مەجبۇرىي چاقىرتىش بىلەن چاقىرتىشنىڭ پەرقى ۋە قوللىنىش ئۇسۇلى

xarbat

مەجبۇرىي چاقىرتىش بىلەن چاقىرتىشنىڭ پەرقى ۋە قوللىنىش ئۇسۇلى

) a0 S3 O" {1 \, ~# K/ ?% ?$ C      جىنايى ئىشلار دەۋاسىدىكى مەجبۇرىي چاقىرتىش بىلەن چاقىرتىش ئىككى خىل مۇستەقىل دەۋا ھەرىكىتى بولۇپ، بىر – بىرىدىن پەرقلىنىدۇ.
) A! b( d" ^3 K& }! Y$ O      چاقىرتىش جىنايەت گۇماندارى، جاۋابكار ۋە باشقا دەۋاغا قاتناشقۇچىلارنىڭ چاقىرتىش قەغىزى ياكى ئۇقتۇرۇشىنى تاپشۇرۇۋالغاندىن كېيىن، بەلگىلەنگەن ۋاقىت، ئورۇن بويىچە ئۆزلۈكىدىن كېلىپ سوراقنى قوبۇل قىلىشىنى تەلەپ قىلىش بولۇپ، ئۇ ئۇقتۇرۇش خاراكتېرلىك بولىدۇ، ئېھتىيات قوراللىرىنى ئىشلىتىشكە ياكى جىنايەت گۇماندارى، جاۋابكار ۋە باشقا دەۋاغا قاتناشقۇچىلارنى دېلوغا يالاپ ئاپىرىشقا بولمايدۇ. شۇڭا ئۇ مەجبۇرلاش تەدبىرى ئەمەس.
      مەجبۇرىي چاقىرتىپ كېلىش دېگىنىمىز، جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنى، خەلق تەپتىش مەھكىمىسى، خەلق سوت مەھكىمىسى توختىتىپ قويۇلمىغان، قولغا ئېلىنمىغان جىنايەت گۇماندارى ۋە جاۋابكارنى بەلگىلەنگەن ئورۇنغا كېلىپ سوراقنى قوبۇل قىلىشقا مەجبۇرلاش ئۇسۇلىنى كۆرسىتىدۇ. ئۇ مەجبۇرلاش تەدبىرى ئىچىدىكى ئەڭ يېنىك تەدبىر.
      مەجبۇرىي چاقىرتىش بولسا، مەجبۇرلاش تەدبىرى بولۇپ، پەقەت جىنايەت گۇماندارى ۋە جاۋابكارلارغىلا قوللىنىلىدۇ، مەجبۇرىي چاقىرتىشنى ئىجرا قىلغۇچىلار جىنايەت گۇماندارى ۋە جاۋابكارنى بەلگىلەنگەن سوراق قىلىش ئورنىغا كېلىشكە مەجبۇرلىسا بولىدۇ، ئەگەر جىنايەت گۇماندارى ۋە جاۋابكار مەجبۇرىي چاقىرتىشقا قارشىلىق قىلسا، ئېھتىيات قورالىنى ئىشلىتىش قاتارلىق مەجبۇرلاش ئۇسۇلىنى قوللانسا بولىدۇ.
/ X: M7 l& O5 j9 C3 T" K: {% y      دۆلىتىمىز ‹‹جىنايى ئىشلار دەۋا قانۇنى››نىڭ 50 – ماددىسىدا ‹‹خەلق تەپتىش مەھكىمىسى، خەلق سوت مەھكىمىسى ۋە جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنى دېلو ئەھۋالىغا قاراپ جىنايەت گۇماندارى، جاۋابكارلارنى مەجبۇرىي چاقىرتىپ كەلسە بولىدۇ›› دەپ بەلگىلەنگەن. بۇ بەلگىلىمە بويىچە، جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنى، خەلق تەپتىش مەھكىمىسى، خەلق سوت مەھكىمىسى جىنايەت گۇماندارى ۋە جاۋابكارنى ئاۋۋال چاقىرتسا بولىدۇ، قانۇنلۇق چاقىرتىش ئارقىلىق ئورۇنسىز سەۋەب بىلەن سوراقنى قوبۇل قىلمىغانلىرىنى قايتا مەجبۇرىي چاقىرتىپ كەلسە بولىدۇ، دېلو ئەھۋالىغا قاراپ بىۋاسىتە مەجبۇرىي چاقىرتسىمۇ بولىدۇ.
