ئالىملار روھىنىڭ نەۋرۇز مۇشائىرىسى
.
فارابى روھى:
قەدىم ئاتەش پەرەسلىكنىڭ تەۋەللۇد، دەۋىتى نەۋرۇز،
جاھان مۇزدەۋرىدىن كەچتى يېشىل نۇر ئەلۋىكى نەۋرۇز.
.
ئابدۇشۈكۈرمۇھەممەتئىمىن روھى:
قۇياشنىڭ تەپتى ئۇرغاندا، زىمىستان قەھرى يانغاندا،
ھاياجانلىق يېشى سەل بوپ، ئاقار مۇز ئەۋىزى نەۋرۇز.
.
يۈسۈپ خاس ھاجىپ روھى:
قېتىلغان ھەر جىرالاردىن بېرىپ شاۋقۇن دالالارغا،
ئەنىڭ ئاۋازىدىن سوغ-جۇت يوقالدى... كەل سەخى نەۋرۇز.
.
مەھمۇد كاشغەرى روھى:
زىيا نۇردىن زىمىن ئىللىپ، ئېقىن شاۋقۇن ساداسىدا؛
يېشىل مەنزىل... مۇبارەككىم، تەبىئەت ئالەمى نەۋرۇز.
.
ئەلشىر ناۋائىي روھى:
قىياتاش سىزمىسى قالدى، تەقەززا ئىلكىدە تالدى،
چىقاركى غارى-ئۆڭكۈردىن بۇ«ھەۋۋا»،«ئادەمى»، نەۋرۇز.
.
فارابى روھى:
قۇرال-جابدۇق تېخى قايدا، ئوچۇق ئەۋرەتمۇ بىرھالدا،
جىرا- ئۆڭكۈرمۇ ھەم دالدا، ھارارەت كۈنگىيى نەۋرۇز.
.
ئابدۇشۈكۈرمۇھەممەتئىمىن روھى:
بېشىڭ«مۇزتاغ ئاتا»-سەللە، يېشىل تون تەقۋىدار-سەبرە،
دېمىدەڭ سېھرىلىك سۆرە... شىپالىق زەمزىمى نەۋرۇز.
.
يۈسۈپ خاس ھاجىپ روھى:
يىشىلسىز قايسى ئورمانلىق؟ چېچەكسىز قايسى بىر دانلىق؟
باھارنىڭ بەھرى مەنالىق، پەسىللەر قىبلىسى نەۋرۇز.
.
مەھمۇد كاشغەرى روھى:
خۇلۇقتا سىلكىنەر«ئارتۇچ»،سۆگەتتال ئەركىلەر مەستخۇش،
نەپەس سۈرگەن سوزۇپ پۇش-پۇش، ھاياتلىق ئەرمىكى نەۋرۇز.
.
ئەلشىر ناۋائىي روھى:
جىمى جانلىقتا مەستخۇشلۇق،ئەجەپ ياڭراق، ئەجەپ بىر كۈي،
ناۋالارغا سەۋەپ ئولكى؛ چېچەكلەرنىڭ ھىدى نەۋرۇز.
.
فارابى روھى:
دەرەخنىڭ پوتلىسى چۈشتى،پەسىللەرقۇشلىرى كۆچتى،
ئۆچەكتە قالدى تۈك،قاسراق، تۈگەل جان دەۋرىشى نەۋرۇز.
.
ئابدۇشۈكۈرمۇھەممەتئىمىن روھى:
بىلىقنىڭ قۇيرىقى قوزا، ھەمەل بۇرچىدا تولغاقتىن،
ساناقسىز تۆل بىرىپ ساغلىق، چوپاننىڭ كۈلكىسى نەۋرۇز.
.
يۈسۈپ خاس ھاجىپ روھى:
قۇلۇن تايچاق،موزاي،تايلاق ئىمەر سۈت دائىما شوراپ،
قوتاندا قوزا،ئوغلاقنىڭ سېغىنچا؛مەرىشى نەۋرۇز.
.
مەھمۇد كاشغەرى روھى:
پادا يايلايدۇ يايلاقتا، كۆكۈل كۈنگەيدە ھەر ياقتا،
باھار ئىنئامىدىن تۇنجى، ساخاۋەت مەۋسۇمى نەۋرۇز.
.
