مىكرو ئوبزور (20)

hazratali ali · ۋاقتى: 2012-4-17 17:58:23


	يارغول بۇغدا ئابدۇللا ئاپتاپقا بەرداش بېرىپ ،كۆيگەن، شامالغا بەرداش بېرىپ، توزىغان. ئاڭلانماس ئەسىرلەرنىڭ قىيا-چىياسى ھەم ئىز قالدۇرمىغان قان. قەدىم راھىبلارنىڭ تىلاۋەتلىرى، مىس قوڭغۇراقلارنىڭ ساداسى نەدە؟ قوشۇلۇپ مەبۇدىلەر بىلەن ھەممىسى ئاسمانغا كۆتۈرۈلۈپ كەتتى-دە! يېڭى بىر ئەسىرنىڭ ئادىمى يۈرۈشەر بۇندا ئۈزۈلمەي ،نېمىنى ئىزدەر ؟ كۆرۈش كىرەك جاڭگال بولسىمۇ ھەم تاڭ قالىدۇ چەكچىيىپ كۆز-گۆھەر. ھە! بۇ كۈنچىقىش قۇياشنىڭ تۇغقان تەرەپ ئەجابا ،ئوخشاشماس سەنئەت. كەم قالامدۇ موناستېردىن سۇئاللار جاۋاب تاپار بىر-بىرلەپ. "يارغول"ناملىق شېئىر ئۈستىدە قىسقىچە تەھلىل بۇندا ئابدۇللانىڭ شېئىرىيەت قەلئەسىگە كىرىش يىراق قەدىمكى دەۋرگە قايقاندەك ياكى رىۋايەت دەۋرىگە كىرىپ قالغاندەك تۇيغۇ بېغىشلايدۇ .ئۇنىڭدا شېئىرلىرىدا قەدىمكى مەدەنىيەتنىڭ مۇكەممەل ئىزناسى ،ئۇزاق تارىخىنىڭ بىر پۈتۈن سەلتەنىتى ئەمەس بەلكى سىموۋل خاراكتىردىكى بىشارىتى ئەكىش ئېتىدۇ. قەلئە، سېپىل، ،تۆگە ، ساپال، گۈمبەز، قوڭغۇراق، يۇلغۇن ،خارابە قاتارلىق بەلگىلەر شائىر شېئىرى نەزىرىنىڭ ھامان قەدىمكى مەدەنىيەت ئۈستىگ تاشلىنىپ تۇرىدىغانلىقىنى ئېسىمىزگ سالىدۇ. يارغول يۈكسەك مەدەنىيەت كۆمۈلگن بەلگە.ئۇنىڭ مەدەنىيەت ،تارىخ ،ئارخئولوگىيلىك قىممىتى شۇ ساھەدىكىلەرگە مەنسۇپ.كۆز ئالدىمىزدىكى بولسا سۆزلەردىن تەشكىل تاپقان شېئىرى گەۋدە.شائىر شېئىردا قىممەت ھەققىدە ئاشكارا بىر نېمە دېمەيدۇ.پەقەت ئۇنىڭ ئۆتمۈشىدىن ھازىرغىچە بولغان ئارىلىقىنى ئۆزىنىڭ تىل سەنئىتىگە تايىنىپ يۈكسەك دەرىجىدە مەركەزلەشتۈرىدۇ . شائىر شېئىردا سۆزلەرنى شۇ قەدەر ئۇستىلىق بىلەن ئىشلەتكەنكى ،نەچچە مىڭ يىللىق تارىخ-مەدەنىيەتنى قىسقىغىنا شېئىرغا پىرىسلايدۇ.