      مەجبۇرىي چاقىرتىشنى ناھىيەدىن يۇقىرى جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنى، ئەدلىيە ئورگىنىنىڭ مەسئۇللىرى تەستىقلىشى ھەم ‹‹مەجبۇرىي چاقىرتىپ كېلىش گۇۋاھنامىسى››نى دېلو بېجىرگۈچىلەر تولدۇرۇشى، ‹‹مەجبۇرىي چاقىرتىپ كېلىش گۇۋاھنامىسى››دا جىنايەت گۇماندارى ۋە جاۋابكارنىڭ ئىسىم فامىلىسى، جىنسى، يېشى، تۇرار جايى، دېلو سەۋەبلىرى، مەجبۇرىي چاقىرتىپ كېلىشنىڭ قانۇن ئاساسلىرى، يالاپ ئاپىرىشقا تېگىشلىك ئورۇن ۋە ئىمزا قويۇپ تارقاتقان ۋاقىت ئېنىق يېزىلىشى ھەم ئىمزا قويۇپ تارقاتقۇچى ئىمزا قويۇشى ياكى تامغىسىنى بېسىشى لازىم. ئۇنى ئىككىدىن ئارتۇق ئادەم ئىجرا قىلىشى كېرەك، ئىجرا قىلغۇچىلار مەجبۇرىي چاقىرتىپ كېلىنگۈچىگە ‹‹مەجبۇرىي چاقىرتىپ كېلىش گۇۋاھنامىسى››نى كۆرسىتىشى، مەجبۇرىي چاقىرتىلغۇچى ئىمزاسىنى قويۇشى لازىم، ئاندىن ئىجرا قىلغۇچىلار مەجبۇرىي چاقىرتىلغۇچىنى بەلگىلەنگەن جايغا ئېلىپ كېلىپ سوراق قىلىشى لازىم. ئەگەر مەجبۇرىي چاقىرتىلغۇچى مەجبۇرىي چاقىرتىشنى رەت قىلسا، ئىجرا قىلغۇچىلار مۇۋاپىق مەجبۇرلاش ئۇسۇلى (باغلاش، كويزا سېلىش) ئارقىلىق ئېلىپ كېلىشكە بولىدۇ.
      مەجبۇرىي چاقىرتىپ كېلىشتىكى مەقسەت، پەقەت جىنايەت گۇماندارى ۋە جاۋابكارنى سوراقنى قوبۇل قىلىشقا مەجبۇرلاش بولۇپ، قاماپ تۇرۇش خاراكتېرىگە ئىگە ئەمەس، شۇڭا مەجبۇرىي چاقىرتىلغۇچى مەجبۇرىي چاقىرتىلغاندىن كېيىن دەرھال سوراق قىلىنىشى، سوراق ئاخىرلاشقاندىن كېيىن دەرھال ئۆزىنىڭ تۇرار جايىغا قايتۇرۇلۇشى لازىم، مەجبۇرىي چاقىرتىشنى شەكلى ئۆزگەرگەن قاماپ قويۇش ۋاسىتىسى قىلىۋېلىشتىن ساقلىنىش ئۈچۈن، دۆلىتىمىز ‹‹جىنايى ئىشلار دەۋا قانۇنى››نىڭ 92 – ماددىسىدا ‹‹چاقىرتىش، مەجبۇرىي چاقىرتىشنىڭ داۋاملىشىش ۋاقتىنى 12 سائەتتىن ئاشۇرۇۋېتىشكە بولمايدۇ، جىنايەت گۇماندارىنى ئارقا – ئارقىدىن چاقىرتىش، مەجبۇرىي چاقىرتىش يولى بىلەن شەكلى ئۆزگەرگەن نەزەربەند قىلىشقا يول قويۇلمايدۇ›› دەپ ئېنىق بەلگىلەنگەن.
