشۇنى بەرپا قىلىش كېرەك. ئەدەبىيات-سەنئەت كىشىلەرگە قىممەت جەھەتتە يېتەكچىلىق قىلىدۇ، روھىي جەھەتتە باشلامچىلىق قىلىدۇ، ئېستېتىك جەھەتتە مەدەت بېرىدۇ، سەنئەتچىلەرنىڭ ئىدىيەۋى سەۋىيەسى، كەسىپ سەۋىيەسى، ئەخلاق سەۋىيەسى نېگىزدۇر. ئەدەبىيات-سەنئەتچىلەر سەنئەت ئارزۇسىدا قەتئىي ئاڭلىق چىڭ تۇرۇپ، بىلىم سەۋىيەسىنى ئاشۇرۇپ، ئەخلاق جەھەتتە تەربىيەلىنىشى، ئىدىيە جۇغلانمىسى، بىلىم زاپىسى، مەدەنىيەت تەربىيەسى، سەنئەت مەشىقىنى ئۈزلۈكسىز كۈچەيتىپ، «جاھان كەڭرى بولسىمۇ ھەممىسىنى ئوبرازلىق ئىپادىلەش، كۆپ خىل مەۋجۇدىيەتنىڭ ھەممىسىنى قەلەم بىلەن تەسىۋىرلەش» نى تىرىشىپ ئىشقا ئاشۇرۇشى كېرەك. ياخشى كەسپى تەربىيەگە ئىگە بولغاندىن سىرت، ئالىيجاناب ئادىمىيلىك خىسلىتىگە ئىگە بولۇپ، مۇھىم مەسئۇلىيەتلەرنى زىممىسىگە ئېلىشقا جۈرئەت قىلىشتەك ئىجتىمائىي مەسئۇلىيەت تۇيغۇسىنى يېتىلدۈرۈشى كېرەك. سوتسىيالىستك بازار ئىگىلىكىنى راۋاجلاندۇرۇش شارائىتىدا، ھەققانىيەت بىلەن مەنپەئەت مۇناسىۋىتىنى ياخشى بىر تەرەپ قىلىپ، ئەسەرلەرنىڭ ئىجتىمائىي ئۈنۈمىنى ئەستايىدىل ئويلىنىپ، ياخشى ئەسەرلەرنى ئىجاد قىلىپ، سەنئەت ئەخلاقىغا ئەھمىيەت بېرىپ، تارىخ ئۈچۈن ساغلام كەيپىيات يارىتىش، كىشىلەرگە گۈزەل ئەخلاقلارنى كەڭ تەشۋىق قىلىش ۋە ئۆزىگە پاك نام-ئاتاق قالدۇرۇش ئۈچۈن، ئالىيجاناب كەسپى ئەخلاق، ياخشى ئىجتىمائىي ئوبراز، تىلى گۈزەل مۇنەۋۋەر ئەسەرلىرى ئارقىلىق، كىشىلەرنىڭ ياقتۇرۇشىنى قولغا كەلتۈرۈشى كېرەك.
ئالاقە تور تېخنىكىسى ۋە يېڭىچە تاراتقۇلار ئەدەبىيات-سەنئەتنىڭ شەكلىنى ئۆزگەرتىپ، زور بىر تۈركۈم يېڭىچە ئەدەبىيات-سەنئەت شەكلىنى ياراتتى ھەم ئەدەبىيات-سەنئەت قارىشى ۋە ئەدەبىيات-سەنئەت ئەمەلىيىتىدە چوڭقۇر ئۆزگىرىشلەرنى پەيدا قىلدى. يېزىقنىڭ رەقەملىشىشى، كىتابلارنىڭ تەسۋىرلىشىشى، كىتاب ئوقۇشنىڭ تورلىشىشى قاتارلىق تەرەققىياتلار نەتىجىسىدە، ئەدەبىيات-سەنئەت ۋە ئىجتىمائىي مەدەنىيەت زور ئىسلاھاتقا كەلدى. ۋەزىيەتنىڭ تەرەققىياتىغا ماسلىشىپ، تور ئەدەبىيات-سەنئىتى ئىجادىيىتىنى چىڭ تۇتۇپ، ئىجابىي تەرەپكە يېتەكلەش سالمىقىنى ئاشۇرۇش كېرەك. يېقىنقى يىللاردىن بۇيان پۇقراۋى مەدەنىيەت ئىشخانىلىرى، پۇقراۋى مەدەنىيەت ئىقتىسادى ئاپپاراتلىرى، تور ئەدەبىيات-سەنئىتى، ئىجتىمائىي توپلىرى قاتارلىق يېڭى ئەدەبىيات-سەنئەت تەشكىلاتلىرى كۆپلەپ بارلىققا كەلدى، تور يازغۇچىسى، كېلىشىملىك يازغۇچىلار، ئىختىيارىي ماقالە يازغۇچىلار، ئۆز ئالدىغا فىلىم ئىشلىگۈچىلەر، مۇستەقىل ناخشىچى ۋە ئارتىسلار، ئىختىيارىي گۈزەل سەنئەتچىلەر، قاتارلىق يېڭى ئەدەبىيات-سەنئەتچىلەر ئىنتايىن جانلىنىپ كەتتى. ئۇلارنىڭ ئارىسىدىن ئەدەبىيات-سەنئەتتىكى داڭدار كىشىلەر بارلىققا كېلىشى مۇمكىن. قەدىمدىن بۈگۈنگىچە، ئەدەبىيات-سەنئەتتىكى نۇرغۇن داڭدار كىشىلەرنىڭ ھەممىسى جەمئىيەت ۋە ئامما ئارىسىدىن بارلىققا كەلگەن. بىز خىزمەتلەرنىڭ قاپلاش دائىرىسىنى، ئالاقە ۋاستىسىنى كېڭەيتىشىمىز؛ ئۇلارغا يېڭىچە نەزەر بىلەن قارىشىمىز؛ يېڭى سىياسەت ۋە ئۇسۇل ئارقىلىق، ئۇلارنى ئىتتىپاقلاشتۇرۇشىمىز؛ ئۇلارغا باشلامچىلىق قىلىشىمىز؛ ئۇلارنىڭ گۈللەنگەن سوتسىيالىستىك ئەدەبىيات-سەنئەتنىڭ جانلىق كۈچىگە ئايلىنىشىغا يېتەكچىلىك قىلىشىمىز كېرەك.
ئۈچىنچى مەسىلە: خەلقنى مەركەز قىلغان ئىجادىيەت يۆنىلىشىدە چىڭ تۇرۇش كېرەك
سوتسىيالىستىك ئەدەبىيات-سەنئەت ماھىيەت جەھەتتىن ئېيتقاندا، خەلقنىڭ ئەدەبىيات-سەنئىتى. يولداش ماۋ زېدۇڭ يەنئەت ئەدەبىيات-سەنئەت خىزمىتى سۆھبەت يىغىنىدا: ئادەم مەسىلىسى نېمە ئۈچۈن ماھىيەتلىك، پىرىنسىپلىق مەسىلە ھېسابلىنىدۇ؟ دېگەنىدى. يولداش دېڭ شياۋپىڭ: بىزنىڭ ئەدەبىيات-سەنئىتىمىز خەلققە مەنسۈپ. خەلق ئەدەبىيات-سەنئەتچىلەرنىڭ ئانىسى، دېگەنىدى. يولداش جياڭ زېمىن ئەدەبىيات-سەنئەتچىلەر قوشۇنىنى زورايتىشنى تەلەپ قىلىپ، خەلقنىڭ تارىخى ئىجادىيىتى جەريانىدا سەنئەتنى يارىتىش، خەلقنىڭ ئىلگىرىلىشى جەريانىدا سەنئەتنىڭ ئىلگىرىلىشىنى بارلىققا كەلتۈرۈش كېرەك، دېگەنىدى. يولداش خۇ جىنتاۋ تەكىتلەپ: خەلقنى قەلبىمىزدىكى ئەڭ يۇقۇرى ئورۇنغا قويغىنىمىزدا، مەڭگۈ خەلق بىلەن بىللە تۇرغىنىمىزدا، خەلقنى مەركەز قىلغان ئىجادىيەت بىلەن شۇغۇللىنىشنى يېتەكچى قىلغىنىمىزدا، سەنئەت «دەرىخى» دائىم كۆكىرىپ تۇرىدۇ، دېگەنىدى.
خەلق-تارىخنىڭ ياراتقۇچىلىرى، شۇنداقلا تارىخنىڭ شاھىدى، تارىختىكى «پىرسۇناژلار» شۇنداقلا تارىخى «درامماتۇرگ» لىرى. ئەدەبىيات-سەنئەتچىلەر خەلقنىڭ يۈرەك ساداسىنى ئەكس ئەتتۈرۈش ۋە خەلق ئۈچۈن مۇلازىمەت قىلىش، سوتسىيالىزم ئۈچۈ مۇلازىمەت قىلىشتىن ئىبارەت تۈپ يۆنىلىشتە چىڭ تۇرۇشى كېرەك. بۇ پارتىيەنىڭ ئەدەبىيات-سەنئەتچىلەرگە قويغان ئاساسى تەلىپى، شۇنداقلا مەملىكىتىمىزنىڭ ئەدەبىيات-سەنئەت كەسپىنىڭ ئىستىقبالى ۋە تەقدىرىنى بەلگىلەيدىغان مۇھىم ھالقا. ماركىسىزملىق ئەدەبىيات-سەنئەت قارىشىنى تىكلىگىنىمىزدە، خەلقنى قەلبىمىزدە ساقلاشنى ھەقىقىي تۈردە ئىشقا ئاشۇرغىنىمىزدا ئەدەبىيات-سەنئەتنىڭ ئەڭ چوڭ ئاكتىپ كۈچىنى جارى قىلدۇرالايمىز. خەلقنى مەركەز قىلىش دېگەنلىك خەلقنىڭ مەنىۋى مەدەنىيەتكە بولغان تەلىپىنى قامداشنى ئەدەبىيات-سەنئەت ۋە ئەدەبىيات-سەنئەت خىزمىتىنىڭ باشلىنىش نۇقتىسى ۋە ئاخىرلىشىش نۇقتىسى قىلىش، خەلقنى ئەدەبىيات-سەنئەت ئىپادىلىنىشىنىڭ سۇبيېكتى قىلىش، خەلقنى ئەدەبىيات-سەنئەتنىڭ سەنئەتكارى ۋە باھالىغۇچىسى قىلىش، خەلق ئۈچۈن مۇلازىمەت قىلىشنى ئەدەبىيات-سەنئەت خىزمىتىنىڭ بۇرچى قىلىش دېگەنلىكتۇر.
بىرىنچى، خەلق ئەدەبىيات-سەنئەتكە مۇھتاج. خەلقنىڭ تەلىپى كۆپ تەرەپلىمىلىك بولىدۇ. خەلقنىڭ كۈنسېرى ئېشىۋاتقان ماددىي تەلىپىنى قاندۇرۇش ئۈچۈن، ئىقتىسادى جەمئىيەت قۇرۇلۇشىنى چوقۇم چىڭ تۇتۇشىمىز، جەمئىيەتنىڭ ماددىي بايلىقىنى ئاشۇرۇشىمىز كېرەك. خەلقنىڭ مەنىۋى مەدەنىيەت جەھەتتە كۈنسېرى ئېشىۋاتقان تەلىپىنى قاندۇرۇش ئۈچۈن، مەدەنىيەت قۇرۇلۇشىنى چىڭ تۇتۇشىمىز، جەمئىيەتنىڭ مەنىۋى مەدەنىيەت بايلىقىنى ئاشۇرۇشىمىز كېرەك. ماددىي تەلەپ بىرىنچى ئورۇندا تۇرىدۇ، قۇرساق تويغۇزۇش ھەممىدىن مۇھىم، شۇڭا، «پۇقرالار ئاشلىقنى تىرىكچىلىكنىڭ ئاساسى قىلىدۇ»، دەيدىغان سۆز بار. لېكىن، بۇ خەلقنىڭ مەنىۋى مەدەنىيەتكە ئازراقمۇ ئېھتىياجى يوق دېگەنلىكتىن دېرەك بەرمەيدۇ، ئىنسانلار جەمئىيىتىنىڭ ھايۋاناتلار دۇنياسىدىن پەرقلىنىپ تۇرىدىغان ئەڭ زور پەرقى دەل ئىنسانلارنىڭ مەنىۋى ئېھتىياجقا ئىگە بولغانلىقىدا، خەلق مەنىۋى مەدەنىيەتكە ھەر ۋاقىت ئېھتىياجلىق.
خەلقنىڭ تۇرمۇش سەۋىيەسىنىڭ ئۈزلۈكسىز ئېشىشىغا ئەگىشىپ، ئەدەبىيات-سەنئەت ئەسەرلىرىنى ئۆز ئىچىگە ئالغان مەدەنىيەت مەھسۇلاتلىرىنىڭ سۈپىتى، ئۇسلۇبى قاتارلىقلارغا قويىدىغان تەلىپىمۇ ئاشتى. ئەدەبىيات، درامما، كىنو، تېلېۋىزىيە، مۇزىكا، ئۇسسۇل، گۈزەل-سەنئەت، فوتو سۈرەت، خەتتاتلىق، ئەلنەغمە، سېرىك ۋە خەلق ئەدەبىيات-سەنئىتى، ئاممىۋى ئەدەبىيات-سەنئەت قاتارلىق ھەر قايسى ساھەلەرنىڭ ھەممىسى دەۋر تەرەققىياتىغا ماسلىشىپ، خەلقنىڭ ئېھتىياجىنى كۆزدە تۇتۇپ، تولۇپ-تاشقان قايناق ھېسسىيات، كىشىنى ھاياجانغا سالىدىغان يېزىقچىلىق ماھارىتى، لەرزان مېلودىيە، كىشىنى تەسىرلەندۈرىدىغان ئوبراز يارىتىش ئۇسۇلى ئارقىلىق خەلق ياقتۇرىدىغان ئەسەرلەرنى يارىتىپ، خەلقنىڭ مەنىۋى مەدەنىيەت تۇرمۇشىنى تېخىمۇ بېيىتىشى كېرەك.
خەلقئارا جەمئىيەتمۇ جۇڭگوغا بارغانسېرى دىققەت قىلىۋاتىدۇ، ئۇلار جۇڭگونى چۈشىنىشنى، جۇڭگو خەلقىنىڭ دۇنيا قارىشىنى، كىشىلىك ھايات قارىشىنى، قىممەت قارىشىنى، جۇڭگو خەلقىنىڭ تەبىئەتكە، دۇنياغا، تارىخقا، كەلگۈسىگە بولغان قارىشىنى، جۇڭگو خەلقىنىڭ خۇشاللىقى ۋە قايغۇسىنى، جۇڭگونىڭ تارىخى، جۇڭگولۇقلارنىڭ ئۆرپ-ئادىتى، مىللىي ئالاھىدىلىكى قاتارلىقلارنى بىلىشنى ئۈمىد قىلىدۇ. بۇلارنى خەۋەر ئارقىلىق، ھۆكۈمەت تونۇشتۇرۇشى ئارقىلىق ئۇلارغا بىلدۈرۈپ بولغىلى بولمايدۇ، چەت ئەللىكلەرنىڭ جۇڭگوغا كېلىپ ئۆزى ھېس قىلىش پۇرسىتى تېخىمۇ چەكلىك. ئەدەبىيات-سەنئەت ئەڭ ياخشى پىكىر ئالماشتۇرۇش ئۇسۇلى، ئۇ بۇ جەھەتتە تەڭداشسىز رولىنى جارى قىلدۇرالايدۇ، بىر رومان، بىر نەسىر، بىر شېئىر، بىر پارچە رەسىم، بىر پارچە سۈرەت، بىر كىنو، بىر تېلېۋىزىيە تىياتىرى، بىر مۇزىكا چەت ئەللىكلەرنىڭ جۇڭگونى باشقا نۇقتىدىن چۈشىنىشىگە پۇرسەت يارىتىپ بېرىپ، ئۆزلىرىنىڭ سېھرى كۈچى ئارقىلىق ئۇلارنى جەلب قىلالايدۇ، تەسىرلەندۈرەلەيدۇ. جىڭجۈي تىياتىرى، خەلق كۈيلىرى، خەتتاتلىق، جۇڭگوچە رەسىم قاتارلىقلار مەملىكىتىمىزنىڭ مەدەنىيەت گۆھىرى، بۇلارنىڭ ھەممىسى چەت ئەللىكلەرنىڭ جۇڭگونى چۈشىنىشىدىكى مۇھىم ۋاستىلەر. ئەدەبىيات-سەنئەتچىلەر جۇڭگونىڭ ھېكايىسىنى ياخشى سۆزلىشى، جۇڭگونىڭ ئاۋازىنى توغرا يەتكۈزۈشى، جۇڭگو روھىنى بايان قىلىشى، جۇڭگونىڭ قىياپىتىنى نامايەن قىلىشى، چەت ئەللىكلەرنىڭ جۇڭگودىكى يازغۇچى ۋە سەنئەتكارلارنىڭ ئەسەرلىرىدىن ھوزۇرلىنىش ئارقىلىق، جۇڭگوغا بولغان چۈشەنچىسىنى ئاشۇرۇشقا يېتەكچىلىك قىلىشى كېرەك. دۇنياغا مەملىكىتىمىزنىڭ ئىلغار ئەدەبىيات-سەنئىتىنى تەشۋىق قىلىپ، چەت ئەللىكلەرگە جۇڭگونىڭ جۇڭخۇا مەدەنىيىتىنىڭ سېھرىي كۈچىنى ھېس قىلدۇرۇپ، ئۇلارنىڭ جۇڭخۇا مەدەنىيىتىگە بولغان تونۇشى ۋە چۈشىنىشىنى چوڭقۇرلاشتۇرۇش كېرەك.
ئىككىنچى، ئەدەبىيات-سەنئەت خەلققە مۇھتاج. خەلق ئەدەبىيات-سەنئەت ئىجادىيىتىنىڭ مەنبەسى، ئەدەبىيات-سەنئەت خەلقتىن ئايرىلسا يىلتىزسىز ئوتقا، روھسىز تەنگە ئوخشاپ قالىدۇ. لېنىن مۇنداق دېگەنىدى: سەنئەت خەلققە مەنسۇپ. ئۇ ئەمگەكچى خەلقنىڭ تۆۋەن قاتلىمىدا ئەڭ چوڭقۇر يىلتىز تارتىشى كېرەك. ئۇ مۇشۇ ئاممىنىڭ ھېسسىياتى، ئىدىيەسى ۋە ئىرادىسىنى بىرلەشتۈرۈشى ۋە چىڭىتىشى كېرەك. ئۇ ئامما ئارىسىدىكى سەنئەتكارلارنى ئويغىتىشى ۋە تەرەققىي قىلدۇرۇشى كېرەك. تۇرمۇشتا ئەدەبىيات-سەنئەت مەنبەسى ئەسلىدىنلا مەۋجۇت، تۇرمۇش بارلىق ئەدەبىيات-سەنئەتنىڭ پۈتمەس-تۈگىمەس مەنبەسى.
خەلقنىڭ ئېھتىياجى ئەدەبىيات-سەنئەتنىڭ مەۋجۇت بولۇپ تۇرۇشنىنىڭ تۈپكى قىممەت ئاساسى. نادىر ئەسەر ئىجاد قىلىش-قىلالماسلىقنى ئاساسلىقى خەلقنى قانداق مەدھىيىلەش بەلگىلەيدۇ. ئۆز زامانىسىدا داغدۇغا قوزغىغان، ئەۋلادتىن-ئەۋلادقا قالغان ئەدەبىيات-سەنئەت ئەسەرلىرىدە دەۋر ئېھتىياجى ۋە خەلقنىڭ يۈرەك ساداسى ئەكس ئەتتۈرۈلگەن. ئېلىمىزدىكى مەڭگۈ ئۆچمەس ئېسل ئەسەرلەرنىڭ ھەممىسىدە خەلقنىڭ تەقدىرىگە ئېچىنىش، خەلقنىڭ قايغۇسى ۋە خۇشاللىقىغا بولغان غەمخورلۇق، خەلققە بولغان چوڭقۇر مېھىر-مۇھەببەت نەپىس بەدەئىي ئۇسۇلدا ئىپادىلەنگەن. «قەدىمكى زامان شېئىرى ۋە قوشاقلىرى» دىكى قەدىمكى ئوۋچىلىق پائالىيىتى ئەكس ئەتتۈرۈلگەن «يا قوشىقى»، «نەزمىنامە» دىكى دېھقانلارنىڭ جاپالىق ئەمگىكى ئەكس ئەتتۈرۈلگەن «ئىيۇل»، ئەسكەرلەرنىڭ تۇرمۇشى ئەكس ئەتتۈرۈلگەن «ياۋا كۆك پۇرچاق يىغىش»، ياشلارنىڭ مۇھەببىتى ئەكس ئەتتۈرۈلگەن «گۈەنجۈ»، كائىناتنىڭ سىرلىرى ھەققىدە ئىزدىنىلگەن «تەڭرىگە سۇئال»، كۆچمەن چارۋچىلارنىڭ تۇرمۇشى ئەكس ئەتتۈرۈلگەن «چىلى قوشىقى»، ئاياللارنىڭ قەھرىمان ئوبرازى مەدھىيەلەنگەن «مۇلەن قوشىقى» قاتارلىق ئەسەرلەر خەلقنىڭ تۇرمۇشى ئاساس قىلىنىپ ئىجاد قىلىنغان. چۇ يۈەننىڭ «خەلقنىڭ جاپا-مۇشەققەتلىك تۇرمۇشىغا ئېچىنىمەن»، دۇفۇنىڭ «نامرات تالىپلارنى قانداق قىلىپ كەڭرى ئۆيلەرگە ئېرىشتۈرۈش، ئۇلارنىڭ كۆڭلىنى خۇش قىلىش»، «باي-غۇجاملار ئۆيلىرىدا نازۇ-نېمە سېسىپ ياتقان، زىمىستاندا بىچارىلەر كوچىلاردا ئۆلۈپ ياتقان»، لى شېننىڭ «ھەر بىر تال بۇغداي جاپالىق تەر بەدىلىگە كەلگەن» جېڭ بەنچياۋنىڭ «ئەرزىمەس ھاكىم بولساقمۇ، پۇقرالارغا كۆڭۈل بۆلىمىز» قاتارلىقلارمۇ خەلقنىڭ يۈرەك ساداسى كۈچلۈك ئەكس ئەتتۈرۈلگەن ئەسەر ۋە ئېسىل جۈملىلەردۇر. دۇنيادىكى ئەڭ دەسلەپكى ئەدەبىي ئەسەر «گىلگامېش مىللىتى» داستانىدا ئىككى دەريا ۋادىسىدا قەدىمدە ئۆتكەن خەلقنىڭ تەبىئەت قانۇنىيىتى ۋە ھايات-ماماتنىڭ سىرلىرى توغرىسىدا ئىزدەنگەن روھىي ھالىتى ۋە ھېسسىياتى ئەكس ئەتتۈرۈلگەن. «گومېر داستانى» دا خەلقنىڭ باتۇرلۇق، ھەققانىيلىق، شەخسىيەتسىزلىك، ئەمگەكچان قاتارلىق پەزىلەتلىرى تەرپلەنگەن. «ئىلاھى كۈيى»، «ئون كۈنلۈك سۆھبەت»، «گىگانتنىڭ تەرجىمىھالى» قاتارلىق ئەسەرلەردە ئاساسلىقى ئوتتۇرا ئەسىردىكى تەركىدۇنيالىق، جاھالەتچىلىككە قارشى تۇرۇپ، خەلقنىڭ روھىي ئەركىنلىككە بولغان ئۈمىدى ئەكس ئەتتۈرۈلگەن. شۇڭا، ئەدەبىيات-سەنئەت رېئال تۇرمۇشنى ئاساس قىلىپ، دەۋر ئېقىمىغا يېقىندىن ئەگەشكەندىلا، ئاندىن تەرەققىي قىلىپ گۈللىنەلەيدۇ؛ خەلقنىڭ ئارزۇسىغا ماسلىشىپ، خەلق كۆڭۈل بۆلۈۋاتقان مەسىلىلەرنى ئەكس ئەتتۈرۈپ بەرگەندىلا، ئاندىن ھاياتىي كۈچى بولىدۇ.
خەلق دېگەن سۆز ئابستراكت بەلگە بولماستىن، بەلكى كونكرېت شەخسكە، جۈملىدىن تېنى بار، ھېسسىياتچان، مۇھەببەت ۋە نەپرەتكە ئىگە ئارزۇنى كۆڭلىگە پۈككەن، زىددىيەت ۋە توقۇنۇشلاردىنمۇ خالىي بولالمايدىغان شەخسكە قارىتا ئېيتىلغان. ئۆزىنىڭ تەسىراتىنى خەلقنىڭ تەسىراتىغا ۋەكىللىك قىلدۇرماي، خەلقتىن كەمتەرلىك بىلەن ئۆگىنىپ، تۇرمۇشتىن ئۆگىنىپ، خەلقنىڭ ئۇلۇغ ئەمەلىيىتى ۋە مول مەزمۇنلۇق تۇرمۇشىدىن ئۇزۇق ئېلىپ، تۇرمۇش ۋە سەنئەت جەھەتتە ئۈزلۈكسىز تەجرىبە توپلاپ، گۈزەللىكنى ئۈزلۈكسىز بايقاش ۋە يارىتىش كېرەك. خەلقننىڭ ھال-ئەھۋالى ۋە بەختىنى باشتىن-ئاخىر كۆڭلىگە پۈكۈپ، خۇشاللىقى ۋە قايغۇسىنى ئەسەرگە سىڭدۈرۈپ، كۈرەشكە تولغان ھاياتىنى مەدھىيىلەپ، ئەڭ گۈزەل ئوبرازىنى يارىتىپ، خەلقنىڭ گۈزەل تۇرمۇشقا بولغان ئىنتىلىشى ۋە ئىشەنچىسىنى كۈچەيتىش كېرەك.
سۆزلەپ بۇ يەرگە كەلگەندە بىر ئىش يادىمغا يەتتى. مەن 1982-يىلى خېبېي ئۆلكىسى جېڭدىڭ ناھىيەسىگە خىزمەتكە بېرىشنىڭ ھارپىسىدا، بەزى تونۇشلىرىم مېنى ئوزاتقىلى كەلدى، ئۇلارنىڭ ئارىسىدا «1-ئاۋغۇست» كىنو ئىستۇدىيەسىدىكى يازغۇچى، سېنارىست ۋاڭ يۈەنجيەن بار ئىدى. ئۇ ماڭا مۇنداق دېدى: سىز يېزىغا بارغاندا ليۇ چىڭغا ئوخشاش دېھقانلارنىڭ ئارىسىغا چوڭقۇر چۆكۈپ، ئۇلار بىلەن ئىچقۇيۇن-تاشقويۇن بولۇپ كېتىڭ. لىيۇ چىڭ دېھقانلارنىڭ تۇرمۇشىغا چوڭقۇر چۆكۈش ئۈچۈن، 1952-يىلى شەنشى ئۆلكىسى چاڭئەن ناھىيەلىك پارتكومنىڭ مۇئاۋىن شۇجىسى بولغان، كېيىن ناھىيەلىك پارتكومنىڭ مۇئاۋىن شۇجىسىلىق ۋەزىپىسىدىن ئىستېپا بېرىپ، دائىمىي كومىتېتنىڭ ئەزاسىلىق ۋەزىپىسىنى ساقلاپ قالغان ھەم خۇاڭفۇ كەنتىدە 14 يىل تۇرۇپ، زېھنىنى مەركەزلەشتۈرۈپ «ئىگىلىك تىكلەش تارىخى» نى ئىجاد قىلغان. ئۇ ئوتتۇرا شەنشى رايونىدىكى دېھقانلارنىڭ تۇرمۇشىنى چوڭقۇر چۈشەنگەچكە پىرسوناژلارنىڭ ئوبرازىنى ناھايىتى جانلىق ياراتقان. ليۇ چىڭ يۇرتداشلارنىڭ خۇشاللى ۋە قايغۇسىنى چوڭقۇر چۈشىنەتتى، مەركەز يېزا ۋە دېھقانلارغا چېتىلدىىغان بىر تۈرلۈك سىياسەتلەرنى يولغا قويغاندا، ئۇ كۆڭلىدە دېھقانلارنىڭ بۇنىڭدىن خۇش بولىدىغان-بولمايدىغانلىقىنى دەرھال ئويلاپ يېتەلەيتتى.
ئۈچىنچى، ئەدەبىيات-سەنئەت خادىملىرى خەلقنى قىزغىن سۆيۈشى كېرەك. ھېسسىيات بولۇش-بولماسلىقى، كىمگە مېھىر-مۇھەببەت بېغىشلاش ئەدەبىيات-سەنئەت ئىجادىيىتىنىڭ تەقدىرىنى بەلگىلەيدۇ. خەلقنى سۆيمىگەندە، خەلق ئۈچۈن ئىجاد قىلىشتىن سۆز ئاچقىلى بولمايدۇ. لۇشۈن خەلققە چوڭقۇر مۇھەببەت باغلىغان، «غەزەپ بىلەن ھومىيىمەن قەبىھ زالىملارغا، كالا بولۇپ باش ئېگىمەن سەبىي بالىلارغا» دېگەن بىر مىسراغا ئۇنىڭ خەلققە بولغان مېھىر-مۇھەببىتى مۇجەسسەملەنگەن. مەن خېبىي ئۆلكىسى جېڭدىڭ ناھىيەسىدە خىزمەت قىلىۋاتقاندا تونۇشقان يازغۇچى جيا داشەن خەلقنى قىزغىن سۆيىدىغان يازغۇچىلارنىڭ بىرى. ئۇ ۋاپات بولغاندىن كېيىن، مەن بىر پارچە ماقالە يېزىپ ئۇنى ياد ئەتتىم. ئۇنىڭ «جاھاندارچىلىق قىلغاندا ئەلنىڭ غېمىنى يېيىش كېرەك»، دېگەن مىسراسىدا ئىپادىلىگەن ۋەتەن ۋە خەلقنىڭ ئوتىدا كۆيۈپ، سۈيىدە ئاققان خەلقپەرۋەرلىكى مەندە ئەڭ چوڭقۇر تەسىر قالدۇرغان. ئەدەبىيات-سەنئەت خادىملىرى ئۇرۇق قازانماقچى بولسا، جەزمەن خەلق بىلەن ھەمنەپەس، تەقدىرداش، قەلىبداش بولۇش، خەلقنىڭ خۇشاللىقىدىن شادلىنىپ، خەلقنىڭ قايغۇسىغا قايغۇرۇپ، خەلقنىڭ چاكىرى بولۇشى كېرەك. بۇ بىردىنبىر توغرا يول، شۇنداقلا يازغۇچىلار ۋە سەنئەتكارلارنىڭ ئەڭ زور بەختىدۇر.
خەلقنى قىزغىن سۆيۈش قۇرۇق شۇئار ئەمەس، بۇنىڭ ئۈچۈن چوڭقۇر ئەقلىي بىلىش ۋە كونكرېت ئەمەلىي ھەرىكەت بولۇشى كېرەك. خەلقنى سەمىمىي، تولۇق، ئۇزاققىچە سۆيۈش ئۈچۈن، خەلقنىڭ تارىخنىڭ ياراتقۇچىسى ئىكەنلىكىنى چوڭقۇر چۈشىنىپ، خەلق ئارىسىغا، تۇرمۇشقا چوڭقۇر چۆكۈپ، سەمىمىي ئىخلاس بىلەن خەلقنىڭ ئوقۇغۇچىسى بولۇشىمىز كېرەك. مەن تۇرمۇشقا چوڭقۇر چۆكۈشنى سۆزلىسەم، بەزى يولداشلار تۆۋەنگە چۈشكەن بولسىمۇ، ئات ئۈستىدە گۈل كۆرگەندەك قىلىپ، ئامما ئارىسىغا ھەقىقىي چۆكمىدى. «كىم ئۈچۈن، كىمگە تايىنىش، مەن كىم» دىن ئىبارەت بۇ مەسىلىنى ياخشى ھەل قىلىش ئۈچۈن، قەلبىمىزدىكى «قۇرۇق تام» نى بۇزۇپ تاشلاپ، جىسمىمىز بىلەنلا ئەمەس، يەنە پۈتۈن ۋۇجۇدىمىز بىلەن خەلق ئارىسىغا چوڭقۇر چۆكۈشىمىز كېرەك.
