بۇلتۇر 9 – ئايدا خەلقئارادا پۇل مۇئامىلە كرىزىسى ئومۇميۈزلۈك پارتلىغاندىن بۇيان، ئوتتۇرا شەرقتىكى ئاساسلىق نېفىت ئىشلەپ چىقىرىدىغان سەئۇدى ئەرەبىستانى، ئەرەب بىرلەشمە خەلىپىلىكى، كۇۋەيت قاتارلىق دۆلەتلەر دۇنيا ئىقتىسادىنىڭ چېكىنىشى ئېلىپ كەلگەن تەھدىتنى كۈنسېرى ھېس قىلدى. پۇل مۇئامىلە كرىزىسىنىڭ ئەمەلىي گەۋدە ئىقتىسادىغا تەدرىجىي سىڭىپ كىرىشىگە ئەگىشىپ، ئوتتۇرا شەرق دۇنيادىكى نېفىت ئىشلەپ چىقىرىدىغان رايون بولۇش سۈپىتى بىلەن، نېفىتقا بولغان  ئېھتىياج تۆۋەنلەش ۋە نېفىت باھاسى بىردىنلا چۈشۈپ كېتىشنىڭ ئېغىر زەربىسىگە ئۇچرىدى.

     ئەرەب چەتكە نېفىت چىقارغۇچى دۆلەتلەر تەشكىلاتى OAPEC نىڭ بۇ يىلنىڭ بېشىدا ئېلان قىلغان دوكلاتقا قارىغاندا، ھەر بىر تۇڭ نېفىت باھاسى بىر دوللار چۈشسە، ئەرەب دۆلەتلىرىنىڭ يىللىق نېفىت كىرىمى 4 مىليارد دوللاردىن كۆپرەك كېمىيىدىكەن. سەئۇدى ئەرەبىستانى ئەرەب دۇنياسىدىكى ئەڭ چوڭ ئىقتىسادىي گەۋدە، نېفىت مەھسۇلاتى مىقدارى دۇنيانىڭ ئالدىنقى قاتارىدا تۇرىدۇ. ھازىر، نېفىت ئېكسپورت كىرىمى سەئۇدى ئەرەبىستانى ئېكسپورت ئومۇمىي سوممىسىنىڭ %88 ىنى ئىگىلەپ، سەئۇدى ئەرەبىستانى ھۆكۈمىتى خام چوت كىرىمىنىڭ %87 ىنى ئىگىلەيدۇ. خەلقئارادا نېفىت باھاسى بۇلتۇر 7 – ئايدىكى ھەربىر تۇڭى تەخمىنەن 147 دوللاردىن ھازىرقى تەخمىنەن 50 دوللارغا چۈشۈپ قالغانلىقتىن، سەئۇدى ئەرەبىستانىنىڭ 2009 – يىلىدىكى ھۆكۈمەت مالىيىسىدە خېلى زور كۆلەمدە قىزىل رەقەم كۆرۈلدى. شۇنىڭ بىلەن بىللە، سەئۇدى ئەرەبىستانى ئىقتىسادىنىڭ ئېشىش سۈرئىتىمۇ كۆرۈنەرلىك ئاستىلىدى.

     نېفىت كىرىمىنىڭ ئازىيىشى ھۆكۈمەتنىڭ مالىيە كىرىمىگە تەسىر كۆرسىتىپلا قالماي، يەنە سەئۇدى ئەرەبىستانىنىڭ نېفىت كەسپىدە ئۇل ئەسلىھەلەرگە يېتەرلىك مەبلەغ سېلىنماسلىقنى كەلتۈرۈپ چىقاردى. سەئۇدى ئەرەبىستانى ھۆكۈمىتىنىڭ ستاتىستىكا قىلىشىچە، نېفىت كەسپىدە ئۇل ئەسلىھە قۇرۇلۇشىغا 400 مىليارد دوللار مەبلەغ سېلىشقا توغرا كېلىدىكەن.

