قاسىم سىدىق: فابىئان ئوئېفنېرنىڭ«قارا ئۆڭكۆر»لىرى

1984-يىلى تۇغۇلغان شىۋىتسىيىلىك سەنئەتكارفابىئان ئوئېفنېر ئۇزىنىڭ «قارا ئۆڭكۆر »ناملىق بىر يۇرۆش بەدىئى سۆرەتلىرى ئارقىلىق كىشىنى مول تەسەۋۋۇر دۇنياسىغا باشلايدۇ.
فابىئان ئوئېفنېر نىڭ«قارا ئۆڭكۆر »ناملىق بىر يۇرۆش بەدىئى سۆرەتلىرى تەسەۋۋۇر ئارقىلىق سىزىلغان سىزما رەسىملەر بولماي،بەلكى مىتال كالتەككە ھەرخىل رەڭلىك سىرلارنى سۆركىگەندىن كىيىن مىتال كالتەكنى يۇقۇرى تىزلىكتە پىقىراتقاندا يۇز بەرگەن ھادىسىنى 40مىڭدەن بىر سىكونىتتا فۇتۇ ئاپاراتتا تارىتقان نەتىجىكەن.تېمىدا سىر چاچراندىلىرىنىڭ بۇ خىل كۇرۇنىشىنى مەركەزدىن قاچقۇچى كۈچ كەلتۆرۆپ چىقارغان دەپ چۈشەندۆرۆلگەن.بۇ رەسىملەر پەن ۋە سەنئەت ژورنىلىغا بىسىلغان.
فابىئان ئوئېفنېر نىڭ بۇ سۈرەتلىرى"بەدىئى سۈرەت"دەپ ئاتالغان بولسىمۇ،مەن ئۇنى مۇئەييەن ئىلمى تەجىربە ئەھمىيىتىگە ئىگە سۆرەتلەر دەپ قارىدىم.سەۋەپ بۇ رەسىملەر تۆۋەندىكىدەك مۇلاھىزە سوئاللىرىغا ئىلھام بېرىدۇ:
1.قارا ئۆڭكۆر ئادەتتە ھەرقانداق نەرسىنى سۈمۆرىۋالىدۇ دەپ قارىلىدۇمۇبادا قارا ئۆڭكۆر ماتىرياللاردا ئېتىلىۋاتقاندەك يوقۇرى زىچلىقتىكى،ئۇز ئوقىدا ناھايتى تىز ئايلىنىدىغان جىسىم بولسا،ئۇ ھالدا ئۇ مەركەزدىن قاچقۇچى كۈچكە ئىگە جىسىم ئەمەسمۇ؟.
2.ئۇنىڭ پىرىنسىپلىرى قاينام،قۇيۇن قاتارلىقلار بىلەن ئوخشاشمۇ؟.
3.قارىغاندا،فابىئان ئوئېفنېر نىڭ رەسىملىرىدىكى سىر چاچراندىلىرىنىڭ ئەكىس يۆنىلىشى نەق قارا ئۆڭكۆرنىڭ سۆمۆرۆش جەريانىنىڭ تەسۋىرى بولغىدەك.چۈنكى تەتقىقاتچىلارنىڭ تەسەۋۋۇرىدىكى ھالەت دەل مۇشۇ رەسىملەرنىڭ ئەكسىچە.
4.نۇۋەتتە قارا ئۇڭكۆرنىڭ مەركىزى ئۇيۇل ماددا بولماي ئەكسىچەبوشلۇق،ھەتتا تاشقى پىلانىت ئادەملىرى ياشايدىغان ماكان دىگەندەك تەتقىقاتلارمەيدانغا كېلىۋاتىدۇ.بۇھالدا قارا ئۇڭكۈرنىڭ مەركىزىنى بۇرۇن ئېيتىلىپ كەلگىنىدەك غايەت زور زىچلىققا ئېگە ماددى رىياللىق،غەيرى نۇقتا ،دەپ قاراشقا بولمايدۇ.ئۇنىڭ مەركىزى قۇيۇن ياكى قايناملارغا ئوخشاش بوشلۇق بولۇشى ئىھتىماللىققا بەك يېقىن.
تۆۋەندە فابىئان ئوئېفنېرنىڭ ئىشخانىسى ۋە "قارا ئۆڭكۆر"لىرىنىڭ سۆرەتلىرى بېرىلدى.سىزنى ھۇزۇرلارندۇرغاندىن باشقا ئىلمى تەساۋۋۇر بوشلۇغىغا باشلىيالىسا مېنىڭمۇ ھاردۇغۇم چىقىدۇ.

