مايلامچى بالا

(ھېكايە)

      بۇ 15 يىل بۇرۇنقى ئىش ئىدى. شۇ چاغدا مەن بۇ شەھەرگە كاماندىروپكىغا كەلگەن بولۇپ، سودامنى پۈتتۈرۈپ بولغاندىن كېيىن، خىزمەتداشلىرىمغا ئاز – تولىدىن سوۋغات ئېلىۋېلىش ئۈچۈن بازارغا چىققانىدىم. ئادەتتە بازار ئايلانسام يېنىمغا پارچە پۇل سېلىۋالاتتىم، چۈنكى سودا سارايلىرىنىڭ ئەتراپىدا تىلەمچىلەر كۆپ ئىدى، ئۇلارغا بىر – ئىككى يۈەندىن سەدىقە بەرسەم كۆڭلۈم ئارام تېپىپ قالاتتى.

      شۇ كۈنىمۇ شۇنداق بولدى، يانچۇقۇمغا ئادىتىم بويىچە پارچە پۇل سېلىۋېلىپ، ئون نەچچە يۈەننى بىرنەچچە بالا تىلەمچىگە تارقىتىپ بەردىم. دەل مۇشۇ ۋاقىتتا، بىر ئوغۇل بالىنىڭ بىر پارچە تاختاينى ئېگىز كۆتۈرۈپ ماڭا كۆرسىتىۋاتقانلىقىنىغا نەزىرىم چۈشتى. مەن ئىختىيارسىز ئۇنىڭ يېنىغا باردىم. ئۇ تەخمىنەن 13 – 14 ياشلار چامىسىدىكى بالا ئىدى. كىيىملىرى كونا بولسىمۇ، ئەمما ناھايىتى پاكىز ئىدى، چاچلىرىمۇ رەتلىك تارالغانىدى. ئۇ باشقىلارنىڭ قولىغا قاراپ جان باقىدىغان كىشىگە ئوخشىمايتتى. ئۇ كۆتۈرۈۋالغان تاختاينىڭ بىر تەرىپىگە بىر ئوغۇل بالىنىڭ ئاياغ مايلاۋاتقان رەسىمى سىزىلغان، يەنە بىر تەرىپىگە ‹‹مەن مايلامچىلىق ساندۇقىغا موھتاج›› دېگەن خەتلەر يېزىلغانىدى.

     شۇ چاغلاردا مەن مەبلەغ سېلىش تىجارىتى بىلەن شۇغۇللىنىۋاتاتتىم، مېنىڭ يەنە خېلى ۋاقتىم بار ئىدى، شۇڭا بالىدىن

    ساڭا قانچە پۇل لازىم؟ دەپ سورىدىم.
    –  12 يۈەن،  دېدى بالا.

    مەن بېشىمنى چايقاپ، ساندۇق بەك قىممەتكەن، دېدىم. ئۇ قىممەت ئەمەسلىكىنى ئەسكەرتتى. ئۇ يەنە توپ تارقىتىش بازىرىغا تۆت قېتىم بارغانلىقىنى، ئالماقچى بولغان مايلامچىلىق ساندۇقى، ئورۇندۇق، تازىلاش مايلىرى، يۇمشاق چوتكا، سەر خىل ئاياغ مېيىدىن ئون نەچچە خىلنى كۆرۈپ قويغانلىقىنى، 125 يۈەن بولمىسا ئۇ نەرسىلەرنى سېتىۋالالمايدىغانلىقىنى ئېنىق تەلەپپۇز بىلەن توغرا ۋە سىستېمىلىق سۆزلەپ بەردى.

    مەن ئۇنىڭدىن ھازىرغىچە قانچىلىك پۇل تاپقانلىقىنى سورىۋېدىم، ئۇ 35 يۈەن تاپقانلىقىنى، يەنە 90 يۈەن كەملەيدىغانلىقىنى ئېيتتى. مەن ئۇنىڭغا ناھايىتى ئەستايىدىل دىققەت قىلدىم، ئۇ ھەرگىزمۇ ئالدامچىغا ئوخشىمايتتى، شۇڭا يانچۇقۇمدىن 90 يۈەن چىقىرىپ ئۇنىڭغا:

