ماۋۇ كۆچۈرمىكەشلىكنى نېمە دەيمىز ئەمدى؟ [ئۇلانما كۆچۈرۈش]

ماۋۇ كۆچۈرمىكەشلىكنى نېمە دەيمىز ئەمدى

نۇرمۇھەممەت تۇردىئەخمەت

ئادەتتە خىزمەت ۋەباشقا ئىشلار تۈپەيلى بەك ئالدىراش ئۆتىمەن. شۇ سەۋەبتىن تورغىمۇ كۆپ چىقىپ كېتەلمەيمەن. بەزىدە پۇرسەت بولۇپ قالسا كەچلىرى ئۆزۈم ياقتۇرغان «يازغۇچىلارتورى» غا كىرىپ سۆيۈملۈك ئاپتورلىرىمىزنىڭ چوڭقۇر مەنىلەرگە تويۇنغان ئەسەرلىرىدىن زوق ئالىمەن. مانا بۈگۈنمۇ كۈندىلىك ئىشلىرىمنى تۈگىتىپ «يازغۇچىلار تورى» كىردىم.گەرچە شىنجاڭ ۋاقتى سائەت 11:00 ئۆتۈپ كەتكەن بولسىمۇ يېڭى تېمىلارغا كۆز

يۈگرۈتتۈم. بىر ئىككى تېمىنى كۆرۈپ كۆزۈم ئىختىيارسىز بوۋاقىنىڭ «كۆچۈرمىكەشلىك قاچان تۈگەيدۇ» ناملىق ئوبزورى بىلەن راھىلە توختى خەنداننىڭ «قار گۈلى» ناملىق ئىككى پارچە ئەسىرىگە چۈشتى. ھەيران قالدىم، ئەسلى بۇ ئىككى تېما خۇددى ئامېرىكا ئىراق ئۇرۇشىدەك قىزىق تالاش-تارتىش، ئۇرۇش-تالاش بولىۋاتقان، ئەتىگەنلىك چايدەك ۋاراقشىپ قايناۋاتقان تېمىلاركەن ئەمەسمۇ! شۇنداق قىلىپ  بىر سائەتكە يېقىن تېمىلار ئاستىغا چۈشكەن ئىنكاسلارنى كۆرۈپتىمەن. ئىنكاسلارنى كۆرۈپ بولغاندىن كېيىن ئويلىنىپ قالدىم. راست ئەمەسمۇ، مۇنبەرداشلار توغرا دەيدۇ، «كۆچۈرمىكەشلىك تۈپتىن يوقىتىلىشى كېرەك،بولمىسا ئەدەبىياتىمىز تەرەققى قىلمايدۇ». بۇ خىياللارنى سۈرۈۋېتىپ يادىمغا تۇيۇقسىز نەچچە ئاي ئىلگىرىكى بىر ئىش كەلدى. بۇ ئىشمۇ خۇددى مۇشۇنىڭغا ئوخشاش ئەخلاقسىز بىر قىلمىش ئىدى. لېكىن ئۆزۈمنىڭ كۆڭۈلچەكلىكى تۈپەيلى بۇ ئىشنى شۇۋاقىتتا نەزەردىن ساقىت قىلغان ئىدىم. بىراق ھازىر ئويلىسام مېنىڭ بۇ ئويۇم خاتائىكەن. شۇڭا بۇ قىلمىشنى ئاخىرى تىلغا ئېلىشنى لايىق كۆردۈم.