ئەلشىر ناۋائىي روھى:
يېڭى كۈن-نەۋرۇزۇم-ئۇزكۈن،نۇرى بەرقى جۇلاسى كۈي،
قوياش،ئايمۇ قۇچاقلاشتى، كۇنى-تۈن تەڭدىشى نەۋرۇز.
.
فارابى روھى:
جۇگا، پىمە، قېلىن شالۋۇر، تۇماق تەرلەتتى ئىشچاننى،
يېلىڭ يازلىق يېپىنچاڭدىن بەدەن قۇشنىڭ پىيى نەۋرۇز.
.
ئابدۇشۈكۈرمۇھەممەتئىمىن روھى:
يىگىت كىيدى شاھانە تون،چىگىپ بىللاغ،پىچاق ئاستى،
غىلاپتا تېرىدىن شوينا كۆرۈڭكى؛ سۆلكىتى نەۋرۇز.
.
يۈسۈپ خاس ھاجىپ روھى:
تۇراننىڭ دوپپىسى باشتا، بەئەينى كەركىدان مۈڭگۈز،
قولىدا داپ،راۋاپ،سۇنناي،ساپايا... نەغمىسى نەۋرۇز.
.
مەھمۇد كاشغەرى روھى:
قويۇندا بىريىپەك ياغلىق، يۈرەكتە ئوت لاۋا تەپتى...
تۇرارشاش ئارغىماق چاپچىپ،تەۋەككۈل–غەيرىتى نەۋرۇز.
.
ئەلشىر ناۋائىي روھى:
قويۇپ قاشلىق،خىنە سۈرتۈپ، قىرىق تال چاچ ئۆرۈپ قىزلار،
لېۋى بىرجۇپ ھىلال ئايدەك،بويىدا ئەتلىسى نەۋرۇز.
.
فارابى روھى:
سۆگەت تالدىن مىنىپ تايچاق،قولىدا سويپىقى قامچا،
چېلىپ بۇت-بۇت،كىچىك-شوخلار-مەھەللە ئەركىسى نەۋرۇز.
.
ئابدۇشۈكۈرمۇھەممەتئىمىن روھى:
ھاسا تاشلاپ موماي،چاللار ماڭار گۈلخۈن قارارگاھقا،
مانا ياشلىققا قايتقاندەك، كۆڭۈلنىڭ سەرخىلى نەۋرۇز.
.
يۈسۈپ خاس ھاجىپ روھى:
تېرەككە،ئۆگزىگە،تامغا قونۇپ «شاتۇتى»- كەپسىزلەر،
كى تەققاس سورىنى چەمبەر- قوياشنىڭ ئەندىزى نەۋرۇز.
.
مەھمۇد كاشغەرى روھى:
تامامى يۇرت-كېچەك ھازىر،جاكا نەۋرۇز بىتاقەتتە،
نى چاخچاق،كۈلكە،ھەييارلىق يۇمۇرلار پەيزىسى نەۋرۇز.
.
ئەلشىر ناۋائىي روھى:
سېخى كۆكلەم يېپىنچاڭدىن بىشارەت بەردى چوكانتال،
پەرىزات چېھرى مەپتۇنكار ئېچىلغاي پەردىسى نەۋرۇز.
.
فارابى روھى:
تۇرار بىر ئاقساقال ساھىب ئېگىز كۈرسىدا ھەيۋەتتە:
<<ئوغۇز»دىن«سەددى ئىسكەمدەر»،«ساتۇق»سۇلتانىسى نەۋرۇز.
.
ئابدۇشۈكۈرمۇھەممەتئىمىن روھى:
بايانى:جەڭگىۋار ئەجدات،غەيۇر سەيياھ يۈرۈشلەردە،
ئۇلۇق داستان،قىلىچ-قالقان،دوبۇلغا،نەيزىسى نەۋرۇز.
.
يۈسۈپ خاس ھاجىپ روھى:
سىبىر،ئوردۇس،ئۇرۇم، ئۇرخۇن، بالاساغۇن كىرورەن بىر،
ئويۇشقان «تۇر»،«ئوغۇز» پۇشتى، بۆرەباش ھەيۋىتى نەۋرۇز.
.
مەھمۇد كاشغەرى روھى:
يىراقلاردىن كېلەر كارۋان بېسىپ دەشتى باياۋاننى،
چىغىر يولدىن يىپەك يول جەم،ئۆتەڭلەر شۆھرىتى نەۋرۇز.
.
ئەلشىر ناۋائىي روھى:
-ياشاپكەت«كىن ئۇرۇم»لىقلار! دىدى بىر شاپ بۇرۇت ھۆڭرەپ...
