ئازادلىقتىن كىيىنكى خىلى بىر مەزگىل ئىچىدە «يېزىقىمىزدا ئۆزگەرتىش ئىلىپ بىرىش، سېستىمىلىق مائارىپ تۈزۈلمىمىز بولماسلىق... ... »تەك ئەھۋاللار يۈز بەرگەن ئىدى. ئۇ ۋاقىتتا ئۇيغۇر جەمىيتىدە مائارىپ- تىل تەتقىقاتىدا مائارىپشۇناس، دوكتۇر، تەتقېقاتچىلارنىڭ ناھايىتى ئاز بولۇشى، مائارىپ سەپىرىمىزدە توغرا نىشان بەلگىلەپ بەرگۈچىلەرنىڭ ئاز بولۇشى قاتارلىقلار بىز ئەينى ۋاقىتتا دۇچ كەلگەن رېئاللىق ئىدى.
        ئىسلاھات ئېلىپ باردۇق، ئىشىكنىمۇ ئېچىۋەتتۇق. بىزدىمۇ تىل- مائارىپ ساھەسىدە مائارىپشۇناس، دوكتۇر، تەتقېقاتچىلار يوقلۇقتىن بارلىققا كەلدى. 90-يىللاردا تىل تەتقىقاتى، مائارىپ تەتقېقاتى بىلەن شۇغۇللىنىدىغان ماگىستىر،دوكتۇرلىرىمىز ساناقلىقلا بولسا، بۈگۈنكى كۈنگە كەلگەندە بىز ئىسمىنى بىلمەيدىغان، ئامېرىكا، ياپونيە، ياۋروپالاردا ئوقۇپ كەلگەن نۇرغۇنلىغان كىشىللىرىمىز بار بولدى. تېلۋىزور، تورلاردا ئاڭلاپ تۇردۇق.  7-8 يىلنىڭ ئالدىدا رايونىمىزدىكى ئالي بىلىم يۇرتلىرىدىكى تىل تەتقىقاتى...ساھەلىرىدە ماگېستىر ، دوكتۇر  ئاسپىرانىتلار ساناقلىقلا شۇنداقلا بىر-بىرى بىلەن يېقىن تونۇش بولسا، بۈگۈنگە كەلگەندە  بەزىللىرى بىر-بىرىنىڭ ئىسمىنى بىلمەيدىغان ھالەتكە يەتتى. دىمەك بىزدىمۇ ئۆز مائارىپىغا، تىلىغا كۆڭۈل بۆلەلەيدىغان قوشۇن يوقلۇقتىن بارلىققا كەلدى.
       ئەمدى گەپكە كەلسەك،مائارىپ ساھەسىدە قوش تىل مائارىپى، ساپا مائارىپى،  قاتارلىق بىر قانچە مەسلە ئۇيغۇر جەمىيتىمىز نۆۋەتتە يولۇققان ئەڭ زىل مەسلىنىڭ بىرى بولۇپ، بۇ بىر مىللەتنىڭ كەلگۈسىگە مۇناسىۋەتلىك مەسلە ئىدى. توردىن، جەمىيەت پىكىرلىرىدىن شۇنى كۆرىۋالالايمىزكى، قوش تىل مائارىپىنى قوللايدىغانلارمۇ بار، قارشى چىقىدىغانلارمۇ بار، ھەممىسىنىڭ ئۆزىگە چۇشلۇق سەۋەبى بار ئىدى. پىكىرلەرنىڭ كۆپىنچىسى (مەسلەن توردىكىللىرى) بىر قانچە ئېغىز ئاددىيراق دىيىلگەن سۆز جۈملىلەر بولۇپ، «... پايدىسى بار ياكى .. ...زىيىنى بار» دىگەندەك جەريانى يوق خۇلاسىلەر ئىدى.
