ئاتا،ئاپا،مەن بۈگۈن يۈرەك سۆزلىرىمنى دېمەكچى،سىلەر بۇنى قانداق چۈشنىسىلەر بۇ ماڭا نامەلۇم، لېكىن ئۆزەمچە دەردىمنى تۆككىم كېلىپ قالدى،ئەيىپكە بۇيرىمىغايسىلەر.
             مەن قىينىلىپ كېتىۋاتىمەن،ماڭا كىچىك چېغىمدا «ئاتتا،ئاپپا...» دەپ تىل چىققاندا سىلەر شۇنداق خۇش بولغان ئىدىڭلار. مەنمۇ شۇنداق خۇش بولغان ئىدىم،شۇ سۆزنى تەكرار –تەكرار دېگىم كېلەتتى ھەم تەكرارلايتتىم. ئويلىغانلىرىمنى ئەنە شۇ چۈچۈك تىلىمدا ئىپادە قىلاتتىم، ئەنە شۇ ئانامنىڭ تىلىدا سىلەرگە مەقسىدىمنى ئۇقتۇراتتىم. قورسىقىم ئاچسا،ياكى باشقا بىرەر ھاجىتىم بولسا ئەنە شۇ تىلدا دادىللىق بىلەن دەردىمنى ئېيتاتتىم...
             بارا-بارا چوڭ بولدۇم.مېنى «كېيىن قىينالمايدۇ،گېپىنى تېپىپ قىلالايدۇ...»دىگەندەك مەن چۈشەنمەيدىغان باھانە –سەۋەپلەر بىلەن مەن ئۈچۈن پۈتۈنلەي «يېڭى»لىق بولغان مەلۇم بىر يەسلىگە ئەكىرىپ بەردىڭلار. ئۇ يەردە ماڭا ئىككىنچى بىر تىل بىلەن تىل چىقىشقا باشلىدى.ئەمدىلا چۇرۇقلاپ چىققان ئانا تىلىمدىن ۋاز كېچىشىمگە توغرا كەلدى(بۇ ۋاز كېچىش باشقا ئادەملەر تەرپىدىن ئەمەس  دەل سىلەر ــ ئۆز ئاتا-ئانام تەرپىدىن مەجبۇرلاندى). مېنىڭ كاللام ئەڭ دەسلەپتە ئانا تىل مۇھىتىدا ئېچىلغان بولغاچقا، مەسلىلەرنى ئويلىسام دەرھاللا  ئانا تىلدا سۆزلىگىم كېلەتتى،ئەمما بىرىنچىدىن مەن ئويلىغىنىمنى ئانا تىلدا ئىپادىلەشنى بارا –بارا ئۇنتۇلدۇم.ئىككىنچىدىن ئەتىراپتىكى ساۋاقداشلىرىم ئانا تىلىمدا سۆزلىسەم بىلمەسلىكى ھەتتا كۈلۈپ مازاق قىلىشى مۇمكىن. شۇ سەۋەپىن كاللامدا ئەكىس ئەتكەن ھەرقانداق تۇيغۇنى سىلەرمۇ ئويلاپ يېتەلمەيدىغان قىسقا ۋاقىت ئىچىدە ساۋاقداشلىرىم بىلىدىغان تىلغا ئۆزلەشتۈرۈپلا ئىپادە قىلىشىمغا توغرا كەلدى .بەزىدە دېلىغۇل بولدۇم.بەزىدە گاڭگىرىدىم.لېكىن ماڭا نېمە ئامال؟! ئاستا-ئاستا كۆندۈم. يامان يېرى بارا-بارا ئويلىغانلىرىمنى ئۆز ئانا تىلىمدا سۆزلەشتىن ئۇيىلىدىغان بولۇپ قالدىم،قانداقتۇر ئانا تىلدا سۆزلەشتىن نومۇس قىلاتتىم.چۈنكى ئانا تىلىمدا تولۇق ئىپادە قىلالماي قېلىپ كۈلكىگە قېلىشتىن ئەنسىرەيتتىم.ئۆيدىمۇ كەمسۆز بولۇپ قالدىم. تۇققانلار بار يەردىمۇ خىجىل بولۇپ كۆپ گەپ قىلمىدىم. بەزى ئىشلارغا ئادەتتە  گەپ قىلماي كۈلۈپلا قويدۇم،بۇنىڭ نېمە سەۋەپتىن ئىكەنلىكىنى ئۆزەمدىن باشقا  ھېچكىم بىلمەيدۇ. يەنە بىر تەرەپتىن ئويلىسام ئانا تىلىم نەزىرىمدە ئاللىبۇرۇن ئىككىنچى تىل قاتارىغا ئۆتۈپ، ھۆرمەت نەزىرىمدىن چۈشۈپ كەتكەندەك ھېس قىلىمەن،بۇنداق بولسا مەيلىمۇ؟بۇنى ئۆزەڭلار ئويلاپ كۆرۈڭلار.