ساماغا ئۆرلىدى گۈلخان...ئۇدۇمنىڭ غەزنىسى نەۋرۇز.
.
فارابى روھى:
ئۆزىنى ئاتتى سورۇنغا قىرانلار پەيلىدىن مەستەك،
غۇلاچنى كەردى ئوغلانلار، مىسال؛ ئەنقا قۇشى نەۋرۇز.
.
ئابدۇشۈكۈرمۇھەممەتئىمىن روھى:
بىرى گاھ قىلسا باز-بازلىق، بىرى گاھ قىلدى جانبازلىق،
چېلىش -«يا! پىر»دا ئاۋازلىق، قىقاس-چوقان سۈرى نەۋرۇز.
.
يۈسۈپ خاس ھاجىپ روھى:
بىرى يا دەستىسن تۇتقان، قاراپ نىشان كۆزىن قىسقان،
ئوقىدا ئۆلگىنى قاۋان، ماھارەتلەر پىرى نەۋرۇز.
.
مەھمۇد كاشغەرى روھى:
چېلىشتا، بەيگىدە ئۇتقان،ئەنە مەرگەن، شەرەپ قۇچقان،
كۆزى چۈشكەن،گۈلى بەرگەن شۇ«كۆك ئاش»-چۆچرىسى نەۋرۇز.
.
ئەلشىر ناۋائىي روھى:
خوراز،كەكلىك،بۇقا،قوچقار تۇتۇشتى بىرقەپەس،بىررەت،
ئىلەنگۈچ،سارغادى،لىڭگىرتاق،قارانچۇق بەرىسى نەۋرۇز.
.
فارابى روھى:
پوروقشىپ كەتتى توققۇز داش، بۇ نەۋرۇز تۈنجى قۇت كۈندە،
كۈدە،پالەك، پىياز، چامغۇر، غېمىدىن ئاشقىنى نەۋرۇز.
.
ئابدۇشۈكۈرمۇھەممەتئىمىن روھى:
نوقۇت،پۇرچاق،گۈرۈچ،بۇغداي،قۇناق، ئارپا،بىدە- كۆكتىن،
پىشۇردى،«تەڭ يېگەن تەنگە سىڭەر»ئاش بەركىتى نەۋرۇز.
.
يۈسۈپ خاس ھاجىپ روھى:
ئېشىپ قالغاننى قىشلىقتىن دېگەن كىم-«زارى خاتىمە»،
قازانغا بارى كىرگەننىڭ ئاتالغان ھەممىسى نەۋرۇز.
.
مەھمۇد كاشغەرى روھى:
«سۈمۈلەك»ئەتىدىن باشلاپ،ۋەياكى ئامىتى ئوۋدۇر،
ئۇلاشماق ئارپىدىن يازغا تېرىقنىڭ بوزىسى نەۋروز.
.
ئەلشىر ناۋائىي روھى:
كۆكەردى يايلىقى، جاڭگال، يۈگۈردى ئوتخورى جاندار،
تېگىپ كۆككە يۈرەر سەكرەپ،چوپاننىڭ چارۋىسى نەۋرۇز.
.
فارابى روھى:
كۆيەكنى باسسا شاگرتلار،ئۇرار بازغاننى ئۇستاملار،
قولى گۈل، سەرخىلى جابدۇق، ھۈنەرنىڭ بارىسى نەۋرۇز.
.
ئابدۇشۈكۈرمۇھەممەتئىمىن روھى:
كوچىدا چاقىچى توۋلاپ: جىمى ئەسۋاپنى گۈل قىلسا،
يوقىنى بارقىلار سودا، بازارنىڭ خەجىسى نەۋرۇز.
.
يۈسۈپ خاس ھاجىپ روھى:
كۇلالچى جام،ئىدىشلارغا سېغىزلايدىن خۇرۇچ راسلاپ،
ھۈنەر،كاسىپ تۇتار ئەسۋاپ تامامى غەلۋىسى نەۋرۇز.
.
مەھمۇد كاشغەرى روھى:
داۋام ئەتتى باھار شۇنداق ئۇزاپ كەتتىكى تۆت مىڭ يىل،
سۈرۈپ دەۋرانى تۇلپاردا تۈ*ركنىڭ بەلگىسى نەۋرۇز.
.