        مەن يولۇقمىدىممۇ ياكى راس يوقمۇ ئىشقىلىپ ئاشۇ چەتئەللەردە، ياكى دۆلىتىمىزدە ئوقۇۋاتقان، ئىشلەۋاتقان دوكتۇر، پىروفېسسورلىرىمىز نىمە ئۈچۈن«قوش تىل مائارىپى دىگەن نىمە؟ قوش تىل مائارىپىنىڭ قانداق ئارتۇقچىلىقى بار؟ قانداق كەمچىلىكلىرى بار؟ قوش تىل مائارىپى قانداق مېتود، قانداق جەريانلار بىلەن ئوقۇ-ئوقۇتۇش ئىلىپ بىرىشى كىرەك؟ قوش تىل مائارىپىنىڭ پايدىسى كۆپمۇ زىيىنىمۇ؟ قوش تىل مائارىپى تەپەككۇرۇمىزغا، يېڭىلىق يارىتىش كۈچىمىزگە، ئىددىيە-پىكىرلىرىمىزگە ئاكتىپ تەسىر كۆرسىتەمدۇ ياكى پاسسىپ تەسىر كۆرسىتەمدۇ؟ ئۇنۋېرسال بىلىم قۇرۇلمىمىزنى يۇقېرى كۆتىرەمدۇ ياكى خەنزۇ تىلى سەۋىيەرىمىزنى ئۆستۈرۈپ كەسپى سەۋىيەرىمىزنى تۆۋەنلىتىۋىتەمدۇ؟ ئانا تىلىمىزنىڭ تەرەققىياتىغا خەۋپ ئىلىپ كىلەلەمدۇ يوق؟ مەدەنىيتىمىزگە قانداق ئىجابي، سەلبي تەسىرلەرنى كۆرسىتىدۇ؟.....................» قاتارلىق بىزنى ھودۇقتۇرۋاتقان، ئالاقىزادە قىلىۋاتقان مەسلىلەر ئۈستىدە ئانالېز ئىلىپ بارمايدۇ؟ مەن بىرەر نوپوزلۇق ژورنالدا ئېلان قىلىنغان، ئۇيغۇر جەمىيتىدىكى قوش تىل مائارىپى توغرىسىدىكى سالمىقى بار  بىرەر پارچە ئىلمي ماقالىنى نىمىشقا ئۇچرىتالمايمەن؟  «ئۆز ئېلىڭنىڭ نېنىنى يە، كىچە-كۈندۈز غېمىنى يە.» دىگەن گەپ بار، شۇ بىز پەخىرلىنۋاتقان، مەدەنىيەت بوستانى، كۆڭۈلدىكى سۆزلەردە چىقىپ مەن ئىسمىنى، چىرايىنى ئەستە ساقلىۋىلىشقا تېرىشىۋاتقان شۇ كىشىللىرىمىز چەتئەلدىن قايتىپ كىلىپ نىمە ئىش قىلىۋاتىدۇ؟ ياخشى خىزمەتكە ئورۇنلىشىپ تۇرمۇشنىڭ راھىتىنى سۈرىۋاتامدۇ ياكى تەتقېقات ئېلىپ بىرىۋاتامدۇ؟ ئەجىبا ئەركىن سىدىق ئاكىمىزدەك تەبئىي پەن ساھەسىدىكى زاتلىرىمىز ۋاقىت چىقىرىپ بىزگە خېلى ياخشى ئەسەرلەنى سوۋغا قىلدى، ئۇنداقتا تىل-تەتقېقاتى، مائارىپ تەتقېقاتى بىلەن شۇغۇللىنىدىغان كىشىللىرىمىز نىمىشقا بۇنىڭغا ۋاقىت ئاجراتمايدۇ؟ بىزنىڭ مائارىپىمىزغا كۆڭۈل بۆلۈپ، ياراملىق ئەۋلادلارنىڭ يېتىشىپ چىقىشىغا ياردەم قىلىپ، دۆلىتىمىزنىڭ تەرەققىياتىغا تۆھپە قوشۇش قانۇنغا خىلاپ بولمىسا يا!