             باشقا تىلدا تىلىم كىچىككىنە كەمتۈك بولۇپ قالسا مەيلى ئىدى، لېكىن ھازىر دىلىم كەمتۈك بولۇپ قالدى.ئانا تىلىم كەمتۈك بولۇپ قالدى. دەسلەپتە  مېنىڭ ئاق قەغەزدەك بېشىمغا سىلەر ئۆز قولۇڭلار بىلەن ئانامنىڭ تىلىدا «ئاتا،ئاپا،سۇ،نان...» دىگەندەك سۆزلەرنى يازغان ئىدىڭلار. ئازىراق چوڭ بولىۋىدىم، تۇرۇپلا پەدە ئۆزگەردى. نېمىشقا بۇنداق قىلىسىلەر؟ مەن چوڭ بولغانچە  ئۆزەمنى ئىچىگە نېمە قاچىلىسا بولىۋېردىغان كومپىيۇتېرمىكىن دەپ قالدىم. شۇ تاپتا سىلەر ماڭا يىپيېڭى، ئۆز نەزىرىڭلاردىكى «زامانغا لايىق» بولغان بىر سېستىما قاچىلاپ بولدۇڭلار.  مەن بىر ئۆمۈ مۇشۇ سېستىمىنىڭ ئىچىدە خىزمەت قىلىشىم كېرەك. ئىككى گەپنىڭ بىرى بولسا «سەن تېخى كىچىك،ھېچنىمىنى بىلمەيسەن...»دەيسىلەر، سىلەر چوڭ تۇرۇپ ،ئەقىللىق تۇرۇپ، شەخسى غەرىزىڭلار بويىچە مېنى ئانامنىڭ تىلىدىن مەھرۇم قىلساڭلار بولامدۇ؟ ئاناملارنىڭ تىلىدىن نومۇس قىلامسىلەر-يە؟ راسلا شۇنداق بولسا بۇ ئۆز ئانىسىدىن نومۇس قىلغانلىق ئەمەسمۇ!؟
              مەن ھەرقانچە ئويلاپمۇ چۈشىنەلمىدىم.جېنىم ئاتا،جېنىم ئاپا،مەن سىلەردىن ئۆتۈنۈپ قالاي،مېنىڭ كەلگۈسۈمنى ئويلىساڭلار بىر تىلنى ئۆگىتىمەن دەپ مېنىڭ دىلىمنى ،تەپەككۈرۈمنى دوغا تىكمەڭلار! مەن  ئانا تىلىمغا پىششىقلا بولىدىكەنمەن چوڭ بولغاندا سىلەر ئارزۇ قىلغان شۇ تىلنىلا ئەمەس، ھەتتا ئۇنىڭدىن باشقىمۇ يەنە بىرنەچچە خىل تىلنى ئۆگىنىپ كېتەلىشىمگە ئىشىنىمەن.سىلەر بۇنىڭغا ئىشەنمەمسىلەر؟...