    –مانا بۇ 90 يۈەننى ئال، بۇ مېنىڭ ساڭا مەبلەغ سالغىنىم بوپ قالسۇن، ئەمما مېنىڭ بىر شەرتىم بار، سەن مۇشۇ پۇلنى ئالغان مىنۇتتىن باشلاپ ئىككىمىز ھەمكارلاشقۇچىغا ئايلىنىمىز. مەن بۇ شەھەردە يەنە بەش كۈن تۇرىمەن، سەن مۇشۇ بەش كۈن ئىچىدە 90 يۈەننى تولۇق قايتۇرۇش بىلەن بىللە، بىر يۈەن ئۆسۈمىنىمۇ قوشۇپ قايتۇرىسەن. بۇ شەرتكە قوشۇلساڭ، بۇ 90 يۈەن سېنىڭ بولىدۇ، دېدىم.

    بالا ماڭا ھاياجان بىلەن قارىدى ۋە تەلىپىمگە قوشۇلدى. ئۇ ماڭا 6 – يىللىقتا ئوقۇيدىغانلىقىنى، ھەپتىدە ئۈچ كۈنلا دەرسكە بارىدىغانلىقىنى، قالغان كۈنلەردە قوي – كالا باقىدىغانلىقىنى، ئانىسىغا ياردەملىشىپ دېھقانچىلىق قىلىدىغانلىقىنى، ئەمما ئۆگىنىش نەتىجىسىنىڭ ئالدىنقى 3 – لىكتىن ھەرگىز چۈشۈپ كەتمەيدىغانلىقىنى، شۇڭا ئۆزىنى قالتىس چاغلايدىغانلىقىنى سۆزلەپ بەردى. مەن ئۇنىڭدىن نېمىشقا مايلامچىلىق ساندۇقى سېتىۋالىدىغانلىقىنى سورىۋېدىم، ئۇ ماڭا ئائىلىسىنىڭ نامراتلىقىنى، يازلىق تەتىلدىن پايدىلىنىپ ئوقۇش پۇلىنى غەملىمەكچى بولغانلىقىنى ئېيتىپ بەردى.

     مەن بىر خىل قايىللىق نەزىرى بىلەن بالىغا قارىدىم، ئاندىن ئۇنىڭ بىلەن بىللە توپ تارقىتىش بازىرىغا بېرىپ، ئۇ ئېھتىياجلىق بولغان مايلامچىلىق ساندۇقى ۋە باشقا كېرەكلىك بۇيۇملارنى سېتىۋالدۇق. بالا ساندۇقنى يۈدۈپ كېلىپ،  سودا سارىيىنىڭ ئالدىدا ئولتۇرۇپ مايلامچىلىق قىلماقچى بولدى. مەن بېشىمنى چايقاپ:

    – سەن بىلەن ھەمكارلاشقۇچى بولۇش سالاھىيىتىم بىلەن مەبلەغنىڭ دىرىنى قايتۇرۇۋېلىش ئۈچۈن بولسىمۇ سېنىڭ مۇۋاپىق جاينى تاللاپ تىجارەت قىلىشىڭنى ئەسكەرتىپ قويۇش مەجبۇرىيىتىم بار. سودا سارىيىنىڭ ئىچىدە ھەقسىز ئاياغ سۈرتكۈچ بارلىقىنى ھەممە ئادەم بىلىدۇ.

    بالا بىردەم ئويلىنىۋېلىپ ئاندىن:

    – ئۇدۇلدىكى مېھمانخانىنى تاللىسام قانداق؟ دېدى.

    مەن ئىچىمدە بۇ دېگەن ساياھەت شەھىرى، كۈندە نۇرغۇن ئادەم بۇ مېھمانخانىغا چۈشىدۇ، ئۇلار ساياھەت قىلىپ چارچايدۇ، ئەتىسى سەپەرگە چىقىش ئالدىدا چوقۇم ئاياغلىرىنى مايلىتىدۇ، دەپ ئويلىدىم ۋە ئۇنىڭ تاللىشىغا قوشۇلدۇم.

    شۇنداق قىلىپ ئۇ مېھمانخانىنىڭ ئالدىدا بىر بۇلۇڭغا كېلىپ ساندۇقىنى يەرگە قويدى، ئەتراپتا ئادەم يوقلۇقىنى كۆرۈپ، مەندىن:
   – نېمىشقا ھازىرنىڭ ئۆزىدىلا مەندىن بىر يۈەن ئۆسۈمنى ئېلىۋالمايسىز؟ دەپ سورىدى.

