مەن يىقىندا مەكتەپ كۈتۈپخانسىدا < ئافاق خوجا> ناملىق بىر كىتاپنى ئۇچۇرتۇپ قىلىپ،
<ئافاق خوجا>دىگەن بۇ شەخسنى كۇپرەك چۈشۈنۈش مەخسىتىدە  مەزكۇر كىتاپنى بىر -ئاز  ئوقۇپلا ،تەسۋىرلەشتىكى ئۇزگىچىلىك،تىلدىكى پاساھەت،ۋە پايدىلانغان ماتىرياللارنىڭ چىنلىق دەرىجىسنىڭ يۇقىرى ئىكەنلىكىنى ھىېس قىلىپ، قىزىقىش ئىچىدە ئوقۇپ تۈگۈتۈپ ئىلىپ ساقلاپ قويۇش مەخسىتىدە كىتاپخانىغا بىرىپ بۇ كىتاپنى ئىزدەپ تاپالمىدىم ،كىيىن باشقىلار،ئەسلى بۇ كىتاپنىڭ يەنە باش ئاخىرى بارلىقىنى ، جەمىئى 7-8 كىتاپ ئىكەنلىكىنى ئىيتىپ بۇنداق ياخشى كىتاپنى تىخىچە ئوقۇماي يۈرگۈنۈمنى مازاق قىلىشتى.شۇنىڭ بىلەن مەندە ئاپتۇرنىڭ باشقا ئەسەرلىرى بىلەن تونۇشۇش ئىستىكى تۇغۇلۇپ،<ئابدۇۋەلى ئەلى> ئاپتۇرلىقىدىكى باشقا كىتاپلارنىمۇ كۇپ سۈرۈشتۈردۇم .لىكىن كىتاپخانىدا يوقىكەن،تاپالمىدىم.
شۇڭا تورداشلاردىن كۈتۈدىغىنىم،ئەگەر مۇشۇ كىشىنىڭ باشقا كىتاپلىرى ياكى تەرجىمھالىغا مۇناسىۋەتلىك بىلدىغانلىرىڭلار بولسا ئىيتىپ بىرشىڭلارنى ئۇمۈت قىلىمەن.يىقىندا يەنە باشقا كىتاپلىرى چىقتىمۇ؟ياكى نەشىر قىلىنىش ئالدىدىمۇ؟ئەگەر شۇنداق بولسا قايسى كىتاپ.؟
بۇ كىشى ھازىر نىمە ئىشلار بىلەن شۇغۇللىنىۋاتىدۇ؟ياكى تەتقىقاتىنى تاشلاپ قويدىمۇ دىگەندەك،،،،،،،،،،،،،،،،،،،.

سۈرىتى بولغان بولسا سىزگە خەۋېرنى بېردىغانلار تىز  چىقار ئىدى؛

ئابدۇ ۋەلى  ئەلى  دھاڭلىق تارىخچى.

كورلىدىن بەدۆلەت، ئافاق غوجا دېگەن كىتابلىرى بار.

بۇئادەمنىڭ كىتاپلىرنى تاپقىلى بولمايدۇ؟

ئاتاقلىق يازغۇچى ، تارىخچى ، تەرجىمان ۋەلى - ئابدۇۋەلى ئەلى  ئۇنىڭ ‹‹ ياقۇپبەگنىڭ تەرجىمىھالى ›› قاتارلىق تەرجىمە كىتاپلىرى ، نۇرغۇن ئىلمىي ماقالىلىرى ، ‹‹ بەدۆلەت ›› ناملىق تېرلوگىيىسى ، ‹‹ ئاپاق خوجا ›› ، ‹‹ تۇرغاق خوجىلار ›› ، ‹‹ مەخدۇم ئەئىزەم ۋە ئۇنىڭ ئەۋلاتلىرى ›› قاتارلىق كۆپ قىسىملىق تارىخىي قىسسىلىرى نەشىر قىلىنىپ ئۇيغۇر كىتاپخانلىرىنىڭ قەلب تۆرىدىن ئۇرۇن ئالغان  ‹شىنجاڭ خەلق نەشىرىياتىنىڭ سابىق كاندىدات ئالىي مۇھەررىرى       بىلدىغىنىم مۇشۇنچىلىك

مەن ھەممىسىنى ئوقۇپ بولغان ،تاپالىساڭلار مۇنبەردىكى بارىلىق تورداشلار بىر ئوقۇپ چىقىڭلار كاللاڭلار ئېچىلىپ قالىدۇ ،كۈندە مۇنبەرگە قاراپ 10يىل ئولتۇرسىڭزمۇ تارىخىڭزنى بىلمىسىڭىز بىكار .بۇ كىتاپلاردا ھازىرقى ھالىتىمىزنىڭ مەنبەسى بار..قالغىننى ئوقۇپ بولغاندا چۈشۇنىسىز ،يەنەبىر گەپ  بۇكىتاپلارنى ھەرگىزمۇ كىتاپخانىلاردىن  تاپالمايسىز .