___
ئىلاۋە: بالىنى ۋەتەنگە ،خەلققە ياراملىق ئادەم بولسۇن دەيدىكەنمىز  بالىنىڭ تەپەككۈرىنى ئېچىشىمىز، ئۇنىڭدا بىر ئوتلۇق يۈرەك، قىزغىنلىق شەكىللەندۈرشىمىز كېرەك!

2008-يىل1-ئاينىڭ7-كۈنى يېزىلدى،بۈگۈن تۈزىتىپ تورغا يوللاندى.

ئاپا دادىڭىز توغرا قىلىپتۇ .بۇنداق تىلدىن بولدى ۋاز كېچىڭ .

ئۇكامنىڭ تاپشۇرۇق ئىشلىگەن ھالىتى كۆز ئالدىمغا كىلىپ قالدى .
بىچارە بالا  كىچىگىدىنلا يۇۋاش ، ئارتۇق ئىشقا ئارىلاشمايتتى . مۇ شۇ سەۋەپتىنمىكى بەزى نەرسىلەرنىڭ ئۇيغۇرچە ئىسمىنىمۇ تازا بىلەلمەيدۇ . 1-يىللىققا چىقىۋىدى ، دەرسلەر خەنزۇچە ئۆتىلىۋاتىدۇ . ئۆيدە تىلىۋۇزۇردىن  بىرەر نەرسىنى كۆرسىتىپ «ئۇ نىمە؟» دەپ سورىسا ، بىز ئۇيغۇرچە نامىنى ئىيتىپ بېرىمىز . مەكتەپكە بارسا يەنە بىر خىل ئۈگىتىۋاتقان .
بىر قىتىملىق 2 بەت كىلىدىغا تاپشۇرۇقنى ئىشلەش ئۈچۈن 3~4 سائەت كىتىدۇ . ئۇكام(ئەمەلىيەتتە ئاكامنىڭ بالىسى) نىلا مۇشۇنداق قىلامدىغاندۇ دىسەم ، سىنىپىدىكى كۆپلىگەن بالىلارمۇ ئوخشاش ئىكەن .
بۇ بىر ئەۋلاد بالىلار چوڭ بولسا قانداق ئادەم بولار ؟ - دەپ ئويلاپ قالىمەن . قەشقەر شارائىتىدا كۆپىنچە بالىلار چوڭ ئۆيدە ئۆسۈپ يىتىلىدۇ . چوڭلارنىڭ خەنزۇتىلى سەۋىيەسىنىڭ قانچىلىك ئىكەنلىكى تورداشلار ھىس قىلالايمىز .
بۇ ئىنىلىرىمىز ، سىڭىللىرىمىز تىخى ئانا تىل ساۋادى چىقماستا ، قوياش مەھەللىسىنىڭ تىلىدا تەربىيلىنىۋاتىدۇ . چوڭ بولغاندا قانداق بىر ئادەم بولۇپ چىقار ؟ ئۇيغۇرچە كىتاب ، ماترىياللارنى ئوقۇيدىغانغا ئادەم چىقارمۇ ؟ تىلىۋۇزۇرلاردىن ساپ ئۇيغۇر ئاۋازىنى ئاڭلىيالارمىزمۇ ؟ ؟ ......؟
بۇلارنى ئويلىسام ئۇكامنى ۋە ئۇكامدەكلەرنى مەكتەپتىن چىقىرىۋالغۇم ، ھەقىقىي بىر تەربىيە شارائىتىدا تەربىيلەتكۈزگۈم كىلىدۇ .
لىكىن سىزنىڭ ، مىنىڭ قولۇمدىنلا كەلمەيدىكەن . ھەركەت ئىرادىگە قوماندان بولغاندا پۇت-قولىمىز بىكارچى ، كۆزلىرىمىزمۇ نۇرسىز بولۇپ قالىدىكەن .
