مىللى شاپتۇل
(ھېكايە)
ياسىنجان توخنىياز توغراق

دادامدىن ماڭا ئادەت بۇلۇپ قالغان بولسا كېرەك، ھەر كۈنى مەكتەپتىن يېنىپ كىرىپ، تاماقنى يەپ بولغاندىن كېيىن كۈن پاتقۇچە بولغان ئارلىقتا باغدا سەيلە قىلغاچ كۈچۈم يەتكەن ئىشلارنى قىلاتتىم. باغدىكى تۈرلۈك قۇشلارنىڭ سايراشلىرى ۋە سالقىن باغ ھاۋاسى بىر كۈنلۈك چارچىشىمغا شىپا بۇلاتتى.
دادام بىلەن ئانام يېزىلىق ئورمان پونكىتىنىڭ  كادىرى ئىدى. سىڭلىم ماھىرە باشلانغۇچ مەكتەپنىڭ ئىككىنچى يىللقىدا، مەن باشلانغۇچ مەكتەپنىڭ تۆتىنچى يىللىقىدا ئۇقۇيتۇم. بىزنىڭ تام ئورنىمىزدا  بىر مو ئەتىراپىدا باغ ئورنى بۇلۇپ، ئۈرۈكلۈك باغ ئورنى ئىدى. دادام  نۆۋەتتىكى سوتسىيالىستىك يېڭى يېزا بەرپا قىلىش سىياسىتىگە ئاكتىپ ماسلىشىپ، باغدىن يۇقىرى ھۇسۇل ئېلىش مەقسىتىدە بۇ يىل ئەتىيازدا  ئۈرۈكلەرنى ئېلىۋىتىپ، ئۇنىڭ ئورنىغا يۇقىرى ھۇسۇللۇق چىلان كۆچىتى تىككەن ئىدى. ئەسلىدىكى ئۈرۈكلۈك باغنىڭ  كۈن پېتىش تەرىپىدە بىر تۈپ مىللى شاپتۇل بۇلۇپ، شاخلىرىدا كۆتىرەلمىگىدەك دەرجىدە بەرگەن مىۋىسىگە ئاساسەن ئەسلىدىكى ئورنىدا قېلىپ قالغان ئىدى.
بۈگۈن مەن ئىلگىرىكى ئادىتىم بويۇنچە مەكتەپتىن قايتىپ كىرىپ، ئەمدىلا پىشىش ئالدىدا تۇرغان تاماققىمۇ قارىماي باغ سەليىسى قىلىش ئۈچۈن باققا كىردىم. چىلانغا شۇنداق سەپ سالغان بولساممۇ يېشىللىقتىن سادا تاپالماي نائىلاج بىر بېسىپ، ئىككى بېسىپ  مىللى شاپتۇلىنڭ تۈۋىگە باردىم. بۇ شاپتۇل بالدۇر پىشار سورتلۇق بولغاچقا چىچىكى تۇزۇپ يېشىل يۇپۇرماق چىقىرىشقا باشلىغان ئىدى. لېكىن شاپتۇلىنڭ غولىدىكى يىلىملار نەزىرىمگە قەتتى سىغمىدى، ئۇنى كۆزدىن يوقىتىش مەقسىتىمدە قەلەم ئۇچلايدىغان پىچىقىم بىلەن ئۇنىڭ غولىنى قىرىشقا باشلىدىم.
- مۇزەپپەر، تاماق پىشتى...............
ئانامنىڭ تەكرار توۋلىغان بۇ سۆزلىرى ماڭا شاپتۇلنىڭ يىلىمى تۈگىگەندىن كېيىن ئاران كار قىلدى. كۈنمۇ ئانىسىنىڭ قوينىغا غايىپ بۇلۇپ گوگۇم بولغان ئىدى. شاپتۇلنىڭ شاخلىرىدىكى تۇپا كىيىمىمگە يۇقۇپ ئاپپاق قىلىۋەتكەن ئىدى. ئىشىك ئالدىغا كېلىشىمگە ئانام توپىلارنى قېقىپ قويدى. ئۆيگە كىرسەم  دادام  تېلۋىزور كۆرۈپ ئولتۇراتتى. ئۇ مىنى كۆرۈپ:
-    بالام، توپا بۇلۇپ كىتىپسەنغۇ، نىمىش قىلدىڭ؟
-    دادا، باغدىكى مىللى شاپتۇلنىڭ يلىمىنى قىرىپ چىقىرىپ چىرايلىق قىلىپ قويدۇم.
دادامنىڭ چىرايى بىردىنلا تۇتۇلۇپ:
-    نىمە؟ قانداق قىلىقىڭ بۇ... شاپتۇلنى ئۆلتۈرۈپ قوياي دەپسەندە؟
مەن گاڭگىراپ تۇرۇپلا قالدىم، ئانام قۇلۇمغا چىنىدىكى تاماقنى تۇتقۇزدى، مەن قورسۇقۇمنىڭ ئاچلىقىدا تاماقنى تېزلا يەپ بولدۇم. ‹‹ قىلغان ياخشى ئىشىم نىمە ئۈچۈن يامان ئىش بۇلۇپ قالىدۇ؟››- دىگەن خىيالىم مىنى نائىلاج دادامدىن سۇئال سوراشقا مەجبۇرلىدى.
-    دادا، شاپتۇلنىڭ يىلىمىنى ئېلىۋىتىپ چىرايلىق قىلىپ قويسام  نىمە ئۈچۈن مەندەن خاپا بولىسەن؟
دادام، يېنىغا بېرىپ ئولتۇرۇشۇمنى ئېيتتى. مەن ئايىقىمىنى سېلىپ ئۇنىڭ يېنىغا چىقتىم. دادام بېشىمنى سىلاپ تۇرۇپ:
-بالام، ئەگەر سىز تەبىئەتنى كۈزىتىشكە ماھىر بولسىڭىز بەلكىم شاپتۇل دەرىخىنىڭ ئۆزگىچە جايلىرىنى بايقىۋالىسىز، يەنى ئۇنىڭ غولى ۋە يۇمران شاخلىرىدىن  دائىم بىر خىل شىلىمشىق نەرسە ئاجىرلىپ چىقىدۇ،ئازراق سۈزۈك كەلگەن بۇ نەرسە،  يەنى سىز قىرىپ چىقىرىۋەتكەن بۇ نەرسە شاپتۇل يىلىمى دەپ ئاتىلىدۇ. قارىماققا شاپتۇلنى كۆرۈمسىز كۆرسىتىپ قويغاندەك قىلغىنى بىلەن، شاپتۇل يىلىمى ئادەتتە شاپتۇل دەرىخىنىڭ ئۆزىنى قوغداش قورالىدۇر، ئۇ دۈشمەنلىرىگە قۇرىغان قىلتاق، چۈنكى نۇرغۇن زىيانداش ھاشارەتلەر ئۆسۈملۈك تىنىدىكى  شىرنىلەرنى سۈمۈرىۋالىدۇ، مەسىلەن، كۆكپىت دائىم شاپتۇل دەرىخىنىڭ غولى،  شېخى ۋە يۇپۇرماقلىرىنىڭ ئارىسىدا ماكان ئىزدەيدۇ. ئەمما بۇ چاغدا كۆكپىتلار ئاسانلا شاپتۇل يىلىمىغا ئۇچىراپ قالىدۇ. شاپتۇل يىلىمى بەك يېپىشقاق بولغاچقا، كۆكپىت ئاسانلا چاپلىشىپ قېلىپ ئۇنىڭدىن ئاجىريالمايدۇ-دە، ئاچلىقتىن ئۆلىدۇ.......
دادامنىڭ ئىرىنمەي چۈشەندۈرىشىدىن خاتالىقىمنى سەزدىم. شاپتۇل دەرىخىمۇ دادامنىڭ سۆزنىڭ توغىرلىقىنى ئىسپاتلاۋاتقاندەك بىر ئاي ئۆتكەندىن كېيىن ئىزچىل تۈردە غورا تاشلاپ، يۇپۇرماقلىرى سارغىيىشقا باشلىدى.........

