قاسىم سىدىق:"تارتىش كۈچى"نىڭ ماھىيىتىنى ئىزدەش

مۇبادا ھەقىقەتەن يورۇقلۇق تىزلىكىدىن ئارتۇق تىزلىك بارلىغى مۇئەييەنلەشتۆرۆلسە بۇنداق دۇنياغا تارتىش كۈچىنىڭ ئەھمىيىتى بولمايدۇ.چۈنكى گىراۋىتون،تارتىش كۈچى دولقۇنلىرىنىڭ تىزلىكى يورۇقلۇق تىزلىكىدىن ئاشمايدۇ،دەپ قارىلىدۇ.

زەررىچە ئالماشتۇرۇش تىپىدىكى ئۇز ئارا تەسىر ئىدىيىلىرى ئاخىرى بېرىپ بىر مۇقەررەر زىدىيەتكە پاتىدۇ:
قايسى كۈچ ئەڭ ئاساسى كۈچ بولىشىدىن قەتئى نەزەر شۆ كۈچنى توشۇغۇچى زەررىچە شۇ زەررىچە ۋە جىسىمنى تۆزگۆچى ئىلىمىنتار زەررىچە بولۇپ چىقىدۇ.مەسىلەن ،ئالەملىك تارتىش كۈچى نەزەريىسى تەرەپدارلىرى بارلىق تۆزۆلۈشكە ئىگە زەررىچە ۋە جىسىملار گىراۋىتۇندىن تۆزۆلگەن ،گىراۋىتون ھەقىقى مەنىدىكى ئىلىمىنتار زەررىچە دىيىشكە مەجبۇر بولىدۇ.ئىلىكتىر ماگىنىت كۈچى تەرەپدارلىرىنىڭ تاللايدىغىنى بولسا فۇتون ،ئاجىز كۈچ تەرەپتارلىرىنىڭ بوزون....ۋەھاكازا.بۇ تەشەببۇسنىڭ مەنتىقى ئاساسى شۇكى،زەررىچە ۋە جىسىملار ئۇزىدە مەۋجۈت بولمىغان كۈچ ئۇزاتقۇچى ۋاستىچى زەررىچىنى ئۆز ئارا ئالماشتۇرالمايدۇ.
ماتىرياللاردا يېزىلىشىچە،بوزون ئائىلىسى ھازىرقى ئاساسى كۈچلەرنىڭ ھەممىسىنى ئۇز ئىچىگە  ئالغان چوڭ ئائىلە دەپ قارىلىدۇ.ئۇنىڭ تەركىۋىدە گىراۋىتون،فۇتون قاتارلىقلار بولۇشتىن باشقا كۈچلۆك ئۇز ئارا تەسىرنىڭ ۋاستىچىسى گىلوئون ھەم بار.
يۇقۇرقىدەك نەزەريىۋى ئەندىزىدە ھەقىقى مەنىدىكى ئىلىمىنتار زەررىچە تۇرغۇزۇش توغرا كەلسە بۇ ۋاستىچى زەررىچىلەرنىڭ پەقەت بىرىنى تاللاشقىلا توغرا كېلىدۇ.بۇ ھالدا بۇ زەررىچىگە نىسبەتەن باشقا تەسىرلەر ئۆنۆمسىز دېيىشكە توغرا كېلىدۇ.بۇنداق قاراش رەت قىلىنسا، ئۇ ھالدا ئىچكى تۆزۆلۈشكە ئىگە بولمىغان ھەقىقى مەنىدىكى ئىلىمىنتار زەررىچە پەقەت بىر غايە بولۇپ قالىدۇ.يەنى بىزنىڭ ئىلىمىنتار زەررىچە دەۋاتقان زەررىچىمىز 4 خىل ئاساسى كۈچنىڭ ۋاستىچىلىرىنىڭ ھەربىرىدىن كەم دىگەندىمۇ بىردانىسىنى  تەركىپلىگۈچى قىلغان زەررىچە بولىشى كېرەك.شۇنداق بولغاندىلا بۇ ئاتالمىش"ئىلىمىنتار زەررىچە"4 خىل ئاساسى تەسىرگە قاتنىشالايدۇ.ھازىرقى نەزەريىلەردە بۇنداق زەررىچە پەقەت كۋارىك دەپ قارىلىدۇ.
يۇقۇرقىدەك تەپەككۆر ئەندىزىسىدە ھەممىنى تۆزىدىغان ئىلىمىنتار زەررىچە دەپ قارىلىپ كېلىۋاتقان كۋارىك بەخىتسىزلىككە يولۇقۇدۇ.يەنى بۇ ھالدا كىۋارىك ياكى ۋاستىچى زەررىچىلەردىن تۆزۆلگەن ئاساسى بولمىغان زەررىچە بولىشى كىرەك.ياكى ھەقىقەتەنمۇ ئاساسى زەررىچە بولسا  ئۇ ھېچقانداق زەررىچە ئالماشتۇرۆش تىپىدىكى ئۇز ئارا تەسىرگە قاتناشماسلىغى كىرەك.
«زەررىچە ۋە جىسىملار ئۇزىدە بولمىغان نەرسىنى باشقىلار بىلەن ئالماشتۇرالمايدۇ »دىگەن تەشەببۇس ئورۇنلۇق دەپ قارالسا ۋە ئالەمدىكى ھەممە ئالەملىك تارتىش كۈچىنىڭ تەسىرىگە ئۇچرايدۇ،بۇنداق كۈچنىڭ تەسىرىگە ئۇچرىمايدىغان زەررىچە،جىسىم يوق دەپ چۈشۈنۆلسە،قەپ قالدىغىنى «گىراۋىتونلارنىڭ ئۇزلىرى كۈچ ئۇزاتقۇچى زەررىچە ئالماشتۇرۇش تىپىدىكى ئۇز ئارا تەسىرگە قاتنىشامدۇ؟»دىگەن سوئال.بۇنىڭ جاۋابى پەقەت بىرلا،ئۇ بولسىمۇ"ياق!".