ئەدەبىيات-سەنئەتتىكى بارلىق يېڭىلىق يارىتىش يىغىپ ئېيتقاندا، بىۋاستە ياكى ۋاستىلىك ھالدا خەلقتىن كېلىدۇ. «بىلىم تۇرمۇشتىن كېلىدۇ، ھېسسىيات پىشىپ يېتىلگەندە داڭلىق ئەسەر مەيدانغا كېلىدۇ». سەنئەت تەسەۋۋۇر قانىتىدا پەرۋاز قىلسىمۇ، جەزمەن ئەمەلىيەتنى ئاساس قىلىش كېرەك. ئەدەبىي ئىجادىيەتنىڭ يۈز ھەتتا مىڭ خىل ئۇسۇلى بار بولسىمۇ، خەلقنى ۋە تۇرمۇشنى ئاساس قىلىش ئەڭ تۈپكى، ئەڭ ئاچقۇچلۇق، ئەڭ ئىشەنچلىك ئۇسۇل ھېسابلىنىدۇ. ساۋ شۆچىن ئەينى چاغدىكى ئىختىمائىي تۇرمۇشنى ھەر تەرەپلىمە كۆزەتمىگەن ۋە ئىنچىكە تەھلىل قىلمىغان بولسا، «قىزىل راۋاقتىكى چۈش» تىن ئىبارەت بۇنداق قامۇسقا ئوخشاش مەشھۇر ئەسەرنى ۋۇجۇدقا چىقىرالمىغان بولاتتى. لۇ شۈن شىنخەي ئىنقىلابىنىڭ ئالدى-كەينىدىكى تۆۋەن قاتلامدىكى خەلقنىڭ ئەھۋالى ۋە روھىي ھالىتىنى پىششىق بىلمىگەن بولسا، شياڭلىن يەڭگە، رۇنتۇ، ئاQ كۇڭ يىجى قاتارلىق ئوبرازلارنى جانلىق يارىتالمىغان بولاتتى.
بېكىنىۋالغاندا ئۇزاق مەزگىللىك ئەدەبىي ئىلھام ۋە ئىجادىيەت قىزغىنلىقى بولمايدۇ. سابىق سوۋېت ئىتتىپاقىدا ئۆتكەن بىر شائىر يازغۇچىنىڭ ئۆيدە ئولتۇرۇپ پۈتۈن ئوي-پىكرىنى ئىشقا سېلىپ ئەسەر ئىجاد قىلالماسلىقىنى «قول بارماقلىرىمۇ چىلىق-چىلىق تەرگە چۆمۈلۈپ كەتكەن» دەپ سۈپەتلىگەن. بىز تۇرمۇشقا چوڭقۇر چۆكۈپ، خەلق ئارىسىدا تۇرمۇشنىڭ ھەقىقىي ماھىيىتىنى ئىگىلىشىمىز كېرەك. تۇرمۇشقا چوڭقۇر چۆككەندىلا، ئاندىن شېئىر يېزىپ چىققىلى بولىدۇ. تۇرمۇشنى ياخشى كۆزىتىپ، تولۇق چۈشەنگەندىلا، ئاندىن چوڭقۇر ھېسسىيات ۋە جانلىق ئوبرازغا ئايلاندۇرۇپ، ئىجاد قىلىنغان ئەسەر كىشىلەرنىڭ قەلبىنى لەرزىگە سالىدۇ. بارلىق ئىجادىيەت ماھارىتى ۋە ۋاستىسى ئەڭ ئاخىرىدا مەزمۇننى ئىپادىلەپ، تېخىمۇ يارقىن، تېخىمۇ ئۆزگىچە، تېخىمۇ تەلتۆكۈس شەخسلەر، ۋەقەلەر ۋە قائىدىلەرنى بايان قىلىدۇ. بۇ پىرىنسىپتىن چەتنىگەندە، ماھارەت ۋە ۋاستىنىڭ قىلچە قىممىتى بولمايدۇ، ھەتتا سەلبىي تەسىر پەيدا قىلىشى مۇمكىن.
تۇرمۇش ھەمىشە باھار تەنتەنىسىگە چۆمۈپ، نۇر چاقناپ تۇرىۋەرمەيدۇ، ئەلۋەتتە. تۇرمۇشنىڭ يەنە كىشىنى ئۈمىدسىزلەندۈرىدىغان نۇرغۇن تەرىپى بولۇپ، يەنە بەزى رەزىل ھادىسىلەر ساقلانغان. بۇ ھادىسىلەرنى ئەكس ئەتتۈرمەيمىز ئەمەس، بەلكى قانداق ئەكس ئەتتۈرۈش مەسىلىسىنى ياخشى ھەل قىلىشىمىز كېرەك. قەدىمكىلەر: «زىيادە خۇشال بولماسلىق. زىيادە قايغۇماسلىق»، «ھېسسىيات قائىدە-تۈزۈمدىن ھالقىپ كەتسە بولمايدۇ»، دېگەن. ئەدەبىي ئىجادىيەت نوقۇل ھازىرقى ھالەتنى خاتىرىلىسە، رەزىللىكنى ئۆز ئەينى ئىپادىلەپ يورۇقلۇقنى مەدھىيەلىمىسە، ئارزۇنى ئىپادىلەپ، ئەخلاقنى يېتەكلەش ۋە ئالغا بېسىشقا ئىلھام بېرەلمەيدۇ. رېئالسىستىك روھ ۋە رومانتىك ھېسسىيات ئارقىلىق رېئال تۇرمۇشنى يورۇتۇپ، يورۇقلۇق ئارقىلىق زۇلمەتنى يوقىتىپ، گۈزەللىك ئارقىلىق رەزىللىكنى يېڭىپ، كىشىلەرگە گۈزەللىك، ئۈمىد ۋە ئارزۇنىڭ كۆز ئالدىدا ئىكەنلىكىنى نامايان قىلىشىمىز كېرەك.
ياخشى ئەسەر خەلقنىڭ ۋە مۇتەخەسىسلەرنىڭ باھالىشىدىن ئۆتكەن، بازاردا سىنالغان، ئىجتىمائىي ئۈنۈم ئالدىنقى ئورۇنغا قويۇلغان، شۇنىڭ بىلەن بىللە ئىجتىمائىي ئۈنۈم بىلەن ئىقتىسادىي ئۈنۈم ئۆز ئارا بىرلەشتۈرۈلگەن ئەسەر بولۇشى كېرەك. سوتسىيالىستىك بازار ئىگىلىكىنى راۋاجلاندۇرۇش شارائىتىدا، نۇرغۇن مەدەنىيەت مەھسۇلاتى ئارقىلىق قىممەت يارىتىدۇ، ئىقتىساىي ئۈنۈمنىمۇ ئويلاشماي بولمايدۇ، ئەلۋەتتە. ۋاھالەنكى، ئىجتىمائىي ئۈنۈمگە سېلىشتۇرغاندا، ئىقتىسادىي ئۈنۈم ئىككىنچى ئورۇندا تۇرىدۇ. بۇ ئىككى خىل ئۈنۈم، ئىككى خىل قىممەت ئارىسىدا زىددىيەت كۆرۈلگەندە، ئىقتىسادىي ئۈنۈم ئىجتىمائىي ئۈنۈمگە مۇلازىمەت قىلىشى، بازار قىممىتى ئىجتىمائىي قىممەتكە بويسۇنۇشى كېرەك. ئەدەبىيات-سەنئەت ئىقتىسادىي قىممەتكە باغلىنىپ قېلىپ، بازارنىڭ قۇلىغا ئايلىنىپ قالسا بولمايدۇ. نادىر ئەدەبىي ئەسەر ئەڭ ياخشىسى ئىدىيە، سەنئەت جەھەتلەردە ئۇتۇق قازىنىپلا قالماي، يەنە بازاردا قارشى ئېلىنغان بولۇشى كېرەك. ئەدەبىيات-سەنئەتنىڭ ئېستىتىك غايىسىدە چىڭ تۇرۇپ، ئەدەبىيات-سەنئەتنىڭ مۇستەقىل قىممىتىنى ساقلاپ، بازاردا قارشى ئېلىنىش دەرىجىسىنى ئەكس ئەتتۈرىدىغان تارقىتىلىش مىقدارى، كۆرۈش نىسبىتى، چېكىلىش نىسبىتى، بېلەت كىرىمى قاتارلىق مىقدارلاشتۇرۇلغان كۆرسەتكۈچلەرنى مۇۋاپىق بېكىتىش؛ بۇ كۆرسەتكۈچلەرگە سەل قاراشقا ھەم ئۇلارنى ئىنكار قىىشقا بولمايدۇ، شۇنداقلا بۇ كۆرسەتكۈچلەرنى مۇتلەقلەشتۈرۈپ، بازارنىڭ ئەدەبىيات-سەنئەتنىڭ بۇرنىدىن يېتىلەپ مېڭىشىغا يول قويساق بولمايدۇ.
بەزى يولداشلار دۇنيا تولىمۇ كەڭرى، جۇڭگودا ئىنسانىيەتنىڭ ئەڭ ئىلغار تەرەپلىرىگە كۆز تىكىش بىلەن بىللە، ھازىرقى جۇڭگولۇقلارنىڭ ياشاش ئەمەلىيىتىگە سەمىمىي يۈزلەنسەك، ئاندىن ئىنسانىيەتنى جۇڭگونىڭ تەجرىبىسىگە ئىگە قىلالايمىز، بىزنىڭ ئەدەبىيات-سەنئەت ئىقتىدارىمىز دۇنياغا ئالاھىدە شان-شۆھرەت ۋە رەڭ قوشىدۇ، دېيىشتى. ئۇلارنىڭ ئېيتقىنى ئورۇنلۇق. جۇڭخۇا مىللىتى 5000 يىلدىن ئارتۇق مەدەنىيەت تارىخى، يېقىنقى زاماندىن بۇيان جۇڭگو خەلقىنىڭ مىللىي مۇستەقىللىق، ئازادلىق ئۈچۈن قان كېچىپ كۈرەش قىلىشى، جۇڭگو كوممۇنىستىك پارتىيەسىنىڭ خەلققە رەھبەرلىك قىلىپ ئىنقىلاب قىلىش، قۇرۇلۇش قىلىش، ئىسلاھات قىلىشتەك تارىخىي مۇساپە، ئۇزاق تارىخقا ئىگە جۇڭگودىكى چوڭقۇر ئۆزگىرىش ۋە 1 مىليارد 300 مىليون جۇڭگو خەلقنىڭ تولىمۇ مول مەزمۇنغا ئىگە ئىشلەپچىقىرىشى ۋە تۇرمۇشى ئەدەبىي ئىجادىيەتنى تولىمۇ مۇنبەت تۇپراق بىلەن تەمىنلىدى، يېزىشقا ئەرزىيدىغان نەرسىلەر تولىمۇ كۆپ. بىز پەقەت خەلق بىلەن بىللە بولساقلا، ئانا ۋەتىنىمىزدىن چەكسىز كۈچ-قۇدرەتكە ئېرىشەلەيمىز.
تۆتىنچى مەسىلە: جۇڭگو روھى سوتسىيالىستىك ئەدەبىيات-سەنئەتنىڭ جېنى
بۇ مەزگىلدە سوتسىيالىستىك يادرولۇق قىممەت قارىشىنى يېتىلدۈرۈش ۋە ئەمەلىيەتتىن ئۆتكۈزۈش مەسىلىسىنى نۇقتىلىق تەكتلىدىم. بۇ يىل 2-ئايدا مەركىزىي كومىتېت سىياسىي بيۇروسى مەخسۇس سوتسىيالىستىك يادرولۇق قىممەت قارىشىنى يېتىلدۈرۈش ۋە ئەۋج ئالدۇرۇش توغرىسىدا كوللېكتىپ ئۆگىنىش قىلغاندا، مەن سۆز قىلىپ پۈتكۈل جەمئىيەتكە تەلەپنى ئوتتۇرىغا قويدۇم. مەن «4-ماي» ياشلار بايرىمىدا بېيجىڭ ئۇنىۋېرسىتېتىغا بېرىپ، ئوقۇتقۇچى-ئوقۇغۇچىلارغا بۇ مەسىلە توغرىسىدا سۆزلىدىم. 5-ئاينىڭ ئاخىرىدا، شاڭخەي شەھىرىدە خىزمەتلەرنى تەكشۈرگەندە، رەھبىرىي كادىرلارنىڭ سوتسىيالىستىك يادرولۇق قىممەت قارىشىنى ئەۋج ئالدۇرۇشى ۋە ئەمەلىيەتتىن ئۆتكۈزۈشى توغرىسىدىكى تەلەپنى ئوتتۇرىغا قويدۇم. «1-ئيۇن» بالىلار بايرىمى ھارپىسىدا، بېيجىڭ شەھىرى خەيدىيەن رايونى مىللىي باشلانغۇچ مەكتىپىدە ئوقۇتقۇچى-ئوقۇغۇچىلار بىلەن پاراڭلاشقاندا، بۇ مەسىلە توغرىسىدا سۆزلىدىم. 6-ئاينىڭ بېشىدا ئىككى ئاكادېمىيە يىغىنىدا ئاكادېمىكلارغا بۇ جەھەتتە تەلەپنى ئوتتۇرىغا قويدۇم. 9-ئايدىكى ئوقۇتقۇچىلار بايرىمىنىڭ ئالدىنقى كۈنى، بېيجىڭ پېداگوگىكا ئۇنىۋېرسىتېتىغا بېرىپ ئوقۇتقۇچى-ئوقۇغۇچىلار بىلەن پاراڭلاشقاندا، بۇ مەسىلىنى يەنە بىر قېتىم تەكتلىدىم. بۈگۈن ئەدەبىيات-سەنئەت ساھەسىدىكىلەرگە بۇ تەلەپنى قويماقچىمەن، چۈنكى ئەدەبىيات-سەنئەتنىڭ سوتسىيالىستىك يادرولۇق قىممەت قارىشىنى يېتىلدۈرۈش ۋە ئەۋج ئالدۇرۇش جەھەتتە ئۆزگىچە رولى بار.
ھەر بىر دەۋردە شۇ دەۋرگە خاس روھ بولىدۇ. مەن ئىلگىرى جۇڭگو ئارزۇسىنى روياپقا چىقىرىش ئۈچۈن جۇڭگوچە يولدا مېڭىپ، جۇڭگو روھىنى ئەۋج ئالدۇرۇپ، جۇڭگو كۈچنى مۇجەسسەملەش كېرەك، دەپ ئېيتقان. سوتسىيالىستىك يادرولۇق قىممەت قارىشى بىر مىللەتنى ئۇيۇشتۇرىدىغان روھىي تۈگۈن، بىر دۆلەتنىڭ ئورتاق ئىدىيە، ئەخلاق ئاساسىدۇر. ئەگەر ئورتاق سوتسىيالىستىك يادرولۇق قىممەت قارىشى بولمىغاندا، بىر مىللەت، بىر دۆلەت ئەمەل قىلىدىغان مىزان مەۋجۇت بولمايدۇ. جۇڭخۇا مىللىتى نېمىشقا نەچچە مىڭ يىللىق تارىخ ئېقىنىدا داۋاملىق مەۋجۇت بولۇپ، ئەۋلادمۇ-ئەۋلاد ياشناپ قەيسىرانە تەرەققىي قىلالىدى؟ بۇنىڭغا جۇڭخۇا مىللىتىنىڭ ئەۋلادتىن-ئەۋلادقا داۋاملاشقان روھىي تەلپۈنىشى، روھى خاسلىقى ناھايىتى مۇھىم سەۋەب بولغان.
