خەنزۇتىلى ئوقۇتۇشىدا ئوقۇغۇچىلارنىڭ سۆزلەش ئىقتىدارىنى يېتىلدۈر

xarbat

  خەنزۇتىلى ئوقۇتۇشىدا ئوقۇغۇچىلارنىڭ سۆزلەش ئىقتىدارىنى يېتىلدۈرۈش ئۇسۇللىرى

3 S7 _. w/ a7 y$ M  D0 Gئوتتۇرا مەكتەپ خەنزۇتىلى ئوقۇتۇشىدا ئوقۇغۇچىلارنىڭ خەنزۇچە سۆزلەش ئىقتىدارىنى يېتىلدۈرۈش مۇھىم، ھەم قىيىن ۋەزىپىلەرنىڭ بىرى. مۇھىملىقى شۇكى، سۆزلەش ئىقتىدارى ياخشى ئوقۇغۇچىلارنىڭ يېزىش ماھارىتىنى ئىگىلىشى بىر قەدەر تىز بولىدۇ. قىيىنلىقى شۇكى، تۈلركۈ سەۋەبلەر تۈپەيلىدىن خەت سۈپىتى خىلى ياخشى ئوقۇغۇچىلارنىڭمۇ كۆڭۈلدىكىدەك سۆزلەش تەلىپىنى ئورۇنداپ كېتىشى ناتايىن. يېزىشقىلا ئىتىبار بېرىپ سۆزلەشكە ئىتىبار بەرمىگەندە، ئۆگەنگەن نەرسىلەرمۇ ئاسان ئۇنتۇلىدۇ. شۇڭا، خەنزۇتىلى ئوقۇتقۇچىلىرى ھەر تەرەپلىمە تىرىشىپ، بۇ جەھەتتىكى ئوقۇتۇش ئۇسۇللىرى ئۈستىدە ئىزدىنىشى لازىم.
  w* A$ f! J; R* E1) كۆپ ئاڭلاش ئاساسىدىكى كۆپ سۆزلەش مەشىق ئۇ.سۇلى. ئوقۇغۇچىلار خەنزۇتىلى ئۆگىنىشنى ئاساسەن ئالدى بىلەن ئاڭلاشتىن باشلايدۇ. شۇڭا، ئوقۇتقۇچى ئۇلارنىڭ ئاڭلاش ئىقتىدارىنى يېتىلدۈرۈشكە ئالاھىدە ئەھمىيەت بېرىشى لازىم. بۇنىڭ ئۈچۈن ئوقۇغۇچىلارنىڭ ئالاھىدىلىكى بويىچە ئۇلار ياخشى كۆرىدىغان، ئاددى، چۈشىنىشلىك ۋە قىزىقارلىق بالىلار چۆچەكلىرى ۋە ھىكايىللىرىنى خەنزۇتىلى بويىچە كۆپرەك سۆزلەپ بېرىش، شۇنداقلا بالىلار ھېكايە – چۆچەكلىرى ئۇنئالغۇ لىنتىلىرىنى قويۇپ بېرىپ ئاڭلىتىش  زۆرۈر. ئوقۇغۇچىلارنىڭ ئۆزلىرىگىمۇ ئۇلار ئۆزلىرى ئاڭلىغان ھىكايە – چۆچەكلەرنى سۆزلىتىش كېرەك. شۇنداق قىلغاندا ئۇلاردىكى قىزىقىش ۋە سۆزلىشىشكە تۈرتكە بولۇپ، ئۇلارنىڭ سۆزلەش قابىلىيىتىنىڭ ئۆسۈشىگە پايدىلىق شارائىت يارىتىلىدۇ.
2) ئەمەلىي مەشىق ئارقىلىق سۆزلەش قابىلىيىتىنى يېتىلدۈرۈش ئۇسۇلى، مىللىي مەكتەپلەردە ئوقۇغۇچىلارنىڭ خەنزۇچە سۆزلىشىش مۇھىتى يېتەرسىز. شۇڭا، ئەمەلىي سۆزلىشىش مۇھىتى ناھايىتى مۇھىم. بۇنىڭ ئۈچۈن ئوقۇغۇچىلاردىن كۆپرەك خەنزۇچە سۆزلەشنى تەلەپ قىلىش بىلەن بىرىگە، خەنزۇچە سۆزلەش پائالىيەتلىرىنى ئۆتكۈزۈش، ئەڭ مۇھىمى ئوقۇتقۇچى ئىمكانقەدەر ئوقۇغۇچىلار بىلەن كۆپرەك بىللە بولۇپ، ئۇلار بىلەن  سىردىشىشى، ئۇلارنى كۆپرەك سۆزلەشكە يېتەكلىشى كېرەك.