     چەتئەللەردە يولغا قويۇلغان قوش تىل مائارىپى توغرىسىدىكى نوپوزلۇق ئىلمىي ماقالىلەرنى كۆرۈپ (چەتئەلدە ئوقۇپ كەلگەندىكىن ئۇلارنىڭ ماتېرياللىرىنى كۆرەلەيدىغۇ) ، ئۇلارنىڭ تەجرىبە -ساۋاقلىرىنى يەكۈنلەپ، بىزنى تەڭلىكتە قويۇۋاتقان مەسلىلەرنى ھەل قىلىشقا  ئۇلار نىمىشقا مەسئۇلىيەت تۇيغۇسى ھېس قىلمايدۇ؟ دۆلەت ئىچى -سىرتىدا مەلۇم مەسلە (مەسلەن: مۇھېت، ماشىنىسازلىق، ئوپتىكا ........ ..) ئۈستىدە دائىم ئىلمي مۇھاكىمە يېغىنلىرى ئۆتكۈزۈلۇپ تۇرىدۇ، شۇ ئارقىلىق مەسلىلەرنى ھەل قىلىدۇ. ئۇنداقتا رايونىمىزدىكى شىنجاڭ ئۇنۋېرسىتىتى، پىداگوكېكا ئۇنۋېرسىتىتى... ... قاتارلىق ئالي بىلىم يۇرتلىرىدىكى ماگېستىر، دوكتۇر، تەتقېقاتچىللىرىمىز نىمە ئۈچۈن مۇشۇ توغرىسىدا بىرەر خەلقئارالىق ياكى رايونلۇق ئىلمي مۇھاكىمە يېغىنى ئۆتكۈزمەيدۇ. ئەجىبا قوش تىل مائارىپى توغرىسىدىكى ئېزدىنىشنى تورداشلارنىڭ پىكىرگە، دىھقان-چارۋىچىللىرىمىزنىڭ پىكىرىگە ئاساسەن ھەل قىلامدۇق؟
       دىسەم گەپ تۈگىمىگىدەك، بىز ئۈچۈن ئېزدىنىۋاتقان كىشىللىرىمىزمۇ خېلى باردۇر ئەلۋەتتە! ئۇلارغا كۆپتىن-كۆپ رەھمەت. تىل-تەتقېقات، مائارىپ ساھەسىدىكى يۇرتىمىزنىڭ نېنىنى يەپ چوڭ بولغان ماگېستىر،دوكتۇر، پىروفېسسور، تەتقىقاتچىللىرىمىزغا شۇنداق دىگۈم كىلىدۇ. خەلقىمىزنىڭ نېنىنى يەپ چوڭ بولدىڭىز، غېمىنىمۇ يەۋاتقان بولسىڭىز سىزگە كۆپ رەھمەت، ئەگەر ئۆزىڭىزنىڭلا غېمىنى يەۋاتقان بولسىڭىز دىققەت قىلىڭ. بىزنىڭ نەزىرىمىزدە سىز بىزنى خاتىرجەم قىلالايدىغان، بىزگە يول كۆرسىتىپ بىرەلەيدىغان، بىزدىكى كېرزىسلارنى ھەل قىلالايدىغان ئادەم، بىز سىزنىڭ ياردىمىڭىزگە مۇھتاج، خۇددى ھەممە ئادەم ياردەمگە مۇھتاج بولغىنىدەك.
    