ھازىرقى زامان زەررىچە ئالماشتۇرۇش تىپىدىكى ئۇز ئارا تەسىر نەزەريىلىرىدە _ بۇ نەزەريىلەر قانچىكى ماتىماتىكىلىق گۆزەللىككە ئىگە بولىشىدىن قەتئى نەزەر _ مانا مۇشۇنداق مەنتىقى ئاجىزلىقلار بار.

بۇ يازمىنى ئاخىرىدا   ق.سىدىق تەھرىرلىگەن. ۋاقتى  2014-1-3 11:56  

ئەمدى ھىس قىلدىمكى، فىزىكىدا زىدىيەتلەرنىڭ كۆپ بولىشى ھەركەتنىڭ سەۋەبى ۋە ماھىيىتى ھەققىدىكى  تەتقىقات يېتەرلىك ئەمەس ئىكەن.بۇ ھەقتىكى تەتقىقات ماتىرياللىرىمۇ تور دۇنياسىدا يوق دىيەرلىك ئىكەن.مەن«ھەركەتنىڭ سەۋەبى»،«ھەركەتنىڭ ماھىيىتى»دەپ خەنزۇچە،ئىنگىلىزچە مۇنبەرلەردىن ئىزدەپ باقسام  ئىككى تاللا بىر نىمە چىقتى.
بۇ يازمىنى ئاخىرىدا   ق.سىدىق تەھرىرلىگەن. ۋاقتى  2014-1-7 17:33  

ئارىستوتىل ھەركەتنىڭ سەۋەبى كۈچ دەپتۇ،گالىلى ھەركەتنى داۋاملاشتۇرۇشنىڭ سەۋەبى كۈچ ئەمەس دەپتۇ.نىيوتۇننىڭ دىگىنى 1-قانون،ئەسلىدىكى ھالەت.ئېينىشتېيىننىڭ دىگىنى فۇتۇ ئىلىكتىر ئىففىكىتى.
پەلسەپەدە ۋە فىزىكىدا ئورتاق ئىتراپ قىلىدىغىنى ھەركەت مۇتلەق،ئەزەلدىنلا بار.

ئىدىيە تارىخدىكى ۋەسىقلەرنى يىغىنچاقلىسا بارى -يوقى مۇشۇنچىلىك نەرسە بار ئىكەن.

قاسىم سىدىق ئاكىنىڭ ئىزدىنىشلىرى مېنى بەكلا تەسىرلەندۈرىدۇ . مەيلى ئەدەبىيات جەھەتتىكى ياكى فىزىكا ساھەسىدىكى ئىزدىنىشلىرى ، يوللىغان تېما ۋە ئىنكاسلىرى بولسۇن شۇنداق پاكىتلىق ، ۋەزمىنلىك يېزىلىدۇ ... ھارماڭ ئۇستاز ! يېڭى بىر يىلدا ئىشلىرىڭىزنىڭ تېخىمۇ نەتىجىلىك ، تېنىڭىزنىڭ سالامەت بولىشىنى تىلەيمەن !

يېزىلىۋاتقان تېما:

ياش نىيۇتون ئالمىنىڭ يەرگە چۈشىشىدىن ئىلھاملىنىپ"ئالەملىك تارتىش كۈچى"نى ئويلاپ تاپتى

«ئېغىرلىق» _ خۇددى ھەركەتكە ئوخشاشلا زەررىچە ياكى جىسىم «ئۇزىدىكى نەرسە» دەپ قارالسا «تارتىش كۈچى»ھەققىدە بەزى يېڭىچە پەرەزلەرنى كەلتۆرۆپ چىقىرىشقا بولىدىغاندەك قىلىدۇ.مەسىلەن نىيوتۇننىڭ ئالمىسىنىڭ ئېغىرلىغى مۇشۇئالما «ئۇزىدىكى نەرسە».ئالمىنىڭ بېغىدىن ئۆزۆلۈپ تۇۋەنگە چۈشكەن ھەركىتىمۇ ئالما ئوزىنىڭ ھەركىتى.ئالما تېخى شاختىكى ۋاقىتتا يەر شارىنىڭ ئوقىدا ئايلىنىش ھەركىتى بىلەن ،قوياشنى چۆرىدىگەن ئوربىتىلىق ھەركىتىگە تەڭ قاتنىشاتتى.بېغىدىن ئۆزۆلگەندىن كىيىن ھەركەت يۆنىلىشىدە ئۆزگىرىش يۆز بەردى ۋە تۆۋەنگە چۈشتى.ھەركەت مىقدارىنىڭ ساقلىنىش قانونى بېغىدىن ئايرىلغان ئالمىنى مۇئەللەقتە جىم تۇرغۇزماي يەرگە چۈشۈشكە مەجبۇر قىلدى.ۋەھاكازا دىگەندەك.داۋامى بۇ يەردە: