【سەبىخە】يىزىقچىلىقتىكى باش تېما ئىدىيىڭىز ۋە ئىجادىي نەتىجىلىرىڭىز ھەققىدە توختىلىپ باقامسىز ؟
【دەۋران】 مېنىڭ ئەدەبىي ئىجادىيىتىم تولۇقسىز ئوتتۇرا مەكتەپتە ئوقۇۋاتقان مەزگىلدە باشلانغان بولۇپ ، «باھار ھەققىدە قوشاق» ناملىق تۇنجى شېئىرىم 1987-يىل 18-ئاپرىل «قەشقەر گېزىتى»دە ئېلان قىلىنغاندىن تارتىپ بۈگۈنگىچە 1000 پاچىغا يېقىن شېئىر ، ھېكايە، ئوبزور، ئاخبارات-خەۋەر، ئىلمىي-نەزەرىيىۋىي ۋە ئوقۇتۇش- تەتقىقات ماقالىلىرىرىم ھەر قايسى مەتبۇئاتلاردا ئېلان قىلىندى ھەم بىر قىسىملىرى مۇكاپاتلاندى . ئىش-ئىزلىرىم ۋە قىسمەن نەتىجىلىم<<جۇڭگو مىللەتلىرى>> ژۇرنىلىدا تونۇشتۇرۇلدى.«تىل-ئەدەبىيات ئوقۇتۇش جەۋھەرلىرى» ناملىق كىتىپىم نەشىر قىلىندى.بىرقىسىم ئەسەرلىرىم مىللەتلەر نەشرىياتى تەرىپىدىن نەشر قىلىنغان«قەلبدىن قەلبكە يول»، «شانلىق 50 يىل» قاتارلىق كوللىكتىپ توپلاملارغا كىرگۈزۈلدى. «قارچۇقتىكى داغ» ناملىق لىرىك شېئىرلارتوپلىمىمنى نەشىرگە تاپشۇردۇم. «بەشىنچى ئوكيان» ناملىق 2-شېئىرلار توپلىمىم بىلەن «مىللىي مائارىپ ۋە مەۋجۇدىيىتىمىز»ناملىق ماقالىلەر توپلىمى ئۈستىدە ئىشلەۋاتىمەن. مەن گەرچە ئەدەبىي ئىجادىيىتىمنى خېلىلا بۇرۇن باشلىغان بولساممۇ، ئەمماتولۇقسىز ئوتتۇرا مەكتەپتىكى دەسلەپكى يازغان يازمىلىرىم ئاساسەن دېگۈدەك مەشىق شېئىرلىرى ياكى ئادەتتىكى قوشاقلار ئىدى ، خالاس ! كېيىنچە، يېشىمنىڭ چوڭىيىشىغا ئەگىشىپ، دۇنيا قارىشىم ۋە تەپەككۇرۇمدا بەلگىلىك ئىلگىرىلەش ۋە نىسپىي مۇقىم ئىدىيە ۋە كۆز قاراشلارنىڭ شەكىللىنىش ۋە ئالىي مەكتەپكە بېرىپ ئۆزۈم ئەڭ ئارزۇلىغان كەسىپكە قوبۇل قىلىنىپ، قابىل يېتەكچىلەرنىڭ تەربىيىسىدە بىر تەرەپتىن ئەتراپلىق يېتەكلىنىشكە تىرىشچانلىق كۆرسەتسەم، يەنە بىر تەرەپتىن ئۆگەنگەنلىرىم ئاساسىدا ئۇنۋېرسال ساپايىمنى تېرىشىپ ئۆستۈردۈم. ئوقۇشۇم پۈتۈپ مائارىپ سېپىگە قەدەم قويغاندىن كېيىن يەنە يۇقىرىقىلار ئاساسىدا ئوقۇتۇش تەتقىقاتى بىلەنمۇ ئىزچىل شۇغۇللىنىپ، بۇ جەھەتتە ئەمەلىي تەجرىبە-ساۋاق ۋە ئاز-تولا نەتىجىلەرگە ئېرىشتىم.