ئۆزۈم ئەسلىدىنلا شېئىرغا ئامراق بولغاچقا  ھازىرغىچە نەشردىن چىققان بارلىق توپلاملارنى سېتىۋېلىپ كەلدىم. مۇشۇ ئادىتىم بويىچە بۇنىڭدىن بەش ئاي ئىلگىرى ناھىيەلىك شىنخۇا كىتابخانىسىدىن پاتىگۈل ياسىن ئىسىملىك يېڭى بىر ئاپتورنىڭ «روھ گۈلى» ناملىق بىر شېئىر توپلامىنى سېتىۋالغان ئىدىم. بۇ كىتاب 2014-يىلى 1-ئايدا نەشردىن چىققان ئىكەن. كىتابنى سېتىۋالغان شۇ كۈنى كەچتە كىتابنى كۆرۈۋېتىپ تۇيۇقسىز بۇ كىتابتىكى «ناتايىن» ناملىق بىر شېئىرغا كۆزۈم چۈشۈپ قالدى. شېئىرنى ئوقۇۋېتىپ ھەيران قالدىم. ئەسلىدە بۇ شېئىر ئۆزۈم ھۆرمەتلەيدىغان ئاتاقلىق شائىر مۇھەممەتجان  راشىدىننىڭ شېئىرى ئىدى. مەن بۇرۇن كۆپلىگەن شائىرلارنىڭ شېئىرلىرىنى يادقا ئالغان، شۇ قاتاردا مۇھەممەتجان راشىدىننىڭمۇ كۆپ شېئىرلىرىنى يادلىۋالغان ئىدىم. بۇ شېئىرمۇ يادىمدا بولغاچقا نەزىرىمدىن قېچىپ قۇتۇلالمىدى. لېكىن بۇ شېئىرنىڭ ئىككى مىسراسى كەم بولغاچقا ئەسلىدىكى مەنە خۇسۇسىيىتىنى ئاز-تولا يوقاتقان ئىدى. شۇنىڭ بىلەن كىتابلىرىمنى ئاقتۇرۇپ بۇ شېئىرنى سېلىشتۇرۇپ كۆردۈم. ئەسلىدە «ناتايىن» ناملىق بۇ شېئىر مۇھەممەتجان راشىدىننىڭ 1998-يىلى قەشقەر ئۇيغۇر نەشرىياتى تەرىپىدىن نەشرقىلىنغان «ئانا يەر قەسىدىسى» ناملىق كىتابقا كىرگۈزۈلگەن بولۇپ، غەزەل شەكلىدە ئىدى. لېكىن پاتىگۈل ياسىن ئىسىملىك بۇ شائىرە بۇ شېئىرنىڭ بىر-ئىككى يېرىنى ئۆزگەرتىپلا ئەسلىدىكى غەزەل شەكلىنى بۇزۇپ، مۇرەببە (تۆتلۈك) شەكىلدە ئۆز كىتابىغا كىرگۈزگەن. ئەپسۇسلىنارلىق يېرى شۇكى، تۆتلۈك شەكىلدىن ئېشىپ قالغان ئىككى مىسرالىق غەزەلنى بۇ شائىرە تولۇقلاپ يېزىشقا قۇربى يەتمىدىمۇ ئىشقىلىپ قالدۇرۇپ قويغان.

تۆۋەندە بۇ ئىككى كىتابتىكى شېئىرنىڭ ئەسلى ھالىتىنى كۆرۈپ باقايلى:

مۇھەممەتجان راشىدىننىڭ شېئىر توپلىمى:

تەنقىتنى سەمىمىلىك بىلەن قۇبۇل قىلغانلار تېخىمۇ ئالغا ئىلگىرلىيەلەيدۇ.تەنقىتتىن قورققانلار بۇنىڭ ئەكسىچە.پاتىگۈل ياسىن بەلكىم بۇندىن كېيىن دىققەت قىلىشى،تۈزتىشى مۇمكىن.

كۇچۇرۇش نەچچە يىللاردىن بىرى ھەۋەسكارلار داڭلىقلاردىن، داڭلىقلار  چەت ئەللىك ياكى باشقامىللەت داڭلىقلىرىدىن مۇشۇنداق داۋاملىشىپ كەلمەكتە ، بۇنى پەقەت شۇ كۆپ كىتاپ ئۇقۇيدىغان كىشىلەرلا بايقىيالايدۇ،كۇچۇرمىكەشلىكنى  ئۇچراتساق دەرھال دوپپىسىغا قارايمىز دوپپىسى چوڭ بولسا كۆزنى يۇمۇپلا ئۇتۇپ كىتىمىز، ئەگەر دوپپىسى كىچىكرەك بولسا دەرھال جەرەستانغا سۆرەپ ئاچىقىپ سازايى قىلىمىز  كۇچۇرمىكەشلىك  ئەدەبىياتىمىزدىن يۇقالسۇن دىسەك بۇنى يىلتىزىدىن قۇمۇرۇپ تاشلاشقا توغرا كىلىدۇ، ئەگەر ئەسەرلەرنى تەپسىلى كۇزەتسەك بۇنداق كۇچۇرۇش چوڭ چوڭ ئەسەرلەردىمۇ بايقالماقتا،،،، بۇنى ئالدىنقى پىشقەدەملەردىن سورسىڭىز  ۋارىسلىق قىلىش دەپ جاۋاپ بىرىدۇ، ھازىرقىلاردىن سورسىڭىز كۇچۇرمىكەشلىك دەپ جاۋاپ بىرىدۇ ، گەپ كۇچۇرمىكەشلىكنى تۈگۈتۈشتە ئشنى نەدىن باشلاش، كىمدىن باشلاش نۆۋەتتىكى مۇھىم مەسىلىدەك قىلامدۇ نىمە？.... ئشقىلىپ نىمىلا بولمىسۇن  كۈچۈرمىكەشلىكتىن نۇمۇس تۇيغۇسى بارلىق قەلەم ئىگىللىرىگە مەنسۇپ بۇلۇشى كىرەك.