ئىسلاھات، ئېچىۋېتىشتىن بۇيان ئېلىمىزنىڭ ئىقتىسادىي تېز تەرەققىي قىلدى، كىشىلەرنىڭ تۇرمۇش سەۋىيەسىمۇ تېز يۇقىرى كۆتۈرۈلدى. شۇنىڭ بىلەن بىللە، ئېلىمىز جەمئىيىتى ئىدىيەدە چوڭ ھالقىش، قاراشلاردا توقۇنۇش بولۇش، مەدەنىيەت سىڭىشىش دەۋرىدە تۇرۇۋاتقان بولۇپ، نۇرغۇن مەسىلە كۆرۈلدى. بۇنىڭ ئىچىدە نىسبەتەن گەۋدىلىك بولغىنى بەزى كىشىلەرنىڭ قىممەت قارىشى يېتەرسىز، ياخشى-ياماننى ئايرىش ئېڭى سۇس، ئىش-ھەرىكىتىنىڭ تۆۋەن چېكى يوق، پارتىيە ئىنتىزامى ۋە دۆلەت قانۇنىغا خىلاپ ئىشلارنى قىلىشقا پېتىنالايدۇ، ھەر قانداق ئەخلاقسىز قىلمىشلاردىن باش تارتمايدۇ، دۆلەت قارىشى، كوللېكتىپ قارىشى ۋە ئائىلە قارىشى يوق، توغرا-خاتا، ھەق-ناھەقنى سۈرۈشتۈرمەيدۇ، گۈزەللىك ۋە رەزىللىكنى، ياخشى بىلەن ياماننى ئايرىمايدۇ، گوللۇق-گومۇشلۇق ئىچىدە ئۆتىدۇ، ئەيش-ئىشرەتتە ياشايدۇ. ھازىر جەمئىيىتىمىزدىكى خىلمۇ خىل مەسىلىلەرگە دەل مۇشۇلار سەۋەب بولغان. بۇ جەھەتتىكى مەسىلىلەر ناۋادا ۋاقتىدا ھەل قىلىنمىسا، ئىسلاھات، ئېچىۋېتىش ۋە سوتسىيالىستىك زامانىۋىلاشتۇرۇش قۇرۇلۇشىنى ئوڭۇشلۇق ئىلگىرى سۈرۈش تەسكە توختايدۇ.
بىز ئىزچىل تۈردە «ئىككى مەدەنىيلىك» نى ياخشى ئېلىپ بېرىشنىڭ جۇڭگوچە سوتسىيالىزىم ئىكەنلىكىنى باشتىن-ئاخىرى تەكتلەپ كېلىۋاتىمىز. يولداش دېڭ شياۋپىڭ ئاللىبۇرۇن بىزنى ئاگاھلاندۇرۇپ: ئىستىل ناچارلىشىپ كەتسە، ئىقتىسادنى راۋاج تاپقۇزغاننىڭ نېمە ئەھمىيىتى؟ باشقا جەھەتتە چىرىش، چېكىنىش بولىدۇ!» دېگەن. شۇڭا، بىز پۈتكۈل جەمئىيەتتە سوتسىيالىستىك يادرولۇق قىممەت قارىشىنى كۈچەپ ئەۋج ئالدۇرۇشىمىز ۋە ئەمەلىيەتتىن ئۆتكۈزۈشىمىز؛ خۇددى ھاۋاغا ئوخشاش ھەر زامان، ھەر ماكاندا مەۋجۇت بولۇپ، خەلقنىڭ ئورتاق قىممەت ئىنتىلىشىغا، تۇغۇلۇشىدىن جۇڭگولۇق بولغانلىقىمىزدىكى خاس روھى تۈۋرۈك، شۇنداقلا پۇقرالارنىڭ ئادەتتىكى تۇرمۇشىغا سىڭىپ كەتكەن ھەرىكەت ئۆلچىمىگە ئايلاندۇرۇشىمىز كېرەك. بىز يەنە پۈتكۈل جەمئىيەتنى سەپەرۋەر قىلىپ، تەربىيە بېرىش، يېتەكلەش، جامائەت پىكرى تەشۋىقاتى، مەدەنىيەت جەھەتتە تاۋلاش، ئەمەلىيەت داۋامىدا ئادەتلەندۈرۈش، تۈزۈم كاپالىتى ئارقىلىق، سوتسىيالىستىك يادرولۇق قىممەت قارىشىنى، ئىچكى جەھەتتە كىشىلەرنىڭ روھىي ئىنتىلىشى، سىرتقى جەھەتتە كىشىلەرنىڭ ئاڭلىق ھەرىكىتىگە ئايلاندۇرۇشىمىز كېرەك.
ئەدەبىيات-سەنئەت روھ يېتىلدۈرىدىغان قۇرۇلۇش، ئەدەبىيات-سەنئەتچىلەر روھنىڭ ئىنژېنىرى. ياخشى ئەدەبىيات-سەنئەت ئەسىرى كۆكتە پارلىغان قۇياشقا، ئىللىق باھار شامىلىغا ئوخشاش، ئىدىيەنى ئويغىتىپ، قەلبلەرنى ئىللىتىپ، كىشىلىك ھاياتنى تاۋلاپ، چۈشكۈنلىكنى تۈگىتىدۇ. «ئۆلمەس ئەسەر ياراتقۇچىلاردا چۇقۇم ئۆلمەس قەلب بولۇشى زۆرۈر». ئەدەبىيات-سەنئەتچىلەر سوتسىيالىستىك يادرولۇق قىممەت قارىشى بايرىقىنى ئېگىز كۆتۈرۈپ، زىممىسىدىكى مەسئۇلىيەتنى تولۇق تونۇپ، سوتسىيالىستىك يادرولۇق قىممەت قارىشىنى ئەدەبىيات-سەنئەت ئەسەرلىرىدە قىزغىن، جانلىق، ئەينەن ئەكس ئەتتۈرۈپ، ئەسەردىكى جانلىق ئوبرازلار ئارقىلىق كىشىلەرگە نېمىنى مۇئەييەنلەشتۈرۈش ۋە مەدھىيەلەش، نېمىنى بايقۇت قىلىش ۋە ئىنكار قىلىش كېرەكلىكىنى بىلدۈرۈپ، ئۇلارنى ياخشى تەربىيەلەپ، تەدىجى ئۆزگەرتىشى كېرەك. شۇنىڭ بىلەن بىللە، ئەدەبىيات-سەنئەت ساھەسىدە داڭلىق ئەدىبلەر كۆپ، ئىجتىمائىي تەسىرى زور، كۆپچىلىك ئەدەبىيات-سەنئەت ئىجادىيىتىدە كامالەتكە يېتىشكە تىرىشىپلا قالماستىن، يەنە ئىدىيە-ئەخلاق تەربىيەسىدىمۇ كامالەتكە يېتىشكە ئىنتىلىشى، تېخىمۇ مۇھىمى سوتسىيالىستىك يادرولۇق قىممەت قارىشىنى ئۆز ئەمەلىيىتىدە كۆرسىتىپ، سۆز-ھەرىكىتىدە باشقىلارغا ئۈلگە بولۇشى كېرەك.
سوتسىيالىستىك يادرولۇق قىممەت قارىشىدىكى چوڭقۇر، تۈپ، مەڭگۈلۈك تېما ۋەتەنپەرۋەرلىك. ۋەتەنپەرۋەرلىك كۆپلەپ يېزىلىدىغان، يېڭىلىنىپ تۇرىدىغان تېما. ۋەتەنپەرۋەرلىك ھېسسىياتىغا باي ئەسەرلەر جۇڭخۇا پەرزەنتلىرىنى ئىتتىپاقلىشىپ كۈرەش قىلىشقا ئەڭ دەۋەت قىلالايدۇ. فەن جۇڭيەننىڭ «خەلقنىڭ غېمىنى يېيىش، ئەل شادلانسا تەڭ شادلىنىش»، لۇ يۇنىڭ «خان قوشۇنى كېلىپ بىر كۈنى، تىنچىتار ئوتتۇرا تۈزلەڭلىكنى، ئۆلۈپ كەتسەم ئەگەر بىر كۈنى، ئەۋلادلرىىم كۆرەر بۇ كۈننى»، «گەرچە پېقىر بولساممۇ ئۆزۈم، يادىمدا ھامان دۆلەت قىسمىتى»، «ئۇشقىرتسىمۇ شىۋىرغان ئاشۇ زۇلمەت كېچىدە، ئوينىتىمەن شەمشەرنى مىنىپ تۇلپار چۈشۈمدە»، ۋېن تيەنشياڭنىڭ «ئەلمىساقتىن ئۆلمەيدىغان ھېچ كىشى بولمىغان، ئوت يۈرەك باتۇرلار تارىختا مەڭگۈ يادلانغان»، لىن زېشۈنىڭ «دۆلەتنىڭ ھايات-ماماتىغا پايدىلىقلا بولسا، ئۆز پايدا-مەنپەئىتىم بىلەن ھېسابلىشىپ ئولتۇرمايمەن»، يۆ فېينىڭ «مەنجياڭخۇڭ»، فاڭ جىمىننىڭ «سۆيۈملۈك جۇڭگو» قاتارلىق يازمىلىرىدا ۋەتەنگە قىزغىن مەدھىيە ئوقۇلغان. بىزنىڭ زامانىۋى ئەدەبىيات-سەنئىتىمىز ۋەتەنپەرۋەرلىكنى ئەدەبىيات-سەنئەت ئىجادىيىتىدىكى ئاساسىي مېلودىيە قىلىپ، كىشىلەرنى توغرا تارىخىي قاراش، مىللەت قارىشى، دۆلەت قارىشى، مەدەنىيەت قارىشىنى تىكلەش ۋە ئۇنىڭدا چىڭ تۇرۇشقا يېتەكلەپ، جۇڭگولۇقلارنىڭ غۇرۇرى ۋە ئىشەنچىنى ئاشۇرۇشى كېرەك.
ئەدەبىيات-سەنئەتنىڭ مەڭگۈلۈك قىممىتى سەمىمىيلىك، ئاق كۆڭۈللۈك ۋە گۈزەللىكنى قوغلىشىشتا. سەنئەتنىڭ ئەڭ يۇقىرى پەللىسى كىشىنى تەسىرلەندۈرۈپ، ئىنسان روھىنى پاكلاپ، كىشىلەرگە تەبىئىي گۈزەللىك، تۇرمۇش گۈزەللىكى، قەلب گۈزەللىكىنى ھېس قىلدۇرۇشتىن ئىبارەت. «سەرگەردان بالا» ناملىق شېئىرنىڭ ئەۋلادتىن-ئەۋلادقا تارقىلىشىدىكى سەۋەب، ئۇنىڭدا ئانىنىڭ ئۇلۇغ مۇھەببىتى جانلىق ئەكس ئەتتۈرۈلگەن. سۇ دۇڭپو خەن يۈنى «ئەدەبىيات-سەنئەت سەككىز دەۋر زاۋاللىققا يۈزلەنگەندىمۇ، ئۇنىڭ ئەسەرلىرى يەنىلا ئەل ئارىسىدا يادلانغان» دەپ تەرىپلىگەن بولۇپ، بۇ دېگىنى سى ماچىيەندىن خەن يۈگىچە ئەدەبىيات-سەنئەت سەككىز دەۋر كەينىگە چېكىنگەندىمۇ، خەن يۈنىڭ ئەسەرلىرى يەنىلا خەلقنىڭ ئالقىشىغا ئېرىشكەن. بۇ نېمە ئۈچۈن؟ چۈنكى ئۇنىڭ ئەسەرلىرىدە «قائىدە» سۆزلەنگەن، رېئاللىق، خەلق تۇرمۇشى ئەكس ئەتتۈرۈلگەن. بىز ئەدەبىيات-سەنئەت ئەسەرلىرى ئارقىلىق سەمىمىيلىك، ئاق كۆڭۈللۈك ۋە گۈزەللىكنى، تىرىشىپ ئىلگىرىلەش، ئەخلاقلىق، سەمىمىي بولۇش قىممەت قارىشىنى يەتكۈزۈپ، كىشىلەرنىڭ ئەخلاققا ھۆكۈم قىلىش ئىقتىدارى ۋە ئەخلاقنى شەرەپ بىلىش ھېسسىياتىنى كۈچەيتىپ، ئۇلارنى ئەخلاققا ئەھمىيەت بېرىدىغان، ئەخلاققا ھۆرمەت قىلىدىغان، ئەخلاققا رېئايە قىلىدىغان كىشىلەردىن بولۇشقا يېتەكلىشىمىز كېرەك. جۇڭخۇا مىللىتى سەمىمىيلىك، ئاق كۆڭۈللۈك ۋە گۈزەللىككە ئىنتىلىشتەك ئەخلاق مەنزىلىنى ئەۋلادتىن-ئەۋلادقا داۋاملاشتۇرالىغاندىلا، ئاندىن مەڭگۈ ساغلام تەرەققىي قىلالايدۇ، مەڭگۈ ئۈمىدكە تولىدۇ.
ئەدەبىيات-سەنئەت ئىجادىيىتىدە ھازىرقى تۇرمۇش ئەكس ئەتتۈرۈلۈپلا قالماستىن، يەنە ئۇنىڭغا مەدەنىيەت ئەنئەنىسىنىڭ جان تومۇرى مۇجەسسەملىنىشى كېرەك. «يوغان لىم ئېلىش ئۈچۈن، كۆچەتنى پەرۋىش قىلىش كېرەك؛ ئېقىندا سۇ ئۈزۈلۈپ قالماسلىقى ئۈچۈن، بۇلاقنىڭ كۆزىنى ئېچىش كېرەك». جۇڭخۇانىڭ مۇنەۋۋەر ئەنئەنىۋى مەدەنىيىتى جۇڭخۇا مىللىتىنىڭ مەنىۋى جان تومۇرى بولۇپ، سوتسىيالىستىك يادرولۇق قىممەت قارىشىنى ساقلاپ قېلىشتىكى مۇھىم مەنبە، شۇنداقلا بىزنىڭ دۇنيا مەدەنىيىتى دولقۇنىدا پۇت تىرەپ تۇرالىشىمىزدىكى مۇستەھكەم ئاساس. مەدەنىيەت جەھەتتىكى ئاڭلىقلىق ۋە ئىشەنچنى كۈچەيتىش سوتسىيالىزىم يولى ئىشەنچىنى، سوتسىيالىزىم نەزەرىيىسى ئىشەنچىنى، تۈزۈم ئىشەنچىنى مۇستەھكەملەشتىكى زۆرۈر ھەقىقەت. «چەتئەلنىڭكىنىلا ئۇلۇغلاپ»، «چەتئەلنەڭكىنىلا چىرايلىق دەپ قاراپ»، «چەتئەلگىلا ئەگىشىپ»، ئەسەرلەرنىڭ چەتئەلدە مۇكاپاتقا ئېرىشىشنى ئەڭ ئالىي نىشان قىلىپ، باشقىلارنىڭ كەينىدىن مېڭىپ، دورامچىلىق قىلىمەن دەپ كۈلكىگە قېلىپ، ئەسەرلەرنى «ئىدىيەۋلىكتىن، قىممەت قارىشىدىن، تارىختىن، جۇڭگودىن، ئاساسىي ئېقىمدىن يىراقلاشتۇرۇشنىڭ ھېچقانداق ئىستىقبالى بولمايدۇ! ئەمەلىيەتتە، چەتئەللىكلەرمۇ جۇڭگوغا كېلىپ ماتېرىيال، ئىلھام ئىزدەۋاتىدۇ، ھوللىۋود ئىشلىگەن «گۇمپىچى مۈشۈكئېيىق»، «خۇا مۇلەن» قاتارلىق كىنولاردىمۇ بىزنىڭ مەدەنىيەت بايلىقىمىزدىن ئۆرنەك ئېلىنغان.