ئويلىسام، مېنىڭ يازغانلىرىمنىڭ كۆپ قىسىمى لىرىك شېئىرلار بوپتۇ. شېئىرلىرىمدا ئاساسەن كۈچلۈك لىرىك ھېسسىيات، مول ئىجادىي تەسەۋۋۇر، كۆپ خىل بەدئىي شەكىللەر ئارقىلىق چىن ئىنسانىي سۆيگۈ-مۇھەببەت، گۈزەل ئەخلاقىي پەزىلەت، ئېسىل ئادىمىيلىك خىسلەت، چىن ۋاپادارلىق، پاك نىيەت ۋە ساداقەتمەنلىككە قىزغىن مەدھىيە ئوقۇش بىلەن بىرگە، جەمئىيەتتىكى مەيخورلۇق، ساختىپەزلىك،ۋاپاسىزلىق، ھەسەتخورلۇققا ئوخشاش تۈرلۈك ناچار قىلمىشلارنى غەزەپ بىلەن قامچىلاپ ھاياتقا، گۈزەل تەبىئەتكە، گۈزەل تەبىئەتنىڭ ھۆسنى-لاتاپىتى بولغان قىز-ئاياللىرىمىز ۋە جاپاكەش مېھرىبان ئانىلىرىمىزغا بولغان يۈكسەك ھۆرمەت ۋە قەلب تەشەككۈرۈمنى ئىپادىلەپتىمەن. ئوقۇتۇش تەتقىقاتى جەھەتتە ئاساسلىقى مىللىي مائارىپىمىزدا ساقلىنىۋاتقان شەكىۋازلىق، تەلىم-تەربىيە جەريانىدىكى بوشاڭلىق، ئوقۇتۇش ئەمەلىيىتىدىكى بۇرچ ۋە مەسئۇلىيەت تۇيغۇمىزنى يوقۇتۇپ، ئەۋلادلىرىمىزنى ياراملىق كىشىلەردىن قىلىپ تەربىيىلەپ چىقىشقا يېتەرلىك ئەھمىيەت بېرەلمەسلىكتەك قىلمىشلىرىمىزنى تەنقىدلىنىپ، بۇ جەھەتتە ئەمەلىي، مەسئۇلىيەتچان بولۇشنى كۆپلەپ تەشەببۇس قىلىپتىمەن. مېنىڭچە، ئەگەر دېيىشكە توغرا كەلسە، مانا مۇشۇلارنى يىزىقچىلىقتىكى باش تېما ئىدىيەم دەپ قاراش مۇمكىن.
【سەبىخە】شەبنەم تور مۇنبىرىگە ئەزا بولۇپ تىزىملىتىپ كىرىپ يىرىم يىلغا توشمىغان ۋاقىت ئىچىدە ئاددىي بىر ئەزادىن مانا ئەمدى خېلىلا تونۇلغان بىر قەلەم پىشىۋاسىغا ئايلاندىڭىز ھەم باشقۇرغۇچى قىلىپ ئۆستۈرۈلۈپ، مۇنبىرىمىزدىكى قابىل بىر باشقۇرغۇچى بولۇپ قالدىڭىز . مانا مۇشۇ جەرياندا ھېس قىلغانلىرىڭىزنى تورداشلار بىلەن ئورتاقلىشىپ باقساق قانداق ؟ سىزچە شەبنەم تورىغا يەنە قانداق سەھىپىلەرنى قوشۇش ۋە قانداق سەھىپىلەرنى ئەمەلدىن قالدۇرۇش كېرەك ؟ يەنە قانداق قىلغاندا شەبنەم تورى تېخىمۇ تاكامۇللىشدۇ ؟