مائارىپىمىزغا كۆڭۈل بۆلۈۋاتقان كىشىلىرىمىز ئاز ئەمەس،ئەمىليەتتە ھەممە ئۆز كۈچىنى ئايىماي چىقىرىۋاتىدۇ.تىرىشچانلىقلار بولۇۋاتىدۇ،بىراق ئۇ يەنىلا تەلەپلىرىمىزدىن خېلى يىراق بولغاچ،بىز قانمايۋاتىمىز.
ياخشى تېمىكەن ،رەھمەت سىزگە

ئۆچكە جان قايغۇسىدا، قاسساپ ياغ قايغۇسىدا قېلىۋاتقان ئۇيغۇر جەمىيىتىدە  ئۇيغۇر مائارپى دۇچ كەلگەن ۋە دۇچ كېلىش ئالدىدا تۇرۇۋاتقان مەسىىللەرنى  ئوتتۇرىغا قويۇپ، ھەل ىقىلش چارىلىرى ئۈستىدە ئويلىنىدىغان زىيالىلىرىمز زادى قانچىلىكتۇ؟؟؟؟؟؟

جەمىيىتىمىزدە مائارىپىمىزغا كۆڭۈل بۆلىۋاتقانلار ناھاىتى نۇرغۇن ،بىراق ھەربىر كىشىنىڭ كۆڭۈل بۆلۇش نوقتىسى ئوخشىمايدۇ .بەزىلەر ئەنئەنىۋى مائارىپىمىزنى  ساقلاپ قالىمىز دىسە بەزىلەر يېڭىلىققا ئىنتىلىمىز دەيدۇ ، بەزىلەر مۇشۇ پۇرسەتتە مىللىتىمىزنىڭ مائارىپىنى  تېخىممۇ گۈللەندۇرىمىز  دىسە يەنە بەزىلەر پۇتۇن يۇتىۋىتىمەن دەيدۇ .ئىشقىلىپ بىزنىڭ مائارىپىمىزغا مۇشۇ كۈنلەردە ھەممىلا ئادەمنىڭ كۆزى چۇشتى .مېنىڭچە كۆزى چۇشمىگەنگە قارىغاندا كۆزى چۇشكىنى ياخشى .چۈنكى 40يىل ھىچكىمنىڭ كۆزى چۇشمىگەن چاغدىمۇ مائارىپ تەرەقىياتىمىز چاغلىقلا بولغان . ئەمدى گەپ مەن ۋە سىزنىڭ ئۇيغۇنىشىڭىزدا قالدى.ئائىلە  بالىلارنىڭ تۇنجى  ۋە ئۆمۇرلۇك مەكتىۋى .بىر يوقۇرى ساپالىق ئائىلە بىرقانچە يوقۇرى ساپالىق ئىزباسارلارنى تەربىيەلەپ چىقالايدۇ. ئائىلە مائارىپىنى مەن ۋە سىزدىن  ھىچكىم تارتىپ ئالالمايدۇ.

ئۇيغۇر مائارىپىغا  ھەتتا دۇنيامۇ كۆڭۇل بۇلىۋاتىدۇ!!!!!!!!!!!     

　تولىمۇ توغرا ئېيتىپتۇ. دېمىسىمۇ ،مائارىپقا كۆڭۈل بۆلىدىغانغا ھەقىقى كەسىپ ئەھلىلرىنىڭ ۋاقتى يەتمەيۋاتامدۇ-قانداق؟  زىيالىيلار نىمە قىلۋاتىدۇ؟

« ئائىلە مائارىپىنى مەن ۋە سىزدىن  ھىچكىم تارتىپ ئالالمايدۇ» نىمىدىگەن ۋەزىنلىك ئېيتىلغان ھە؟ ئاپىرىن!

نۇر بەكرى دەششەت كۆڭۈل بۆلىۋاتىدۇ  كۆڭۈل بۆلەر مۇشۇنداق بۆلەر دۇنيادىكى كۆڭۈل بۆلۈشنىڭ ھەممىسى مۇشۇ .......... ھەي ......  