سىز  قەيەردىن   مەندە  بار  ئىدى <<بەدولەت>>تىرلوگىيىسى مومكىن بولسا  سېتىپ  بىرەتتىم

                                                       ئابدۇۋەلى ئەلىنىڭ قىسقىچە تەرجىمىھالى
        ئىستىداتلىق يازغۇچى ئابدۇۋەلە ئەلى(ۋەلى) 1948- يىلى 11- ئاينىڭ 15- كۈنى خوشۇت ناھىيەسىنىڭ چۇقو يېزىسىدا دېھقان ئائىلىسىدە دۇنياغا كەلگەن .ئۇنىڭ بالىلىق ئۆسمۈرلۈك دەۋرى ھازىرقى باغراش ناھىيەسىنىڭ بورانسۇمۇل يېزىسىدا ئۆتتى . ئۇ 1959- يىلى يېزىلىق باشلانغۇچ مەكتەپنى پۈتۈرگەندىن كېيىن، 1962- يىلى خوشۇت ناھىيەلىك تولۇقسىز ئوتتۇرا مەكتەپتە ئوقۇدى .1962- يىلى 9- ئايدا كورلا چىلانباغدىكى ئوبلاستلىق 1- ئوتتۇرا مەكتەپنىڭ تولۇق 1- يىللىقىغا ئوقۇشقا كىردى ئامما ،ئۇنىڭ ئائىلىسىنىڭ ئىقتىزادى يار بەرمىگەچكە، 1963- يىلى ئائىلىسىگە قايتىپ دېھقانچىلىق بىلەن شۇغۇنلاندى . 1965- يىلى 12- ئايدا ئۇ ھەربىي سەپكە قاتنىشىپ ، جوڭگو خەلق ئازاتلىق ئارمىيەسى سابىق 3- ئاتلىق پولكىدا جەڭچى، ئوتدېلىنىيە كاماندېرى، ۋوزۋوت كاماندېرى ۋە ھەربىي تەرجىمان بولۇپ ئىشلىدى. 1969- يىلى 10- ئايدا جەنۇبىي شىنجاڭ ھەربىي رايونىغا يۆتكىلىپ ئىشلىدى . 1979- يىلى 9- ئايدا، ھەربىي سەپتىن كەسىپ ئالماشتۇرۇپ، قەشقەر ۋىلايەتلىك تەشۋىقار بۆلىمىدە ئىشلىدى .1981- يىلى 1- ئايدا ،ئۇ شىنجاڭ خەلق نەشىريتاتىغا يۆتكىلىپ، مۇھەررىر، ئۇيغۇر سىياسى مائارىپ تەھرىر بۆلىمى ۋە مەدەنىيەت- تارىخ تەھرىر بۆلىمىدە بۆلۈم مۇدېرى بولۇپ ئىشلىدى، 1993- يىلى ،ئۇ كاندىدات ئالى مۇھەررىر ئۇنۋانىغا ئېرىشتى .
        ئابدۇۋەلى ئەلى شىنجاڭ خەلق نەشىرياتىدا ئىشلىگەن يىگىرمە يىل جەريانىدا «ئۇيغۇرلارنىڭ قىسقىچە تارىخى»، «جوڭگو ئومۇمىي تارىخى»،(13 توم) ، «خەننامە »،«كىيىنكى خەننامە»،« قۇتادغۇ بىلىك ۋە قانۇن»، »قاراخانىيلارنىڭ دۆلەت تەشكىلاتى»، «قاراخانىيلارنىڭ جەمىيەت ئەھۋالى»، «قەدىمقىي جەمىيەت»(ئىككى توم)، «خەزىنىلەر بوسۇغىسىدا»، «9_ 12- ئەسىرلەردىكى ئۇيغۇر دۆلەتلىرى»، «شىنجاڭ تارىخىدىكى پۇللار»، « ئۇيغۇرچە- خەنزۇچە دۇنيا تارىخى»(بەش مىليون خەتلىك)، «تۇرپان ئاسارە- ئەتىقىللىرى»، « يەكەن خانلىقىنىڭ تارىخىدىن ئومۇمى بايان»، « غەربىي يۇرت تاش كېمىر سەنئىتى» قاتارلىق مەدەنىيەت ،تارىخقا ئائىت يۈزدىن ئارتۇق يىرىك ئەسەرگە مەئۇل مۇھەررىر بولدى، ئۇ مۇھەررىر بولغان توققۇز كىتاپ شىمالدىكى 15 ئۆلكە،شەھەر ۋە ئاپتونۇم رايوندىكى 18 نەشىرياتنىڭ ھەر خىل باھالاشلىرىدا مۇنەۋەر تەھرىرلىك مۇكاپاتىغا ئېرىشتى.