شامال، ئاپتاپ، كۆيۈش، توزۇش،بەرداشلىق ، قىيا-چىيا ، قان ،راھىب ،مىس قوڭغۇراق يېڭى ئەسى ،كۈنچىقىش ،ئوخشاشماس سەنئەت، موناستېر قاتارلىق سۆزلەرنى "يارغول"دېگەن نامغا دەسسەتسەكمۇ شېئىرنىڭ پايانى زاھىر بولىدۇ. بىز مۇشۇ سۆزلەرنى تۇتقا قىلغان ئاساستا شېئىرغا تېخىمۇ ئىچكىرلەپ باقايلى. ئاپتاپقا بەرداش بېرىپ ، كۆيگەن ، شامالغا بەرداش بېرىپ، توزىغان . بۇ بىزگە تەبئىتنىڭ تالاي زامانلىق خورىتىشلىرىغا ئۇچرىغان ئەمما يەنىلا مەۋجۇتلىقىنى ساقلاپ قالغان قەدىمىي بىر ئىزنانى ئەسلىتىدۇ.بۇ ئىككى مىسرا ئارقىلىقلا ئۇزاق يىللىق تارىخ ناھايتى ماھارەتلىك،ئىخچام ئىپادىلەنگن.ئوقۇرمەنگە چىن تارىخ تۇيغۇ بەخىش ئېتىدۇ.مىسرالارغا خۇسۇسىي ھاياجان، ساختا ماھارەت ئارىلاشمىغان.يەنى كېلىپ شېئىردىكى ماھارەت ناھايتى تەبئىي بولۇپ،بۇ كىتابلاردىن ئۈگەنگىلى بولىدىغان ماھارەت ئەمەس،بەلكى ئۇزاق يىللىق پىشقان شېئىر ئىجادىيەت تەجرىبىسىنىڭ ھاسىلاتى.بۇ خىل تەجرىبە بۇغدا ئابدۇللا شېئىرغا باشتىن ئاخىر سىڭگەن. ئاڭلانماس ئەسىرلەرنىڭ قىيا-چىياسى ھەم ئىز قالدۇرمىغان قان. بۇ قەدىمكى شەھەرنىڭ بۈگۈنكى خارابىسىنى ،ئادەمزاتسىز ،خىلۋەت ھالىتىنى كۆز ئالدىمىزغا زاھىر قىلىدۇ .ئوقۇرمەننى يىراق تارىخقا ئاپىرىپ ،ئۇنىڭ يوقىلىش ،خارابلىشىش سەۋەبى ئۈستىدە ئويلاندۇرىدۇ، قان ،قىيا-چىيا دېگەن بۇ سۆزلەر شەھەرنىڭ ئۇرۇش تۈپەيلى ۋەيران بولغانلىقىنى ،ئەمما ئۇزان يىللىق تارىخ ھەممىنى كۆمۈپ تاشلىغانلىقىنى يوشۇرۇن ئىپادىلەيدۇ. قەدىم راھىبلارنىڭ تىلاۋەتلىرى، مىس قوڭغۇراقلارنىڭ ساداسى نەدە ؟! شېئىردا يارغولنىڭ مەدەنىيەت ئالاھىدىلىكى ئۈستىدە تەپسىلى گەپ يوق، شائىر شېئىردا قىسقا-قىسقا تەپسىلات ئارقىلىق سەكرەتمە شەكلىدە ئۇزاق تارىخىنى نوقتىسىمان ئۇلايدۇ. بۇ نوقتىلار بىر چەمبەر ئۈستىدە ياتقان، ئورنى ئوخشىمايدۇ ،لىكىن بىر مەركەز بىلەن ئورتاق ئۆتىشىدۇ.