رەھىمە ئابدۇراھمان: خـوراز پـېـيـى (راست ئىشلار خاتىرىسى)

خـوراز پـېـيـى
(راست  ئىىشلار  خاتىرىسى)
رەھىمە ئابدۇراھمان

مەكتەپتىن قايتىپ كېلىپلا دادامنىڭ كۈنگەيگە قارىتىپ سالغان كىچىككىنە   كاتىكىگە كۆزۈم چۈشتى. دادام نېمە باقار؟ توشقانمۇ ياكى توخۇ باقارمۇ؟ دادام  ئەزەلدىن توخۇ باقمايدىغان. شۇ خىياللار بىلەن ئۆيگە كىردىم . كىچىك  ئىنىم ماڭا  ئېسىلىپ تۇرۇپ :
-ھەدە، دادام توخۇ باقىدىكەن، ئەمدى بىز كۈندە تۇخۇم يەيدىغان بولدۇق- دىدى. راست دىگەندەك دادام كەچتە پەيلىرى قىپ-قىزىل پارقىراپ تۇرىدىغان  ۋىجىككىنە بىر خورازنى كۆتۈرۈپ كەلدى. خورازنىڭ قۇيرىقىدىكى تال-تال پەيلىرى  مېنى ئۆزىگە ئەسىر قىلۋالغان ئىدى. ئاشۇ پەيلەردىن تەپكۈچ ياسىسام، پاھ! ھەممە  قىزلار قاراپ كېتەر. شۇنىڭدىن كېيىن ھەر كۈنى مەن كاتەككە بېشىمنى تىقىپ خورازنىڭ پىېيىنىڭ چۈشۈپ قېلىشىنى كۈتىدىغان، ئىنىم بولسا تۇخۇم بار يۇقلىقىنى بىلىش ئۈچۈن كۈندە كاتەك مارايدىغان بولىۋالغان ئىدۇق. ئىنىم دادامنىڭ:
- بالام، خوراز تۇخۇم تۇغمايدۇ. مەن ساڭا مېكىيان بېقىپ بېرەي،- دىگەن گېپىنى قۇلىقىغا ئالمايتتى. كۈندە ئۇزۇن تايىقىنى تۇتىۋېلىپ كاتەك رىشاتكىسىدىن  خورازنى ئۇياق-بۇياققا ھەيدەپ تۇخۇم ئىزدەپ زېرىكتىمۇ ئاخىرى كاتەك قېشىغا بارماس بولدى.
   مەنمۇ خورازغا ئۆچ بولۇپ قالغانىدىم. ناگاندا پەيلىرى چۈشمىسە پەيلىرىنى كۆرگىلى بولمايتتى. دادام ئاپامدىن ئوغرىلىقچە خورازغا تۇخۇم، گۆش سېلىپ  بېرەتتى. بەزىدە دادام ئۇنى كۆتۈرۈپ نەلەرگىدۇر بېرىپ كېلەتتى كېلىپلا خورازنىڭ باش-كۆزىدىكى قانلارنى يۇيۇپ تازىلايتتى. خورازنىڭ بۇ  ھالىتىنى كۆرۈپ ئىچىم ئاغرىپ كېتەتتى. پەيلىرىنى سىلاپ كېتەتتىم ھەم دادامدىن:
-  پەيلىرى چۈشتىمۇ؟- دەپ سوراپ قوياتتىم.
  بىر كۈنى دوستۇمنىڭ بەكمۇ چىرايلىق تەپكۈچى كۆزۇمنىڭ يېغىنى يىدى. ئۆيگە كېلىپ بىر نەچچە تومپور(كونا مىس پۇل) تېپىپ قېلىن چىبەرقۇت رەختتكە ئوراپ چىرايلىق تەپكۈچ تىكىۋالدىم، پەي سالىدىغان يېرىگە سېسىتىرا قوشىنىمىز بەرگەن ئاسما ئوكۇلنىڭ شلانكىسىنى كېسىپ پەي سانچىيدىغان  چىقاردىم. تەپكۈچ پۈتتى. ئەمما كاتەك يېنىغا بارسام بىرمۇ پەي چۈشمەپتۇ، پەينى قانداق قىلارمەن؟