【دەۋران】 بولىدۇ . دةرۋةقة، مېنىڭ شةبنةم مۇنبىرىگة ئةزا بولۇپ كىرگىنىمگة يېرىم يىللا بولاي دېدى. ئةزا بولۇپ كىرىپ بىر نةچچة تېما يوللاپلا ئۆزۈم باشقۇرۇپ كېلىۋاتقان بىر نةچچة مۇنبةر بىلةنلا بولۇپ كېتىپ، ئىككى ئايغىچة شةبنةمگة كىرىپمۇ باقماي، كىرمىگةن باشقا تور بېكةتلىرىم، زىيارةت قىلمىغان مۇنبةرلىرىم قالماپتۇ، ھةتتا ئۆز ئالدىمغا تور بېتى ئېچىپمۇ بېقىپتىمةن. «سېلىشتۇرمىغۇچة پةرقنى تاپقىلى بولمايدۇ»، «تةكشۈرمىگةننىڭ پىكىر بايان قىلىش ھوقۇقى يوق» دېگةندةك شۇنچة كۆپ مۇنبةرلةرنى ھةر قايسى جةھةتتىن شۇنچة كۆپ سېلىشتۇرۇپ كۆرسةم، يةنىل شةبنةمنىڭ ئالدىغا ئۆتىدىغان مۇنبةرنى ئۇچرىتالمىدىم. شۇنىڭ بىلةن خۇددى «ئات ئايلىنىپ ئۆز ئوقۇرىنى تاپىپتۇ»دېگةندةك ئېھتىمال تةبىئةتنىڭ كېلىماتىنىڭمۇ سوۋۇپ، شةبنةمگة بولغان قةلبىمدىكى سۆيگۈ ئوتۇمنىڭ ھارارىتىنىڭ ھةسسىلةپ ئېشىپ كةتكةنلىكدىنمۇ بولسا كېرةك ، شۇنىڭ بىلةن يةنة مېھرى ئىللىق بۇ ئائىلةمگة قايتىپ كېلىپ، بىر بۆلۈك ئةسةرلىرىمنى يوللۇدۇم . ئةجرىمگة يارىشا شةبنةم ئةپةندى تةرىپىدىن باشقۇرغۇچىلىق شةرىپىگة مۇيەسسەر بولدۇم . مةن مةيلى قايسى بىر مۇنبةرگة ئادةتتىكى ئةزا بولۇپ كىرةي، ياكى شةبنةم قاتارلىق بىر قانچة مۇنبةرلةردة باشقۇرغۇچى بولۇپ ئىشلةۋاتقان بولاي، مةن ئنتېرنېت دۇنياسىدىن شۇنى چوڭقۇر ھېس قىلدىمكى، كۆپ ساندىكى ئننتېرنېتلار –بىز ھةممىمىز كۈندة ماددىي ۋة مةنىۋىي جةھةتتىن تولىمۇ ئىنتىزار بولۇپ تۇرىۋاتقان ھةممىسى تةل ئېچىل داستىخان. كۆڭۈلدىكىدةك دوست-بۇرادةرلةر ئازادة كۆڭۈل شادلىقى بىلةن بىرلىكتة خوشال-خورام سةيىر قىلىدىغان باغۇ-بوستانلىق چىمةنىستان! قةلبداشلار ئارامگاھى! ھةر كىم ئۆز ئارزۇسىدىكىدةك ئةركىن پةرۋاز قىلالايدىغان بىلىم-ھېكمةتلةر ساماسى! كاراپتةك ئۈزۈش ئىمكانىيةتلىرى تولۇقى بىلةن ھازىرلانغان، مةرىپةت ھېكمةتلىرى مۇجةسسةملةنگةن ئةقىل- پاراسةت دېڭىزى! ئۇ سىزنى گۈزةل ئىقبال مةنزىلىگة باشلاپ ماڭغۇچى دادىل يول باشچى! بةلكى ئۇ يةنة تور مةستانىلىرى ئۈچۈن ھالاكةت مةنزىلى! گةپ- سىزنىڭ ئۇنىڭدىن قانداق پايدىلىنىشىڭىزدا!
