مىرئەھمەد مامۇت: يەكەن ھەققىدە رېۋايەت

يەكەن ھەققىدە رىۋايەت
مىرئەھمەد مامۇت
يەكەننى ۋە يەكەننىڭ ئۇلۇغ نامىنى بىلمەيدىغان ئادەم بولمىسا كىرەك . يەكەن مەن ئۈچۈن بىر بۈيۈك سىما ، بىر ئۇلۇغ يۇرىت ھىسابلىنىدۇ . بۇنداق دېسەم مېنى يەكەنلىكمىكىن دەپ قالماڭ . مەن يەكەنگە يىراق بولغان بىر يۇرتتىن . ئەمما ، مەن يەكەننى ئۆز يۇرتۇمنى سۆيگەندەك سۆيىمەن . مېنىڭ بۇ ھۆرمىتىم نۇقۇل ھالدىكى يەكەننىڭ خانىدانلىق بولغىنى بىلەن مۇناسىۋەتسىز . چۈنكى مەنمۇ بىر خانىدانلىق ھۆكۈم سۈرگەن نامى ئۇلۇغ يۇرتتا چوڭ بولغان . ئەڭ مۇھىمى شۇكى ، يەكەندىن ئىبارەت بۇ ئۇلۇغ يۇرتتا مېنىڭ جانجىگەر دوستلىرىم بولغان . مەن ئۇ قىرىنداشلىرىم بىلەن گەرچە گۆش بىلەن ياغدەك كۈندە بىللە بولالمىساممۇ ، زامانىۋى ئۇچۇر ئالاقە ۋاستىلىرى بولغان تېلېفۇن ، كىكىيۇ ، ئۇندىدار قاتارلىق ۋاستىلەر بىلەن ھەر ۋاقىت ئالاقىلىشىپ تۇرىمەن . شۇڭىمۇ يەكەنمۇ ماڭا بىر دوسىت ھىسابلىنىدۇ .
   يەكەن بىلەن بولغان ئالاقەمنى باشلىغان كىشى يەنىلا ياسىنجان سادىق چوغلان ئاكامدۇر . ئەگەر ئۇ « باھادىرنامە » ، « جاللات خېنىم » لارنى يازمىغان بولسا ، مەنمۇ ئۇ رومانلارنى ئوقۇمىغان بولسام ،مەن ياسىنجان سادىقنى ۋە يەكەندىن ئىبارەت بۇ ئۇلۇغ يۇرتنى بىلمىگەن بولار ئىدىم . ياسىنجان سادىق دېگەن بۇ ئادەم بۈگۈنكى كۈندە ھەممە ھەۋەس قىلىدىغان مەشھۇر شەخسكە ئايلاندى . ئۇ مەشھۇر بولۇشتىن ئىلگىرىمۇ ، مەشھۇر بولغاندىن كىيىنمۇ يەنىلا مېنىڭ جانجىگەر ئاكام بولۇپ كېلىۋاتىدۇ . دېمەك ئۇنىڭ مىجەز خاراكتىرى ئەمەس نام شەرىپى مەشھۇر بولدى . بۇنىڭدىن مەن ئىنتايىن خۇشال . مەن بىلىدىغان ياسىنجان سادىق دەل مۇشۇنداق بولىشى كىرەك . ھەر قىتىم تېلېفۇن بىلەن ئالاقە قىلغاندا ، ئۇ ماڭا ناھايتى قىزغىنلىق بىلەن مۇئامىلە قىلىدۇ . مەن بۇ مەشھۇر ئادەم بىلەن پاراڭلىشىۋاتقىنىمدا ، ئۆزۈمنىڭمۇ بىر كۈنلەردە مۇشۇ ئادەمدەك ئۇلۇغ شەخىس بولغۇم كېلىدۇ . ئۇ ھەقىقەتەن ئالدىراش ئادەم . ئەمما ، ئۇ ئۆزىنىڭ ۋاقتىنى ئۆزى باشقۇرالايدىغان ئادەم . مەن يەكەنگە ئىككى قىتىم باردىم . تۇنجى قىتىم ئۇنىڭ خەۋىرى بار ئىدى . جېنىم ئاكام مېنى كېلىدۇ دەپ قەشقەردىن كەچ بولغىنىغا قارىماي ماشىنىسىنى ئۇچقاندەك ھەيدىگنچە يەكەنگە يېتىپ كەلدى . يېڭىشەھەر ئارامگاھىدا مەخسۇس مەن ئۈچۈن تاماق ئورۇنلاشتۇردى . يەكەندىكى بىر قىسىم دوستلىرىمنى يىغىپ ، مېنىڭ ئۈچۈن ساھىبخان بولدى . ئىككىنچى قىىتم بارغىنىمدا خەۋەر بەرمىدىم . ئەمما كۆرۈشكەن ۋاقتىمىزدا ئۇ بەكلا ئاچچىقلاپ كەتتى . مەنمۇ ئۇنىڭغا بىر تېلېفۇن قىلىپ قويمىغىنىمغا قاتتىق پۇشايمەن قىلدىم . جېنىم ئاكام ھىلىمۇ مېنى ئىزدەپ تۇرىدۇ . ئاللاھ خالىسا مەنمۇ بۇ يولۇمدىن يانمايمەن . ئاڭلىسام ئاكام ھازىر دادىسىنىڭ سالامەتلىكى ياخشى بولالمىغانلىقى تۈپەيلىدىن ، سەل ئالدىراش يۈرىۋىتىپتۇ . ئاللھ بوۋىمىزنىڭ ئۆمرىنى ئۇزۇن قىلغاي ، مەڭگۈ سالامەتلىك يار بولغاي . ياسىنجان ئاكامنىڭ ئاشۇ تارىخنى سۇدەك سۆزلەيدىغان بارماقلىرى ئامان بولغاي .