8 A5 l$ c6 ~) @3 x' x0 a4 t3) جۈملە شەكىللىرىنى مەشىق قىلىش ئۇسۇلى. خەنزۇتىلىدا سۆزمۇ، جۈملىمۇ كۆپ، ئەمما جۈملە شەكىللىرى ئانچە كۆپ ئەمەس. ئوقۇتقۇچى سانى ئانچە كۆپ بولمىغان بۇ جۈملە شەكىللىرىنى چىڭ تۇتۇپ، ئوقۇغۇچىلارغا كۆپ مەشىق قىلدۇرۇشى، شۇ ئارقىلىق ئۇلارنى جۈملە شەكىللىرىدىن ياخشى پايدىلىنالايدىغان قىلىشى لازىم. بۇنىڭدا جۈملە شەكىلىنىڭ تۈزۈلۈش ئالاھىدىلىكىنى تەپسىلى  چۈشەندۇرۇش، شۇ ئاساستا جۈملە تۈزۈش ۋە سۆزلەشكە ئادەتلەندۈرۈش كېرەك. بۇ ئوقۇغۇچىلارنىڭ سۆزلەش ئىقتىدارىنى يېتىلدۈرۈشتە مۇھىم رول ئوينايدۇ.
4) رەسىمگە قاراپ سۆزلەشنى مەشىق قىلىش ئۇسۇلى. بۇنىڭدا ئوقۇتقۇچى كۆپرەك رەسىمنى دوسكىغا ئېسىپ قويۇپ، ئوقۇغۇچىلارغا سۆزلىتىش ئۇسۇلىنى قوللىنىش، رەسىملەر چوقۇم مول مەزمۇنلۇق، ئىدىيىسى ساغلام، ئەمەلىي ۋە ئوبرازلىق بولۇشى لازىم. بۇ ئوقۇغۇچىلارنى سۆزلەشكە ئىنتىلدۈرۈپلا قالماستىن، بەلكى ئۇلارنىڭ خەنزۇچە تەپەككۇر قىلىش ئىقتدارىنىمۇ ئۆستۈرىدۇ.
! |6 ~0 @2 r" u/ i5 w9 L$ q5) تېكىستنىڭ ئاساسىي مەزمۇنىنى بايان قىلدۇرۇش ئۇسۇلى. ئوقۇتقۇچى تېكىستلەرنى ئۆتكەندە ئۇنىڭ ئوقۇغۇچىلارغا ئەتراپلىق تەھىلىل قىلىپ بېرىش بىلەن بىرىگە، يەنە ئوقۇغۇچىلارنىمۇ قايتا بايان قىلدۇرۇشى، شۇنداقلا تېكىستنىڭ ئاساسىي مەزمۇنىنى خۇلاسىلەشكىمۇ يېتەكلىشى لازىم .
6) نەسىر ۋە شىئىرلارنى يادىلاش ئۇسۇلى. بۇنىڭدا ئوقۇغۇچىلارنى داڭلىق يازغۇچى – شائىرلارنىڭ تىلى چۈشىنىشلىك، ئاممىباب، مەزمۇنى ياخشى ئەسەرلەرنى يادىلاشقا رىغبەتلەندۈرۈش كېرەك. بۇ ئوقۇغۇچىلارنىڭ سۆزلەش ئىقتىدارىنى يېتىلدۈرۈشكە پايدىلىق بولۇش بىلەن بىللە، ئۇلانرىڭ مەشھۇر ئەدەبىي ئەسەرلىرىدىن ھوزۇرلىنىشغىمۇ پايدىلىق.