ھەي ..........     

بۇ تېمىنى كۆرۇپ، بىراز بىئارام بولدۇم، ھازىرقى جەميىتىمىزدە نۇرغۇن ئاتا-ئانىلار دەۋرنىڭ ئىھتىياجى دەپ پەرزەنتلىرىنى شۇنداق مەكتەپلەردە ئوقۇتىۋاتىدۇ، بەلكىم بۇ ھەقىقەتەن دەۋرنىڭ ئىھتىياجىدۇر. بىراق بىز ئۆتكەن كۇنىمىزنى ئەسلىسەك، دەسلەپتە ئانا تىلنى ئۈگۈنۈپ، كىيىن باشقا تىللارنىمۇ ۋايىغا يەتكۇزۇپ ئۈگۈنۈپ، دەۋرنىڭ ئىھتىياجىغا ماسلىشىپ، نۇرغۇن ئۇتۇقلارنى قازىنىۋاتقانلارمۇ  ئاز ئەمەس. مىنىڭچە پەرزەنتىللىرىمىزنى مەيلى قايسى تېلدا ئوقۇتايلى،  يەنىلا ئائىلە تەربىيسى ئىنتايىن مۇھىم، پەرزەنتىللىرىمىزنى باشقا تېلدا ئوقۇتقاندا ئائىلىدە بالىمىزنى چوقۇم ئانا تېلدا سۆزلەشكا، ئانا تىلنىڭ مەنىسىنى چۈشىنىشكە يىتەكلىسەك، ھەم بۇنى ئادەت قىلساق، پەرزەنتىمىز ئوخشاشلا ئانا تىلدىمۇ تولۇق پىشىپ يىتىلىدۇ، بۇنىڭ تىپىك مىسالى: مىنىڭ ئاكام كۆزگە كۆرۇنگەن داڭلىق تەرجىمان، ئۇ ئوغلىنى كىچىگىدىن خەنزۇچە مەكتەپتە ئوقۇتقان، بىراق مەكتەپتىكى ئوقۇشىنى مەكتەپتىلا چىڭ تۇتۇپ، ئائىلىدە قەتئى ئانا تېلدا سۆزلەشنى ئۈگۈتۈش بىلەن بىرگە ئۆزى ئۇيغۇر تېلى گىراماتىكىسىدىن دەرس بەرگەن، تەتىلدە كۆرسىغا بىرىمەن دەپ ئولتۇرماي، تېل ئۈگەنسۇن، قائىدە-يۇسۇن ئۈگەنسۇن دەپ يىراق سەھرالارغا ئۇرۇق-تۇققانلىرىنىڭ يىنىغا ئەۋەتكەن، مانا ھازىر ئاكامنىڭ ئوغلىنى ھىچكىم خەنزۇچە ئوقۇغان دىمەيدۇ، ئانا تىلدا قىلچىلىكمۇ قىينالمايدۇ، ھەتتا ئانا تىلدا ئاز-تولا بىرنىمىلەرنى يىزىپ قويىدۇ.
ئەپسۇس، بەزى ئاتا-ئانىلار پەرزەنتىللىرىنى خەنزۇ تېلى ئوقۇشقا بىرىدۇم، ئەممە، بۇ خۇددى  ئالاھىدە بىر ئىشتەك ئۆيدىمۇ، سىرتتىمۇ پەرزەنتلىرى بىلەن قوشۇلۇپ ئاساسەن خەنزۇ تېلىدا سۆزلىشىدۇ، پەرزەنتىللىرىنىڭ ئانا تېلى جەھەتتىكى قىيىنچىلىغىنى قىلچىلىكمۇ ئويلىشىپ قويمايدۇ.
دىمەكچىمەنكى پەرزەتنى تەربىيلەشتە مەكتەپمۇ ئاسا، ھەمىدىن مۇھىمى ئاتا-ئانىلارنىڭ تەربىيسى ئەڭ ئاساس.