  ھەي  ،   يازدا شەبنەمگە ئىلىپ كىرەلمەيدىغان بوپسىز دە........
       بوپتۇ ،،،،    بىرنىلا قىرقىۋەتكىنمۇ يا   ھەممىنىمۇ ؟؟؟؟؟؟؟  
           قۇرۇق  ئاۋارە بولمايلى ئەمدى...  ھى ھى ھى ھى ھى
`~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

                                               :17]              [s:17]  [s:17]  [s:17]  [s:17]  [s:17]  [s:19]  [s:19]  [s:19]  [s:19]  [s:9]  [s:9]  [s:9]  [s:9]  [s:9]  [s:9]  [s:9]  [s:9] :17]  [s:17]  [s:17]  [s:17]  [s:17]  [s:17]  [s:17]  [s:17]  [s:17]  [s:17]  [s:17]  [s:17]  [s:19]  [s:19]  [s:19]  [s:19]  [s:9]  [s:9]  [s:9]  [s:9]  [s:9]  [s:9]  [s:9]  [s:9] :17]  [s:17]  [s:17]  [s:17]  [s:17]  [s:17]  [s:17]  [s:17]  [s:17]  [s:17]  [s:17]  [s:17]  [s:19]  [s:19]  [s:19]  [s:19]  [s:9]  [s:9]  [s:9]  [s:9]  [s:9]  [s:9]  [s:9]  [s:9]

                                      

مىللىي شاپتۇل ..؟ بىر قارىسام باشقىچە مەنىسى باردەك بىر قارىسام .مەن  بەك دۆتمۇ  يا  

مىللىي شاپتۇل ؟بۇ قانداق شاپتۇل      

يەرلىك شاپتۇللار يوقاپ كەتتىغۇ،2005-يىلى10-ئايدا  پۈتۈن جەنۇپنى ئايلىنىپ  ھەممە يەرنى ئىزلىدىم،پەقەت خوتەننىڭ يۇرۇڭقاش بازىرىدا  يىيەلىدىم.ھەي بۇرۇن بەك كۆپ ئىدى.تېمىنى كۆرۈپ ئۆزىمىزنىڭ يەرلىك شاپتۇللىرى ئېسىمگە كېلىپ قالدى.

ھازىر يۈز بەرگەن ھەقىقىي ۋەقەدەك تۇيغۇ بېرىدىكەن.ھەمدە كۈچلۇك بىر ئىلمىي ئاساس.پەلسەپىۋىي تۇيغۇ ئۇستىلىق بىلەن يۇرۇتىپ بىرىلىپتۇ.

مەن بۇ يەردە ئېيتقان مىللى شاپتۇل يەرلىك شاپتۇلنى كورسىتىدۇ

خاپا بولمىسىڭىز تىلنى ئەينەن ئىشلەتسىڭىز ،مەن مىۋىلىك دەرەخلەرنىڭ مىللىتى بار ئوخشايدۇ دەپ ئويلاپ قاپتىمەن      

ماقۇل يەرلىك شاپتۇل دەي ئەمىسە