     پۇل مۇئامىلە كرىزىسىنىڭ تەسىرى تۈپەيلىدىن، ئەرەب بىرلەشمە خەلىپىلىكىنىڭ نېفىت كىرىمى بۇلتۇرقىنىڭ ئوخشاش مەزگىلىدىكىدىن كۆپ ئازلىدى. مۆلچەرلىنىشىچە، 2009 – يىلى بۇ دۆلەتنىڭ ھۆكۈمەت مالىيىسىدە قىزىل رەقەم كۆرۈلۈپ، ئىقتىسادنىڭ ئېشىش نىسبىتى 2008 – يىلىدىكى%7.5 تىن %3.1 كە چۈشۈشى مۇمكىن ئىكەن. ئەرەب بىرلەشمە خەلىپىلىكىدە پۇل مۇئامىلە بازارلىرى كەڭ ئېچىۋېتىلگەنلىكتىن، كاپىتالنىڭ سىرتقا ئېقىپ كېتىشىنى كونترول قىلىش تەسكە توختىغان. ھازىر پاي باھاسىنىڭ چۈشۈشى ئوتتۇرا شەرق دۆلەتلىرى ئىچىدە ئالدىنقى ئورۇندا تۇرىدىكەن.

     كۇۋەيت نېفىت ئېكسپورت قىلغۇچى دۆلەتلەر تەشكىلاتىدىكى نېفىت ئىشلەپ چىقىرىدىغان مۇھىم دۆلەتلەرنىڭ بىرى. پۇل مۇئامىلە كرىزىسى ئومۇميۈزلۈك پارتلىغاندىن بۇيان، كۇۋەيتتە پاي بازىرىنىڭ بازار قىممىتى زور ھەجىمدە تۆۋەنلىگەنلىكتىن، ئوتتۇرا، كىچىك پايچىلار ئېغىر زىيانغا ئۇچرىدى. كۇۋەيتتىكى 2 – چوڭ سودا بانكىسى – پارس قولتۇقى بانكىسى چەت ئەلدىكى پۇل مۇئامىلە ھاسىلىي مەھسۇلات سودىسىدا ئېغىر زىيان تارتقانلىقتىن، بۇ بانكىنىڭ تور نۇقتىلىرىدا پۇل ئامانەت قويغۇچىلار قىستا – قىستاڭچىلىقتا پۇل تېگىشىش ئەھۋالى كۆرۈلدى. بۇلتۇر 3 – ئايدىن يىل ئاخىرىغىچە، كۇۋەيتنىڭ ئىگىلىك ھوقۇقلۇق بايلىق فوندى پۇل مۇئامىلە كرىزىسى سەۋەبىدىن 31 مىليارد دوللار زىيان تارتتى. شۇنىڭ بىلەن بىللە، خەلقئارادا نېفىت باھاسى بىردىنلا چۈشۈپ كەتكەنلىكتىن، كۇۋەيتنىڭ مالىيە كىرىمى زور دەرىجىدە ئازلاپ كەتتى.

     ئوتتۇرا شەرقتىكى نېفىت ئىشلەپ چىقىرىدىغان دۆلەتلەر ئىقتىسادنى جانلاندۇرۇش ئۈچۈن، مالىيىنى جانلاندۇرۇش ئاكتىپ سىياسەتلىرىنى ئارقا – ئارقىدىن يولغا قويدى. بۇنىڭ ئىچىدە سەئۇدى ئەرەبىستانىنىڭ تەسىس قىلغان 2009 – يىلىدىكى مالىيە خام چوتى 126 مىليارد 700 مىليون دوللار بولۇپ، بۇلتۇرقىنىڭ ئوخشاش مەزگىلىدىكىدىن%16 كۆپەيدى، ھۆكۈمەت يەنە شەخسىيلەر ۋە چەت ئەلنىڭ مەبلەغ سېلىشى يېتەرلىك بولماسلىق ئەھۋالىنى تولۇقلاش ئۈچۈن، كەلگۈسى بەش يىلدا ئۇل ئەسلىھە قۇرۇلۇشىغا 400 مىليارد دوللار مەبلەغ سېلىش پىلانىنى ئوتتۇرىغا قويدى. ئەرەب بىرلەشمە خەلىپىلىكى مەركىزىي ھۆكۈمىتى بۇ يىل 3 – ئاينىڭ بېشىدا دۆلەت كارخانىلىرىنىڭ 2009 – يىلى مۇددىتى توشىدىغان قەرزلىرىنى قايتۇرۇشى ئۈچۈن، دۇبەيگە 10 مىليارد دوللار قەرز بەردى.