جۇڭخۇا مىللىتى ئۇزاق ئەمەلىيەت جەريانىدا ئۆزى خاس ئىدىيە ۋە ئەخلاق ئۆلچىمىنى يېتىلدۈرگەن ۋە شەكىللەندۈرگەنن بولۇپ، مېھىر-مۇھەببەتنى قەدىرلەش، ئەلرايىغا ئەھمىيەت بېرىش، سەمىمىيلىكنى تەكتلەش، دىيالېكتىكىغا ئەھمىيەت بېرىش، دوستلۇقنى قەدىرلەش، بۈيۈك بىرلىكنى كۆزلەش قاتارلىق ئىدىيەلەر، توختىماستىن ئىلگىرىلەش، كەسىپنى قەدىرلەش، كوللېكتىپنى سۆيۈش، ئادالەتنى ياقلاپ، سەمىمىيلىكنى تەشەببۇس قىلىش، قىيىنچىلىقتا قالغانلارنى يۆلەش، ئادلەت يولىدا پىداكارلىق كۆرسىتىش، ئاتا-ئانىسىغا ۋاپادار، ئۇرۇغ-تۇغقانلىرىغا مېھرىبان بولۇش قاتارلىق ئەنئەنىۋى گۈزەل ئەخلاققا ئىگە. جۇڭخۇانىڭ مۇنەۋۋەر ئەنئەنىۋى مەدەنىيىتىدىكى نۇرغۇن ئىدىيە ۋە ئەخلاق ئۆلچىمى، ئىلگىرى ياكى ھازىر بولىشىدىن قەتئىنەزەر، مەڭگۈلۈك قىممەتكە ئىگە. يېڭى دەۋر شارائىتىغا بىرلەشتۈرۈپ، جۇڭخۇانىڭ مۇنەۋۋەر ئەنئەنىۋى مەدەنىيىتىگە، گۈزەللىك ئەنئەنىسىگە ۋارىسلىق قىلىشىمىز ۋە ئۇنى ئەۋج ئالدۇرۇشىمىز كېرەك. جۇڭخۇانىڭ گۈزەللىك ئەنئەنىسى ئەسەرلەردە ئۆز ئەكسىنى تاپقان بولۇپ، ھېسسىيات ئىچىگە ھەقىقەتنى سىڭدۈرۈشكە، تىلى ئاددىي، مەنىسى چوڭقۇر بولۇشقا، شەكىل ۋە مەزمۇننىڭ ئوخشاش مۇكەممەل بولۇشىغا، ئەكس ئەتتۈرىدىغان مەزمۇننىڭ چوڭقۇر ۋە كەڭلىكىگە، ئۆز خاھىشى، ھېسسىياتى، ئىرادىسى ۋە ھەرىكىتىنىڭ بىردەكلىكىگە ئەھمىيەت بېرىدۇ. بىز جۇڭخۇا مەدەنىيىتى مەيدانىدا چىڭ تۇرۇپ، جۇڭخۇا مەدەنىيىتىنىڭ گېنىغا ۋارىسلىق قىلىپ، جۇڭخۇانىڭ گۈزەللىك ئەنئەنىسىنى نامايان قىلىشىمىز كېرەك.
جۇڭخۇا مەدەنىيىتىگە ۋارىسلىق قىلىش ھەرگىزمۇ نوقۇل ھالدىكى كونىلىققا قايتىش ئەمەس، چەت ئەلنىڭكىنى قارىغۇلارچە يەكلەشمۇ ئەمەس، بەلكى قەدىمكىنى بۈگۈن ئۈچۈن، چەت ئەلنىڭكىنى جۇڭگو ئۈچۈن خىزمەت قىلدۇرۇش، مېغىزىنى تاللاپ، شاكىلىنى چىقىرىۋېتىپ، كونىلىرىنى چىقىرىپ تاشلاپ، يېڭىلىرىنى راۋاجلاندۇرۇپ، پاسسىپ ئامىللارنى تۈگىتىپ، ئاكتىپ ئىدىيەگە ۋارىسلىق قىلىپ، «قەدىمكىلەرنىڭ قائىدىلىرى ئارقىلىق، ئۆزىنىڭ ھاياتلىق يولىنى ئېچىپ»، جۇڭخۇا مەدەنىيىتىنىڭ ئىجادىي ئالمىشىشى ۋە يېڭىچە تەرەققىياتىنى ئىشقا ئاشۇرۇش كېرەك.
سوتسىيالىستىك يادرولۇق قىممەت قارىشىنى ئەۋج ئالدۇرۇپ، جۇڭخۇا مىللىتىنىڭ مۇنەۋۋەر ئەنئەنىۋى مەدەنىيىتىگە ۋارىسلىق قىلىش ۋە ئۇنى جارى قىلدۇرۇش، جۇڭگو روھىدا چىڭ تۇرۇش ۋە ئۇنى ئەۋج ئالدۇرۇشنى تەكتلىشىمىز ھەرگىزمۇ چەتئەلنىڭ مۇنەۋۋەر مەدەنىيەت نەتىجىلىرىدىن ئۆگىنىش ۋە ئۆرنەك ئېلىشنى چەتكە قاقمايدۇ، ئەلۋەتتە. سوتسىيالىستىك ئەدەبىيات-سەنئىتىمىزنى گۈللەندۈرۈپ، تەرەققىي قىلدۇرۇشتا جەزمەن دۇنيادىكى ھەر قايسى ئەل خەلقلىرى ياراتقان مۇنەۋۋەر ئەدەبىيات-سەنئەتنى ئەستايىدىل ئۆگىنىشىمىز ۋە ئۇنىڭدىن ئۆرنەك ئېلىشىمىز كېرەك. چەت ئەلنىڭكىنى جۇڭگو ئۈچۈن خىزمەت قىلدۇرۇش، ئېچىۋېتىش ۋە يېڭىلىق يارىتىش، جۇڭگونىڭكى بىلەن غەربنىڭكىنى بىرلەشتۈرۈش، ئەتراپلىق ئىگىلەشتە چىڭ تۇرغاندىلا، ئاندىن دۆلىتىمىزنىڭ ئەدەبىيات-سەنئىتى تېخىمۇ ياخشى گۈللىنىپ، تەرەققىي قىلىدۇ. ئەمەلىيەتتە زامانىمىزدا دۆلىتىمىزنىڭ ئەدەبىيات-سەنئىتى بىلەن دۇنيا ئەدەبىيات-سەنئىتىنىڭ ئالاقىسى ۋە ئۆز ئارا ئۆرنەك ئېلىشى ئىزچىل داۋاملىشىۋاتىدۇ. يېڭى ئەدەبىي تىلدىكى ئەسەرلەر، بالېت، سىمفنىيەلىك مۇزىكا، ماي بوياق، كىنو، تىياتىر، ھازىرقى زامان پىروزىسى، ھازىرقى زامان شېئىرى قاتارلىقلار چەتئەلنىڭكىدىن ئۆرنەك ئېلىپ، مىللىي ئىجادىيەت بىلەن بىرلەشتۈرۈشنىڭ نەتىجىسى. لۇشۈن قاتارلىق تەرەققىيپەرۋەر يازغۇچىلار ئەينى يىللاردا چەتئەلنىڭ تەرەققىيپەرۋەر ئەدەبىي ئەسەرلىرىنى كۆپلەپ تەرجىمە قىلغان ۋە تونۇشتۇرغان. يېڭى جۇڭگو قۇرۇلغاندىن بۇيان، بىز سوۋېت ئىتتىپاقىنىڭ ئەدەبىيات-سەنئىتىنى ئۆگەندۇق ۋە ئۆرنەك ئالدۇق، مەسىلەن: پىلېخانوۋنىڭ سەنئەت نەزەرىيەسى، ستانسىلاۋىسكىينىڭ ئورۇنلاش سىستېمىسى، سوۋېت ئىتتىپاقىنىڭ بالېت ئۇسسۇلى، كىنولىرى قاتارلىقلار. سوۋېت ئىتتىپاقىنىڭ داڭلىق ئۇسسۇلچىسى ئۇلانوۋا ۋە بەزى داڭلىق ئارتىسلىرى، رېژىسورلىرى ئەينى يىللاردا جۇڭگوغا زىيارەتكە كەلگەن. بۇ خىل ئۆگىنىش ۋە ئۆرنەك ئېلىش دۆلىتىمىز قۇرۇلغان دەسلەپكى مەزگىللەردە دۆلىتىمىزنىڭ سوتسىيالىستىك ئەدەبىيات-سەنئىتىنىڭ تەرەققىياتىنى ئىلگىرى سۈرۈش رولىنى ئوينىغان. ئىسلاھات، ئېچىۋېتىشتىن كېيىن، دۆلىتىمىز ئەدەبىيات-سەنئىتىنىڭ دۇنيا ئەدەبىيات-سەنئىتىدىن ئۆگىنىش ۋە ئۆرنەك ئېلىشى تېخىمۇ كېڭەيدى. ئەھۋال ھازىرمۇ ئوخشاش، ئېيتىشىش، كوچا ئۇسسۇلى قاتارلىق نۇرغۇن سەنئەت شەكلى چەت ئەلدە گۈللەنگەن، لېكىن خەلق ياقتۇرسىلا، بىز ئۇنىڭدىن ئۆرنەك ئالىمىز ھەم ئۇنىڭغا ساغلام، ئاكتىپ مەزمۇنلارنى قوشىمىز.
ھازىرقى دۇنيا ئېچىۋېتىلگەن دۇنيا، سەنئەتمۇ خەلقئارا بازاردا رىقابەتلىشىدۇ، رىقابەت بولمىسا، ھاياتىي كۈچ بولمايدۇ. مەسىلەن: كىنو ساھەسىدىكى بازار رىقابىتىدە دۆلىتىمىزدە ئىشلەنگەن كىنولار چەت ئەل كىنولىرى تەرىپىدىن مەغلۇپ قىلىنمىدى، ئەكسىچە دۆلىتىمىزدە ئىشلەنگەن كىنولارنىڭ سۈپىتى ۋە سەۋىيەسىنىڭ ئېشىشىغا تۈرتكە بولدى، دۆلىتىمىز كىنولىرى بازار رىقابىتىدە تەرەققىي قىلىپ، تېخىمۇ كۈچلۈك رىقابەت كۈچىگە ئىگە بولدى.
بەشىنچى مەسىلە: پارتىيەنىڭ ئەدەبىيات-سەنئەت خىزمىتىگە بولغان رەھبەرلىكىنى كۈچەيتىش ۋە ياخشىلاش كېرەك
پارتىيە رەھبەرلىكى سوتسىيالىستىك ئەدەبىيات-سەنئەت تەرەققىياتىنىڭ تۈپ كاپالىتى. پارتىيەنىڭ تۈپ ئاساسىي مەقسىتى جان-دىل بىلەن خەلق ئۈچۈن خىزمەت قىلىش، ئەدەبىيات-سەنئەتنىڭ تۈپ ئاساسىي مەقستىمۇ ئوخشاشلا خەلق ئۈچۈن ئىجاد قىلىش. بۇ مەۋقەدە چىڭ تۇرغاندىلا، پارتىيە بىلەن ئەدەبىيات-سەنئەتنىڭ مۇناسىۋىتىنى توغرا بىر تەرەپ قىلغىلى، پارتىيەۋىلىك بىلەن خەلقچىللىقنىڭ، سىياسىي مەيدان بىلەن ئىجادىيەت ئەركىنلىكىنىڭ مۇناسىۋىتىنى توغرا ئىگىلىگىلى بولىدۇ.
پارتىيەنىڭ ئەدەبىيات-سەنئەت خىزمىتىگە بولغان رەھبەرلىكىنى كۈچەيتىش ۋە ياخشىلاشتا تۆۋەندىكى ئىككى نۇقتىنى ئىگىلەش كېرەك:
بىرىنچىدىن، ئەدەبىيات-سەنئەتچىلەرگە تايىنىش، ئىككىنچىدىن، ئەدەبىيات-سەنئەتنىڭ قانۇنىيىتىگە ھۆرمەت قىلىش ۋە ئەمەل قىلىش كېرەك. ھەر دەرىجىلىك پارتكوملار مەدەنىيەت جەھەتتىكى ئاڭلىقلىق ۋە ئىشەنچنى سوتسىيالىستىك مەدەنىيەتتە كۈچلۈك دۆلەت قۇرۇش يۈكسەكلىكىدە كۈچەيتىپ، ئەدەبىيات-سەنئەت خىزمىتىنى مۇھىم قارالما ۋە كۈنتەرتىپكە كىرگۈزۈپ، پارتىيەنىڭ ئەدەبىيات-سەنئەتكە دائىر فاڭجىن-سىياسەتلىرىنى ياخشى ئىزچىللاشتۇرۇپ، ئەدەبىيات-سەنئەتنى راۋاجلاندۇرۇشنىڭ توغرا يۆنىلىشىنى ئىگىلىشى كېرەك. ئەدەبىيات-سەنئەت ئورۇنلىرىنىڭ رەھبەرلىك بەنزىسىنى ياخشى تاللاپ، ئەخلاقلىق ھەم قابىلىيەتلىك، ئەدەبىيات-سەنئەتچىلەر بىلەن ئىچقويۇن-تاشقويۇن بولالايدىغان كادىرلارنى رەھبەرلىك ئورنىغا قويۇش كېرەك. ئەدەبىيات-سەنئەتچىلەرنىڭ ئىجادىيەت خاسلىقى ۋە ئىجادىي ئەمگىكىگە ھۆرمەت قىلىپ، سىياسىي جەھەتتە تولۇق ئىشىنىپ، ئىجادىيەتتە قىزغىن قوللاپ، ئەدەبىيات-سەنئەت ئىجادىيىتىگە پايدىلىق ياخشى مۇھىت يارىتىش كېرەك. ئەدەبىيات-سەنئەتچىلەر بىلەن سەمىمىي دوست بولۇپ، ئۇلارنىڭ خىزمىتى ۋە تۇرمۇشىغا كۆڭۈل بۆلۈپ، قەلب ساداسى ۋە ئارزۇ ئارمانلىرىنى كۆڭۈل قويۇپ ئاڭلاش كېرەك. ئەدەبىيات-سەنئەت بازىسى قۇرۇش ۋە ئۇنى باشقۇرۇشقا ئەھمىيەت بېرىپ، مەسئۇلىيەتنى ئادا قىلىپ، زىيانلىق ئەدەبىيات-سەنئەت ئەسەرلىرىنىڭ تارقىلىشىغا ھەرگىز يول قويماسلىق كېرەك. ھەر دەرىجىلىك تەشۋىقات، مەدەنىيەت تارماقلىرى پارتكومنىڭ رەھبەرلىكىدە، ئەدەبىيات-سەنئەت خىزمىتىگە بولغان يېتەكچىلىك ۋە ياردەمنى، ئەدەبىيات-سەنئەتچىلەرنى يېتەكلەش ۋە ئىتتىپاقلاشتۇرۇشنى كۈچەيتىپ، ئەدەبىيات-سەنئەت ئىشلىرىنىڭ گۈللىنىشى ۋە تەرەققىياتىنى ئىلگىرى سۈرۈش ئۈچۈن پائال تۆھپە قوشۇشى كېرەك. ئەدەبىيات-سەنئەتچىلەر بىرلەشمىسى، يازغۇچىلار جەمئىيىتى ئەۋزەللىكىنى تولۇق جارى قىلدۇرۇپ، كەسپىي مۇلازىمەت، كەسپىي باشقۇرۇش، كەسپىي تەلەپنى كۈچەيتىپ، ئەدەبىيات-سەنئەتچىلەرنىڭ ھەقىقىي ئائىلىسىگە ئايلىنىشى كېرەك.
ھازىر، ئەدەبىيات-سەنئەت خىزمىتىنىڭ ئوبيېكتى، ئۇسۇلى، ۋاسىتىسى، مېخانىزىمىدا نۇرغۇن يېڭى ئەھۋال، يېڭى ئالاھىدىلىك مەيدانغا كەلدى، ئەدەبىيات-سەنئەت ئىشلەپچىقىرىشنىڭ ۋەزىيىتى، خەلقنىڭ ئېستېتىك تەلىپىدە، ئەدەبىيات-سەنئەت ئەسەرلىرىنىڭ تارقىلىش ئۇسۇلى ۋە ئاممىنىڭ قوبۇل قىلىش، ھۇزۇرلىنىش ئادەتلىرىدە زور ئۆزگىرىش بولدى. ئەنئەنىۋى ئەدەبىيات-سەنئەت ئىجادىيىتى ۋە تارقىلىشىغا قارىتا، بىز بىر قەدەر پىشقان تۈزۈلمە-مېخانىزىم ۋە باشقۇرۇش تەدبىرلىرىگە ئىگە بولدۇق، ھالبۇكى يېڭى ئەدەبىيات-سەنئەت شەكلىگە قارىتا، بىزدە يەنە ئۈنۈملۈك باشقۇرۇش شەكلى ۋە ئۇسۇلى كەمچىل. بۇ جەھەتتە جەزمەن رېتىمغا ئەگىشىپ، تەتقىق قىلىش ۋە ھەل قىلىشقا كۈچىشىمىز كېرەك. ئىسلاھاتنى چوڭقۇرلاشتۇرۇش، سىياسەتنى، تۈزۈلمىنى مۇكەممەللەشتۈرۈش ئارقىلىق، نادىر ئەسەرلەر ۋە ئىختىساسلىقلار ئۈزلۈكسىز مەيدانغا كېلىشتەك جانلىق ۋەزىيەتنى شەكىللەندۈرىشىمىز كېرەك.