ئادەتتىكى بىر ياش ھەم سەنئەت قىممىتىگە،ھەم ئىلمى تەجىربە قىممىتىگە ئىگە مۇشۇنداق ئىشلارنى قىلىپتۇ.قىلاي دىسە ئىش كۇپ.مەن ۋاقتىنى ئەرزىمەس ئىشلار بىلەن بېھۇدە ئۇتۆزىۋاتقان ياشلارغا ئېچىنىمەن.بۆگۆن مىڭىشقا ھورۇنلۇق قىلسىڭىز،ئەتە يۇگرەپمۇ بوسۇغىڭىزدىن چىقالمايسىز.

ئەگەر ئۇنى «ئېغىزى بار قاچا »دەپ تۇرساق ،ئۇنىڭ مەۋجۇدىيىتىنى  ،مەلۇم تېزلىنىشچان ھەرىكەت ئارقىلىق «ئىچىدىكىنى »قۇسۇپ چىقىرۋەتكەندىن كېيىنىكى «بوش قاچا»بولۇشى مۇمكىن .

مۇناسىۋەتسىز بولسىمۇ دەۋالاي قاسىمكا بۇرۇن مەن سىزنىڭ مۇنبىرىڭىزگە بىر تەكلىپ خاراكتىرلىك تېما يوللىغان ۋە دەسلەپكى پىلان لايھىسىنى تۈزۈپ باققانتىم ماۋۇزى:
:‹كەشپىيات تورى قۇرساق›دېگەن ئۇ چاغدا سىز ۋە باشقا تورداشلار خېلى كۆپ تەكلىپ پىكىرلەر بېرلگەن  مەن ياردەمچسىز قالغاچقا بۇ ئىشنى قىلالمىغان.يېقىندا شۇنداق تور بىكەت قۇرۇلۇپتۇ
ئادرسى:http://www.kaxpiyat.com/forum.php

بۇ رەسىمدىكىلىرىنى چوڭ پارتىلاشنىڭ مودىلى،دەپ چۈشۈنۈشكە بولىدۇ.قارا ئۇڭكۇرگە يىغىلىشنىڭ يۇنۇلىشى تەتۇر بولىدۇ ۋە ئەلۋەتتە بوشلۇق بولۇشنى شەرىت قىلىدۇ.بۇ مىنىڭ قارىشىم.

بۇمۇ ياخشى بولغىنى،كىملا بولسۇن مۇشۇنداق مۇنبەر قورسا بولغىنى.خىلى  ياخشى مەزمۇنلار تۇرىدۇ.قوللاپ قويايلى.خەۋەرلەندۆرگىنىڭىزگە رەھمەت.

مىنىڭ بىلىشىمچە ھازىرقى قارا ئۇڭكۆر نەزەريەلىرىدە ئومۇملاشتۇرساق مۇنداق ئىككى خىل قارا ئۇڭكۆر ئوچرايدۇ.
1.زىچلىغى غايەت زور بولغان،مەركىزىدە غەيرى نۇقتىدىن ئىبارەت ئىنتايىن كىچىك،رادىئوسى 0گە يېقىنلاشقان بىرئۇزلۇكسىز ماددى رىياللىق بولغان قارا ئۇڭكۆر.
2.مەركىزىدە بوشلۇق بولغان قاينامسىمان قارا ئۇڭكۆر.
كىيىنكىسى يېڭىدىن رىۋاجىلىنىۋاتقان قارا ئۇڭكۆر نەزەريىسى بولۇپ،ئۇنىڭ خىلمۇ-خىل ۋارىيانىتلىرى بار.كىيىنكىسى ئالدىنقى ئېينىشتېيىن نىسبىلىك نەزەريىسىنىڭ مەھسولاتى بولمىش قارا ئۇڭكۆرنى ئىنكار قىلىدۇ.

سامان يولى مەركىزىدىكى كۈچلۆك ئىمپولىس يولتۇزى بىلەن قارا ئۇڭكۆرنىڭ زىچ مۇناسىۋىتى بار

گىرمانىيە ماكىس پىلانىك رادىئو ئاستىرونۇمىيىسى تەتقىقات ئورنى 14-چىسلا(2013-8-14)بايانات ئېلان قىلىپ،بۇ تەتقىقات ئورنىنىڭ ئەزالىرى قاتناشقان خەلقئاراتەتقىقات گۇرۇپپىسى،سامان يولىنىڭ مەركىزىدە كۈچلۆك ماگىنىت مەيدانىغا ئىگە بىر ئىمپولىس يۇلتۇزنى بايقىغانلىغىنى،بۇ بايقاشنىڭ ئىنسانىيەتنىڭ سامان يولى مەركىزى ۋە قارا ئۇڭكۆرنى تېخمۇ ئىلگىرلىگەن ھالدا چۈشۈنۈشىگە پايدىلىق ئىكەنلىگىنى ئۇقتۇردى.