نۆۋةتتة، شةبنةم مۇنبىرىنىڭ سةھىپىلىرى شۇنچة مول. مېنىڭچة، شةبنةمدة قانداق سةھىپىلةرنى قوشۇش ياكى ئةمةلدىن قالدۇرۇش مةسىلىسىدة شۇنچة كۆپ مۇنبةرداشلارنىڭ مةنىۋىيىتىدة تۇغۇلۇپ تۇرىدىغان كۈندىلىك تةلةپ-ئېھتىياجلىرىغا ئاساسةن، زۆرۈر تېپىلغان سةھىپىلةرنى قةرةلسىز تةھسىس قىلىش لازىم. ھةممة كىشىگة ئۆز يارى ئاي كۆرۈنگىنىگة ئوخشاش مةنمۇ بىر شةبنةم شةيداسى بولغاچقىمىكىن، ھازىرچة شةبنةم مۇنبىرىمىزدة ئةمةلدىن قالدۇرۇشقا تېگىشلىك سةھىپىلةرنى ھېس قىلالمىدىم. بةلكى مۇمكىن بولسا، «سېگنال» ياكى «ئىبرةت ئېلىڭ»سةھىپىسى ئېچىپ، جةمئىيىتىمىزدىكى توغرا يولدىن ئېزىپ، چىقىش يولى تاپالمايۋاتقان ياكى ھاياتىدىن ۋاقىتسىز ئايرىلىپ قېلىۋاتقانلارنىڭ ئېچىنىشلىق سةرگۈزةشتىلىرى ئارقىلىق باشقىلارنى سائادةت يولىغا باشلىساق دةپ ئويلايمةن .
مېنىڭچة،«ئةلنىڭ كۆزى ئةللىك» بولىدۇ. شۇنداقلا «مةسلىھةتلىك ئىش بۇزۇلمايدۇ». شۇڭا ، مۇنبةرنىڭ كېيىنكى تةرةققىياتىنىڭ تېخىمۇ پارلاق بولۇشى ئۈچۈن ۋاقتى-قةرةلىدة مۇنبةر يۈزىدة مۇنبةرنىڭ نۆۋةتتىكى ئومۇمىي ئةھۋالى ھةققىدة مۇنبةرداشلار بىلةن ھةر خىل ئۈنۈملۈك شةكىللةر ئارقىلىق سۆھبةتلىشىپ تۇرۇش ۋة ئۇلارنىڭ پىكى-تةكلىپلىرىنى ئېلىپ، تةجرىبة-ساۋاقلارنى يةكۈنلةشكة ئةھمىيةت بېرىشنى ئىزچىل داۋاملاشتۇرۇش كېرةك . شۇنداق قىلالىساقلا ، مۇنبىرىمىز تور دۇنياسىدا مةيلى قايسى جةھةتتىن بولمىسۇن ، چوقۇم تېخىمۇ زور تةرةققىياتلارغا ئېرىشةلةيدۇ !
【سەبىخە】بەزىلەر مەيلى شەبنەم مۇنبىرى بولسۇن ياكى باشقا ئۇيغۇرچە مۇنبەرلەر بولسۇن باشقۇرغۇچىلار ياكى ئەزالار ئوتتۇرىسىدا گورۇھۋازلىق بارغانسىرى ئېغىرلاپ كىتىۋاتىدۇ ، دەپ ئەندىشە قىلماقتا . يەنە بەزىلەر تور بىر مەۋھۈم دۇنيا ، بۇ يەردە پەقەتلا «سۈنئىي ئىتىپاقلىق» مەۋجۈت ، دىيىشىۋاتىدۇ . سىز بۇنىڭغا قانداق باھا بىرىسىز ؟
【دەۋران】مېنىڭچە، يۇرتۋازلىق خاھىشى 80-90-يىللاردا گېزىت-ژۇرنال ۋە تۈرلۈك ئاخبارات ۋاستىللىرىدا تازا ئەۋج ئېلىپ كەتكەن دەپ قاراشقا بولىدۇ . چۈنكى ئەنە شۇ چاغلاردا رايونىمىزدا چىقىدىغان خېلى نوپۇزلۇق گېزىت-ژۇرناللاردا مەلۇم بىر يۇرتلۇق قەلەمكەش ، يازغۇچى-شائىر ۋە سەنەتكارلارنىڭ بىرەر