     بۇنىڭدىن سىرت، كۇۋەيت بۇلتۇرنىڭ ئاخىرىدا ئىقتىسادنى مۇقىملاشتۇرۇش بويىچە جىددىي ئەھۋالغا تاقابىل تۇرۇش گۇرۇپپىسى قۇردى ھەم دۆلەت ئىقتىسادىنىڭ چېكىنىپ كېتىشىدىن ساقلىنىش ئۈچۈن، ئومۇمىي سوممىسى 5 مىليارد دوللارلىق ئىقتىسادنى جانلاندۇرۇش لايىھىسى تۈزدى.

مەنبە : تەڭرىتاغ تورى _ شىنجاڭ گېزىتى «2009- 04- 01»

   ئەرەب چەتكە نېفىت چىقارغۇچى دۆلەتلەر تەشكىلاتى OAPEC نىڭ بۇ يىلنىڭ بېشىدا ئېلان قىلغان دوكلاتقا قارىغاندا، ھەر بىر تۇڭ نېفىت باھاسى بىر دوللار چۈشسە، ئەرەب دۆلەتلىرىنىڭ يىللىق نېفىت كىرىمى 4 مىليارد دوللاردىن كۆپرەك كېمىيىدىكەن
OAPEC  تەشكىلاتىغا قاتنىشقان دۆلەتلەر ئىچىدە  ۋىنسوئىلا....قاتارلىق دۆلەتلەرمۇ تۇرسا نۇقۇپ ھالدا ئەرەپ دۆلەتلىرىنىڭ دىسەك بولماس ئەپەندى.

ئىرانچۇ ؟ ئەرەب دۆلەتلىرىمۇ تازنىڭ نىمىسى بار ، تۆمۈر تارغىقى دىگەندەك نېفىتكىلا تايىنىۋالماي ، راھەتپەرەسلىكنى بوشراق قوغلىشىپ گىرمانىيىگە ئوخشاش  ، ئۇللۇق تېخنىكىلارنى كىرگۈزۈپ ۋە ئىگەللەپ ئۇزاق مەزگىللىك تەرەققىياتقا ئاساس سالمىقى زۆرۈر ، ۋاقتانىۋاق كېلىپ نېفىتى تۈگەپ كەتسە ھازىرقىدەك قويۇنلىرىنى پومپايتىپ يۈرەلىشى تەسرەك بۇلارمىكىن دەيمەن .

بىزنىڭ ئەھۋالىمىزچۇ؟مەنچە بىز ھەريىلى ئشلەپ چىقىرىۋاتقان نىغىت ئۇنچە ئاز ئەمەس~~ئۆزىمىزگىمۇ كۆپرەك كۆڭۈل بۆلەيلى!!!تىمىڭىزغا رەخمەت!!!

بەك يېڭى خەۋەركەن رەسىمى بىلەن يوللاپسىز

نەدىكى`````مەنمۇ بىر نىفىت خىزمەتچىسى````ئىش يوق````ئولتۇردۇق مانا``````قازمايسەن دىدى```قازمىدۇق``````

ھېلىمۇ ئاللاھنىڭ رەھمىتى بىلەن بۇ يەرلەردە نىفىت چىقىدىكەن، بولمىسا قانداقمۇ قىلار بولغىيتى بۇلار