گۈل- گىياھلار بىلەن بىر ئۆيدە قىشلىماڭ

گۈل- گىياھلار  بىلەن بىر  ئۆيدە   قىشلىماڭ



           خەلقىمىز ئەزەلدىن دەل- دەرەخ ۋە گۈل- گىياھ ئۆستۈرۈش ئەنئەنىسىگە ئىگە بولۇپ، ھويلا- ئاراملاردا دەل- دەرەخ، گۈل- گىياھ ئۆستۈرۈپ، يىشىللىققا پۈركەپ، مۇھىتنى كۆكەرتىپ ۋە گۈزەللەشتۈرۈپ، ھويلا- ئارامنىڭ كىچىك مۇھىتىنى ساپلاشتۇرۇپ، ئىكولوگىينى تەڭپۇڭلاشتۇرۇپ ياشاش ئادىتىنى يىتىلدۈرگەن ۋە بۇنى بىر خىل مەدەنىيەت سۈپىتىدە داۋاملاشتۇرۇپ كەلمەكتە. شۇ سەۋەپتىن خەلقىمىز دالا ۋە ئۆي ئىچىدىمۇ گۈل- گىياھ ئۆستۈرۈشكە ئامراق. گۈل خۇمار خەلق.

      قىش كىرىشى بىلەنلا كىشىلەر سىرىتتا ئۆستۈرگەن گۈل- گىياھلىرىنى تەبىئى ھالدا ئۆي ئىچىگە ئەكىرىپ ئۆستۈرۈشكە ئادەتلەنگەن. بۇنداق قىلىشنىڭ مۇنداق ئىككى تۈرلۈك ئالاھىدە سەۋەبى بولۇپ، بىرى، گۈل- گىياھلارنىڭ قىشتىن بىخەتەر ئۆتۈشىگە ئىمكان يارىتىش بولسا، يەنە بىرى، ئۆي ئىچى مۇھىتىنى ساپلاشتۇرۇش دەپ قارايدۇ. چۈنكى، بىرىنچىدىن مۇتلەق كۆپ ساندىكى يىشىل ئۆسۈملۈكلەر جۈملىدىن گۈل- گىياھلار نۆل سىلسىيە گىرادۇس (oC 0)ۋە ئۇنىڭدىن تۆۋەن تىمپىراتۇرا شارائىتىدا نۇرمال ئۆسۈپ يىتىلەلمەيدۇ؛ ئىككىنچىدىن، ئۇلار قۇياش نۇرىنىڭ ياردىمىدە مۇئەييەن تىمپىراتۇرا شارائىتىدا غول ۋە يىلتىزى ئارقىلىق تۇپراقتىن سۇ ۋە   مىنىرال ماددا(ئوزۇقلۇق)لارنى سۈمۈرۈپ ــ يىغىپ، ھاۋادىن كاربۇن(IV) ئوكسىدىنى قوبۇل قىلىپ، ئۇلارنى يوپۇرماقتىن ئىارەت« يىشىل زاۋۇت»تا ئۇچراشتۇرۇپ، بىر تالاي مۇرەككەپ بىئوخېمىيەلىك رىېئاكسىيەلەر ئارقىلىق دۇنيادىكى غايەت زور بولغان ئېنىرگىيە ۋە ماددا ئالماشتۇرۇش جەريانىنى تاماملايدۇ، بۇنى بىز بىئولوگىيە كەسپى تىلىدا فوتوسىنتىز رولىياكى ماددا ئالماشتۇرۇش  جەريانى دەپ ئاتايمىز. بۇ جەرياندا ئۆسۈملۈكلەر سۇنى پارچىلاپ، بىر قىسىم ئوكسىگېن، كاربۇن ۋە ھىدروگىنلارنى ھاۋاغا قويۇپ بىرىپ، ھاۋا (ئاتموسفىرا)نى ساپلاشتۇرۇش فونكىسىيەسىنى تاماملايدۇ. كېچىلىرى كۈن نۇرى بولىغان (قاراڭغۇدا) ، تېمپىراتۇرا تۆۋەن، نەملىك يۇقىرى شارائىتتا ئوكسىگېننى سۈمۈۈرپ كاربۇن(IV) نى ھاۋاغا قويۇپ بىرىدۇ.