ئۇ بولسىمۇ "يارغول"دىن ئىبارەت شېئىرى مەركەز. يارغول گوياكى چەمبەر مەركىزىگە ئوخشاش شېئىردىكى ھەممە نوقتىلار بىلەن مۇناسىۋەت ئورنىتىدۇ، راھىب ،مىس قوڭغۇراق دېگەن بۇ ئىككى نوقتا بىزگە بۇ ماكاندا ياشىغۇچى خەلقنىڭ قەدىمكى روھى تۈۋرۈكىدىن ،ئىتىقاد قارىشىدىن بىشارەت بېرىدۇ. شۇنداقلا يارغول قەدىمى شەھرىنىڭ بۇددا دىنىي مەدەنىيەت ئالاھىدىلىكىگ ئىگە ئىكەنلىكىنى چۈشەندۈرىدۇ. يېڭى بىر ئەسىرنىڭ ئادىمى، يۈرۈشەر بۇندا ئۈزۈلمەي، نېمىنى ئىزدەر؟ شائىر بۇ يەرگ كەلگندە قەدىمدىن ھازىرغا كۆچىدۇ ھەم بۇ جاينى ئايلىنىپ يۈرگەن يوچۇن كىشىلەرنى قىستۇرۇپ ئۆتىدۇ شۇنداقلا بۇ نوقتىنى ئالاھىدە تەكىتلەش ئۈچۈن "نېمىنى ئىزدەر ؟" دەپ سۇئال قويىدۇ.ئاخىرىدا يەنە بۇ سۇئالىغا ئۆزى جاۋاب بېرىپ: ئايلىنىپ يۈرگن بۇ كىشىلەرنىڭ كۆزلەرنى ھەيران قالدۇرىدىغان مەدەنىيەت گۆھىرى ئىزدەۋاتقان ئارخىلوگلار ئىكەنلىكىدىن بىشارەت بېرىدۇ. بۇ كۈنچىقىش قۇياشنى تۇغقان تەرەپ ئەجابا،ئوخشاشماس سەنئەت. كۈنچىقىش - شەرق . شەرق كۆپ خىل مەنىگە ئىگە .ئۇ جۇغراپىيلىك ئالاھىدىلىكىگە ئىگە بولۇپ قالماستىن مەدەنىيەت مەنىسىگە ئىگە. شېئىردىكى كۈنچىقىش مىسرالاردىكى مۇناسىۋەتتىن قارىغاندا يىراق شەرق كۆزدە تۇتۇلغان. يەنى يارغول يىراق شەرق رايۇنىغا تەۋە ماكان . لىكىن بۇندىكى سەنئەت ئوخشىمىغان بىر سەنئەت . بۇ بۇ زىمىندا ياشىغۇچى خەلقنىڭ ئىتنىك تەركىبى ، ياشاش ئۇسۇلى قاتارلىق جەھەتلەردە باشقا شەرق ئەللىرى بىلەن پەرقلىق بولغان ئالاھىدىلىككە ئىگە ئىكەنلىكىنى چۈشەندۈرىدۇ. كەم قالامدۇ مۇناستېردىن ،* سۇئاللار جاۋاب تاپار بىر-بىرلەپ. مۇناستېر غەر مەدەنىيتىنىڭ ئوچىقى بولغان قەدىمكى يۇنانغا (گىرىتسيەگە) تەۋە شەھەر .ئۇ غەرب مەدەنىيتىنىڭ سىموۋلى سۈپىتىدە ئوتتۇرغا چىققان. يارغولدىن ئىبارەت ئۆزگىچە شەرق مەدەنىيەت ئىزلىرىدىن بولغان بۇ قەدىمىي شەھەر ئۇنىڭغا سېلىشتۇرلۇپ، ئۇنىڭ شەرق مەدەنىيتىدە ئالاھىدە ئورۇنغا ۋە قىممەتكە ئىگە ئىكەنلىكىنى ئەسكەرتىلگەن. بۇ يازمىنى ئاخىرىدا hazratali ali تەھرىرلىگەن. ۋاقتى 2012-4-17 19:29