    مەن پىخىلداپ كۈلۈپ كەتتىم، ئۇ بەك ئەقىللىق بالا ئىدى، چۈنكى ئۇ ئايىغىمنى مايلاپ قويۇش بەدىلىگە ھېلىقى بىر يۈەن ئۆسۈمنى قايتۇرۇۋەتمەكچى بولدى. مەن ئۇنىڭ ئەقلىدىن سۆيۈنۈپ، ئۇنىڭ ئورۇندۇقىدا ئولتۇردۇم، ئاندىن:

    – ئەگەر ياخشى مايلىيالمىساڭ، سەن يالغان ئېيتقان بولىسەن، مەنمۇ سەمىمىيەتسىز ئادەمگە مەبلەغ سالغىنىم ئۈچۈن مەغلۇپ بولغان بولىمەن،  دېدىم.

    بالا بېشىنى مەغرۇرلۇق بىلەن كۆتۈرۈپ، قالتىس ماھارىتى بارلىقىنى، ئۆيىدە بىر ئاي ئاياغ مايلاش مەشىقى قىلغانلىقىنى، يېزىدا ياخشى ئايىغى بار ئادەمنىڭ بارلىقىنى بىلسىلا بىر – بىرلەپ ئۇلارنى ئىزدەپ ئۆيىگە بېرىپ، ئاياغلىرىنى مايلاپ پارقىرىتىپ بېرىدىغانلىقىنى ئەسكەرتىپ ئۆتتى.

     بىر نەچچە مىنۇتتىن كېيىن ئۇ ئايىغىمنى مايلاپ پارقىرىتىۋەتتى، مەن رازىلىق بىلەن بېشىمنى لىڭشىتتىم ھەم يانچۇقۇمدىن قىزىل رەڭلىك قەلىمىمنى چىقىرىپ، ئۇنىڭ ئوڭ – سول يۈزىگە ‹‹قالتىس›› دېگەن خەتنى يېزىپ قويدۇم. ئۇ ناھايىتى خۇشال بولدى.  دەل مۇشۇ ۋاقىتتا لىققىدە ساياھەتچى چۈشكەن بىر مىنىبۇس مېھمانخانا ئالدىدا توختىدى، ئۇ مايلامچىلىق ساندۇقىنى يۈدۈپ ئۇلار تەرەپكە قاراپ يۈگۈردى، ئاندىن يۈزىدىكى خەتنى مىنىبۇستىن چۈشكەن ساياھەتچىلەرگە كۆرسىتىپ تۇرۇپ:

    – مانا بۇ خېرىدارلارنىڭ ماڭا بەرگەن ئالىي مۇكاپاتى، سىناپ باقامسىز؟ مەن ئايىغىڭىزنى مايلاپ ئەينەكتەك پارقىرىتىۋېتىمەن،  دەپ خېرىدار جەلپ قىلىشقا باشلىدى...

     ئەتىسى ئەتىگەندىلا مېھمانخانا ئالدىغا كەلدىم، ئۇ مەندىن بۇرۇن كېلىپ بولغانىدى. ئۇ ماڭا تۈنۈگۈن 50 يۈەن تاپقانلىقىنى، ماڭا بېرىدىغان 18 يۈەننى ۋە تاماق يېگەن ئۈچ يۈەننى چىقىرىۋەتكەندە، ئۆزىگە 29 يۈەن قالغانلىقىنى ھاياجان بىلەن سۆزلەپ بەردى. مەن ئۇنى ماختىدىم. ئۇ يەنە تۈنۈگۈن مېھمانخانىدا ياتقانلىقىنى، لېكىن خوجايىنغا بەش يۈەن ياتاق ھەققىنى تاپشۇرمىغانلىقىنى ئېيتتى، مەن ئۇنىڭدىن پۇلنى نېمىشقا بەرمىگەنلىكىنى سورىۋېدىم، ئۇ ئىپتىخارلانغان ھالدا:

    –مەن خوجايىن بىلەن خانىمنىڭ ئون نەچچە جۈپ ئايىغىنى مايلاپ بەردىم، بۈگۈنمۇ پۇل تۆلىمەي ياتىمەن، دېدى.

    بەش كۈن ناھايىتى تېز ئۆتۈپ كەتتى، بۇ بەش كۈن ئىچىدە مايلامچى بالا ماڭا ھەر كۈنى 18 يۈەندىن، جەمئىي 90 يۈەننى قايتۇرۇپ بەردى. ئۇ مېنىڭ بېيجىڭدىكى مەلۇم مەبلەغ سېلىش شىركىتىنىڭ دىرېكتورى ئىكەنلىكىمنى بىلىپ، ئالىي مەكتەپنى پۈتكۈزگەندىن كېيىن بېيجىڭغا بېرىپ مېنى ئىزدەيدىغانلىقىنى ئېيتتى، ئاندىن كىچىككىنە قاپقارا قولىنى چىقىرىپ ماڭا تەڭلىدى، ئىككىمىز قوللىرىمىزنى چىڭ سىقىشىپ خوشلاشتۇق...

    مانا كۆزنى يۇمۇپ ئاچقۇچە 15 يىل ئۆتۈپ كەتتى.

     مەن ئەسلىدىكى مەبلەغ سېلىش شىركىتىدىن ئايرىلىپ، ئۆز ئالدىمغا بىر سودا شىركىتى قۇرغانىدىم. بۈگۈن ئىشخانامدا ناھايىتى جىددىي ئىشلەۋاتاتتىم، چۈنكى شىركەتتە كۈتۈلمىگەن ھادىسە يۈز بېرىپ، چوڭ زىيان تارتقان، شۇ تۈپەيلى جىددىي مەبلەغكە ئېھتىياجلىق بولۇپ تۇرغانىدۇق. شۇڭا ھەر تەرەپكە تېلېفون ئۇرۇپ قەرز سۈيلەۋاتاتتىم. تېلېفوننى ئەمدىلا قويۇپ تۇرۇشۇمغا كاتىپىم كىرىپ، بىر يىگىتنىڭ مېنى چۈشلۈك تاماققا تەكلىپ قىلغانلىقىنى ئېيتتى، مەن بېشىمنىمۇ كۆتۈرمەي ئۇنىڭ كىم ئىكەنلىكىنى سورىدىم، كاتىپىم بىر دانە ئاچقۇچ ئاسىدىغان زەنجىرنى ئۈستىلىمگە قويۇپ قويدى، ئۇنىڭغا قاراپ ھەيرانلىقتا داڭ قېتىپ تۇرۇپ قالدىم، زەنجىرگە كىچىككىنە ئەينەك ئېيىق ئۆتكۈزۈلگەن بولۇپ، ئۇنىڭ بېشىغا ‹‹قالتىس›› دېگەن خەت ئويۇلغانىدى.

     مەن ئېسىمگە ئالدىم، 15 يىل ئىلگىرى ھېلىقى مايلامچى بالا بىلەن قول سىقىشىپ خوشلىشىۋاتقاندا، مەن بۇ زەنجىرنى ئۇنىڭغا سوۋغا قىلغانىدىم.

    چۈشتە مەن رېستورانغا بېرىپ سالاپەتلىك، كېلىشكەن بىر يىگىت بىلەن كۆرۈشتۈم، ئۇ ئىللىق تەبەسسۇم بىلەن ماڭا ئىگىلىپ تۇرۇپ سالام قىلدى. ئۇنىڭ چىرايىدىن مەن ئەينى يىللاردىكى مايلامچى بالىنىڭ سىماسىنى كۆرگەندەك بولدۇم. چاي ئىچىۋاتقاندا ئۇ يانچۇقىدىن 5 مىليون يۈەنلىك چەكتىن بىرنى چىقىرىپ:

   – مەن سىلەرنىڭ شىركەتكە مەبلەغ سالماقچىمەن، بەش يىلدىن كېيىن ئۆسۈمىنى قايتۇرۇۋالىمەن، دېدى.

    5 مىليون يۈەن ھازىر ھەقىقەتەنمۇ مېنى چوڭ قىيىنچىلىقتىن قۇتۇلدۇرۇپ قالالايتتى.

    يىگىت كۈلۈمسىرەپ تۇرۇپ:

    – 15 يىل ئىلگىرى سىز مانا مۇشۇ ئۇسۇل ئارقىلىق ماڭا قانداق ياشاشنى ئۆگەتكەنىدىڭىز. مەن مايلامچىلىق قىلىپ ئاز – ئازدىن پۇل يىغدىم، مانا ھازىر شىركىتىم بار، بۇ 5 مىليون يۈەن مەبلەغنى سېلىش ئارقىلىق مەنمۇ پەۋقۇلئاددە ئۆسۈمگە ئېرىشمەكچىمەن، دېدى.

