ئالتىنچى قېتىملىق ئىملا قائىدىسى

توختى12

1997-يىلى تىل- يېزىق كومىتېتى تۈزۈپ ئېلان قىلغان «ھازىرقى زامان ئۇيغۇر ئەدەبىي تىلىنىڭ ئىملا ۋە تەلەپپۇز لۇغىتى». بۇ قېتىم لۇغەتتىكى سۆزلەرنىڭ سانىنى كۆپەيتىش، قائىدىلەرنى مۇكەممەللەشتۈرۈش، بىر قىسىم يەككە سۆزلەرنىڭ ئىملاسىنى بىر سىستېمىغا چۈشۈرۈش، سانلارنىڭ ئىملاسىنى يەنە بىر قېتىم كۆزدىن كەچۈرۈش قاتارلىق مەسىلىلەر ئوتتۇرىغا قويۇلغان.
ھازىرقى زامان ئۇيغۇر ئەدەبىي تىلىنىڭ تەلەپپۇز قائىدىسى (لايىھە) 1987- يىلى ئېلان قىلىنغان، 1997- يىلى تۈزىتىلىپ، تۇلۇقلىنىپ ئىملا قائىدىسى بىلەن بىرلەشتۈرۈلگەن ھالدا رەسمىي ئېلان قىلىنغان. ھازىرقى زامان ئۇيغۇر ئەدەبىي تىلىنىڭ تەلەپپۇز قائىدىسى ئۈرۈمچى تەلەپپۇزىنى ئاساس قىلغان ھالدا تۈزۈلگەن. چۈنكى، بىرىنچىدىن، ئۈرۈمچى شېۋىسى مەركىزىي دىئالېكتقا تەۋە بولۇپ، ھازىرقى زامان ئۇيغۇر ئەدەبىي تىلىنىڭ شەكىللىنىشىدە مۇھىم رول ئوينىغان شېۋىلەرنىڭ بىرى ھېسابلىنىدۇ. ئىككىنچىدىن، ⅩⅩ ئەسىرنىڭ باشلىرىدىن ئېتىبارەن ئۇيغۇر زىيالىيلىرىنىڭ ئۈرۈمچى رايونىغا توپلىنىشى ئارقىلىق ھەرقايسى يەرلىك دىئالېكت ۋە شېۋىلەرنىڭ مۇۋاپىق ئالاھىدىلىكلىرى يىغىنچاقلىنىپ، ھازىرقى زامان ئۇيغۇر ئەدەبىي جانلىق تىلىغا ۋەكىللىك قىلالايدىغان بىر تەلەپپۇز ئادىتى شەكىللەنگەن. ئۈچىنچىدىن، ئۈرۈمچى يېقىنقى بىر ئەسىردىن بۇيان ئاپتونوم رايونىمىزنىڭ سىياسىي، ئىقتىسادىي ۋە پەن-مەدەنىيەت مەركىزى بولۇپ كەلدى. بولۇپمۇ كېيىنكى يېرىم ئەسىردىن ئېتىبارەن بۇ رايوندا مەدەنىيەت-مائارىپ  ئىشلىرى كۈنسايىن گۈللىنىپ، كىنو، تىياتىر، رادىئو-تېلېۋىزىيە ۋە نەشرىياتچىلىق ئىشلىرى جۇش ئۇرۇپ راۋاجلاندى، ھەر دارىجىلىك مەكتەپ ۋە پەن تەتقىقات ئورۇنلىرى ھەسسىلەپ كۆپەيدى. مانا بۇ تارىخىي ۋە ئىجتىمائىي شەرت-شارائىتلار ئۈرۈمچى تەلەپپۇزىنى ھازىرقى زامان ئۇيغۇر ئەدەبىي تىلىنىڭ  ئۆلچەملىك تەلەپپۇزى بولۇش سالاھىيىتىگە ئىگە قىلغان، ئۆلچەملىك تەلەپپۇز بېكىتىلگەندىن كېيىن، شۇ ئاساستا ئەدەبىي تەلەپپۇزنى قېلىپلاشتۇرۇپ ۋە ئومۇملاشتۇرۇپ، دىئالېكتلار ئوتتۇرىسىدىكى پەرقلەرنى ئازايتقىلى بولىدۇ.
. g  U8 w, e- i7 g  g

گۈلپىيە

ناھايىتى ياخشى بوپتۇ بىزلا ئەمەس بالىلىرىمىزنىڭمۇ   ئىملا قائىدىسىنى بىلىۋېلىشى ئۈچۈن ناھايىتى پايدىسى بار