ئەدەبىيات-سەنئەتكە باھا بېرىش خىزمىتىگە يۈكسەك ئەھمىيەت بېرىش ۋە بۇ خىزمەتنى ھەقىقىي كۈچەيتىش كېرەك. ئەدەبىي تەنقىدچىلىك ئەدەبىيات-سەنئەت ئىجادىيىتىنىڭ ئەينىكى، شىپالىق دورىسى بولۇپ، ئىجادىيەتكە يېتەكچىلىك قىلىش، تېخىمۇ كۆپ نادىر ئەسەرلەرنى بارلىققا كەلتۈرۈش، ئېستېتىك قاراشنى يۈكسەلدۈرۈش، زامانىۋىلىققا يېتەكلەشتىكى مۇھىم كۈچ. ئەدەبىي تەنقىد تەنقىدنى ئاساس قىلىشى كېرەك، نوقۇل ھالدا تەرىپلەشكە، ھەتتا چاكىنىلىق بىلەن كۆپتۈرۈش، خۇشامەتچىلىك قىلىشقا، غەربنىڭ نەزەرىيەسى ئارقىلىق جۇڭگولۇقلارنىڭ ئېستېتىك قارىشىنى بەلگىلەشكە بولمايدۇ، ئاددىي سودا ئۆلچىمىنى سەنئەت ئۆلچىمىنىڭ ئورنىغا دەسسىتىشكە، ئەدەبىيات-سەنئەت ئەسەرلىرىنى ئاددىي تاۋار دەپ قاراشقا، «بېرىلگەن ھەقنىڭ ئاز-كۆپلۈكى ئارقىلىق باھانىڭ يۇقىرى-تۆۋەنلىكىنى بەلگىلەش» كە تېخىمۇ بولمايدۇ. ئەدەبىي تەنقىدنىڭ ياخشى-ياماننى پەرقلەندۈرۈش ئىقتىدارى ئاجىزلاشقاندا، جەڭگىۋارلىقى، قايىل قىلىش كۈچىمۇ ئاجىزلايدۇ. بۇ، ئەدەبىيات-سەنئەتنىڭ ساغلام تەرەققىياتىغا پايدىسىز.
ھەقىقەت ئېگىلىدۇ، سۇنمايدۇ. ناۋادا ئازراقمۇ تەنقىدلەش بولماي، پۈتۈنلەي ماختاش ۋە ئۆزىنى ئۆزى ماختاش ۋە كۆپتۈرۈش، نام چىقىرىشقىلا ئەھمىيەت بېرىلسە، بۇ، ئەدەبىي تەنقىد بولماي قالىدۇ! ئالتۇنمۇ يۈزدە يۈز ساپ بولمايدۇ، يېتەرسىزلىكى يوق ئادەم مەۋجۇت ئەمەس، دۇنيادا كەم-كۈتسىز مۇكەممەل نەرسە تېخىمۇ مەۋجۇت ئەمەس. ئاچچىق دورا كېسەلگە شىپا قىلىدۇ، توغرا گەپ قۇلاققا خۇشياقمىغان بىلەن پايدىلىق. پەقەت ھەقىقىي تەنقىد بولغاندىلا، ئەدەبىيات-سەنئەت ئەسەرلىرىمىز تېخىمۇ ياخشىلىنىدۇ. ئەدەبىي تەنقىدچىلىكتە ئەلالىرىنى تەرىپلەپ، ناچارلىرىنى سۆكۈش، يامانلارغا لەنەت ئوقۇپ، ياخشىلارنى مەدھىيەلەش كېرەك. خۇددى لۇشۈن ئېيتقاندەك، تەنقىدچى «ئالمىنىڭ سېسىقىنى ئېلىۋېتىش» خىزمىتىنى ئىشلەپ، «سېسىغان يېرىنى ئويۇپ تاشلاپ، ياخشى يېرىنى ئېلىپ قېلىشى» كېرەك. دوست بولغىنى ئۈچۈنلا كۆرمەسكە سېلىپ، دوستنىڭ يۈزىنى دەپ، تەنقىد قىلىشقا پېتىنالماسلىققا بولمايدۇ. يازغۇچى ۋە سەنئەتكارلار ئۆز ئەسىرىنىڭ كەمچىلىكىگە باھا بەرگەن تەنقىدچىگە دادىل يۈزلىنىشى، ھۆرمەت پوزىتسىيەسى بىلەن تەنقىدنى خۇشال قوبۇل قىلىشى كېرەك. ماركىسىزىملىق ئەدەبىيات-سەنئەت نەزەرىيەسىنى يېتەكچى قىلىپ، جۇڭگونىڭ قەدىمكى زامان ئەدەبىي تەنقىدچىلىكى نەزەرىيەسىنىڭ مۇنەۋۋەر مىراسلىرىغا ۋارىسلىق قىلىپ ۋە ئۇنىڭدا يېڭىلىق يارىتىپ، ھازىرقى زامان غەرب ئەدەبىيات-سەنئەت نەزەرىيەسىدىن تەنقىدى ئۆرنەك ئېلىپ، تەنقىدتىن ئىبارەت بۇ «ئۆتكۈر قۇرال» نى ياخشى بىلەپ، ئەدەبىي تەنقىدچىلىكنىڭ «رولى» نى ياخشى تۇتۇپ، ئەسەرلەرنى تارىخ، خەلق، سەنئەت، گۈزەللىك قارىشى ئارقىلىق باھا بېرىپ ۋە ئۇنىڭدىن ھوزۇرلىنىپ، سەنئەتنىڭ سۈپىتى ۋە سەۋىيەسىدە دادىللىق بىلەن ھەقىقەتنى ئەمەلىيەتتىن ئىزدەپ، ناچار ئەدەبىيات-سەنئەت ئەسەرلىرى، ھادىسىسى، ئىدىيە ئېقىمىغا دادىل پوزىتسىيە بىلدۈرۈپ، چوڭ ھەق، چوڭ ناھەق مەسىلىلىرىدە مەيدانىنى دادىل ئىپادىلەپ، راست سۆزلەش، قائىدىنى سۆزلەشنى تەشەببۇس قىلىپ، ئەدەبىي تەنقىدچىلىكتە ياخشى كەيپىيات يارىتىش كېرەك.
يولداشلار! «گۈل-چېچەكلەرنىڭ بەس-بەستە ئېچىلىشى باھاردىن دېرەك بېرىدۇ». پارتىيە مەركىزىي كومىتېتى ئەدەبىيات-سەنئەت خىزمىتى ۋە ئەدەبىيات-سەنئەتچىلەردىن زور ئۈمىد كۈتىدۇ. ئەدەبىيات-سەنئەت سېپى ۋە ئەدەبىيات-سەنئەتچىلەرنىڭ دەۋرنىڭ چاقىرىقى، خەلقنىڭ ئۈمىدىنى يەردە قويماي، تېخىمۇ ياخشى، تېخىمۇ كۆپ نادىر ئەدەبىيات-سەنئەت ئەسەرلىرىنى ئىجاد قىلىپ، مەدەنىيەتنىڭ زور تەرەققىياتى، گۈللىنىشىنى ئىلگىرى سۈرۈپ، سوتسىيالىستىك مەدەنىيەتتە كۈچلۈك دۆلەت قۇرۇش ئۈچۈن تېخىمۇ زور تۆھپە قوشۇشىنى ئۈمىد قىلىمەن!
|
خەنزۇچە تولۇق نۇسخىسى| 在文艺工作座谈会上的讲话 | | （2014年10月15日） |
|
|
|
|
习近平
今天，这里群英荟萃、少长咸集，既有德高望重的老作家、老艺术家，也有崭露头角的文艺新秀，有些同志过去就很熟悉，有些是初次见面。见到大家很高兴。
文艺事业是党和人民的重要事业，文艺战线是党和人民的重要战线。长期以来，广大文艺工作者致力于文艺创作、表演、研究、传播，在各自领域辛勤耕耘、服务人民，取得了显著成绩，作出了重要贡献。在大家共同努力下，我国文艺园地百花竞放、硕果累累，呈现出繁荣发展的生动景象。借此机会，我向大家表示衷心的感谢，向全国文艺工作者致以诚挚的问候！
今天召开这个座谈会，我早有考虑，直到现在才有机会，主要是想听听大家的意见和建议，同大家一起分析现状、交流思想，共商我国文艺繁荣发展大计。刚才，几位同志的发言都很好，有思想，有见地，听了很受启发。下面，我讲5个问题，同大家一起讨论。
第一个问题：实现中华民族伟大复兴需要中华文化繁荣兴盛
为什么要高度重视文艺和文艺工作？这个问题，首先要放在我国和世界发展大势中来审视。我说过，实现中华民族伟大复兴，是近代以来中国人民最伟大的梦想。今天，我们比历史上任何时期都更接近中华民族伟大复兴的目标，比历史上任何时期都更有信心、有能力实现这个目标。而实现这个目标，必须高度重视和充分发挥文艺和文艺工作者的重要作用。
文化是民族生存和发展的重要力量。人类社会每一次跃进，人类文明每一次升华，无不伴随着文化的历史性进步。中华民族有着5000多年的文明史，近代以前中国一直是世界强国之一。在几千年的历史流变中，中华民族从来不是一帆风顺的，遇到了无数艰难困苦，但我们都挺过来、走过来了，其中一个很重要的原因就是世世代代的中华儿女培育和发展了独具特色、博大精深的中华文化，为中华民族克服困难、生生不息提供了强大精神支撑。
德国哲学家雅斯贝尔斯在《历史的起源与目标》一书中写道，公元前800年至公元前200年是人类文明的“轴心时代”，是人类文明精神的重大突破时期，当时古代希腊、古代中国、古代印度等文明都产生了伟大的思想家，他们提出的思想原则塑造了不同文化传统，并一直影响着人类生活。这段话讲得很深刻，很有洞察力。古往今来，中华民族之所以在世界有地位、有影响，不是靠穷兵黩武，不是靠对外扩张，而是靠中华文化的强大感召力和吸引力。我们的先人早就认识到“远人不服，则修文德以来之”的道理。阐释中华民族禀赋、中华民族特点、中华民族精神，以德服人、以文化人是其中很重要的一个方面。
历史和现实都表明，人类文明是由世界各国各民族共同创造的。我出访所到之处，最陶醉的是各国各民族人民创造的文明成果。世界文明瑰宝比比皆是，这里我举几个国家、几个民族的例子。古希腊产生了对人类文明影响深远的神话、寓言、雕塑、建筑艺术，埃斯库罗斯、索福克勒斯、欧里庇得斯、阿里斯托芬的悲剧和喜剧是希腊艺术的经典之作。俄罗斯有普希金、果戈理、莱蒙托夫、屠格涅夫、陀思妥耶夫斯基、涅克拉索夫、车尔尼雪夫斯基、托尔斯泰、契诃夫、高尔基、肖洛霍夫、柴可夫斯基、里姆斯基－科萨科夫、拉赫玛尼诺夫、列宾等大师。法国有拉伯雷、拉封丹、莫里哀、司汤达、巴尔扎克、雨果、大仲马、小仲马、莫泊桑、罗曼·罗兰、萨特、加缪、米勒、马奈、德加、塞尚、莫奈、罗丹、柏辽兹、比才、德彪西等大师。英国有乔叟、弥尔顿、拜伦、雪莱、济慈、狄更斯、哈代、萧伯纳、透纳等大师。德国有莱辛、歌德、席勒、海涅、巴赫、贝多芬、舒曼、瓦格纳、勃拉姆斯等大师。美国有霍桑、朗费罗、斯托夫人、惠特曼、马克·吐温、德莱赛、杰克·伦敦、海明威等大师。我最近访问了印度，印度人民也是具有非凡文艺创造活力的，大约公元前1000年前后就形成了《梨俱吠陀》、《阿达婆吠陀》、《娑摩吠陀》、《夜柔吠陀》四种本集，法显、玄奘取经时，印度的诗歌、舞蹈、绘画、宗教建筑和雕塑就达到了很高的水平，泰戈尔更是产生了世界性的影响。我国就更多了，从老子、孔子、庄子、孟子、屈原、王羲之、李白、杜甫、苏轼、辛弃疾、关汉卿、曹雪芹，到“鲁郭茅巴老曹”（鲁迅、郭沫若、茅盾、巴金、老舍、曹禺），到聂耳、冼星海、梅兰芳、齐白石、徐悲鸿，从诗经、楚辞到汉赋、唐诗、宋词、元曲以及明清小说，从《格萨尔王传》、《玛纳斯》到《江格尔》史诗，从五四时期新文化运动、新中国成立到改革开放的今天，产生了灿若星辰的文艺大师，留下了浩如烟海的文艺精品，不仅为中华民族提供了丰厚滋养，而且为世界文明贡献了华彩篇章。
历史和现实都证明，中华民族有着强大的文化创造力。每到重大历史关头，文化都能感国运之变化、立时代之潮头、发时代之先声，为亿万人民、为伟大祖国鼓与呼。中华文化既坚守本根又不断与时俱进，使中华民族保持了坚定的民族自信和强大的修复能力，培育了共同的情感和价值、共同的理想和精神。
没有中华文化繁荣兴盛，就没有中华民族伟大复兴。一个民族的复兴需要强大的物质力量，也需要强大的精神力量。没有先进文化的积极引领，没有人民精神世界的极大丰富，没有民族精神力量的不断增强，一个国家、一个民族不可能屹立于世界民族之林。
文艺是时代前进的号角，最能代表一个时代的风貌，最能引领一个时代的风气。“文变染乎世情，兴废系乎时序。”在欧洲文艺复兴运动中，但丁、彼特拉克、薄伽丘、达·芬奇、拉斐尔、米开朗琪罗、蒙田、塞万提斯、莎士比亚等文艺巨人，发出了新时代的啼声，开启了人们的心灵。在谈到文艺复兴运动时，恩格斯说，这“是一个需要巨人而且产生了巨人——在思维能力、热情和性格方面，在多才多艺和学识渊博方面的巨人的时代”。在我国发展史上，包括文艺在内的文化发展同样与中华民族发展紧紧联系在一起。先秦时期，我国出现了百家争鸣的兴盛局面，开创了我国古代文化的一个鼎盛期。20世纪初，在五四新文化运动中，发端于文艺领域的创新风潮对社会变革产生了重大影响，成为全民族思想解放运动的重要引擎。
现在，全党全国各族人民正按照党的十八大确立的奋斗目标和党的十八届三中全会提出的改革任务，一步一步把中国特色社会主义事业向前推进。实现“两个一百年”奋斗目标、实现中华民族伟大复兴的中国梦是长期而艰巨的伟大事业。伟大事业需要伟大精神。实现这个伟大事业，文艺的作用不可替代，文艺工作者大有可为。广大文艺工作者要从这样的高度认识文艺的地位和作用，认识自己所担负的历史使命和责任。
鲁迅先生说，要改造国人的精神世界，首推文艺。举精神之旗、立精神支柱、建精神家园，都离不开文艺。当高楼大厦在我国大地上遍地林立时，中华民族精神的大厦也应该巍然耸立。我国作家艺术家应该成为时代风气的先觉者、先行者、先倡者，通过更多有筋骨、有道德、有温度的文艺作品，书写和记录人民的伟大实践、时代的进步要求，彰显信仰之美、崇高之美，弘扬中国精神、凝聚中国力量，鼓舞全国各族人民朝气蓬勃迈向未来。