مائارىپىمىزغا كوڭۇل بۈلۋاتقانلارنىڭ ئەجىرگە كۆز يۇمامايمىز  بىراق يەنىلا ئەستايدىللىقنى تەكىتلەيمىز

مائارىپىمىزغا نۇرغۇن ئۇيغۇرلار كۆڭۈل بۆلىۋاتىدۇ.لىكىن رەئىس
نۇر.بەكرى تازا ياخشى كۆڭۈل بۆلمەيۋاتىدۇ.ھەدەپ قوش تىل
مائارىپىنى يولغا قويۇشنى تەكىتلەپ،ئانا تىلنىڭ تەرەققىياتىغا
سەل قاراۋاتىدۇ.خەنزۇتىلى دۆلەت تىلى بولۇش سۈپىتى بىلەن
ھەربىر جۇڭگۇ پۇخراسى چوقۇم ئۈگۈنۈشكە تىگىشلىك.ئەمما
بۇ يەرلىك مىللەت تىلى بولغان ئۇيغۇر تىلىغا(ئانا تىلغا)
زىيانكەشلىك قىلمىغان ئاساستا ئورتاق تەرەققىي قىلىش
كىرەك ئىدى.
ئەسلىدە مەركەز ئاپتونوم رايونىمىزنىڭ تەرەققىياتىغا ئنتايىن   ياخشى كۆڭۈل بۆلۈپ ھەرخىل سىياسەت تەدبىرلىرىنى يولغا قويدى ۋە قويۋاتىدۇ.
ئەمما ئىجرا قىلىشقا كەلگەندە ئاپتونوم رايوندىكى بىر قىسىم
رەھبىرى كادىرلار شىنجاڭنىڭ ئەمەلىي ئەھۋالىنى مەركەزگە
تولۇق ئنكاس قىلماي،بىيىپ كەتتۇق!تەرەققىي قىلىپ كەتتۇق
دەپ مەلۇمات بەردى،ئەمما ئاشۇ بىيپ كەتكەن تەرەققىي
قىلىپ كەتكەن كىشىلەر پەقەت ئاز ساندىكى كىشىلەرخالاس.
ئەمما كۆپچىلىك ئادەم بىيىپ كەتتىمۇ،تەرەققىيات قانچىلىك
دەرىجىدە بولدى دىگەنلەنى ئويلىمىدى.

مەركىزى مىللەتلەر ئۇنۋىرسىتىنىڭ مۇئەللىمى دۆلەت دەرىجىلىك
تەتقىقاتچى ئىلھام توختى ئاكىمىزمۇ فىرانسىيەدە ئىنسان ھەق
ھوقۇقلىرى ھەققىدە تەكشۈرۈش ئىلىپ بارغاندىن كىيىن رەئسىمىز
نۇر.بەكرىنى لاياقەتلىك رەئىس ئەمەس دەپ قارايدىغانلىقىنى
چۇنكى ئۇنىڭ قانداق بولۇپ رەئىس بولۇپ قالغانلىقىنىمۇ بىلمەيدىغانلىقىنى،ئۇنىڭ ئۇيغۇرلارنىڭ مەنپەئەتىگە ۋەكىللىك
قىلالمىغانلىقىنى ئوتتۇرىغا قويدى.

فرانسىيىدە زىيارەتتە بولۇۋاتقان مۇستەقىل تەتقىقاتچى ئىلھام توختى فرانسىيىدىكى مىللەتلەر مەسىلىسى بىلەن جۇڭگودىكى مىللەتلەر مەسىلىسىنى سېلىشتۇرۇپ، ھەر ئىككى دۆلەتنىڭ قانۇنىدا مىللەتلەر باراۋەرلىكىنىڭ قوغدالغانلىقىنى، ئەمما ئىجرا قىلىشتا بولسا بۇ باراۋەرلىكنىڭ فرانسىيىدە ئەمەلىيلەشكەنلىكى، جۇڭگودا ئەمەلىيلەشمىگەنلىكىنى، بولۇپمۇ ئۇيغۇر رايونىدا مىللىي مەسىلىنىڭ ئېغىرلىقىنى بىلدۈردى.
ئىلھام توختى ئۇيغۇرلارنىڭ قانۇنىي ھوقۇقىنىڭ دەپسەندە بولۇشىنى، بىرى بىرقىسىم ئەمەلدارلارنىڭ قانۇننى توغرا ئىجرا قىلمىغانلىقى، يەنە بىرى بولسا، ئۇيغۇرلارنىڭ ئۆزلىرىنىڭ قانۇنىي ھوقۇقىنى تەلەپ قىلىشتا ئاجىزلىق قىلغانلىقىدىن ئىبارەت ئىككى چوڭ سەۋەب بارلىقىنى بىلدۈردى. ئۇ سۆزىدە ئۇيغۇر زىيالىيلىرىغا ئۇيغۇرلار ئارىسىدا قانۇن ئېڭىنى ئۆستۈرۈش ۋە قانۇنىي ئويغىنىش ھەرىكىتى قوزغاش تەشەببۇسىنى ئوتتۇرىغا قويدى.

