قەيسەر قەييۇم: « ‹جىمجىت جۇڭغارىيە› رومانى ھەققىدىكى ئەبجەش

ھۆرمەتلىك تورداشلار، مەن ۋە بىزنىڭ ئائىلە ئاتاقلىق يازغۇچى قېيىپ تۇردى ئاكا بىلەن بەش يىل قوشنا ئولتۇرغان،  قېيۇم ئاكا قۇلۇم-قوشنىرىغا كۆيىنىدىغان، ئۇرۇق-تۇخقانلىرىغا ياردەم قىلىشنى خۇشاللىق دەپ بىلىدىغان، قانى كۆكسى كەڭ، مىھرىبان كىشى ئىدى، شۇڭا مەن تارىم ژۇرنىلىدا چىقان بارلىق ئەسەرلىرىنى  زور قىزىقىش بىلەن ئوقۇغانىدىم، ئەمما بۇ تالاش-تارتىشقا  سۈكىت قىلىپ كۆزىتىپ باقتىم.ھەر خىل ئىكاسلارنى ئوقۇدۇم، ناھايىتى بەلەن جاۋاب ئەدەبىي تەرجىمىلەر ژۇرنىلىنىڭ باش مۇھەررىر ، تونۇلغان ئەدەبىي تـەرجىمان قەيسەر قېيۇمنىڭ ماقالىسى دەل جايىدا يېزىلغان ماقالە بولدى. شۇڭا ئەدەبىيات ساھەسىدىكىلەر تۆھپىكار يازغۇچىلىرىمىزغا چويلىدا توختىمايدىغان گەپلەرنى توقۇپ ماقالە يېزىپ يۈرمەيلى، يازالىساق ئوبزورچىلىرىمىز دېيەلمىگەن يېڭى گەپلەر بولسا، ئوقۇرمەنلەرنى بىلىپ قالسۇن نوقتىسىدىن قەلەم تەۋرەتسەك بولىدۇ. ئەمما يوقىلاڭ گەپلەر بىلەن ئۇلارنىڭ ئوبرازىنى خۇنۇكلەشتۈرۈشكە قەتتىي بولمايدۇ. سەۋەبى خەلق ئادىل سودىيە.

دېگەنلىرى بەرھەق گەپلەر بوپتۇ.

«كۈرەشچان يىللار»رومانى مەن رادىئودىن ئاڭلىغان تۇنجى ئاۋازلىق رومان. ئۇ چاغلاردا ئۇ چاغلاردا دېكتورنىڭ روماننى ئوقۇش ماھىرىتىنىڭ يوقۇرلىقىدىنمۇ بۇ روماننى ياقتۇرۇپ تولۇق ئاڭلىغان ئىدىم.  مەكتەپكە كىرگەندىن كېيىن«كۈرەشچان يىللار» ۋە«قىزىلتاغ....»
دېگەن رومانلىرىنى قولۇمغا ئېلىپ ئوقۇدۇم. ھەر ئۈچلا روماننىڭ باش تېمىسى ئوخشاش : يەرلىك كەمبەغەل(باتۇر)لارنىڭ يەرلىك بايلار ۋە ئەينى زاماندىكى سابىق بەگلەر بىلەن بولغان ئىنقىلابى كۈرىشى مەدھىيلىنىدۇ. ھەر-بىر پىرسۇناژنىڭ خاراكتىرى ئاۋال بايان قىلىنىۋېتىپ ئاندىن ئۇنى تەسۋىرلەش باشلىنىدۇ. مەن قېيۇم تۇردىنىڭ ئەسەرلىرىگە قارىغاندا قەيسەر قېيۇمنىڭ«تەڭرىتاغ»ژورنىلىدا يىگىرمە يىللارچە ئىلىگىرى ئېلان قىلىنغان«زېمىننىڭ ھېكايىسى»دېگەن پوۋىستىنى تولىمۇ ياقتۇرغان ئىدىم. قەيسەر قېيۇمنىڭ  مەرھۇم دادىسىغا قارىغاندا ئۆزگىچە بىر ئەدەبىيات يولىدا ماڭىدىغانلىقىغا ئىشىنىمەن.