第二个问题：创作无愧于时代的优秀作品
“文章合为时而著，歌诗合为事而作。”衡量一个时代的文艺成就最终要看作品。推动文艺繁荣发展，最根本的是要创作生产出无愧于我们这个伟大民族、伟大时代的优秀作品。没有优秀作品，其他事情搞得再热闹、再花哨，那也只是表面文章，是不能真正深入人民精神世界的，是不能触及人的灵魂、引起人民思想共鸣的。文艺工作者应该牢记，创作是自己的中心任务，作品是自己的立身之本，要静下心来、精益求精搞创作，把最好的精神食粮奉献给人民。
优秀文艺作品反映着一个国家、一个民族的文化创造能力和水平。吸引、引导、启迪人们必须有好的作品，推动中华文化走出去也必须有好的作品。所以，我们必须把创作生产优秀作品作为文艺工作的中心环节，努力创作生产更多传播当代中国价值观念、体现中华文化精神、反映中国人审美追求，思想性、艺术性、观赏性有机统一的优秀作品，形成“龙文百斛鼎，笔力可独扛”之势。优秀作品并不拘于一格、不形于一态、不定于一尊，既要有阳春白雪、也要有下里巴人，既要顶天立地、也要铺天盖地。只要有正能量、有感染力，能够温润心灵、启迪心智，传得开、留得下，为人民群众所喜爱，这就是优秀作品。
文艺深深融入人民生活，事业和生活、顺境和逆境、梦想和期望、爱和恨、存在和死亡，人类生活的一切方面，都可以在文艺作品中找到启迪。文艺对年轻人吸引力最大，影响也最大。我年轻时读了不少文学作品，涉猎了当时能找到的各种书籍，不仅其中许多精彩章节、隽永文字至今记忆犹新，而且从中悟出了不少生活真谛。文艺也是不同国家和民族相互了解和沟通的最好方式。去年3月，我访问俄罗斯，在同俄罗斯汉学家座谈时就说到，我读过很多俄罗斯作家的作品，如年轻时读了车尔尼雪夫斯基的《怎么办？》后，在我心中引起了很大的震动。今年3月访问法国期间，我谈了法国文艺对我的影响，因为我们党老一代领导人中很多到法国求过学，所以我年轻时对法国文艺抱有浓厚兴趣。在德国，我讲了自己读《浮士德》的故事。那时候，我在陕北农村插队，听说一个知青有《浮士德》这本书，就走了30里路去借这本书，后来他又走了30里路来取回这本书。我为什么要对外国人讲这些？就是因为文艺是世界语言，谈文艺，其实就是谈社会、谈人生，最容易相互理解、沟通心灵。
改革开放以来，我国文艺创作迎来了新的春天，产生了大量脍炙人口的优秀作品。同时，也不能否认，在文艺创作方面，也存在着有数量缺质量、有“高原”缺“高峰”的现象，存在着抄袭模仿、千篇一律的问题，存在着机械化生产、快餐式消费的问题。在有些作品中，有的调侃崇高、扭曲经典、颠覆历史，丑化人民群众和英雄人物；有的是非不分、善恶不辨、以丑为美，过度渲染社会阴暗面；有的搜奇猎艳、一味媚俗、低级趣味，把作品当作追逐利益的“摇钱树”，当作感官刺激的“摇头丸”；有的胡编乱写、粗制滥造、牵强附会，制造了一些文化“垃圾”；有的追求奢华、过度包装、炫富摆阔，形式大于内容；还有的热衷于所谓“为艺术而艺术”，只写一己悲欢、杯水风波，脱离大众、脱离现实。凡此种种都警示我们，文艺不能在市场经济大潮中迷失方向，不能在为什么人的问题上发生偏差，否则文艺就没有生命力。
我同几位艺术家交谈过，问当前文艺最突出的问题是什么，他们不约而同地说了两个字：浮躁。一些人觉得，为一部作品反复打磨，不能及时兑换成实用价值，或者说不能及时兑换成人民币，不值得，也不划算。这样的态度，不仅会误导创作，而且会使低俗作品大行其道，造成劣币驱逐良币现象。人类文艺发展史表明，急功近利，竭泽而渔，粗制滥造，不仅是对文艺的一种伤害，也是对社会精神生活的一种伤害。低俗不是通俗，欲望不代表希望，单纯感官娱乐不等于精神快乐。文艺要赢得人民认可，花拳绣腿不行，投机取巧不行，沽名钓誉不行，自我炒作不行，“大花轿，人抬人”也不行。
精品之所以“精”，就在于其思想精深、艺术精湛、制作精良。“充实之谓美，充实而有光辉之谓大。”古往今来，文艺巨制无不是厚积薄发的结晶，文艺魅力无不是内在充实的显现。凡是传世之作、千古名篇，必然是笃定恒心、倾注心血的作品。福楼拜说，写《包法利夫人》“有一页就写了5天”，“客店这一节也许得写3个月”。曹雪芹写《红楼梦》“披阅十载，增删五次”。正是有了这种孜孜以求、精益求精的精神，好的文艺作品才能打造出来。
“取法于上，仅得为中；取法于中，故为其下。”有容乃大、无欲则刚，淡泊明志、宁静致远。大凡伟大的作家艺术家，都有一个渐进、渐悟、渐成的过程。文艺工作者要志存高远，就要有“望尽天涯路”的追求，耐得住“昨夜西风凋碧树”的清冷和“独上高楼”的寂寞，即便是“衣带渐宽”也“终不悔”，即便是“人憔悴”也心甘情愿，最后达到“众里寻他千百度”，“蓦然回首，那人却在，灯火阑珊处”的领悟。
“诗文随世运，无日不趋新。”创新是文艺的生命。文艺创作中出现的一些问题，同创新能力不足很有关系。刘勰在《文心雕龙》中就多处讲到，作家诗人要随着时代生活创新，以自己的艺术个性进行创新。唐代书法家李邕说：“似我者俗，学我者死。”宋代诗人黄庭坚说：“随人作计终后人，自成一家始逼真。”文艺创作是观念和手段相结合、内容和形式相融合的深度创新，是各种艺术要素和技术要素的集成，是胸怀和创意的对接。要把创新精神贯穿文艺创作生产全过程，增强文艺原创能力。要坚持百花齐放、百家争鸣的方针，发扬学术民主、艺术民主，营造积极健康、宽松和谐的氛围，提倡不同观点和学派充分讨论，提倡体裁、题材、形式、手段充分发展，推动观念、内容、风格、流派切磋互鉴。我国少数民族能歌善舞，长期以来形成了多姿多彩的文艺成果，这是我国文艺的瑰宝，要保护好、发展好，让它们在祖国文艺百花园中绽放出更加绚丽的光彩。
繁荣文艺创作、推动文艺创新，必须有大批德艺双馨的文艺名家。要把文艺队伍建设摆在更加突出的重要位置，努力造就一批有影响的各领域文艺领军人物，建设一支宏大的文艺人才队伍。文艺是给人以价值引导、精神引领、审美启迪的，艺术家自身的思想水平、业务水平、道德水平是根本。文艺工作者要自觉坚守艺术理想，不断提高学养、涵养、修养，加强思想积累、知识储备、文化修养、艺术训练，努力做到“笼天地于形内，挫万物于笔端”。除了要有好的专业素养之外，还要有高尚的人格修为，有“铁肩担道义”的社会责任感。在发展社会主义市场经济条件下，还要处理好义利关系，认真严肃地考虑作品的社会效果，讲品位，重艺德，为历史存正气，为世人弘美德，为自身留清名，努力以高尚的职业操守、良好的社会形象、文质兼美的优秀作品赢得人民喜爱和欢迎。
互联网技术和新媒体改变了文艺形态，催生了一大批新的文艺类型，也带来文艺观念和文艺实践的深刻变化。由于文字数码化、书籍图像化、阅读网络化等发展，文艺乃至社会文化面临着重大变革。要适应形势发展，抓好网络文艺创作生产，加强正面引导力度。近些年来，民营文化工作室、民营文化经纪机构、网络文艺社群等新的文艺组织大量涌现，网络作家、签约作家、自由撰稿人、独立制片人、独立演员歌手、自由美术工作者等新的文艺群体十分活跃。这些人中很有可能产生文艺名家，古今中外很多文艺名家都是从社会和人民中产生的。我们要扩大工作覆盖面，延伸联系手臂，用全新的眼光看待他们，用全新的政策和方法团结、吸引他们，引导他们成为繁荣社会主义文艺的有生力量。
第三个问题：坚持以人民为中心的创作导向
社会主义文艺，从本质上讲，就是人民的文艺。毛泽东同志在延安文艺座谈会上指出：“为什么人的问题，是一个根本的问题，原则的问题。”邓小平同志说：“我们的文艺属于人民”，“人民是文艺工作者的母亲”。江泽民同志要求广大文艺工作者“在人民的历史创造中进行艺术的创造，在人民的进步中造就艺术的进步”。胡锦涛同志强调：“只有把人民放在心中最高位置，永远同人民在一起，坚持以人民为中心的创作导向，艺术之树才能常青。”
人民既是历史的创造者、也是历史的见证者，既是历史的“剧中人”、也是历史的“剧作者”。文艺要反映好人民心声，就要坚持为人民服务、为社会主义服务这个根本方向。这是党对文艺战线提出的一项基本要求，也是决定我国文艺事业前途命运的关键。只有牢固树立马克思主义文艺观，真正做到了以人民为中心，文艺才能发挥最大正能量。以人民为中心，就是要把满足人民精神文化需求作为文艺和文艺工作的出发点和落脚点，把人民作为文艺表现的主体，把人民作为文艺审美的鉴赏家和评判者，把为人民服务作为文艺工作者的天职。
第一，人民需要文艺。人民的需求是多方面的。满足人民日益增长的物质需求，必须抓好经济社会建设，增加社会的物质财富。满足人民日益增长的精神文化需求，必须抓好文化建设，增加社会的精神文化财富。物质需求是第一位的，吃上饭是最主要的，所以说“民以食为天”。但是，这并不是说人民对精神文化生活的需求就是可有可无的，人类社会与动物界的最大区别就是人是有精神需求的，人民对精神文化生活的需求时时刻刻都存在。
随着人民生活水平不断提高，人民对包括文艺作品在内的文化产品的质量、品位、风格等的要求也更高了。文学、戏剧、电影、电视、音乐、舞蹈、美术、摄影、书法、曲艺、杂技以及民间文艺、群众文艺等各领域都要跟上时代发展、把握人民需求，以充沛的激情、生动的笔触、优美的旋律、感人的形象创作生产出人民喜闻乐见的优秀作品，让人民精神文化生活不断迈上新台阶。
还有，国际社会对中国的关注度越来越高，他们想了解中国，想知道中国人的世界观、人生观、价值观，想知道中国人对自然、对世界、对历史、对未来的看法，想知道中国人的喜怒哀乐，想知道中国历史传承、风俗习惯、民族特性，等等。这些光靠正规的新闻发布、官方介绍是远远不够的，靠外国民众来中国亲自了解、亲身感受是很有限的。而文艺是最好的交流方式，在这方面可以发挥不可替代的作用，一部小说，一篇散文，一首诗，一幅画，一张照片，一部电影，一部电视剧，一曲音乐，都能给外国人了解中国提供一个独特的视角，都能以各自的魅力去吸引人、感染人、打动人。京剧、民乐、书法、国画等都是我国文化瑰宝，都是外国人了解中国的重要途径。文艺工作者要讲好中国故事、传播好中国声音、阐发中国精神、展现中国风貌，让外国民众通过欣赏中国作家艺术家的作品来深化对中国的认识、增进对中国的了解。要向世界宣传推介我国优秀文化艺术，让国外民众在审美过程中感受魅力，加深对中华文化的认识和理解。
第二，文艺需要人民。人民是文艺创作的源头活水，一旦离开人民，文艺就会变成无根的浮萍、无病的呻吟、无魂的躯壳。列宁说：“艺术是属于人民的。它必须在广大劳动群众的底层有其最深厚的根基。它必须为这些群众所了解和爱好。它必须结合这些群众的感情、思想和意志，并提高他们。它必须在群众中间唤起艺术家，并使他们得到发展。”人民生活中本来就存在着文学艺术原料的矿藏，人民生活是一切文学艺术取之不尽、用之不竭的创作源泉。
人民的需要是文艺存在的根本价值所在。能不能搞出优秀作品，最根本的决定于是否能为人民抒写、为人民抒情、为人民抒怀。一切轰动当时、传之后世的文艺作品，反映的都是时代要求和人民心声。我国久传不息的名篇佳作都充满着对人民命运的悲悯、对人民悲欢的关切，以精湛的艺术彰显了深厚的人民情怀。《古诗源》收集的反映远古狩猎活动的《弹歌》，《诗经》中反映农夫艰辛劳作的《七月》、反映士兵征战生活的《采薇》、反映青年爱情生活的《关雎》，探索宇宙奥秘的《天问》，反映游牧生活的《敕勒歌》，歌颂女性英姿的《木兰诗》等，都是从人民生活中产生的。屈原的“长太息以掩涕兮，哀民生之多艰”，杜甫的“安得广厦千万间，大庇天下寒士俱欢颜”、“朱门酒肉臭，路有冻死骨”，李绅的“谁知盘中餐，粒粒皆辛苦”，郑板桥的“些小吾曹州县吏，一枝一叶总关情”，等等，也都是深刻反映人民心声的作品和佳句。世界上最早的文学作品《吉尔伽美什》史诗，反映了两河流域上古人民探求自然规律和生死奥秘的心境和情感。《荷马史诗》赞美了人民勇敢、正义、无私、勤劳等品质。《神曲》、《十日谈》、《巨人传》等作品的主要内容是反对中世纪的禁欲主义、蒙昧主义，反映人民对精神解放的热切期待。因此，文艺只有植根现实生活、紧跟时代潮流，才能发展繁荣；只有顺应人民意愿、反映人民关切，才能充满活力。
人民不是抽象的符号，而是一个一个具体的人，有血有肉，有情感，有爱恨，有梦想，也有内心的冲突和挣扎。不能以自己的个人感受代替人民的感受，而是要虚心向人民学习、向生活学习，从人民的伟大实践和丰富多彩的生活中汲取营养，不断进行生活和艺术的积累，不断进行美的发现和美的创造。要始终把人民的冷暖、人民的幸福放在心中，把人民的喜怒哀乐倾注在自己的笔端，讴歌奋斗人生，刻画最美人物，坚定人们对美好生活的憧憬和信心。
说到这里，我就想起了一件事情。1982年，我到河北正定县去工作前夕，一些熟人来为我送行，其中就有八一厂的作家、编剧王愿坚。他对我说，你到农村去，要像柳青那样，深入到农民群众中去，同农民群众打成一片。柳青为了深入农民生活，1952年曾经任陕西长安县县委副书记，后来辞去了县委副书记职务、保留常委职务，并定居在那儿的皇甫村，蹲点14年，集中精力创作《创业史》。因为他对陕西关中农民生活有深入了解，所以笔下的人物才那样栩栩如生。柳青熟知乡亲们的喜怒哀乐，中央出台一项涉及农村农民的政策，他脑子里立即就能想象出农民群众是高兴还是不高兴。
第三，文艺要热爱人民。有没有感情，对谁有感情，决定着文艺创作的命运。如果不爱人民，那就谈不上为人民创作。鲁迅就对人民充满了热爱，表露他这一心迹最有名的诗句就是“横眉冷对千夫指，俯首甘为孺子牛”。我在河北正定工作时结识的作家贾大山，也是一位热爱人民的作家。他去世后，我写了一篇文章悼念他。他给我印象最深的就是忧国忧民情怀，“处江湖之远则忧其君”。文艺工作者要想有成就，就必须自觉与人民同呼吸、共命运、心连心，欢乐着人民的欢乐，忧患着人民的忧患，做人民的孺子牛。这是唯一正确的道路，也是作家艺术家最大的幸福。