   كاللامغا شۇنداق بىر خىيال كەلدى. خورازنىڭ 10-20 تال پېيىنى يۇلۋالغانغا نېمە بولۇپتۇ، خورازنى  ئۆزۈم تۇتالمايمەن، ئىنىمنى ئالداپ تۇتقۇزۇش كېرەك، «سەن خورازغا ئۆچ بولۇپ قالدىڭ شۇنداقمۇ؟» دىدىم ئىنىمغا. ئىنىم تۇمشۇقىنى ئۇچلاپ تۇرۇپ، « تۇخۇم تۇغۇپ بەرمىدى، شۇڭا مەن ئۆچ!» دېدى. مەن ئىنىمنى ئالداپ يۈرۈپ خورازنى تۇتقۇزۇپ ئۇنىڭ چىرايلىق قۇيرۇق پەيلىرىنى يۇلۇشقا باشلىدىم.   پەينىڭ بەزىلىرىدىن قان چىقىۋاتاتتى. خوراز تۇختىماي قاقىلداپ جان ئاچچىقىدا  تېپىرلايتتى.
بېشىمنى شۇنداق كۆتۈرشىمنى بىلىمەن ، دادام ئاقىمىزدىلا تۇرۇپتۇ .
-ۋۇي خاۋارىشلار !دادامنىڭ بىزنى تىللايدىغان ئەڭ قاتتىق  گېپى مۇشۇ ئىدى. خورازنى چۆرۈپ تاشلاپلا قاچماقچى بولغان ئىدۇق، دادام كاپپىدە مېنى تۇتۇۋالدى.
-ھەي...ي، ئوغۇل بالا بولغان بولساڭ قاتتىق تاياق يەيتتىڭ بۈگۈن. قارا بۇ جانىۋارغا. كېلە، بىر تال چېچېڭىنى  يۇلۇپ باقاي! مەن  بېشىمنى قولۇم بىلەن  توسۇپ  تۇتۇۋالدىم. دادامنىڭ دىگەن گېپى توغرا ئىدى. بەزىدە چىگىشلىشىپ قالغان  چېچېىمنى تارىغۇچە بىرەر تال يۇلۇنۇپ كەتسە بېشىمنىڭ تېگى قانچە ئاغرىيىتتى.
  بىر كۈنى ھويلىمىزغا خوراز كۆتۈرۈۋالغان بىر نەچچە  ئادەم كىرىپ كەلدى. ئۇلار  چەمبىرەك ھاسىل قىلىپ، بىر نەچچە مەيدان توخۇ سۇقۇشتۇردى. ئەتراپقا توپلانغان  ئادەملەر كۆزلىرىنى چەكچەيتىپ، بىردەم ئۇ خورازغا بىردەم بۇ خورازغا قارايتتى. خورازنىڭ ئىسمىلىرىنى ئاتاپ مەدەت بېرەتتى. خوراز ئىگىلىرىنىڭ كۆزلىرىگىمۇ  خورازلىرىنىڭكىدەك قان تولۇپ كەتكەنىدى. تومۇرلىرى كۆپۈشۈپ خۇددى ئۆزلىرى سوقۇشىۋاتقاندەك ھالەتتە ئىدى، ئەتراپتىكى ھەممە كىشى ئۆزلىرىنى ئۇنتىغان،  بەزلىرىدە ھېسداشلىق ئالامەتلىرى بار ئىدى. خورازلارنىڭ ھەر بىر ھەرىكىتىگە  دىققەت بىلەن كۆز  تىكىشەتتى، جىددىيلىشەتتى.
   داداممۇ خورىزىمىزنى قولىغا ئېلىۋالغان ئىدى. دادامنىڭ قېشغا بېرىپ «بىزنىڭ  خورازنى سۇقۇشتۇرمايلى» دەپ تۇرۇۋالدىم. دادام:
-قىز بالا دىگەن بۇنداق يەرگە كەلمەيدىغان،- دەپ مېنى ئۆيگە كىرىپ  كېتىشكە بۇيرىدى. خورازغا قارىسام چېقىر كۆزلىرىنى پۇلتايتىپ قانداقتۇر بىر ۋەھىمىنى سەزگەندەك قىلاتتى. ئىنىممۇ كېلىپ خوراز بىلەن خوشلىشۋاتقاندەك ئۇنىڭ پەيلىرىنى   سىلاپ ئولتۇراتتى.
   توۋا، مەھەللىمىزدىكى بېشەم ئاياللارنىڭ سوقۇشقىنىنى كۆرگەن، لېكىن ماۋۇ  تىلسىزلارنىڭ مۇنداق سۇقۇشىدىغىنىنى كۆرمىگەن ئىكەنمەن.