   يەكەندىكى يەنە بىر ئۇلۇغ يازغۇچى ئابدۇكىرەم قادىر ئاكامدۇر . ئۇ بىر مەسئۇلىيەتچان يازغۇچى . ئۇنىڭ ھېكايىلىرىگە مەن بەك ئامراق . كىيىن ئۇ بىر سەكرەپلا رومانچى بولۇپ كەتتى . بۇمۇ بولغىنى ئاشۇنداق تاتلىق تىل ئۇستىسى رومان يازمىسا بولامدۇ . «تۆتىنچى ئىراغا سەپەر » نى ئوقۇغۇنىم ۋە ئۇ چاغدىكى ھاياجىنىم ھىلىمۇ ئىسىمدە . ئاشۇ توم رومانغا سىڭىپ كىرىپ روماندىكى دېھقانلار بىلەن بىرلىكتە كۆرەش قىلغاندەك ھىسسىياتتا بولغان ئىدىم . كىيىن « گۇگۇم» نى يازدى بۇنى مەن تىخى ئوقۇپ بولالمىدىم . ئوقۇغانلار تازا ياخشى ئەمەسكەن دەيدۇ . ئەمما مەن چوقۇم ئوقۇيمەن . « خان كوچىسى » رامزانلىق سوۋغا بولدى . خوتەنگە يېتىپ كەلگەن ھامان ئوقۇيمەن .
   تۇراپ نۇر بىر سەمىمىي ئادەم . ئۇ خوتەنگە كۆپ كەلدى . ئەمما بىرەر قىتىممۇ لايىقىدا كۈتىۋالالمىدىم . بۈگۈن خوتەندە ھاۋا تۇتۇق . تۇرۇپ ئويلاپ قالدىم . تۇراپكام بېشىنى ئېچىگە تىقىۋالغانمىدۇ . ئۇنىڭ نامىدىن كۆرە چاچسىز بېشى كىلاسسىكتۇر . ئىشىنمەنكى ئۇمۇ ھامان بېشىنى يېڭىپ ، بېشىدىنمۇ بەكرەك داڭلىق شەخىسكە ئايلىنىپ كېتىدۇ . شۇ چاغدا مەن ئۇنى غىرىپ كەپەمدە بىر تەخسە پولۇ بىلەن مىھمان قىلىمەن .
   ھاجى ئىھسان قاۋۇل ئاخىرى يازغۇچىغا ئايلىنىپ كەتتى . ئۇنى بەلكىم يەكەندىكى يازغۇچىلار ئازدۇرغاندۇ . ۋەياكى ئىچىدىكى خىياللىرى رومان بولۇپ يېزىلغاندۇر . نېمە بولسا بولسۇن ھاجىكا ، يازارمەنلىكىڭنى ياخشى قىل . ئەمما «  يەكەن ئەدەبىياتى» نى ئۆزۈڭدەك مەشھۇر قىلىشنى ئۇنۇتما . چاخچاقلىرىڭنى سىغىندىم ئاكا . بىرەر شىڭگىل چاخچىقىڭنى ئاڭلىسام دەيمەن . خوتەنگە كەلمەس بولۇپ كەتتىڭ . سەن كەلسەڭ يەكەننىڭ ھەممە مۆتىۋەرلىرى كېلەتتى . بولدىلا سىلەردەك كاتتا زاتلارنى ئاۋارە قىلماي بىر كۈنى ئۆزۈملا باراي . ھاجىكا رومانىڭنى ماڭا سوۋغا قىلىمەن دېمەن . كىتابخانىدىن ئۆزۈم سېتىۋالىمەن . بەلكىم چاياتندەك زەھىرىم بىلەن چىقىپ سېلىشىم مۇمكىن .