پارچە يازمىسى ئېلان قىلىنىپ بۇ ھەقتە ئېلىپ بېرىلىدىغان بەس- مۇنازىرىنىڭ پىلىكىگە شۇنداق بىرلا ئوت يېقىپ قويىلىدىغان بولسا ، ئاللا كارامەت ! بۇنىڭغا ھېچ نېمە دەپ بولمايتتى. ئاخبارات يۈزىنى ھەرخىل تەقرىزلەر بىر ئالغان ، ئۇ ئوبزورلاردىكى تىلنىڭ ئۈتكۈرلىكىنى ئەسلا سۈپەتلەپ بولغىلى بولمىغان . بىر قىسىم ئاپتورلارغا يېغىۋاتقان ئالقىش-تەشەككۇر ۋە لەنەت-قارغىشلارچۇ، تېخى! سۈپەتلەش ۋە ئەيىپلەش سۆزلىرىنىڭ بىزدە نەقەدەر موللىقنى شۇ پەيتلەردىلا ئوقۇپ بولغاندەك قىلىمەن.. كالتەك، چوماق، دۇمبا، بادرا ۋە يەنە ئاللىقانداق ناملار بىلەن ئاتالغانلارنى دېمەيلا قوياي!
تور تەرەققىياتىنىڭ تېزلىشىشى بىلەن ئۇيغۇر ئىتېرنېت مۇنبەرچىلىكىمۇ يوقلۇقتىن مەيدانغا كېلىپ، ھازىرقىدەك تەرەققىياتلارغا ئېرىشتى. بۇنىڭ بىلەن گېزىت -ژۇرناللاردىكى ھېلىقى بەس-مۇنازىرە ۋە تالاش-تارتىشلار ئىنتېرنېتقا كۆچتى ! بۇنىڭ بىلەن بۇ خىل گۇرۇھۋازلىق، يۇرتۋازلىق خاھىشلىرى تېخى خېلى يېقىنغىچە نۇرغۇن مۇنبەرلەرلەرنى ئاجايىپ ئاۋاتلاشتۇرىۋەتتى. بارا-بارا مۇنازىرە مۇنبەرلىرىنىڭ شۇ دەرىجىدە كۆپۈيىشى ۋە تورداشلار مەدەنىيەت سەۋىيىسىنىڭمۇ يۇقىرى كۆتېرىلىشىگە ئەگىشىپ، مۇنبەرلەردە ئىلگىرىدىكىدەك بۇنداق ئايىقى چىقماس مەزىسىز بەس-مۇنازىرىلەر ئاساسەن قالمىدى ياكى يوق دېيەرلىك . ئۇنىڭ ئۈستىگە ، توردىن ئىبارەت بۇ مەۋھۇملۇق ئىچىدىكى چەكسىز بوشلۇقتا ھېچكىممۇ دېگۈدەك رېئاللىقتىكى ئۆز سالاھىيىتى بىلەن ئۆز ئىقتىدارىنى نامايەن قىلىپ كەتمەيدۇ . بەلكىم بۇنىڭدىمۇ ھەر بىر تورداش ۋە مۇنبەرداشلارنىڭ ئۆزىگە يارىشا قارىشى بار. بۇنىمۇ توغرا چۈشىنىش كېرەك ئەلۋەتتە! ئەمما يېقىملىق كۈي-مىلۇدىيىلەرگە تەڭكەش قىلىپ چېلىۋاتقان داپ-دۇمباقلىرىمىز ئۆزىمىزنىڭ تۇرسا، ۇنى يۇشۇرۇپ يەنە نېمە قىلىمىز!؟ بۇمۇ ئۆز نۆۋىتىدە تەھلىل قىلىپ بېقىشقا تېگىشلىك مۇھىم مەسىلىلەرنىڭ بىرى. شۇنداق ئىكەن، مېنىڭچە ھازىر مۇنبەرلەردە، جۈملىدىن شەبنەم مۇنبىرىمىزدە بۇنداق ناچار ئىللەتلەر ئاساسەن يوق ھەم بولسىمۇ ياراشمايدۇ ! چۈنكى شەبنەم-بىز ئۇيغۇرلارنىڭ تورى . ئۇيغۇر دېمەك-ئۇيۇشماق ، بىرلەشمەك، ئىتتىپاقلاشماق ياردەملەشمەك...ئەمەسمۇ !