  مەن يۇقارقى ئوبزورنى تەپسىلى ئوقۇپ چىقتىم ، شۇنداقلا باھا - ئىنكاسلارنىمۇ كۆردۈم . ئەدەبىيات ساھەسىدىكى تۆھپىكار يازغۇچىلىرىمىز ئۆزىنىڭ ھېسابسىز قان - تەر بەدىلىگە ئەدەبىات مۇنبىرىمىزدە ئېسىل ئەسەرلەرنى بارلىققا كەلتۈرۈپ، ئۇيغۇر ئەدەبىياتىغا تۆھپە قوشۇپ، خەلقىمىزنىڭ مەنىۋى تەشنالىقىنى قاندۇرغان ، شۇڭا ، ئەدەبىيات ساھەسىدىكىلەر تۆھپىكار يازغۇچىلىرىمىزغا چويلىدا توختىمايدىغان گەپلەرنى توقۇپ ، خالىغانچە ماقالە - ئىنكاس  يېزىپ يۈرمەيلى، يازالىساق ئوبزورچىلىرىمىز دېيەلمىگەن يېڭى - يېڭى گەپلەر بولسا، ئوقۇرمەنلەرنى قائىل قىلارلىق نوقتىسىدىن قەلەم تەۋرەتسەك بولىدۇ. ئەمما تۇتامى يوق يوقىلاڭ گەپلەر بىلەن ئۇلارنىڭ ئوبرازىنى خۇنۇكلەشتۈرۈپ يۈرمەيلى ، ۋاقتىمىز بولسا كۆپرەك كىتاب كۆرۈپ، بىلىم ساپايىمىزنى ئۆستۈرۈشكە تىرىشايلى  .

مەن يۇقارقى ئوبزورنى تەپسىلى ئوقۇپ چىقتىم ، شۇنداقلا باھا - ئىنكاسلارنىمۇ كۆردۈم . ئەدەبىيات ساھەسىدىكى تۆھپىكار يازغۇچىلىرىمىز ئۆزىنىڭ ھېسابسىز قان - تەر بەدىلىگە ئەدەبىات مۇنبىرىمىزدە ئېسىل ئەسەرلەرنى بارلىققا كەلتۈرۈپ، ئۇيغۇر ئەدەبىياتىغا تۆھپە قوشۇپ، خەلقىمىزنىڭ مەنىۋى تەشنالىقىنى قاندۇرغان ، شۇڭا ، ئەدەبىيات ساھەسىدىكىلەر تۆھپىكار يازغۇچىلىرىمىزغا چويلىدا توختىمايدىغان گەپلەرنى توقۇپ ، خالىغانچە ماقالە - ئىنكاس  يېزىپ يۈرمەيلى، يازالىساق ئوبزورچىلىرىمىز دېيەلمىگەن يېڭى گەپلەر بولسا، ئوقۇرمەنلەرنى قائىل قىلارلىق نوقتىسىدىن قەلەم تەۋرەتسەك بولىدۇ. ئەمما تۇتامى يوق يوقىلاڭ گەپلەر بىلەن ئۇلارنىڭ ئوبرازىنى خۇنۇكلەشتۈرۈپ يۈرمەيلى ، ۋاقتىمىز بولسا كۆپرەك كىتاب كۆرۈپ، بىلىم ساپايىمىزنى ئۆستۈرۈشكە تىرىشايلى  .

بىرقانچە ئوبزورچىنىڭ ‹‹ئەگرى››قەلىمى خەلقمىزنىڭ ساداسىغا ۋەكىلىك قىلالمايدۇ...بىراق شۇ خىلدىكى ‹‹جۆيلىمە››لەرنىڭمۇ پەيدا بوپ تۇرغىنى ياخشى، چۈنكى ئۇ يەنىلا بىر ھەقىقەتنىڭ چاقنىشىغا سەۋەپ بولىدۇ...

بۈيۈك بىر كىتابتا ‹‹سىلەر يامان دەپ قارىغان نەرسىنىڭ كەينىدە مەلۇم بىر پايدىلىق ئامىل بار››دەپ كۆرسىتىلگەنىكەن...

  ئوبزور ياخشى ، پاكىتلىق يېزىلىپتۇ ، بىرقانچە ئوبزورچىنىڭ ‹‹ئەگرى››قەلىمى خەلقمىزنىڭ ساداسىغا ھەرگىزمۇ  ۋەكىلىك قىلالمايدۇ...

ئارىمىزدىكى دىندىن خالى ئەدەبىيات نەزىريەسىنى ياقىلىغۇچى ئەپەندىلەرنىڭ دۇنياۋى ئەسەرلىنى كۆرسەك بوپتىكەن، يا ئېنگىلىسچە يازغان بولسا بىز كۆرمەي يۈردۇقمۇ. ئۇلارنىڭ ئەسەرلىرى تەقدىرنىمۇ ئۆزگەرتەلەمدىغاندۇ، ئۆلۈمنىمۇ تەر ئېتەلەمدىغانمىدۇ ياكى ئۆلۈم ئالدىدا ( مەنمەنچىلىكتە شۇنداق دەپ قويسام، بىر توپ ھاماقەت نېرى بېرىنى ئويلىمايلا ئەگەشكىلى تۇدى   دەپ  زارلاۋاتقانمىدۇ. ھەي ، ئىنسان ھېسياتنىڭ ئارقىسىغا كىرسە ئۆزىنىمۇ ئىنكار قىلىدىكەن.

ئىنسان ھېسياتنىڭ ئارقىسىغا كىرسە ئۆزىنىمۇ ئىنكار قىلىدىكەن.

  مانا بۇ ھەقىقەتەن دۇرۇس !