كەينىدىنلا ئامرىكا ئالەم قاتناش ئىدارىسى سامان يولى مەركىزىدىن Xنۇرى ئىمپولىسىنى قوبۇل قىلغانلىغىنى جاكالىدى.شۇنىڭ بىلەن پۆتۆن يەرشارىدىكى تەتقىقات ئورۇنلىرى ئار-ئارقىدىن تىلسىكوپلىرىنى بۇ رايونغا توغۇرلاشتى.بەخىتكە يارىشا گىرمانىيە تەتقىقاتچىلىرى ئىككىنجى قېتىم سىمىسىز رادىئوئارقىلىق،بۇ Xنۇرى ئىمپولىسىنى تارقىتىۋاتقىنى بىر يورۇق ئىمپولىس يولتۇز ئىكەنلىگىنى بايقاشتى.


سامان يولى مەركىزىگە يېقىن ئورۇنغا جايلاشقان ساگىتتارىئۇس ( "Sagittarius A")يولتۇزلار سىستىمىسىنىڭ مەركىزىدە چوڭ ماسسىلىق بىر قارا ئۇڭكۆر بولۇپ،يېڭى بايقالغان ئىمپولىس يۇلتۇز بىلەن بۇ قارا ئۇڭكۆرنىڭ ئارىلىغى يېرىم يورۇقلۇق يىلىغىمۇ يەتمەيدىكەن.پىلانىك رادىئو تىلسىكوپى ئاستىرونۇمىيىسى تەتقىقات ئورنىدىكى تەتقىقاتچى خادىم شۇنداق دەيدۇ: كىشىلەر بۇ ئىمپولىس يولتۇزنى سىمسىز رادىئو ئارقىلىق كۇزۇتۆپ،سامان يولى مەركىزى ئەتراپىدىكى گاز جىسىملاردىكى ماگىنىت مەيدانىنى ،قارا ئۇڭكۆر ماسسسىنىڭ ئېشىشىنى،قارا ئۇڭكۆر ئەتراپىدىكى پۇركەلمە ئېقىم ۋە X نۇرى رادىئاتسىيىسى قاتارلىقلارنىڭ ئەھۋالىنى بېۋاستە ئۆلچەپ چىقالايدۇ.


بۇ يازمىنى ئاخىرىدا   ق.سىدىق تەھرىرلىگەن. ۋاقتى  2013-10-3 02:02  

       قارا ئۆڭكۈر دېگەن نېمە؟ قارا ئۆڭكۈر دېگىنىمىز ناھايىتى يۇقىرى زىچلىققا ھەم زور ماسسىغا ئىگە بولۇپ، كۈچلۈك تارتىش كۈچىنىڭ تەسىرىدە ھەرقانداق ماددا ھەم نۇرمۇ ئۇنۇڭدىن قېچىپ قۇتۇلالمايدىغان جىسىمدىن ئىبارەت. بۇ يەردە دېيىلگەن قېچىپ قۇتۇلالمايدۇ دېگەنلىك كلاسسىك تېئورېمىدا ئورۇنلۇق بولغان بولسىمۇ بىراق كۋانت تېئورېمىسىغا ئاساسلانغاندا ئېنېرگىيە ھەم ئۇچۇر قېچىپ چىقىدىكەن. ئۇنۇڭ بۇ قېتىم تەكلىپ بەرگىنى قارا ئۆڭكۈرنىڭ ئېنىقلىمىسىنى قايتا يېزىش. قارىغاندا قارا ئۆڭكۈر توغرىلىق مۇنازىرە ئەمدى قايتا يەنە بىر بالداققا كۆتۈرۈلىدىغاندەك قىلىدۇ.

     تېخىمۇ كۆپ ئۇچۇرلارغا ئېرىشمەكچى بولسىڭىز تۆۋەندىكى ئۇلىنىشنى چېكىڭ.

http://www.nature.com/news/steph ... black-holes-1.14583


بۇ يازمىنى ئاخىرىدا   ق.سىدىق تەھرىرلىگەن. ۋاقتى  2014-1-27 22:32