راس ئېيتسام بۇ تىمىنى كۆرۈپ ئولتۇرۇپ كۈڭلۈم بەكمۇ يېرىم بولدى، ھەم گاڭگىراپلا قالدىم.
ئەشۇ سەبى،تېخى ئانا  تىلىغا قانمىغان،ھەتتا يۈرۈكۈدىكى نۇرغۇن   نۇرغۇن  قەلىىب نالىسىنى  ئاتا-ئانىلىرىغا ئيتىشقا ئۈلگۈرۈەلمىگەن نارسىدىلەر،يەسلى يىشىدىن باشلاپلا ئۈزىگە يات بولغان تىلنى قۇبۇل قىلىشقا مەجبۇرلىنىۋاتىدۇ. بىز ئەشۇ 3-4 ياشلىق  سەبىلەرنىڭ  ئاشۇ  يات مۇھىتتىكى ھالىتىنى تەسەۋۇر قىلىپ باقايلى..  !   تېخى ئاتا-ئانىسىنىڭ كىملىگىنى،ئانا- دادىسىنىڭ كىملىگىنى ئەمدىلەتىن تۇنۇغان ، باشقا ئۇرۇق-ئەۋلادىنى تۇنۇشۇشۇقىمۇ ئۈلگۈرمىگەن  بالىنى يات مىللەتنىڭ ئارىسىغا قۇشۇپ قۇيىمىز.ئۇنى ئاز دىگەندەك،ئۆي ئىچىدىمۇ  ئانا تىلى ئىشلەتمەيمىز.مۇشۇنداق بىسىم ئىچىدە چوڭ بولغان بالىلار ئۈزىنى قانداقراق ھىس قىلار ھە؟..............
شۇلارنى ئويلىسام  مۇشۇ بالىلارغا بەكمۇ  ئىچىم ئاغرىيدۇ.

مىنكاۋخةن قىلايدةپ تىكةندة؟ئاتا- ئانسى بۇبالنى؟

_ خەنزۇچە گەپ قىلىڭ دەيمەن! ،بىر ئانا شۇنداق دىگىنىچە بالىسىنىڭ تەستىكىگە بىرنى سالدى.بىچارە بالا ئۈنسىز يىغلىماقتا . . .
_ سىزنىڭ ئىستىقبالىڭىزنى دەپ ،خەنزۇچە مەكتەپتە ئوقوۋاتىمەن،خەنزۇ بالىلار بىلەن كۆپرەك دوسىت بولۇڭ،ھە دىسە مەلىدىكى ئۇيغۇر بالىلار بىلەن يۈرىدىكەنسىز. بىر ئاتا شۇنداق دىگىنىچە بالىسىغا تەنبىھ بەرمەكتە . . .
بالا ئاتا -ئانىسىدىن ھەيران بولۇپ نېمىلەرنىدۇ دىگۈسى بار،ئەمما دىيەلمىدى.بالا بوۋا-مومىسىنى ئويلاپ قالدى،ئۇلارمۇ ئاتا -ئانىسىنى مۇشۇنداق تەربىيەلەپ چوڭ قىلغان بولغىمىدى . . .
بالا ئاتا -ئانىسىغا قارىدى،ئۇلارنىڭ چىرايى شۇ قەدەر خۇنۈك،ھالىتى بۇ بالىنىڭكىدىنمۇ خاراب ئىدى . . .
-ھەر ئىككىلسىنى ئۈگىنىمەن،چوقۇم ياخشى ئۈگىنىمەن!شۇندىلا مېنىڭ چىرايىم نۇرانە بولىدۇ،قەلبىم ئۆزۈمدىن ئىپتىخارلىنىدۇ،ھەرگىزمۇ سىلەردەك كۈنگە قىلىشنى خالىمايمەن! ئۆز-ئۆزىگە خىتاب قىلدى بالا . . .