مەلىكە مۇھەممەت · ۋاقتى: 2012-4-18 13:37:27


	ئەسسىلام ھەزرەتئەلى؟ مىكرو ئوبزورلارنى ھە تەرەپتىن ئىزلىنىپ ياخشى يىزۋاتىسىز.مەن سىزنىڭ ئىجادىيىتىڭىزدىن سۈيۈنۈش بىلەن بىرگە قاتلاممۇ -قاتلام ئىلگىرلەشتىكى روھىڭىزدىن ئىلھام ئىلۋاتىمەن.

ئۆمەر مەھمۇد · ۋاقتى: 2012-4-18 18:11:07


	مىسرالارغا خۇسۇسىي ھاياجان، ساختا ماھارەت ئارىلاشمىغان.يەنى كېلىپ شېئىردىكى ماھارەت ناھايتى تەبئىي بولۇپ،بۇ كىتابلاردىن ئۈگەنگىلى بولىدىغان ماھارەت ئەمەس،بەلكى ئۇزاق يىللىق پىشقان شېئىر ئىجادىيەت تەجرىبىسىنىڭ ھاسىلاتى.بۇ خىل تەجرىبە بۇغدا ئابدۇللا شېئىرغا باشتىن ئاخىر سىڭگەن. ھەزىرەتئەلى، مۇشۇ قىسم سەل ئىدىيەمدىن ئۆتمىدى. خۇسۇسىي ھاياجان ئارلمىشىغان دەپسەن، ئۇنداقتا شائىر بۇ شېئىرنى كوللىكتىپ ھاياجاندا يازغانمۇ؟ ھەرقانداق بىر شېئىر ئاۋال خۇسۇسىي ھاياجاننى ئاساس قىلىدۇ، شۇ خۇسۇسىي ھاياجان كوللىكتىپنىڭ ئورتاق ھاياجىنىغا ئورتاقلاشقاندا شېئىر كوللىكتىپقا تەۋە بولىدۇ. شوڭا، خۇسۇسىي ھاياجان ئارلاشماي مەيدانغا چىقىدىغان شېئىر يوق. سىنىڭ قارىشىڭ قانداق؟

مەلىكە مۇھەممەت · ۋاقتى: 2012-4-18 18:31:47


	مىسرالارغا خۇسۇسىي ھاياجان، ساختا ماھارەت ئارىلاشمىغان.يەنى كېلىپ شېئىردىكى ماھارەت ناھايتى تەبئىي بولۇپ،بۇ كىتابلاردىن ئۈگەنگىلى بولىدىغان ماھارەت ئەمەس،بەلكى ئۇزاق يىللىق پىشقان شېئىر ئىجادىيەت تەجرىبىسىنىڭ ھاسىلاتى.بۇ خىل تەجرىبە بۇغدا ئابدۇللا شېئىرغا باشتىن ئاخىر سىڭگەن. ھەزىرەتئەلى، مۇشۇ قىسم سەل ئىدىيەمدىن ئۆتمىدى. خۇسۇسىي ھاياجان ئارلمىشىغان دەپسەن، ئۇنداقتا شائىر بۇ شېئىرنى كوللىكتىپ ھاياجاندا يازغانمۇ؟ ھەرقانداق بىر شېئىر ئاۋال خۇسۇسىي ھاياجاننى ئاساس قىلىدۇ، شۇ خۇسۇسىي ھاياجان كوللىكتىپنىڭ ئورتاق ھاياجىنىغا ئورتاقلاشقاندا شېئىر كوللىكتىپقا تەۋە بولىدۇ. شوڭا، خۇسۇسىي ھاياجان ئارلاشماي مەيدانغا چىقىدىغان شېئىر يوق. سىنىڭ قارىشىڭ قانداق؟ ئۆمەر مەھمۇد بۇ ئىنكاسلىرىڭىزنى ئۇقۇۋېتىپ يەنە كۈلۈپ كەتتىم دىسەم رەنجىپ قالارسىزمۇ؟ سىز ...يەنە ئالدىرماي يۇقۇردىكى ئوبزۇرنى كۆرۈپ چىقىش بىلەن بىرگە شېئرنىڭ قاتلاملىرىغا چۆكۈشنى چىڭ تۇتۇڭ.

تام · ۋاقتى: 2012-4-18 20:13:41


	ئۆمەر گېپىڭنى داۋاملاشتۇرۇۋەر، ياخشى گەپلەرنى قىلىۋاتىسەن..مەنمۇ شېئىردا ئالدى بىلەن ئۆزۈمنىڭ ھىسىياتىنى ئاساس قىلىدىغانلاردىن... بۇ يازمىنى ئاخىرىدا mamat omar تەھرىرلىگەن. ۋاقتى 2012-4-18 20:14

ئۆمەر مەھمۇد · ۋاقتى: 2012-4-18 20:39:23


	«ئۆمەر مەھمۇد بۇ ئىنكاسلىرىڭىزنى ئۇقۇۋېتىپ يەنە كۈلۈپ كەتتىم دىسەم رەنجىپ قالارسىزمۇ؟ سىز ...يەنە ئالدىرماي يۇقۇردىكى ئوبزۇرنى كۆرۈپ چىقىش بىلەن بىرگە شېئرنىڭ قاتلاملىرىغا چۆكۈشنى چىڭ تۇتۇڭ.» كەچۈرۈڭ، مەن سىزدەك بىلىملىك بولمىغاچقا بىلمىگەننى سوراۋاتىمەن!