        ئابدۇۋەلى ئەلىنىڭ 1983- يىلى 3- ئايدا ۋە 1998- يىلى 10- ئايدا ئايرىم -ئايرىم ھالدا بېيجىڭدا چاقىرىلغان «ئۇيغۇر تارىخى مۇھاكىمە يىغىنى» ، «ئۇيغۇر مەدەنىيىتى ۋە ئۇغۇر تارىخى مۇھاكىمە يىغىنى»دا ئوقۇغان 18- 19- ئەسىرلەردىكى شىنجاڭنىڭ ئىجتىمائى ئەھۋالى« » ئۇيغۇرلار، يىپەك يولى ۋە مەدەنىيەت جەھەتتە ئېچىۋېتىش« دىگەن ماقالىللىرى جەمىيەتتە كۈچلۈك تەسىر قوزغاپ، قىزغىن ئالقىشلارغا ئېرىشتى .
        ئاپتورنىڭ يېزىقچىلىق تارىخى خېلى بۇرۇنلا باشلانغان بولۇپ ، ئۇنىڭ «قاراخانىيلارنىڭ ھاكىمىيەتچىلىك قارىشىغا بىر نەزەر»،«ئۇيغۇرلارنىڭ ئوتتۇرا تۈزلەڭلىك پەلسەپە ئىدولوگىيەسىنىڭ شەكىللىنىشىدە ئوينىغان رولى»، «يىپەك يولى، قورۇقچىبەگ مەھكىمىسى ۋە باشقىلار »، « موللا مۇسا سايرامى ۋە ئۇنىڭ <تارىخى ئەمەنىيە> نەملىق كىتابى»، ئۇيغۇرلار، يىپەك يولى ۋە مەدەنىيەت جەھەتتە ئېچىۋېتىش»، پارلاق مەدەنىيىتىمىزنىڭ ھارماس كۈيچىسى»، قاتارلىق ماقالىللىرى ھەر قايسى گېزىت- ژورناللاردا ئېلان قىلىندى . ئۇ 1977- يىلى مەشھۇر كىلاسسىك ئەسەر «سۇ بويىدا» رومانىنىڭ تەرجىمىسىگە قاتناشتى ؛ 1983- يىلى ئۇنىڭ «ياخشى ئەسكەر شوك»، «تاقۇپبەگنىڭ تەرجىمىھالى» قاتارلىق تۆت پارچە تەرجىمە ئەسىرى نەشىر قىلىندى .
        1997- يىلى ، ئاپتورنىڭ بەدۆلەت« ناملىق تېرلوگىيەسى نەشىردىن چىققاندىن كېيىن كەڭ جامائەتچىلىكنىڭ ياخشى باھاسىغا ئېرىشتى ۋە ئوقۇرمەنلەر سۆيۈپ ئوقۇيدىغان ئوقۇشلىقىغا ئايلاندى .
        ئاپتورنىڭ قەشقەر خوجىللىرى ھەققىدە يازغان «مەخدۇم ئەزەم ۋە ئۇنىڭ ئەۋلاتلىرى»، «ئاپاق خوجا»، « تورغاق خوجىلار »ناملىق ئۈچ تارىخى رومانى ئۇنىڭ «بەدۆلەت» تېرلوگىيەسىدىن كېيىن يېزىپ چىققان يەنە بىر تېرلوگىيەسى ھېساپلىنىدۇ، ئاپتور ھازىر تارىخى ۋە ھازىرقى زامان تېمىسىدىكى يىرىك ئەسەرلىرى ئۈستىدە جىددى ئىشلىمەكتە .
        بىز ئۇنىڭ ئىجادىيىتىگە ئۇتۇق تىلەيمىز .