   ئابدۇرۇسۇلكام بازارلىق ئەدىب بولۇپ كەتتى . خوتەننىڭ بىر بۇرجىكىدىكى غىرىبانە مەكتىپىمدە ئولتۇرۇپ ، ئۇنىڭ قاملاشقان سۈرىتىنى كۆرەلەيدىغان ، تاتلىق ئەسەرلىرىنى ئوقۇيالايدىغان بولدۇم . ئەمما ئۇ خوتەنگە كەلمەيلا قويدى . جاللات ئاكامنىڭ تويىدا گۈل چېيىنى ئۇنىڭغا بەرگەن ئىدۇق . ئارىدىن خىلى كۈنلەر ئۆتتى . ھىچ خەۋەر يوق . قارىغاندا يەكەن كوچىلىرىدا جاناننى ئىزدەپ ئالدىراش ئوخشايدۇ . ئابدۇرۇسۇلكا ، مەسەللىرىڭنىڭ بازىرى ياخشى ئىدى . پىخسىقلىق قىلما . توي باغىقىڭ ئۈچ موچەنگە توختايدۇ . مەن چوقۇم بارىمەن .
   جاللات ھەممەيلەننى قورقىتىدۇ . چۈنكى ئۇ بىر خاسىيەتلىك ئادەم . بىر قارىساڭ بىزگە ئوخشاش شېئىر يېزىپ يۈرگەن بىلەن ، ئاخشاملىرى نۇرغۇن بىمارلارنىڭ ھاجىتىنى راۋا قىلىدۇ . بىر تۇرۇپ ئۇنى يەكەندىكى ئەڭ باي ئادەممىكىن دەيمەن . تۇنجى قىتىم يەكەنگە بارغىنىمدا ، ئۇ مەردلىك بىلەن بىنادىكى بىر ئۆيىنىڭ ئاچقۇسىنى ماڭا بېرىۋەتكەن ئىدى . ئەگەر شۇ چاغدا ئاچقۇچنى قايتۇرۇپ بەرمەي قىچىپ كەتكەن بولسام ، ھازىر يەكەندە بىر ئۆيۈم بار دەپ يۈرگەن بولاتتىم . جاللات ئاكامغا ھۆرمىتىم بار . چۈنكى ئۇ ئىلىمدارلارنى ھۆرمەتلەيدۇ . ئۆزىدىن مەشھۇر يازغۇچى بىلەن توي قىلدى . يەنە كېلىپ زامانىۋى توي . مەن ئۇنى بىر قاتمال ئادەم دەپ بىلەتتىم . ئەمما توي كۈنى بىز ھەممىمىز ئۇسۇل ئويناۋاتساق ، ئۇ بىزنى ھەيران قالدۇرۇپ تانسىغا چۈشۈپ كەتتى . ئەسلىدە ئۇ رومانتىك ئادەم ئىكەن ئەمەسمۇ ؟ ئۇنىڭدا تالانىت بار . شېئىرى تالانتىغا ھەممە ئادەم قايىل . ئەمما دۇختۇرلۇق تالانتىغا مەن قايىل . چۈنكى بۇندىن ئىككى يىل بۇرۇنقى بىر كۈنى ياسىنجان ئاكاملار خوتەنگە كەلدى . كەچتە ياسىنجان ئاكامنىڭ قورسىقى ئاغىرىپ كېتىپ ، مېنى دورىغا بۇيرىدى . مەن 3000 يۈەنگە ئالغان توكسىكىلىتىمغا تۇراپ نۇرنى مېندۈرۈپ دورا ئىزدىدۇق . ئەمما ، قايسى دورا داۋا بولىدىغانلىقىنى بىلمەيتتۇق . شۇ چاغدا يادىمىزغا جاللات ئاكام كەلدى . تېلېفۇن قىلىۋىدۇق ،تېلېفۇننى دورىگەرگە بېرىشنى ئىيتتى . مەن ھەيران قالدىم ، چۈنكى بىزنىڭ كىرگىنىمىز بىر خەنزۇنىڭ دورىخانىسى ئىدى . ئۇ خەنزۇچە بىلىدىكەن ئەمەسمۇ . شۇنداق قىلىپ ئۇ ئېلىپ بەرگەن دورا شىپا قىلىپ ياسىنجان ئاكام ساقايدى . جاللات ئاكا تىخىمۇ باي بولۇپ كېتىشىڭنى تىلەيمەن .