بۇنى پەيلاسوپلار ئۆسۈملۈكلەرنىڭ ئىستىمال ۋە ئىختىرا جەريانى دەپ ئاتايدۇ. دېمىسىمۇ ئۆسۈملۈكلەرنىڭ بۇ خىل ئالاھىدە ئىستىمال ۋە ئىختىرا قىلىش فۇنكىسىيەسى بولغانلىقى ئۈچۈنلا، بىز ئىنسانىيەت ياشاۋاتقان مۇھىت ئۈزلۈكسىز سىنتىزلىنىپ، ياشاشنىڭ ئالدىنقى شەرتى بولغان ئوكسىگىن ئۈزلۈكسىز تولۇقلىنىپ تۇرىدۇ ۋە قورسىقىمىز ئاچ، ئۇچىمىز يالىڭاچ قالماي، ھاياتىمىزنى ئۈزلۈكسىز داۋاملاشتۇرۇپ كەلمەكتىمىز. بۇ بەلكىم يىشىل ئۆسۈملۈكلەرنىڭ ئىنسانىيەت دۇنياسىغا ئاتا قىلىۋاتقان تەڭداشسىز زور تۆھپىسى بولسا كىرەك. بىراق، تەجرىبە ۋە كۈزىتىش ئارقىلىق شۇنى بايقاش مۇمكىنكى ، يىشىل ئۆسۈملۈكلەر گەرچە فۇتوسىنتىز رولى ئارقىلىق كاربۇن (IV) ئوكسىدىنى سۈمۈرۋىلىپ، ئوكسىگىننى قويۇپ بەرسىمۇ، قىش پەسلى ئۆي ئىچى تىمپىراتۇرسىنىڭ يەنىلا بىر قەدەر تۆۋەن بولۇشى، كۈن نۇرىنىڭ يىتەرلىك بولالماسلىقى، نەملىكنىڭ كەمچىللىگى تۈپەيلىدىن ئۆي ئىچىگە قويۇلغان تەشتەكلەردىكى گۈل- گىياھ قاتارلىق ئۆسۈملۈكلەردىكى فۇتوسىنتىز رولى كۆرۈنەرلىك ئاجىزلاپ، ئۆي ئىچى كىچىك مۇھىتىقا قويۇپ بىرىدىغان ئوكسىگىن ئىنتايىن ئاز بولغاننىڭ ئۈستىگە، فۇتوسىنتىز ئادەتتە كۈندۈزى ئېلىپ بىرىلدىغانلىقتىن، ئوكسىگىن قويۇپ بىرىشمۇ كۈندۈزى ئىلىپ بىرىلىپ، كىچىسى ئۆسۈملۈكلەرمۇ ئادەمگە ئوخشاشلا ئوكسىگىن ئارقىلىق نەپەسلىنىپ، كاربۇن(IV) ئوكسىدى قويۇپ بىرىدىغان بولغاچقا، ياتاق ئۆيلەرگە گۈل- گىياھ قويۇپ قويغاندا، ئاخشاملىرى ئادەم بىلەن ئۆسۈملۈكلەرنىڭ ئوكسىگىن تالىشىشى يۈز بىرىپ، ئادەمنىڭ نەپەسلىنىشى بەلگۈلۈك تەسىرگە ئۇچرايدۇ. بۇ خىل ئەھۋال كېسەلمەن، ئاجىز ۋە ياشانغان كىشىلەردە تېخىمۇ روشەن كۆرىلىدۇ. ھەتتا بىر قىسىم كىشلەردە بىئاراملىق، باش ئاغرىش ئالامەتلىرى كۆرۈلۈشى مومكىن. شۇنىڭ ئۈچۈن قىش كۈنلىرى ياتاق ئۆيلەرگە گۈل- گىياھ ئەكىرمەسلىك ياكى گۈل- گىياھ بىلەن بىرگە قىشلىماسلىق لازىم. ئېغىر ئاياق ئاياللار، يۈرەك ۋە يۇقۇرى قان بىسىم كېسىلى بارلار، نەپەسلىنىش يوللىرىدا كېسەللىك ياكى توسالغۇ بارلار قىش كۈنلىرى گۈل- گىياھلار بىلەن بىرگە قىشلىماسلىق ياكى ياتىقىغا گۈل- گىياھ ئەكىرمەسلىك كىرەك.