ھۆرمەتلىك ئوقۇرمەنلەر، ئىلھام توختى ئاتۇش شەھىرىدە تۇغۇلۇپ ئۆسكەن. ئىقتىساد ۋە قانۇن پەنلىرى بويىچە جۇڭگو ، پاكىستان ۋە قازاقىستان قاتارلىق ئەللەردە ئىلىم تەھسىل قىلغان. نۆۋەتتە مەركىزىي مىللەتلەر ئۇنىۋېرسىتېتىنىڭ ئوقۇتقۇچىسى.

ئىلھام توختىنىڭ قارىشىچە، نۆۋەتتە جۇڭگو  جەمئىيىتىدىكى ئەڭ چوڭ مەسىلىلەردىن بىرى مىللەتلەر مەسىلىسىدۇر. مىللەتلەر ئارا دوستلۇق جۇڭگودا  ياشاۋاتقان بارلىق مىللەتلەرنىڭ مەنپەئەتىگە ئۇيغۇن. ئەمما بۇ ئىتتىپاقلىقنىڭ ئالدىنقى شەرتى مىللەتلەرنىڭ باراۋەرلىكى، باراۋەرلىك بولغاندا قەغەز يۈزىدىكى باراۋەرلىك ئەمەس ئەمەلىي ھاياتتىكى باراۋەرلىكتۇر.

http://www.uighurbiz.cn/forum/redirect.php?tid=1113&goto=lastpost#lastpost

مەن بۇ توغرىسىدا ئارتۇقچە بىر نىمە دىمەي،تورداشلار تىما مەزمۇنىغا بىرلەشتۇرۇپ ھۆكۈمەت ئاز سانلىق مىللەتلەر ئۈچۈن تۈزگەن ئاپتونومىيە قانۇنغا قاراپ بىقىڭلار !  

10-ماددا مىللىي ئاپتونوميىلىك جايلارنىڭ ئاپتونومىيە ئورگانلىرى شۇ جايدىكى مىللەتلەرنىڭ ئۆز تىل – يېزىقىنى ئىشلىتىش ۋە تەرەققى قىلدۇرۇش ئەركىنلىكىگە، ئۆزىلىرنىڭ ئۆرپ-ئادەتلىرىنى ساقلاپ قېلىش ياكى ئسلاھ قىلىش ئەركىنلىكىگە كاپالەتلىك قىلىدۇ.  

21-ماددا مىللىي ئاپتونومىيىلىك جايلارنىڭ ئاپتونومىيە ئورگانلىرى ئۆز ۋەزىپىلىرىنى ئىجرا قىلىشتا، شۇ مىللىي ئاپتونومىيىلىك جايلارنىڭ ئاپتونومىيە نىزامىدىكى بەلگىلىمە بويىچە، شۇ جايدا كەڭ قوللىنىلىدىغان بىر خىل ياكى بىرنەچچە خىل تىل – يېزىقنى ئىشلىتىدۇ؛ ئۆز ۋەزىپىسىنى ئىجرا قىلىشتا كەڭ قوللىنىلىدىغان بىر نەچچە خىل تىل –يېزىقنى تەڭ ئىشلىتىدىغان ئاپتونومىيە ئورگانلىرى تېرىتورىيىلىك ئاپتونومىيىنى يولغا قويغان مىللەتنىڭ تىل –يېزىقىنى ئاساس قىلسا بولىدۇ.