ھەي.........ھەرقانچە مېيىپ بولساقمۇ بۇ پتى كۆچۈرۈپ كەتمەيلى.

توۋۋا خۇدايىم. جۈملىدىن مەن يېزىقچىلىققا بەك قىززىقىمەن . مىنىڭ ئويلىغىنىم شۇكى مىنىڭچە ھەقىيقى يېزىقچىلىققا قىززىقىدىغان كىشى بىرەر سىنىڭ يازغىنى كۈچۈرمەي ئۆزنىڭ مىۋىسىنى كۆرشى كىرەك. شۇ قىز ئاپتۇر ھارزىرقى تىمىنى كۆرسە قانچىلىك ئازاپلىنارھە !
شۇنداقتىمۇ بۇقىلمىشى چەكتىن بەك ئاشقانلىق بەزىدە مەنمۇ شىئىر يېزىشقا ئانچە قابىلىيتىم بولمىغاچقا باشقىلارنىڭ شىئىرىنى كۈچۈر بىرئاز پەدازلاپ يوللاي دەيمەن لىكىن مەن ئۈزۈمنىڭ مىۋىسىنى كۆرىشنى بەكمۇ خالايمەن بۇ قىز ئاپتۇرنىڭ قىلقىغا قاراپ بەك ھايران قالدىم .
خۇدا ساقلىسۇن جۇمۇ!

مىنىڭچە ماقالە ئاپتورىنىڭ قىلغىنى توغرا. ئەدەبىياتنى گۇللەندۇرمىز دەيدىكەنمىز كۆچۇرمىكەشلىكنى تۇگىتىشىمىز كىرەك. «جىسمانىي جەھەتتىكى مېيىپلىق ئەيىب ئەمەس، روھى جەھەتتىكى مېيىپلىق ئەيىب» دېگەن سۆز ھەقىقەتەنمۇ توغرا.ئەدەبىياتنى سۆيگەن، ئالغا ئىنتىلىش روھىغا ئگە ئادەم. كۆچۇرمىچىلىك بىلەن ئەمەس ئۆز ئەمگىكى بىلەن ئالغا ئىلگىرلەيدۇ. مىيىپ قز بۇ نۇقتىنى بىلگىدەك بولسا بەلكىم سىز دىن رەنجمەس

سىزدە ھەققى قىزىقىش ئىشتياق بولسا كۆچۇرمەڭ بىراق تەقلد قىلىپ دوراپ ئۇگنىپ كىيىنكى باسقۇچتا ئۆزىڭىز ئىجاد قىلسىڭىز بولدۇ. بۇ دىگەنلىك كۆچۇرۇڭ دىگەنلىك ئەمەس. بۇ بىر ئۆگىنىش باسقۇچى خاتا پكر بەرگەن بولسام كەچۇرۇڭ

ياخشى پىكىر بەرگىنىڭىزگە رەھمەت !

ھەر كىم ئۆزىگە تۇشلۇق ناۋا قىلسۇن، باشقىلارنىڭ ناۋاسى يەنىلا باشقىنىڭدۇر...