    مەن ئۇنىڭدىن قانچىلىك ئۆسۈم ئالىدىغانلىقىنى سورىدىم، ئۇ چىرايىنى قىلچە ئۆزگەرتمەي:

    – بىر يۈەن، دەپ جاۋاب بەردى.

    مەن كۈلۈمسىرىگىنىمچە ئۈنسىز ئولتۇرۇپ قالدىم، بۇ مېنىڭ مەبلەغ سېلىش تارىخىمدا ئەڭ زور مۇۋەپپەقىيەتكە ئېرىشكەن چېغىم ئىدى. چۈنكى مەن 90 يۈەن مەبلەغ ئارقىلىق 5 مىليون يۈەنلىك جاۋابقا ئېرىشكەنىدىم. ئۇنىڭ ماڭا ئۇزاتقان ئىسىم كارتۇشكىسىدىن مەن تۇنجى قېتىم ئۇنىڭ ئىسمىنىڭ ما لۇڭ ئىكەنلىكىنى بىلدىم. ما لۇڭ دېگەن بۇ ئىسىم ماڭا ناھايىتى تونۇش ئىدى، مەن بۇ ئىسىمنى كۈندە نەچچە قېتىم ئاڭلاپ تۇراتتىم، چۈنكى ئۇ مەبلەغ سالغۇچىلار ساھەسىدە ئۈزلۈكسىز ئىلگىرىلەپ كېتىۋاتقان قاپلان، سودا ساھەسىدىكى پەۋقۇلئاددە تالانت ئىگىسى ئىدى...              

ئادەمدە ئەڭ مۇھىمى ئىدىراك، ئاندىن بۇشاشماس تىرىشىش روھى، ھەم بىر نىشان بولوش كېرەك، ناھايىتى ئەھمىيەتلىك تېما ئىكەن.

1-قەۋەت توغرا دەيدۇ مەنمۇ شۇ قاراشتا

قول-قۇلنى  يۇسا،  قول  قۇپۇپ  يۇزنى  يۇيۇپتۇ  دىگەن  مۇشۇ  شۇ
بىرەيلەنگە  ياخشىلىق  قىلساق  بۇ  دۇنيادا  قايتمىسا  ئۇ  دۇنيادا  بولسىمۇ  قايتىدۇ       

بەلكىم ئويلىمغان بولغىدى 5مىليۈننىڭ كېلشىنى؟

بىزدىمۇ مۇشۇنداق ئىرادە بۇلغان بۇلسىچۇ

بۇ  ھەقىقەتەن تەربىيەئەھمىيتى زور بىر ھېكايە ئىكەن ،ئادەمنىڭ قانداق تۇرمۇش كەچۇرۇشى ئۆزىنىڭ ئىرادىسىگە ،بىلىغا باغلىق ،پەقەت بىلىنى مەھكەم باغلاپ تىرشسىلا ئۆزى كۆزلىگەن مەنزىلگە يەتمەي قويمايدۇ

ئادەمدە ئەڭ مۇھىمى ئىدىراك، ئاندىن بۇشاشماس تىرىشىش روھى، ھەم بىر نىشان بولوش كېرەك، ناھايىتى ئەھمىيەتلىك تېما ئىكەن.

مەن بۇنداق ھىكايىلەرنى ئوقىسام ،ھاياجاندىن كۆزۈمگە ياش ئولىشىۋالىدۇ. شۇنىڭغا قارىغاندا بەك ھىسياتچان ئوخشايمەن بەك تەسىرلىك ھىكايىكەن  تېما يوللىغۇچىغا تەشەككۈر

ياق ياق  بۇنىڭ ھەممىسى پۇرسىتنى قانداق قەدىرلەشتىن كىلىدۇ...
پۇرسەت ھەرۋاقىت بار لىكىن قانداق قەدىرلەپ شۇپۇرسەتنى تۇتۇش بۇئۈزىمىزگە باغلىق ....

ناھايىتى ئەھمىيەتلىك تېما ئىكەن.   

ياخشىلىق ئۇنتۇلمايدۇ . . .

قىيىن ئش يوق ئالەمدە،كوڭۈل قويغان ئادەمگە دىگەن شۇ دە.