بىر-بىرگە پەشۋا ئېتىش، تىرناقلاش، چوقىلاش، قانىتى بىلەن ئۇرۇش... دادامغا قارىدىم،  دادام شەپىكىسىنى قولغا ئېلىۋالغان بولۇپ «تېپە، چوقۇ!» دەپ ۋاقىرايتتى.
   قارشى تەرەپنىڭ توخۇسى تۈكى قالمىغان يوغان پۇت، تاز خوراز بولۇپ، ئۇ ھە دەپ  بىزنىڭ خورازنى چۇقۇيتتى، بىزنىڭ خوراز كەڭ قانىتى بىلەن ئۇنى ئۇرۇپ   يىقىتاتتى. خورازلار قان بولۇپ كەتتى، پەيلىرى ھويلىنى بىر ئالدى. خورىزىمىزنىڭ قانغا بويالغان باش كۆزىگە قاراپ كۆزۈمدىن ياش قۇيۇلاتتى. كۆزۈمنى ئىككى  قوللاپ ئېتىۋېلىپ خورىزىمىزغا كۈچ قۇۋەت تىلەيىتتىم. باشقىلارنىڭ، «بۇ خوراز كىچىك بولغان بىلەن چاققانكەن،» دېگەن ئاۋازى ئاڭلىنىپ تۇراتتى. ھەممىسى بىزنىڭ خورازنىڭ  تەرىپىنى قىلۋاتاتتى. خوراز سوقۇشتۇرۇش ئاخىرىلاشتى. خورىزىمىز دادامنىڭ قولىدا  ھالسىز ياتاتتى. خورازنىڭ بۇ ھالىتىنى كۆرۈپ ئىچىم ئۆرتىنىپ كەتتى. ئىنىممۇ خورازنى توختىماي سىلايىتتى ھەم : « تۇخۇم  تۇغمىساڭمۇ مەيلى، ئەمدى سېنى سوقۇشتۇرمايمىز، ساڭا  ئەڭ  ياخشى  نەرسىلەرنى  بېرىمىز» دەيتتى.
   خورازنىڭ ھالسىز كۆزىگە قاراپ دادام بىرەر نەرسىنى سەزدىمۇ يېنىدىكى  پىچىقىنى چىقاردى .
  خورازنىڭ بوينىدىن چاچراپ چىققان قان ئەتىراپنى  قىپ-قىزىل بويىۋەتتى  دادامنىڭ بايىقى خورىزىنى ئىگىز كۆتەرگەن مەغرۇرۇ ھالىتىدىن ئەسەر قالمىغان  ئىدى. دادامنىڭ كۆڭلىمۇ شۇنداق يېرىمدەك قىلاتتى. ئۇ  ماڭا قاراپ:
-خورازنىڭ پېيىنى يۇڭدىۋالامسەن؟- دېدى. بېشىمنى يېنىك چايقىدىم، خورازنىڭ قان تەپچىپ تۇرغان ھالىتىگە قاراپ كۆڭلۈم بەكمۇ يېرىم بولدى. قېشىغا كېلىپ جان تالىشىۋاتقان خورىزىمىزنىڭ چىرايلىق پەيلىرىنى سىلاپ قويدۇم، بىر تال پېيىنى يۇلۇشقىمۇ  قولۇم بارمىدى. ئۇنىڭ پەيلىرىنى رەھىمسىزلىك بىلەن يۇلغان ئاشۇ ھالىتىمنى كۆز ئالدىمغا كەلتۈرۈپ ئولتۇرۇپ بىر نەچچە  تال چېچىمنى يۈلدۇم ، كۆزلىرىمگە ئاچچىق ئاغرىق يېشى كەلدى. «شۇ تاپتا بىر تىلسىز جان تۇيۇقسىز زۇۋانغا كېلىپ مېنى بىر ئەيىپلىسىدى، چېچېىمنى بىر  يۇلىۋالغان بولسىدى،» دېگەن ئوي بىلەن ئاستا ئورنۇمدىن تۇرۇپ ئۆيگە ماڭدىم كۆز ياشلىرىم   يىپى ئۈزۈلگەن مارجاندەك  بۈزلىرىمنى بويلاپ  بويۇنلىرىمغا  كىرىپ  كېتىۋاتاتتى .