گەرچە نۆۋەتتە ئىلىم-پەننىڭ يۈكسەك دەرىجە تەرەققىي قىلىپ، ئىنتېرنېت تورى خېلىلا ئومۇملاشقان، بۇ ئارقىلىق خېلى كۆپ بىلىمخومار زىيالىلار تور تېخنىكىسىدىن پايدىلىنىپ، ئۇيغۇر تىل-يېزىقىمىزدىكى ھەر خىل تور بېكەت ۋە مۇنازىرە سورۇنلىرىدا ئۆزلىرىنىڭ ئىجادىي، يېڭى پىكىرلىرىنى، كۆز قاراش ۋە ھېس-تۇيغۇلىرىنى بەزىبىر تۈرلۈك چەكلىمىلىكلەر رامكىسىدىن خېلىلا مۇستەسنا ھالدا دادىل ئوتتۇرىغا قويدى. بەلكىم بىزگە نىسبەتەن تېخى يېڭى تۇيۇلغان بۇ شەيئى ئىچىدە ھەر خىل مەقسەت-مۇددىئادا تىپىرلاۋاتقان يۈرەكلەردە يا ئۇنداق، يا مۇنداق ھالدىكى بىر قىسىم ھەسەت، يۇرتۋازلىق خاھىشلىرىنىڭ ئاز-تولا بولۇپ قېلىشىغىمۇ ئۆز نۆۋىتىدە ئىلمىي مۇئامىلە قىلشقا توغرا كېلىدىغان پىسخىك ھادىسە دەپ چۈشىنىش مۇمكىن!
باشقۇرغۇچىلار ۋە ئەزالار ئوتتۇرىسىدا گورۇھۋازلىق بارغانسېرى ئېغىرلىشىۋاتىدۇ، دېگەن قاراشقا مەن ئانچە قوشۇلۇپ كەتمەيمەن ھەم ئۇنداق دەپ بىھۇدە ئەنسىرەشنىڭمۇ ھېچقانداق زۆرۈرۈيىتى يوق ! چۈنكى مۇنبەر ئەنە شۇلار ئۆزلىرى دېيىشكەندەك بىر مەۋھۇم دۇنيا . ئەمما بۇ يەردىكى ئىتتىپاقلىقنى ھەرگەز سۈنئىي ئىتتىپاقلىق دېگىلى بولمايدۇ ! مەيلى كىم نېمە دېسە، دېسۇن، باشقا مۇنبەرلەردە ئېھتىمال مۇشۇنداق ئىللەتلەر ئاز-تولا باردۇ . ئەمما مەنمۇ بىر باشقۇرغۇچى بولۇش سالاھىتىم بىلەن شۇنى كەسكىن قىلىپ كېسىپ ئېيتالايمەنكى، شەبنەم مۇنبىرىدە بۇنداق تەلۋىلەرچە گۇرۇھۋازلىق، نادانلارچە ھەسەتخورلۇق ئىللەتلىرى يوق ! شەبنەمدىكى ئىتتىپاقلىق شۇنداق بىر ئىتتىپاقلىقكى، ئۇ – ئۆز ئارا ئىتتىپاقداشلارنىڭ بەزىلىرى ھەتتا بىر ئائىلە كىشىلىرى ئارىسىدىكى قېرىنداشلار ئارىسىدىكى ئىتتىپاقلىقتىنمۇ قىزغىن، ئاتا-ئانىلار ۋە پەرزەنتلەر ئارىسىدىكى مېھرى-مۇھەببەت ئىتتىپاقلىقىدىنمۇ شۇنچە سۆيۈملۈك، مەڭگۈ ئۈزۈلمەسلىك ئۈچۈن ئەبەدىيلىك ئۈچۈن باغلانغان، مۇستەھكەملەنگەن مۇقەددەس ئىتتىپاقلىقتۇر ! بۇ ئىتتىپاقلىق گۈللىرىدىن بارچە قەلبلەر بوستانى رەڭگا-رەڭ بېزەلگۈسى!