      شۇنى ئەسكەرتىش زۆرۈركى، مەجبۇرىي چاقىرتىشنىڭ داۋاملىشىش ۋاقتى جىنايەت گۇماندارى چاقىرتىلىپ كەلگەن ۋاقىتتىن باشلاپ ھېسابلىنىدۇ، جىنايەت گۇماندارى كەلگەندىن كېيىن، تەھقىقلىگۈچىلەر ‹‹مەجبۇرىي چاقىرتىش گۇۋاھنامىسى››غا كەلگەن ۋاقىتنى تولدۇرۇشى، مەجبۇرىي چاقىرتىلغۇچىغا ئىمزا قويدۇرۇشى ياكى تامغىسىنى باستۇرۇشى، ئاندىن سوراق قىلىشى لازىم. سوراق ئاخىرلاشقاندىن كېيىن، سوراق ۋاقتىنى ‹‹مەجبۇرىي چاقىرتىش گۇۋاھنامىسى››غا چاقىرتىلغۇچىغا يازدۇرۇشى كېرەك. جىنايەت گۇماندارى يېزىشقا ئۇنۇمىسا، تەھقىقلىگۈچىلەر ‹‹مەجبۇرىي چاقىرتىش گۇۋاھنامىسى››غا ئەسكەرتىپ قويۇشى لازىم. مەجبۇرىي چاقىرتىش ئىككى قېتىمدىن ئېشىپ كەتمەسلىكى، ئىككى قېتىملىق مەجبۇرىي چاقىرتىلغان ۋاقىتنىڭ ئارىلىقى 12 سائەتتىن كەم بولماسلىقى لازىم.
& F  ?+ B) C# q4 O0 M6 p+ z9 Q( f: h) x      باشقا ئۆلكە، ئاپتونوم رايون، شەھەرگە بېرىپ جىنايەت گۇماندارىنى چاقىرتىشتا شۇ جايدىكى كەسپىي تارماقلار بىلەن ئالاقىلىشىپ، جىنايەت گۇماندارى تۇرۇشلۇق جايغا بېرىپ سوراق قىلىشقا بولىدۇ.
8 M9 a- m4 ^8 V8 ]  O      مەجبۇرىي چاقىرتىش مەزگىلىدە، تەھقىقلىگۈچىلەر مەجبۇرىي چاقىرتىلغۇچىنى يالغۇز تاشلاپ قويسا بولمايدۇ. مەجبۇرىي چاقىرتىلغۇچى سوراق ئورنىدىن ۋاقتىنچە ئايرىلماقچى بولسا، دېلو بېجىرگۈچى ئوبدان قاراپ، مەجبۇرىي چاقىرتىلغۇچىنىڭ ئۆزىنى زەخىملەندۈرۈۋېلىشى، ئۆلۈۋېلىشى، قاتىللىق قىلىشى ۋە قېچىپ كېتىشىنىڭ ئالدىنى ئېلىشى كېرەك.
9 q& N4 ^- M- \- N      مەجبۇرىي چاقىرتىش مەزگىلىدە، جىنايەت گۇماندارىنى قىيىن – قىستاققا ئېلىپ ئىقرار قىلدۇرۇش، شەكلى ئۆزگەرگەن تەن جازاسى بېرىش مەنئى قىلىنىدۇ.
      مەجبۇرىي چاقىرتىلغان جىنايەت گۇماندارىغا قوللىنىلغان مەجبۇرلاش تەدبىرىنى ئۆزگەرتىشكە توغرا كەلسە، تەھقىقلىگۈچىلەر مەجبۇرلاش تەدبىرىنى ئۆزگەرتىشنى تەستىقلاش جەدۋىلىنى تولدۇرۇپ، تارماق مەسئۇلىغا تەكشۈرتكەندىن كېيىن، رەھبەرلىكنىڭ قارار قىلىشىغا يوللىشى لازىم، تەھقىقلىگۈچىلەر ئۆزگەرتىش رەسمىيىتىنى مەجبۇرىي چاقىرتىش سۈرۈكى ئىچىدە بېجىرىشى لازىم.