37-ماددا مىللى ئاپتونوميىلىك جايلارنىڭ ئاپتونومىيە ئورگانلىرى مىللى مائارىپنى ئۆز ئالدىغا راۋاجلاندۇرىدۇ، ساۋاتسىزلىقنى تۈگىتىدۇ، تۈرلۈك مەكتەپلەرنى ئاچىدۇ، باشلانغۇچ مەجبۇرى مائارىپنى ئومۇملاشتۇرىدۇ، ئوتتۇرا مائارىپنى راۋاجلاندۇرىدۇ؛ مىللى سىفەن مەكتەپلەرنى ۋە مىللەتلەر شۆيۈنلىرىنى ئېچىپ، ئاز سانلىق مىللەتلەرنىڭ كەسپىي خادىملىرىنى يېتىشتۈرىدۇ.  
مىللى ئاپتونوميلىك جايلارنىڭ ئاپتونومىيە ئورگانلىرى ئاز سانلىق مىللەت چارۋىچىلىق رايونلىرىدا ۋە ئىقتىسادى ناچار بولغان، ئاز سانلىق مىللەت تارماق ئولتۇراقلاشقان تاغلىق رايونلاردا قونۇپ ئوقۇشنى ۋە ئوقۇش ياردەم پۇلى ئېلىشنى ئاساس قىلغان، ھۆكۈمەت باشقۇرىدىغان مىللى باشلانغۇچ ۋە مىللى ئوتتۇرا مەكتەپلەرنى ئاچسا بولىدۇ.  
ئاز سانلىق مىللەت ئوقۇغۇچىلىرىنى قوبۇل قىلىشنى ئاساس قىلىدىغان مەكتەپلەردىن شەرت – شارائىتى بارلىرى ئاز سانلىق مىللەت يېزىغىدا دەرىسلىكلەرنى قوللىنىشى ۋە ئاز سانلىق مىللەت تىلىدا دەرس ئۆتۈش كېرەك، باشلانغۇچ مەكتەپنىڭ يۇقۇرى سىنىپلىرىدا ياكى ئوتتۇرا مەكتەپلەردە خەنزۇ تىلى دەرىسىنى كىرگۈزۈپ، مەملىكەت بويىچە قوللىنىلدىغان ئومۇمى ئەدىبىي تىلىنى ئومۇملاشتۇرۇش لازىم.

مانا بۇلار «مىللىي تىررىتورىيلىك ئاپتۇنۇمىيە قانۇنى»نىڭ ئاز سانلىق مىللەتلەر تىل-يىزىقىغا مۇناسىۋەتلىك بولغان بەزى ماددىلىرى.......

مائارىپىمىزغا كۆڭۈل بۆلگەنلىك مىللەتنىڭ تەغدىرىگە كۆڭۈل بۆلگەنلىك!
مائارىپنى ئوڭتەي-توڭتەي قىلغانلىق  مىللەتنى ھاڭغا ئىتتىرگەنلىك،مىللەتكە قىلىنغان ئەڭ چوڭ خائىنلىق!
«ھەرقانچە بولسىمۇ ئۇيغۇر تىلىمغا چېقىلمىساڭ بولمامدۇ»      

«مىللىي تىررىتورىيلىك ئاپتۇنۇمىيە قانۇنى»؟
قانۇنغا چۈشۈردىغان بولساق، نۇرغۇن ئەدەم......