مەلىكە مۇھەممەت · ۋاقتى: 2012-4-18 21:03:47


	كەچۈرۈڭ، مەن سىزدەك بىلىملىك بولمىغاچقا بىلمىگەننى سوراۋاتىمەن! ئۆمەرجان بەك كەمتەر ئىكەنسىز. مەن سىز بۇيرىغان ئىلىپبەنى تېخىچە ئۇقۇپ تۈگۈتەلمەيۋاتسام يەنە بىر يۈكنى ئارتىپسىز ماڭا.كېرەك يوق. شۇنداقتىمۇ ئالدىرماي يەنە شېئرغا ھەم ئوبزورغا چۆكۈپ بىقىڭ. ياكى ھىچ بولمىسا ھەزرەت ئەلىگە قالدۇرغان سۇئالىڭىزغا شاققىدە بىر قارۋىتىڭا؟ كېيىن سىز جىقلا چۈشەنمەيدىغان سۇئاللار كەينى -كەينىدىن كاللىڭىزغا كىرۋېلىپ چارچاتمىسۇن.

hazratali ali · ۋاقتى: 2012-4-19 12:40:34


	1. شېئىر پۈتۈنلەي خۇسۇسىيسىزلاشتۇرۇلۇپ(ئىندۇۋىدالسىزلاشتۇرۇلۇپ) يېزىلغان. خۇسۇسىيلىق يوق . شائىر شېئىردىن چىكىنىپ چىققان . سېنىڭ بولسۇن مەمەت ئۆمەرنىڭ شېئىرلىرى بولسۇن خۇسۇسىيلاشتۇرۇپ يازىسىلەر . مەسىلەن: ئاچ قېلىش مەمەت ئۆمەر بارلىق نەرسىلەرنى يەۋېتىمەن! ئۆلگۈدەك ئاچ قالدىم بۈگۈن. ئېسىل ماشىنىلار گۈزەل قىزلاردۇر، گۈزەل قىزلار ماشىنا ئەمەس، يارالمىدىم ئالەمگە پۈتۈن! باشتىن ئاخىر بىرىنچى شەخس «مەن» بار . بۇغدا ئابدۇللانىڭ شېئىرىدا بىرىنچى سەخس يوق . خۇسۇسىسىزلاشتۇرۇلغان . 2. شېئىردىن كۆرۈنۈپ تۇرۇپتۇكى شېئىر ھاياجاندىن ئۆتۈپ كەتكەن ، بەلكى چوڭقۇر ئەقلى ،بەدئىي تەپەككۇر بىلەن يېزىلغان يارغولنىڭ تارىخى ،مەدەنىيتى ئۈستىدە ئويلانغان ، شېئىردا ھاياجان ئەمەس ، چوڭقۇر تەپەككۇر بار سېنىڭ ئۇ گىپىڭدىن شائىر ھاياجانلانمىسا شېئىر پەيدا بولمايدۇ دېگەن گەپ چىقامدۇ نېمە ؟

مەلىكە مۇھەممەت · ۋاقتى: 2012-4-19 19:16:34


	ھەزرەت ئەلى بەركەتلىك بولۇڭ! ھەر كۈنلىرىڭىزگە خۇشاللىق ،ئەزىزلىك يار بولغاي!