热爱人民不是一句口号，要有深刻的理性认识和具体的实践行动。对人民，要爱得真挚、爱得彻底、爱得持久，就要深深懂得人民是历史创造者的道理，深入群众、深入生活，诚心诚意做人民的小学生。我讲要深入生活，有些同志人是下去了，但只是走马观花、蜻蜓点水，并没有带着心，并没有动真情。要解决好“为了谁、依靠谁、我是谁”这个问题，拆除“心”的围墙，不仅要“身入”，更要“心入”、“情入”。
文艺的一切创新，归根到底都直接或间接来源于人民。“世事洞明皆学问，人情练达即文章。”艺术可以放飞想象的翅膀，但一定要脚踩坚实的大地。文艺创作方法有一百条、一千条，但最根本、最关键、最牢靠的办法是扎根人民、扎根生活。曹雪芹如果没对当时的社会生活做过全景式的观察和显微镜式的剖析，就不可能完成《红楼梦》这种百科全书式巨著的写作。鲁迅如果不熟悉辛亥革命前后底层民众的处境和心情，就不可能塑造出祥林嫂、闰土、阿Q、孔乙己等那些栩栩如生的人物。
关在象牙塔里不会有持久的文艺灵感和创作激情。有一位苏联诗人形容作家坐在屋里挖空心思写不出东西的窘态是“把手指甲都纹出了水来”。我们要走进生活深处，在人民中体悟生活本质、吃透生活底蕴。只有把生活咀嚼透了，完全消化了，才能变成深刻的情节和动人的形象，创作出来的作品才能激荡人心。正所谓“闭门觅句非诗法，只是征行自有诗”。一切创作技巧和手段最终都是为内容服务的，都是为了更鲜明、更独特、更透彻地说人说事说理。背离了这个原则，技巧和手段就毫无价值了，甚至还会产生负面效应。
当然，生活中并非到处都是莺歌燕舞、花团锦簇，社会上还有许多不如人意之处、还存在一些丑恶现象。对这些现象不是不要反映，而是要解决好如何反映的问题。古人云，“乐而不淫，哀而不伤”，“发乎情，止乎礼义”。文艺创作如果只是单纯记述现状、原始展示丑恶，而没有对光明的歌颂、对理想的抒发、对道德的引导，就不能鼓舞人民前进。应该用现实主义精神和浪漫主义情怀观照现实生活，用光明驱散黑暗，用美善战胜丑恶，让人们看到美好、看到希望、看到梦想就在前方。
一部好的作品，应该是经得起人民评价、专家评价、市场检验的作品，应该是把社会效益放在首位，同时也应该是社会效益和经济效益相统一的作品。在发展社会主义市场经济的条件下，许多文化产品要通过市场实现价值，当然不能完全不考虑经济效益。然而，同社会效益相比，经济效益是第二位的，当两个效益、两种价值发生矛盾时，经济效益要服从社会效益，市场价值要服从社会价值。文艺不能当市场的奴隶，不要沾满了铜臭气。优秀的文艺作品，最好是既能在思想上、艺术上取得成功，又能在市场上受到欢迎。要坚守文艺的审美理想、保持文艺的独立价值，合理设置反映市场接受程度的发行量、收视率、点击率、票房收入等量化指标，既不能忽视和否定这些指标，又不能把这些指标绝对化，被市场牵着鼻子走。
有的同志说，天是世界的天，地是中国的地，只有眼睛向着人类最先进的方面注目，同时真诚直面当下中国人的生存现实，我们才能为人类提供中国经验，我们的文艺才能为世界贡献特殊的声响和色彩。说的是有道理的。中华民族5000多年的文明进步，近代以来中国人民争取民族独立、人民解放的浴血斗争，中国共产党领导人民进行的革命、建设、改革的伟大历程，古老中国的深刻变化和13亿中国人民极为丰富的生产生活，为文艺创作提供了极为肥沃的土壤，值得写的东西太多了。只要我们与人民同在，就一定能从祖国大地母亲那里获得无穷的力量。
第四个问题：中国精神是社会主义文艺的灵魂
这段时间，我集中强调了培育和践行社会主义核心价值观问题。今年2月，中央政治局专门就培育和弘扬社会主义核心价值观进行集体学习，我作了讲话，对全社会提了要求。五四青年节，我到北京大学去，对大学师生讲了这个问题。5月底，我在上海考察工作时，对领导干部弘扬和践行社会主义核心价值观提了要求。六一儿童节前夕，我在北京海淀区民族小学同师生们座谈时讲了这个问题。6月上旬，我在两院院士大会上对院士们也提了这方面要求。9月教师节前一天，我到北京师范大学同师生座谈，再次强调了这个问题。今天，我也要对文艺界提出这方面要求，因为文艺在培育和弘扬社会主义核心价值观方面具有独特作用。
每个时代都有每个时代的精神。我曾经讲过，实现中国梦必须走中国道路、弘扬中国精神、凝聚中国力量。核心价值观是一个民族赖以维系的精神纽带，是一个国家共同的思想道德基础。如果没有共同的核心价值观，一个民族、一个国家就会魂无定所、行无依归。为什么中华民族能够在几千年的历史长河中生生不息、薪火相传、顽强发展呢？很重要的一个原因就是中华民族有一脉相承的精神追求、精神特质、精神脉络。
改革开放以来，我国经济发展很快，人民生活水平提高也很快。同时，我国社会正处在思想大活跃、观念大碰撞、文化大交融的时代，出现了不少问题。其中比较突出的一个问题就是一些人价值观缺失，观念没有善恶，行为没有底线，什么违反党纪国法的事情都敢干，什么缺德的勾当都敢做，没有国家观念、集体观念、家庭观念，不讲对错，不问是非，不知美丑，不辨香臭，浑浑噩噩，穷奢极欲。现在社会上出现的种种问题病根都在这里。这方面的问题如果得不到有效解决，改革开放和社会主义现代化建设就难以顺利推进。
我们始终强调，两个文明都搞好才是中国特色社会主义。邓小平同志早就告诫我们：风气如果坏下去，经济搞成功又有什么意义？会在另一方面变质！因此，我们要在全社会大力弘扬和践行社会主义核心价值观，使之像空气一样无处不在、无时不有，成为全体人民的共同价值追求，成为我们生而为中国人的独特精神支柱，成为百姓日用而不觉的行为准则。要号召全社会行动起来，通过教育引导、舆论宣传、文化熏陶、实践养成、制度保障等，使社会主义核心价值观内化为人们的精神追求、外化为人们的自觉行动。
文艺是铸造灵魂的工程，文艺工作者是灵魂的工程师。好的文艺作品就应该像蓝天上的阳光、春季里的清风一样，能够启迪思想、温润心灵、陶冶人生，能够扫除颓废萎靡之风。“凡作传世之文者，必先有可以传世之心。”广大文艺工作者要高扬社会主义核心价值观的旗帜，充分认识肩上的责任，把社会主义核心价值观生动活泼、活灵活现地体现在文艺创作之中，用栩栩如生的作品形象告诉人们什么是应该肯定和赞扬的，什么是必须反对和否定的，做到春风化雨、润物无声。同时，文艺界知名人士很多，社会影响力不小，大家不仅要在文艺创作上追求卓越，而且要在思想道德修养上追求卓越，更应身体力行践行社会主义核心价值观，努力做到言为士则、行为世范。
在社会主义核心价值观中，最深层、最根本、最永恒的是爱国主义。爱国主义是常写常新的主题。拥有家国情怀的作品，最能感召中华儿女团结奋斗。范仲淹的“先天下之忧而忧，后天下之乐而乐”，陆游的“王师北定中原日，家祭无忘告乃翁”、“位卑未敢忘忧国”、“夜阑卧听风吹雨，铁马冰河入梦来”，文天祥的“人生自古谁无死，留取丹心照汗青”，林则徐的“苟利国家生死以，岂因祸福避趋之”，岳飞的《满江红》，方志敏的《可爱的中国》，等等，都以全部热情为祖国放歌抒怀。我们当代文艺更要把爱国主义作为文艺创作的主旋律，引导人民树立和坚持正确的历史观、民族观、国家观、文化观，增强做中国人的骨气和底气。
追求真善美是文艺的永恒价值。艺术的最高境界就是让人动心，让人们的灵魂经受洗礼，让人们发现自然的美、生活的美、心灵的美。一首短短的《游子吟》之所以流传千年，就在于它生动讴歌了伟大的母爱。苏东坡称赞韩愈“文起八代之衰，而道济天下之溺”，讲的是从司马迁之后到韩愈，算起来文章衰弱了八代。韩愈的文章起来了，凭什么呢？就是“道”，就是文以载道。我们要通过文艺作品传递真善美，传递向上向善的价值观，引导人们增强道德判断力和道德荣誉感，向往和追求讲道德、尊道德、守道德的生活。只要中华民族一代接着一代追求真善美的道德境界，我们的民族就永远健康向上、永远充满希望。
文艺创作不仅要有当代生活的底蕴，而且要有文化传统的血脉。“求木之长者，必固其根本；欲流之远者，必浚其泉源。”中华优秀传统文化是中华民族的精神命脉，是涵养社会主义核心价值观的重要源泉，也是我们在世界文化激荡中站稳脚跟的坚实根基。增强文化自觉和文化自信，是坚定道路自信、理论自信、制度自信的题中应有之义。如果“以洋为尊”、“以洋为美”、“唯洋是从”，把作品在国外获奖作为最高追求，跟在别人后面亦步亦趋、东施效颦，热衷于“去思想化”、“去价值化”、“去历史化”、“去中国化”、“去主流化”那一套，绝对是没有前途的！事实上，外国人也跑到我们这里寻找素材、寻找灵感，好莱坞拍摄的《功夫熊猫》、《花木兰》等影片不就是取材于我们的文化资源吗？
中华民族在长期实践中培育和形成了独特的思想理念和道德规范，有崇仁爱、重民本、守诚信、讲辩证、尚和合、求大同等思想，有自强不息、敬业乐群、扶正扬善、扶危济困、见义勇为、孝老爱亲等传统美德。中华优秀传统文化中很多思想理念和道德规范，不论过去还是现在，都有其永不褪色的价值。我们要结合新的时代条件传承和弘扬中华优秀传统文化，传承和弘扬中华美学精神。中华美学讲求托物言志、寓理于情，讲求言简意赅、凝练节制，讲求形神兼备、意境深远，强调知、情、意、行相统一。我们要坚守中华文化立场、传承中华文化基因，展现中华审美风范。
传承中华文化，绝不是简单复古，也不是盲目排外，而是古为今用、洋为中用，辩证取舍、推陈出新，摒弃消极因素，继承积极思想，“以古人之规矩，开自己之生面”，实现中华文化的创造性转化和创新性发展。
当然，我们强调弘扬社会主义核心价值观，继承和发扬中华民族优秀传统文化，坚持和弘扬中国精神，并不排斥学习借鉴世界优秀文化成果。我们社会主义文艺要繁荣发展起来，必须认真学习借鉴世界各国人民创造的优秀文艺。只有坚持洋为中用、开拓创新，做到中西合璧、融会贯通，我国文艺才能更好发展繁荣起来。其实，现代以来，我国文艺和世界文艺的交流互鉴就一直在进行着。白话文、芭蕾舞、管弦乐、油画、电影、话剧、现代小说、现代诗歌等都是借鉴国外又进行民族创造的成果。鲁迅等进步作家当年就大量翻译介绍国外进步文学作品。新中国成立后，我们学习借鉴苏联文艺，如普列汉诺夫的艺术理论、斯坦尼斯拉夫斯基表演体系，苏联的芭蕾舞、电影等，苏联著名舞蹈家乌兰诺娃以及一些苏联著名演员、导演当年都来过中国访问。这种学习借鉴对建国初期我国社会主义文艺发展起到了促进作用。改革开放之后，我国文艺对世界文艺的学习借鉴就更广泛了。现在，情况也一样，很多艺术形式是国外兴起的，如说唱表演、街舞等，但只要人民群众喜欢，我们就要用，并赋予其健康向上的内容。
当今世界是开放的世界，艺术也要在国际市场上竞争，没有竞争就没有生命力。比如电影领域，经过市场竞争，国外影片并没有把我们的国产影片打垮，反而刺激了国产影片提高质量和水平，在市场竞争中发展起来了，具有了更强的竞争力。
第五个问题：加强和改进党对文艺工作的领导
党的领导是社会主义文艺发展的根本保证。党的根本宗旨是全心全意为人民服务，文艺的根本宗旨也是为人民创作。把握了这个立足点，党和文艺的关系就能得到正确处理，就能准确把握党性和人民性的关系、政治立场和创作自由的关系。
加强和改进党对文艺工作的领导，要把握住两条：一是要紧紧依靠广大文艺工作者，二是要尊重和遵循文艺规律。各级党委要从建设社会主义文化强国的高度，增强文化自觉和文化自信，把文艺工作纳入重要议事日程，贯彻好党的文艺方针政策，把握文艺发展正确方向。要选好配强文艺单位领导班子，把那些德才兼备、能同文艺工作者打成一片的干部放到文艺工作领导岗位上来。要尊重文艺工作者的创作个性和创造性劳动，政治上充分信任，创作上热情支持，营造有利于文艺创作的良好环境。要诚心诚意同文艺工作者交朋友，关心他们的工作和生活，倾听他们心声和心愿。要重视文艺阵地建设和管理，坚持守土有责，绝不给有害的文艺作品提供传播渠道。各级宣传文化部门要在党委领导下，切实加强对文艺工作的指导和扶持，加强对文艺工作者的引导和团结，为推动文艺繁荣发展作出积极贡献。文联、作协要充分发挥优势，加强行业服务、行业管理、行业自律，真正成为文艺工作者之家。
现在，文艺工作的对象、方式、手段、机制出现了许多新情况、新特点，文艺创作生产的格局、人民群众的审美要求发生了很大变化，文艺产品传播方式和群众接受欣赏习惯发生了很大变化。对传统文艺创作生产和传播，我们有一套相对成熟的体制机制和管理措施，而对新的文艺形态，我们还缺乏有效的管理方式方法。这方面，我们必须跟上节拍，下功夫研究解决。要通过深化改革、完善政策、健全体制，形成不断出精品、出人才的生动局面。
要高度重视和切实加强文艺评论工作。文艺批评是文艺创作的一面镜子、一剂良药，是引导创作、多出精品、提高审美、引领风尚的重要力量。文艺批评要的就是批评，不能都是表扬甚至庸俗吹捧、阿谀奉承，不能套用西方理论来剪裁中国人的审美，更不能用简单的商业标准取代艺术标准，把文艺作品完全等同于普通商品，信奉“红包厚度等于评论高度”。文艺批评褒贬甄别功能弱化，缺乏战斗力、说服力，不利于文艺健康发展。
真理越辩越明。一点批评精神都没有，都是表扬和自我表扬、吹捧和自我吹捧、造势和自我造势相结合，那就不是文艺批评了！金无足赤、人无完人，天下哪有十全十美的东西呢？良药苦口利于病，忠言逆耳利于行。有了真正的批评，我们的文艺作品才能越来越好。文艺批评就要褒优贬劣、激浊扬清，像鲁迅所说的那样，批评家要做“剜烂苹果”的工作，“把烂的剜掉，把好的留下来吃”。不能因为彼此是朋友，低头不见抬头见，抹不开面子，就不敢批评。作家艺术家要敢于面对批评自己作品短处的批评家，以敬重之心待之，乐于接受批评。要以马克思主义文艺理论为指导，继承创新中国古代文艺批评理论优秀遗产，批判借鉴现代西方文艺理论，打磨好批评这把“利器”，把好文艺批评的方向盘，运用历史的、人民的、艺术的、美学的观点评判和鉴赏作品，在艺术质量和水平上敢于实事求是，对各种不良文艺作品、现象、思潮敢于表明态度，在大是大非问题上敢于表明立场，倡导说真话、讲道理，营造开展文艺批评的良好氛围。
同志们！“等闲识得东风面，万紫千红总是春。”党中央对文艺工作和文艺工作者寄予厚望。希望文艺战线和广大文艺工作者不辜负时代召唤、不辜负人民期待，创造出更好更多的文艺精品，为推动文化大发展大繁荣、建设社会主义文化强国作出新的更大的贡献！
新华社北京10月14日电
|
|
ۋاقتى: 2015-11-1 01:27:47