  كۈيزار ياشلار ئىچىدىكى بىر مەشھۇر كىلاسسىكتۇر . ئۇنىڭ نامى تەڭرىتاغنىڭ جەنۇپ ، شىمالىدىكى ھەممە يازغۇچى ، شائىرلار ئارىسىدا مەشھۇر . ئەمما ، ئۇنى تۇنىيدىغانلار ئۇنچە كۆپ ئەمەس . ئۇ ياش تۇرۇپ بىر مىليۇنىرغا ئايلىنىۋاتىدۇ . ئۇنىڭ ئىككى قولى تۈمىرمىدۇر دەپ قاراپ باقتىم . ئەمما ئوخشاشلا گۆش بىلەن سۆڭەك ئىكەن . ئەمما ئۇ جاپاغا بىزدىن بەكرەك چىدايدۇ . بوپتۇ ئاغىنەم باي بولسا بىزمۇ باي بولىمىز . ئۇ كونىلارنىڭ قولۇڭ ياغ بولسا قوشناڭغا سۇۋا دېگىنىنى ئوقۇغان بولغىيتتى . راسىت ، ئۇ پۇل تېپىۋىدى بىزنى ، ئەدەبىياتنى ئۇنۇتمىدى . مەنمۇ ئۇنى ئۇنۇتماي ئەسەرلىرىمنى «'تەڭرىتاغ» ئەۋەتىپ تۇرىۋاتىمەن . بىر كۈنلەردە چىقىپ قالار . كۈيزاربەگ يىقىندىن بۇيان ياخشى شېئىرلارنى يېزىۋاتىسەن . توختىماي ياز .
تەلقىن ئارىمىزدىكى بىر تىرىشچان شەخىس ئۇ مەندىن بۇرۇن كىنىشكىلىك شائىرغا ئايلاندى . شۇنداق بولغىنى توغرا . چۈنكى ئۇ مەندىن مەشھۇر تۇرسا . باشقىلار ئۇنى بىر پىخسىق دەيدۇ . ئەمما ئۇ بىر سىخى شەخىس . ھازىرغىچە مېنى يەكەنگە ئاپىرىپ مېھمان قىلىپ بولالماي ئاۋارە . ئاللاھ خالىسا بىر كۈنى چوقۇم بارىمەن . ئاڭلىسام ئۇنى يىقىندا يېڭىدىن ئۆي سالدى دەيدۇ . ئۆيىمۇ چوقۇم ئۆزىدەك سېلىنغان بولىشى مۇمكىن . ئەمما ئۇ كىتاب ئالمايدىغان شائىردە . بولمىسا ئۆيىنى مۇبارەكلىگەن بولۇپ بىر قانچە كىتابىنى ئىلىپ قاچاتتىم . تەلقىن ياخشى شائىر بولغىلىۋاتىدۇ . ئۇنىڭ تىرىشچانلىقى ئۇنى چوقۇم مەقسىدىگە يەتكۈزىدۇ .
مۇڭلان مۇڭلۇق ساداسى بىلەن شېئىر يېزىۋاتىدۇ .ئەمما مۇنبەرگە يوللىماس بولۇپ كەتتى . بەلكىم ژۇرناللارنىڭ مۇنبەرگە يوللىغان ئەسەرلەرگە نىسبەتەن كۆزىنى يۇمىۋىلىشى ،بۇنىڭ تۈپكى سەۋەبى بولىشى مۇمكىن . ئەمما ، مەن ئىشىنىمەنكى ئۇ چوقۇم ئىسىل شېئىرلارنى يازىدۇ . ھازىر قارىسام يازغۇچى بولۇپ كەتكەندەك قىلىدۇ . بەلكىم شېئىرىن خىياللىرىنى مارجاندەك تىزىپ باقاي دېگندۇ . ئۇنىڭ چىرايلىق ۋە قىممەتلىك مارجان تىزىپ چىقالايدىغانلىقىغا ئىشىنىمەن . مۇڭلان ئاغىنە ، تويۇڭغا بارالمىدىم . شۇڭا مېنى كەچۈرىشىڭنى ئۈمۈد قىلىمەن . ئەسلى بارغۇم بار ئىدى . قىرىشقاندەك سېنىڭ تويۇڭ بولغان كۈنى مەكتەپتە ئوقۇش باشلاپ قالدۇق . شۇڭا بارالمىدىم . ئەمما ، ئوماق پەرزەنتىڭنىڭ مەرىكىسى بولغاندا چوقۇم بارىمەن . ئەمما ، سەن خوتەنگە كەلمەيلا كەتتىڭ . كەلگىن بۇرادەر بىرەر ئاخشام تاتلىق شېئىرلاردىن ئوقۇشارمىز ...
يەكەن بىر گۈزەل يۇرىت . ئۇنىڭ گۈزەللىكىنى يەكەن خەلقى ياراتقان . ئەمما مېنىڭ قەلبىمدىكى يەكەننىڭ گۈزەللىكىنى دەل يۇقارقى ئاغىنىلىرىم ياراتقان . كەل ، ياق . مەن باراي يەكەن باغرىڭغا سىڭگىلى .

2014-يىلى 7-ئاينىڭ 17-كۈنى خوتەن