بۇ يازمىنى ئاخىرىدا   رەخىمە تەھرىرلىگەن. ۋاقتى  2015-8-29 16:18  

مەنمۇ ياقتۇراتتىم تەپكۈچ تىپىشنى،ھەم ئۇستا ئىدىم ياساشقا.
بۇ خاتىرىنىڭ ئاخىرىنى ئوقۇپ بەك پەرىشان بولدۇم.

ئىچىم ئاچچىق بولۇپ قالدى. بەكمۇ تەسىرلىك يېزىپسىز. مەنمۇ نەچچە يىلنىڭ ئالدىدا ئۆيىمىزدىكى توشقاننى تۇتىمەن دەپ قۇيرۇقىنى ئۈزىۋەتكەن ئىدىم. قۇيرۇقى ئۈزۈلۈپ كەتكەن توشقان، خۇددى كىچىك بالىدەك ئىچىنىشلىق چىرقىراپ، تىپىرلاپ كەتكەن ئىدى. كىيىن دادام توشقاننى ئۆلتۈرۈپ تىرىسىنى سويۇۋاتقاندىمۇ خۇددى كىچىك بالىنى ئۆلتۈرۈپ ئىچ باغرىنى ئېلىۋاتقاندەك كۆرۈنۈپ، ئىچىم سىيرىلىپ، بۇقۇلداپ يىغلىۋەتكەن ئىدىم. شۇندىن كىيىن توشقان گۆشى دىگەن نەرسىنى ئىغىزىمغا ئېلىپ باقمىدىم.

بۇ راست ئىشلار خاتىرىسنى ئوقۇپ بەكمۇ تەسىرلەندىم، ياخشى يىزىپسىز

بۇنى ھىكايە قىلىپ يازغان بولسىڭىز ‹‹ قىزىل خوراز›› دىن بىرسى پۈتەتتىگەن.

مۇبارەك بولسۇن بۇ يازمىڭىزغا ...نۇرغۇن ئېسىل ئەسەرلەر  راست ئىشلارنى خاتىرلەشتىن  تاكامۇلىشىدۇ .

كىچىك ۋاقتىمدىكى تەپكۈچ ياساش ئۈچۈن خوراز پېيى ئىزدەپ يۈرگەنلىرىم يادىمغا يەتتى.

شۇنداق ياقتۇرۇپ ئوقۇدۇم. يەنە مۇشۇنداق يازمىلار بولسا يوللاپ تۇرۇشىڭىزنى ئۈمىد قىلىمەن.

بۇ يازمىنى ئوقۇپ ئىچىم ئاچچىقلا  بولۇپ قالدى.

       ياخشى چىقىپتۇ، بالىلىقتا تەپكۇچ تەپمىگەن كىم با. ئەمما، سىزدەك ھېسسىياتتا بولمىغان مەن با. [مەنمۇ كۆڭلۈم يۇمشاق ئادەم ئىدىم ئەسلىدە]............

راس يۇمشاقمۇ؟

     راست، دائىم ھاياجان ئىلكىدىلا يۈرىمەن....

‹‹بىر تال چېچىمنى چاڭگاللىدىم›› __  بۇ جۈملە مەنتىقىگە ئۇيغۇن ئەمەس!
ئايدانىش ئاچا، ئەمدى قىزىڭىزغا ياساشنى، تېپىشنى ئۆگىتىپ قويۇڭ، ساۋاب بولىدۇ...

بۇ راس ئىشلار خاتىرىسى شۇنداق سەمىمىيلىك بىلەن يىزىلىپتۇ. لىكىن «توخۇنىڭ قېنى ئەتراپقا يىيىلدى...»، «چېچىمنى يۇلغاندا كۆزۈمگە ئاغرىق كىردى...»دېگەندەك مەنتقىسىز جۈملىلەرنى تۈزىتىۋىتىش كېرەك دەپ قارىدىم.

سىزدىن چوڭ ئۈمىدىلەرنى كۈتىمىز، تىلىڭىز گۈزەلكەن،ۋەقەلىكىنى تاللاشتىمۇ ھەم.يېقىندىن بىرى ھىكايە يېزىقچلىقى تېما نامراتلىقىغا گىرىپتار بولغاندەك قىلاتتى،مانا بىر تال پەيدىنمۇ يازساق بولىۋرىدۇ،