ئۆمەر مەھمۇد · ۋاقتى: 2012-4-19 20:41:29


	شۇنداق ھەزىرەتئەلى، شائىر ھاياجانلانمىسا شېئىر پەيدا بولمايدۇ. ئەقلىي تەپەككۈر ماقالىدە جۇلالانغان بىلەن شېئىردا ھاسىرايدۇ. ئەگەر سەن بۇ شېئىردا ھاياجان مەۋجۈت ئەمەس دېسەڭ، ئۇنداقتا بۇ شېئىر ئۆز مەغلۇبىيىتىنى ئىتىراپ قىلىشقا مەجبۇر بولىدۇ. چۈنكى، ياخشى يېزىلغان بىر پارچە شېئىرنىڭ بىر قانىتى ئەقىل بولسا يەنە بىر قانىتى دەل ھاياجان بولىدۇ. ئەقلىي تەپەككۈرنىڭ قۇلىغا ئايلىنىپ كەتكەن شېئىر ئوقۇرمەننى زوقلاندۇرالىشى ناتايىن. زوقلىنىشنىڭ ئۆزى، ئاۋال ھاياجاندىن بەھىر ئېلىش دەپ قارايمەن. «يارغول» شائىرنىڭ قەلبىدە ھاياجان قوزغىمىغان ئەھۋالدا، بۇ شېئىر قانداق يېزىلىدۇ؟ ئۇنىڭ ئەقلىي تەپەككۈرى ۋە تارىخى بىلىملىرى بىلەنمۇ؟ ئەگەر ئۇنداق ئىش بولسا، بىلىملىك تارىخچىلارنىڭ ھەممسى ئېسىل شېئىر يازىدىغانلار قاتارىغا تىزىلىپ قالىدۇ. يەنە بىرگەپ، شېئىردا «مەن» نىڭ بولۇشى ئۇ شېئىرنىڭ خۇسۇسىيسىلىشىشنىڭ بەلگىسى بولۇپ قالسا، مەرھۇم شائىر تېيىپجان ئېلىيوفنىڭ «تۈگمەس ناخشا» ناملىق شېئىرىغا نىمە دىيىش كېرەك؟ «يارغول» ناملىق بۇ شېئىردا مەن ئېنىق تىلغا ئېلىنمىغان بىلەن، ئۇ بايانچى ئورنىدا پەيدا بولىۋاتىدۇ. ئاپتاپقا بەرداش بېرىپ ،كۆيگەن، شامالغا بەرداش بېرىپ، توزىغان. ئاڭلانماس ئەسىرلەرنىڭ قىيا-چىياسى ھەم ئىز قالدۇرمىغان قان. ... پۈتۈن شېئىردا، شېئىرى مەنە(يۇقارقى مىسرالارغا ئوخشاش) بايانچى ئارقىلىق بىزگە يەتكۈزۈلىۋاتىدۇ. يەنە كىلىپ، بۇ مىسرالاردا ھاياجان يوق دەپ ئېتالمايمىز. بۇ ھاياجان ئەلۋەتتە بايانچىغا تەۋە ھاياجان، بايانچى= شائىر. شوڭىلاشقا، بۇلار شائىرنىڭ خۇسۇسىي ھاياجىنى بولالايدۇ... خۇسۇسىي ھاياجان ھەرگىزمۇ سەلبىي ئوقۇم ئەمەس.

مەسئۇد ئىسا · ۋاقتى: 2012-4-19 20:52:11


	ھەزرەت ئەلى توماس ئىلېئوتنىڭ خۇسۇسسىىزلاشقان شېئىرلىرىدىن يوللاپ قويسىڭىز ، چېگىش يېشىلىپ كېتەرمىكىن؟ بۇ يازمىنى ئاخىرىدا مەسئۇد ئىسا تەھرىرلىگەن. ۋاقتى 2012-4-19 20:53

مەلىكە مۇھەممەت · ۋاقتى: 2012-4-19 21:11:59


	ھەزرەت ئەلى چارچىمىغايسىز 22-مىكرو ئوبزورنى كۈتىمىز .

nurala · ۋاقتى: 2016-3-9 22:33:00


	بۇ مىكرو ئوبزور ماڭا بەك ياقتى ، قىسقا ھەجىمدە چوڭقۇر مەنا بار .

nurala · ۋاقتى: 2016-3-9 22:33:06


	بۇ مىكرو ئوبزور ماڭا بەك ياقتى ، قىسقا ھەجىمدە چوڭقۇر مەنا بار .