ئۇ قىز مېيىپ بولغان بىلەن كاللىسى ساق بولغانلىقتىن كىتاپ چىقارغاندۇ؟ شۇنداقتىمۇ ،باشقىلارنىڭ ئەمگىگىنى قانداق قىلىپ ئەينەن سۆرەپ كىرگەندۇ؟ شېئىر يىزىش ئۈچۈن 1 _ مىسىراسىنىمۇ  خېلى تەستە باشلاپ ئاندىن يىزىشقا كىرىشىپ كىتىمىزغۇ؟.ئەگەر سەللا دىققەت قىلمىساق، بىر كۇبلىتى بىر مەزمۇننى،يەنە بىر كۇبلىتى بەلەك بىر مەزمۇننى ئىپادىلەپ قۇيىدۇ. بىر ئايدا بىر  شېئىر يازساقمۇ،ئۆز ئەجىرمىزدە يازساق،ئاددى بولسۇن،مۇرەككەپ بولسۇن، ئۈزىمىزدە قانچىلىك بىلىم بارلىغىنى،باشقىلارنىڭ ئەسەرلىرىنى كۆپ كۈرۈش ،كۆپ ئاڭلاش ئارقىلىق پەرىقلەندۈرەلەيمىز.منىڭچە مەيلى مېيىپ بولسۇن،بولمىسۇن يازغۇچى بۇلىدىكەن،چۇقۇم ئۆز ئىجادىيتىنى نامدايەن قىلىشى لازىم،  شۇنداق بولغاندا كىيىنكىلەرمۇ ئۆز ئىجادىيتىنى نامايەن قىلىدۇ، مەن كىنونى  كۈرۈپ ،كىنونى قانداق يىزىپ بۇلالايدىغاندۇ؟ دەيتىتم، ئىنچىكىلىك بىلەن باشلىنىش نوقتىسىدىن باشلاپ يىزىلىش ئۇسلوبىنى كۈزەتسەم،ئۇ داڭلىق كىنو يازغۇچىلىرىمۇ، كۇرىيەنىڭ،ئەرەپنىڭ،ھىندىستاننىڭ كىنوسىغا مەزمۇنى جەھەتتىن ئوخشاپ قېلىۋاتىدۇ.بەزى ناخشىلارمۇ چەتنىڭ ناخشىسىنىڭ ئاھاڭلىرىنى  ئەينەن كۈچۈرمىسىمۇ، بەزى جايلىردا ئاھاڭ ئوغىرلاش  ئىشلىرى بارلىغىنى ھىس قىلدىم،چۈنكى مەن سەنئەتچى بولمىساممۇ، ھەرقانداق ناخشىلارنى تەڭ ئېيتىمەن،يىزىۋالىمەن،كىچىگىمدىن قىزىقاچقا ،تۇلۇقسىزغا يېڭى چىقىپلا ساز چېلىشقا،ئاھاڭ سېلىش،شېئىر يىزىشقا قىزىققانلىغىم ئۈچۈنمۇ ،تېلىۋىزىيە،كىنو ،ناخشىلاردىمۇ  مۇشۇنداق كۈچۈرمكەشلىكنىڭ بارلىغىنى بايقىدىم، بۇنى تۈزەتمىسەك ،ئەۋلاتمۇ _ ئەۋلات داۋاملىشىپ،ئەدەبىياتىمىز تەرەققى قىلماي،يازغۇچىلىرىمىز،جاپا تارتمايلا، باشقىلارنىڭ ئەجىرىنى ئوغۇرلىغىلى تۇرىدۇ.كاللا ئىشلەتمەيدۇ.شۇنىڭ بىلەن كاللىسى قېتىپ قالىدۇ. شۇڭا كۈچۈرمە كەشلىككە  قەتئى  يول قويمايلى! بۇ يازمىنى ئاخىرىدا   ئايشەم1 تەھرىرلىگەن. ۋاقتى  2014-12-8 14:45  

بالا تۇغالمايدىغانلار خەقنىڭ بالىسىنى ئوغرىلىغلى تۇرۇپتۇ دە!

ئەدەبىياتتىكى تەسىر تەتقىقاتى دەيدىغان تەسىرشۇناسلىقنى تەتقىق قىلىدىغان بىر تەتقىقات مىتودى بار. مەنچە بىز ئاشۇ خىل نەزىرىيەلەرنى توللۇقى بىلەن چۈشەنگەن چېغىمىزدا ئاندىن بىر قىسىم قارام ھۆكۈملەرنىڭ ئورنىغا ئىلمىي بولغان يەكەنلەرنى دەسسىتەلىگەن بولاتتۇق.بۇ مەسىلىلەرنى ھەل قىلىش چارىسىمۇ تېپىلىپ قالاتتى ،ئېھتىمال. بىر ئادەمنىڭ يېزىقچىلىق ھاياتىنى تەسىردىن تاشقىرى،ئۆزلۈكىدىن پەيدا بولغان دېسە مەن ئىشەنمەيمەن. لېكىن كۆچۈرمىكەشلىك بىلەن تەسىر ئىككىسى ئىككى ئىش.  بىر نەچچە خىل تەسىرنى قوبۇل قىلىپ ،ئۇنى راۋاجلاندۇرۇپ ،يوغۇرۇپ مەلۇم خىل ئىجادىيەت ئالاھىدىلىكىنى شەكىللەندۈرسە مەنچە بۇ ياخشى ئەھۋال. چۈنكى ھېچكىممۇ تەسىردىن مۇستەسنا ھالدا ئىجادىيەت بىلەن شۇغۇللانمىغان.

ئاۋام خەلقىم  كۆزىدە ،
ھەقىقەتنىڭ نۇرى بار .
خۇش تەبەسسۇم يۈزىدە ،
مەسئولىيەت بۇرچى بار .

ئۇكام، ئوغۇرلۇق مەسىلىسى ھەل قىلىش قىلماسلىق ھەققىدە ئويلىنىدىغان مەسىلە ئەمەس.

بولماپتىغۇ؟ بۇ !