ئۇندىن باشقا، كۈچلۈك پۇراقلىق گۈل- گىياھ ياكى ئۆسۈملۈكلەرنى ياتاق ئۆيگە ئەكىرۋىلىشتىن ساقلىنىش لازىم. يەنە بەزى كىشىلەر تەشتەك ياكى لوڭقىلارغا گۈل- گىياھ سانجىپ قويۇشقا ئادەتلەنگەن. بۇ گەرچە قارىماققا مۇھىتنى گۈزەللەشتۈرۈش ياكى ئۆزگىچە بىر خىل بىزەك شەكلى بولسىمۇ، لىكىن پۇراقلىق گۈل- گىياھ ۋە يىلتىزسىز گۈل ياكى ئۆسۈملۈك سۇغا چىلاپ ياتاق ئۆيلىرىگە ئەكىرىپ قويۇشقا ئەسلا بولمايدۇ، قىش پەسلى تېخىمۇ شۇنداق. چۈنكى بۇ خىل شەكىلدىكى بىزەك گۈل- گىياھلار قىش كۈنى ئاساسەن فوتوسىنتىز ئېلىپ بارماستىن ،ئۆز ھاياتىنى ساقلاپ قىلىش ياكى ئۆمرىنى ئۇزارتىش ئۈچۈن، ئۆي ئىچىدىكى ئوكسىگىننى كۆپلەپ سۈمۈرۋىلىپ، كاربۇن(IV) ئوكسىدنى قويۇپ بىرىدۇ- دە، ئادەمنىڭ سالامەتلىكىگە تېخىمۇ تەسىر يەتكۈزىدۇ.

ناھايىتى ياخشى تېما يوللىنىپتۇ. ئۆتكەن يىلى يېڭى بىناغا كۆچكەنلەر ئىچىدە ياشانغانلارنىڭ ئارقا- ئارقىدىن ئۆلۈپ كەتكەنلىك خەۋىرىنى ئاڭلاپ ھەيران بولغانىدىم.ھويلىلىق ئۆيلەردە ياشاپ كۆنگەنلەر ئۈچۈن بىنا ئۆي بىر ئازاب ئۆيى ئىكەن. مېنىڭ ئۆيۈمغۇ بىنادا ئەمەس...
ئۆيۈمدە ئىككى تەشتەك گۈللا بار، ئاشخانا ئۆينىڭ دەرىزىسىدە ساقلاۋاتىمەن، بىرى ئالوي، يەنە بىرى ئەتلەسگۈل، ھەر ئىككىلىسى ئېچىلمايدىغان گۈل. ئەتلەسگۈلنى لوڭقىغا چىلاپ قويسىمۇ كۆكلەۋېرىدىكەن. بۇنىڭغۇ چوڭ تەسىرى بولماس- ھە ياتاق ئۆيدە قويمىغاندىكىن؟.

بۇ ياخشى ئاگاھلاندۇرۇش ئىكەن.

ۋاي گۈل-گىياھلار بىلەن بىنا ئۆيدە ياشىساق بولمايدىكەن دەپ يولداشنىڭ ئاغزىنى ياپايچۇ، مېنى گۈل باقمىدىڭ دەپ بەك قاخشايدىغان

ئۆزى  بەرگىلىرى بەرق ئۇرۇپ تۇرغان گۈلنى بېقىۋېتىپمۇ يەنە گۈلدىن گۈل  بېقىشنى تەلەپ قىلىدىغان قايسى ھاماقەت يولداشتۇ ئۇ ؟...

ھا ھا. شۇنى دەڭە. خەپ بۇدا ئاشۇنداقلا دەيچۇ!