【سەبىخە】مەيلى شەبنەم مۇنبىرىدە بولسۇن ياكى باشقا مۇنبەرلەردە بولسۇن ئەزالار باشقۇرغۇچى بولۇشتىن بۇرۇن ئاكتىپ تىما ۋە ئىنكاس يوللايدىغان ، قىزغىنلىق كەيپىياتىدا بولىدىغان . باشقۇرغۇچى بولغاندىن كىين بارغانسىرى قىزغىنلىق سۇسلاپ كىتىدىغان بىر خىل كەيپىيات بارغانسىرى ئېغىرلاشماقتا . سىز بۇنىڭغا قانداق قارايسىز ؟ بۇنداق پاسسىپ ھالەتلەرنى ھەل قىلىش چارىسى توغرىسىدا سۆزلەپ بىرەمسىز ؟
【دەۋران】 بۇنداق ئةھۋاللارنى قىسمةنلىك دةپ قارايمةن. مېنىڭچة، بۇنى ھةل قىلىشنىڭ ئۈنۈملۈك چارىسى خۇددى يېقىندا شةبنةم ئةپةندى بىر قېتىملىق ئومۇمىي يۈزلۈك ئىسلاھات ئېلىپ بارغاندةك بۇنداق ئىسلاھاتلارنى ھېچ بولمىغاندا، ھةر پةسىلدة بىرةر قېتىمدىن بولسىمۇ قةرةللىك ھةم قةرةلسىز ھالدا جانلىق ئېلىپ، قاراتمىلىق ئېلىپ بېرىش كېرەك . بۇنداق قىلىش تامامةن ئاقىلانىلىق، ھېچقانداق ئةجةبلىنىةرلىكى يوق بولغان بىر خىل ئۈنۈملۈك ئۇسۇل. ھېلىغۇ مةلۇم بىر مۇنبةرنىڭ باشقۇرغۇچىلىق ۋةزىپىسى ئىكةن، ھةتتا ب د ت نىڭ باش كاتىپلىرىمۇ، خېلى كۆپ دۆلةتلةرنىڭ ئالاھىدة نوپۇزلۇق رةھبةرلىرىمۇ، داڭلىق كارخانا، گورۇھلارنىڭ شۇنچة ئابرۇيلۇق ئةمةلدارلىرىمۇ ھةر خىل سةۋةبلةر بىلةن ۋةزىپىسىدىن قالدۇرىلىۋاتمامدۇ؟ بۇ دېگةن سةۋةبنىڭ ئالىمى تۇرسا(چاقچاق)! ئېلىمىزمۇ 1978-يىلى بىر قېتىملىق زور ئىسلاھات ئېلىپ بېرىۋىدى، ھازىرقىدةك مىسلى كۆرۈلمىگةن گۈللىنىش ۋةزىيىتى مةيدانغا كةلمىدىمۇ؟ شۇڭا، جانلىق ئىسلاھات ئېلىپ بېرىش كېرةك!