ئۇيغۇر ئاپتونوم رايونىمىزدا نېمە ئۈچۈن مىللىي تېرروتېرىيىلىك ئاپتونومىيە قانۇنى تولۇق ئىجرا قىلىنمايدۇ؟

Quote:

بۇ مەزمون12قەۋەتتىكىtanha.Eنىڭ2009-03-11 16:29 دە يوللىغان يازمىسى   :
ئۇيغۇر ئاپتونوم رايونىمىزدا نېمە ئۈچۈن مىللىي تېرروتېرىيىلىك ئاپتونومىيە قانۇنى تولۇق ئىجرا قىلىنمايدۇ؟

ئۇلا ئەمەس، تولۇق ئېجرا قىلىنمايۋاتقان قانۇنلار دىگەن كۆپقۇ! مىللىي تېرروتېرىيىلىك ئاپتونومىيە قانۇنىمۇ «ئەل قاتارى» كىتىپ بارغاندۇ شۇ!

(37-ماددا مىللى ئاپتونوميىلىك جايلارنىڭ ئاپتونومىيە ئورگانلىرى مىللى مائارىپنى ئۆز ئالدىغا راۋاجلاندۇرىدۇ، ساۋاتسىزلىقنى تۈگىتىدۇ، تۈرلۈك مەكتەپلەرنى ئاچىدۇ، باشلانغۇچ مەجبۇرى مائارىپنى ئومۇملاشتۇرىدۇ، ئوتتۇرا مائارىپنى راۋاجلاندۇرىدۇ؛ مىللى سىفەن مەكتەپلەرنى ۋە مىللەتلەر شۆيۈنلىرىنى ئېچىپ، ئاز سانلىق مىللەتلەرنىڭ كەسپىي خادىملىرىنى يېتىشتۈرىدۇ.  
مىللى ئاپتونوميلىك جايلارنىڭ ئاپتونومىيە ئورگانلىرى ئاز سانلىق مىللەت چارۋىچىلىق رايونلىرىدا ۋە ئىقتىسادى ناچار بولغان، ئاز سانلىق مىللەت تارماق ئولتۇراقلاشقان تاغلىق رايونلاردا قونۇپ ئوقۇشنى ۋە ئوقۇش ياردەم پۇلى ئېلىشنى ئاساس قىلغان، ھۆكۈمەت باشقۇرىدىغان مىللى باشلانغۇچ ۋە مىللى ئوتتۇرا مەكتەپلەرنى ئاچسا بولىدۇ.  
ئاز سانلىق مىللەت ئوقۇغۇچىلىرىنى قوبۇل قىلىشنى ئاساس قىلىدىغان مەكتەپلەردىن شەرت – شارائىتى بارلىرى ئاز سانلىق مىللەت يېزىغىدا دەرىسلىكلەرنى قوللىنىشى ۋە ئاز سانلىق مىللەت تىلىدا دەرس ئۆتۈش كېرەك، باشلانغۇچ مەكتەپنىڭ يۇقۇرى سىنىپلىرىدا ياكى ئوتتۇرا مەكتەپلەردە خەنزۇ تىلى دەرىسىنى كىرگۈزۈپ، مەملىكەت بويىچە قوللىنىلدىغان ئومۇمى ئەدىبىي تىلىنى ئومۇملاشتۇرۇش لازىم. )
ھازىقى ئەھۋالدائاز سانلىق مىللەت ئوقۇغۇچىلىرىنى قوبۇل قىلىشنى ئاساس قىلىدىغان مەكتەپلەردىن شەرت – شارائىتى بارلىرى ئاز سانلىق مىللەت يېزىغىدا دەرىسلىكلەرنى قوللىنىشى ۋە ئاز سانلىق مىللەت تىلىدا دەرس ئۆتۈشنى قۇيۇپ مەكتەپلەرنى خەنزۇ مەكتەپلەرگە قۇشۇپ ئۇقۇتقۇچىلارنى دەرۋازىغا قارىتىپ ياكى ئاشىخانىغا ئاشپەز قىلىپ قويدى.بالىلىرىمىز مەجبۇرى خەنزۇ تىلى ئۈگىنىۋاتىدۇ.ئانا تىل دەرسى ھەپتىسىگە بىر سائەت ئۈتىلىدۇ،بۇنداق بۇلىۋەرسە كېيىن قانداق بۇلۇپ كېتەر