ئەلشىر ناۋائىي روھى:
قوياش كۈنگەينى كۈلدۈرسە،«قۇز»ى- تەسكەيدە خامۇشلۇق،
تۈگەل قىسمەت كېلەر شۇنداق ھاياتنىڭ ھەربېتى نەۋرۇز.
.
فارابى روھى:
«ئوغۇز»،«ئەفرا»،«سۇتۇق»،«ئېركىن»نۇرى بەرقى باھارىمدۇر،
«خۇجا ئاپپاق»،«قاراقۇۋ»غا ئۇرار ھەم خەنجىرى نەۋرۇز.
.
ئابدۇشۈكۈرمۇھەممەتئىمىن روھى:
«دىۋان»دا -«قور-كۆنەلگە» دەپ ئوغۇز سۈتنى ئۇيۇتتۇردى،
بۇ ئۇيغۇر يىلدىزى «قور»كى، تىلىمنىڭ جەۋھىرى نەۋرۇز.
.
يۈسۈپ خاس ھاجىپ روھى:
غەرپ-«كەشمىر»،تەگى «كاشمۇر»،شەر*ق-«قەشقەر»،تەگى«كاشقور»،
قارا-«مۇر»كى، ئېقى-«قور»كى، بۇ تىلنىڭ مەنىسى، نەۋرۇز.
.
مەھمۇد كاشغەرى روھى:
قارا-«مۇر» مۇرىغا تەققاس، ئېقى-«قور»كى دەلىل ھەقراس،
رەقىپلەر «مۇر» قارا ئىستەك، ئادالەت «قور» كەبى نەۋرۇز.
.
ئەلشىر ناۋائىي روھى:
خوتەن-«قورتەن»-قېنى ئۇيغۇر، ئۇدۇمى ساپ نەسىللەردىن،
ئەنە كورلا، تەگى «قورلا»-ئۇيۇل بىرلىك سېپى، نەۋرۇز.
.
فارابى روھى:
قەدىم تارىخ زامانلاردا «تۇران»-«ئۈچ قورىقان» ئەسلى؛
خوتەن، كورلا، قەدىم قەشقەر تۇگەل «قور» تەبىرى، نەۋرۇز.
.
ئابدۇشۈكۈرمۇھەممەتئىمىن روھى:
«ئوغۇز» شەكسىز «ئاتا ساغۇن»، «ساغۇن-ھون،ساك» قانات ئىككى،
بۇ ئىككى ئول قېرىنداشنىڭ ئۈزۈلمەس رىشتىسى نەۋرۇز.
.
يۈسۈپ خاس ھاجىپ روھى:
قېرىنداش مېھرى ئاتەشتۇر، كۈچى ھەمدەمدە غايەتتۇر،
ئۈزۈلمەس رىشتى ماھيەتتۇر، نى قىسمەت تەقدىرى نەۋرۇز.
.
مەھمۇد كاشغەرى روھى:
قاراخان-ئەرتۇڭا-بۇغرا- قاراسۇ-شاھ سۈيى ئابى،
ئچىپ ئەجدادىدىن ئەۋلات يىلىگ ئەر ماغدۇرى نەۋرۇز.
.
ئەلشىر ناۋائىي روھى:
سەخى نەۋرۇز باھار چىللاپ، ئۆتەر مۆچەل-قاتار يىللاپ،
زىمىنگە سالغىنى كىمخاپ، جامالى ھور-پەرى نەۋرۇز.
.
فارابى روھى:
لىۋىدىن بال بېرىپ پەرى گويا گۈلقەنتتە مەست قىلدى،
تۈمەن بولبۇل ھەۋەس قىلدى، گۈزەللىك ئول پىرى نەۋرۇز.
.
ئابدۇشۈكۈرمۇھەممەتئىمىن روھى:
جاسارەت پەخرى گۇلخاننى جاھالەت باسسا توپاندەك،
تەقپ بىرپەس سۈكۈتلەردە تاشاركەن زەردىسى نەۋرۇز.
.
يۈسۈپ خاس ھاجىپ روھى:
بۈگۈن كۈن-تۈن ئەمەل قىلدى باراۋەر ھەمنەپەسلىكتىن،
ساما،مەشرەپ،تامام ئىشرەت، كەيپلىك بەزمىسى نەۋرۇز.
بۇ يازمىنى ئاخىرىدا muhammadbarhan تەھرىرلىگەن. ۋاقتى 2012-5-18 02:08
ۋاقتى: 2012-5-15 18:49:16
ئىگىسى