【سەبىخە】 تور مۇنبەرچىلىكىمىزدە «مۇنبەرۋازلىق» ئەۋج ئالماقتا . سىز بۇ خىل ھادىسىگە قانداق قارايسىز ؟ قانداق ھەل قىلىشىمىز كېرەك ؟
【دەۋران】بۇ ھةقتة يۇقىرىدىمۇ ئاز-تولا توختالدۇق . كىشىلىك تۇرمۇشتا خۇددى ئۆزلىرى بىلىپ-بىلمةي بةزىبىر كىسةللىك ۋىروسلىرىنى يۇقتۇرىۋالغانلار بولغىنىغا ئوخشاش ھةر قايسى مۇنبةرلىرىمىزدىمۇ ئۆزلىرىگة تۈرلۈك ھةسةتخورلۇق، پىتنة-پاسات ۋة بولمىغۇر ئىللةتلةرنى يۇقتۇرىۋالغان ئةزا ۋة باشقۇرغۇچىلارنىڭ بولۇشى ئةجةبلىنةرلىك ئىش ئةمةس. چۈنكى مۇنبةرگة ئةزا بولۇپ كىرىش ئۆتكىلىدة ئةزا بولغۇچىلارغا قارىتا پىسخىكا جةھةتتىن بىرةر ئۈنۈملۈك روھىي دېئاگنوز قويۇپ قوبۇل قىلىش ئىمكانىيىتىمىز بولمىغاچقا، ئةنة شۇنداق ساقايماس كېسةللةر بىلةن ۋىروسلانغانلارمۇ مۇنبةر قۇرىدۇ ، باشقۇرغۇچى بولىدۇ ، ئةزا بولىدۇ . بۇنىڭ بىلةن بۇ خىل ھادىسىلةر ھةرقايسى مۇنبةرلةردة ئاز- تولا بار . لېكىن ئۇ دةرىجىدة ئةۋىج ئېلىپ كةتكىنى يوق ! دۇنيادا ھازىر ھةتتا ئةيدىزنىڭمۇ داۋاسى تېپىلىۋاتقان ئةھۋالدا، بۇنىڭدىن ئةندىشة قىلىشنىڭ مېنىڭچة ھېچقانداق زۆرۈرىيىتى يوق ! شۇ ئېنىقكى، پاقا كۇركىرىمىسا، ئىت قاۋىمىسا، ئېشةك ھاڭرىمىسا بېشى ئاغرىدۇ ! ئويلاپ باقمامسىز: چىش بىلەن تىلنىڭ ھەر ئىككىلىسى گەرچە بىر تەندىكى ئېغىزنىڭ ئىچىدە تۇرۇغلۇقمۇ بەزىدە يەنە چىشلىشىپمۇ قالىدىغۇ! ئوخشاشلا، بىر قىسىم مۇنبەرداشلار بىلەن يەنە بىرقىسىم مۇنبەرداشلار، بەزى بىر باشقۇرغۇچىلار بىلەن قىسمەن ئەزالار ئوتتۇرىسىدىمۇ چۈشىنىپ بولماس ئەنە شۇنداق بەزىبىر چىقىشالماسلىق، مەن-مەنچىلىك، ھەسەتخورلۇق، ئايرىمىچىلىق ۋە بەزىبىر گورۇھۋازلىق ئەەھۋاللىرى بار، ھەم بۇ خېلى ئۇزۇن ۋاقىتلارغىچە داۋاملىشىپمۇ قالىدۇ. ۋاقىتنىڭ ئۆتۈشى بىلەن ئۇنداقلار ماھىيەتتە ئۆزلىرىنىڭ قىلىۋاتقان ئىشلىرىنىڭ شۇ قەدەر ئەخمىقانە قىلمىش، تولىمۇ بىھۇدىلىق ئىكەنلىكىنى تونۇپ يەتكىنىدىن كېيىن، بۇ جىددىيچىلىك، ئەسەبىيلىك بارا-بارا كۈزنىڭ تىمپۇراتۇرىسىدەك ئاستا-ئاستا تۆۋەنلەيدۇ، كېلىشىپمۇ قالىدۇ! چۈنكى چىش تىلنى چىشلىگىنى بىلەن ئۇلار يەنىلا بەرىبىر بىر ۋۇجۇدتىكى قەدىناسلار-دە! شۇڭا،بۇنداق قىلمىشنى ھةل قىلىشنىڭ ئةڭ ئۈنۈملۈك تةدبىرى- بۇنداق چاكىنىلىقلارغا پةرۋاسىز
قاراش ، سۈكۈت قىلىش ! ئۇنداقلارغا مةسخىرىلىك كۈلكىلةر بىلةن قاراپلا قويۇش، خالاس!
| 
| بانكا
| دوست قاتارى
| مېدال مەركىزى
يېڭى يازمىلىق سەھىپە 
ئادەتتىكى سەھىپە 
