ــــ markisizm nezeriyesi tetqiqati we qurulushi «dinshunasliq» derslikini tüzüsh guruppisining bash mutexessisi yë shyawwënni ziyaret

    junggoche sotsiyalistik din nezeriyesi üstide izdinish we uni berpa qilish

    ــــ markisizm nezeriyesi tetqiqati we qurulushi «dinshunasliq» derslikini tüzüsh guruppisining bash mutexessisi yë shyawwënni ziyaret

    muxbir: pëng goxua, Yang shöbo

    terjiman: xelq tori kompartiye axbarat bölümidin alim raxman

    20-esirning bashliri rusiye ishchilar sinipi sotsiyalizm ghelibisini qolgha keltürgen tarixiy peytte, Lëninning «sotsiyalizim we din» namliq kitabi ‹matëriyalizim we atëizimda ching turidighan ishchilar sinipi partiyesi din'gha qandaq pozitsiye tutidu? sotsiyalizim bilen dinning munasiwitini qandaq bir terep qilidu?› digen bir siyasiy qiyin mesilini otturigha qoydi. bu qiyin mesilini hel qilish wezipisi eng axirida junggo kommunistlirining zimmisige yüklendi. nopusi köp, Iqtisad, Medeniyette arqida qalghan sherqtiki chong dölette sotsiyalizim qurush, «sotsiyalizim bilen din» mesilisini yaxshi bir terep qilish mesiliside choqum bolushqa tëgishlik mezmun. junggoche sotsiyalistik din nezeriyisi bu qiyin mesilini qandan muweppeqiyetlik yeshti we uninggha ilmiy jawab berdi? bu tëmini chöridep, Muxbir markisizm nezeriyesi tetqiqati we qurulushi «dinshunasliq» derslikini tüzüsh guruppisining bash mutexessisi yë shyawwënni ziyaret qildi.

    junggo kommunistliri markisizmliq din qarishida ching turush we uni rawajlandurush asasida, Junggoche sotsiyalistik din nezeriyesining asasiy ramkisi we mezmunini tedrijiy wujudqa chiqardi.

    muxbir: partiyemiz junggoche sotsiyalistik din nezeriyisi üstide qandaq izdendi we uni berpa qildi?

    yë shyawwën: yoldash maw zëdong asasiy wekillikidiki junggo kommunistliri markisizmliq din qarishining junggochilishish musapisini bashlidi. partiyening 11-nöwetlik 3-omumiy yighinidin këyin, Yoldash dëng shyawping ‹jumhuriyitimiz qurulghandin tartip, Diniy ëtiqad erkinlikini yürgüzüp këliwatimiz. elwette, Atëizm teshwiqatinimu qiliwatimiz. markisizimchilarning qarishiche, Din'gha oxshash bundaq mesislilerni memuriy usulgha tayinip hel qilghili bolmaydu› dep tekitlidi. 1982-yili, Partiye merkiziy komitëti «dölitimizning sotsiyalizm mezgilidiki din mesilisi üstidiki tüp nuqtiineziri we tüp siyasiti»ni ëlan qilip, Junggo kompartiyesining markisizm-lëninizimliq din nezeriyisini eslige keltüridighanliqini we tereqqiy qilduridighanliqini merkezlik ipadilidi. mesilen dinning uzun muddetlik bolushigha, Milliyliq, Ammiwiyliq, Xelqaraliq, Murekkep bolushigha ait qarash; siyasiy herikette markisizimchilar we wetenperwer dindarlarning choqum birliksepke uyushushigha ait qarash; memuriy perman yaki bashqa zorluq wastisige tayinip dinni bir yolila yoqitiwëtishke qetiy bolmaydighanliqigha ait qarash; din sahesidiki xarektëri oxshash bolmighan ikki xil ziddiyetni toghra perqlendürüshke we hel qilishqa ait qarash; diniy ëtiqad erkinliki siyasitining tüp siyaset, Uzun muddetlik siyaset ikenlikige ait qarash qatarliqlar.

    2001-yili, Partiye merkiziy komitëti, Gowuyüen chaqirghan memliketlik din xizmiti yighinida, Yoldash jyang zëmin «din mesilisi heqqide» tëmisida doklat bërip, Din mesilisining murekkepliki we din xizmitini yaxshi ishleshning muhimliqi, Yëngi esirning bëshidiki din xizmitining tüp wezipisi we muhim xizmetliri, Shuningdek partiyening din xizmitige bolghan rehberlikini kücheytish qatarliq üch chong mesilini merkezlik sherhiylidi. markisizimliq din qarishida ching turush we uni rawajlandurush telipini ëniq otturigha qoyup, Dinning mewjud bolup turushining uzun muddetliki, Din mesilisining ammiwiyliqi we alahide murekkepliki heqqidiki tüp qarashni tekitlidi, Partiyening diniy ëtiqad erkinliki siyasitini omumyüzlük emiliyleshtürüsh, Diniy ishlarni qanun boyiche bashqurush, Diniy ishlarda musteqil bolush, Özi bashqurush pirinsipida ching turush, Dinni sotsiyalistik jemiyetke maslishishqa paal yëtekleshni otturigha qoydi. bu doklat ـــ junggo kompartiyesining bash shujisining sotsiyalistik jemiyettiki din mesilisi we din xizmitini tunji qëtim mexsus omumyüzlük, Sistëmiliq, Chongqur sherhiylishi bolup, Lëninning «sotsiyalizm we din» din këyinki tarixiy yëngi sehipe.

    2004-yili gowuyüen tarqatqan «diniy ishlar nizami» dölitimizni diniy ishlarni bashqurushta qanun-tüzümlishish yoligha saldi.

    partiyening 16-qurultiyidin buyan, Yoldash xu jintaw ilmiy tereqqiyat qarishini turghuzush we emeliyleshtürüsh, Sotsiyalistik inaq jemiyet berpa qilishning yëngi telipide turup, Diniy munasiwetning ijtimaiy-siyasiy turmush saheside dölet omumiyitige chëtilidighan besh chong ijtimaiy munasiwet (partiyeler munasiwiti, Milletler munasiwiti, Dinlar munasiwiti, Qatlamlar munasiwiti, Dölet ichi we sirtidiki qërindashlar munasiwiti) ning biri, Diniy munasiwetning inaqliqini saqlash we ilgiri sürüsh, Din sahesidiki zatlar we din'gha ëtiqad qilidighan ammining iqtisadiy-ijtimaiy tereqqiyat dawamidiki aktip rolini jariy qildurup, Dinning sotsiyalistik jemiyetke maslishishini yenimu omumyüzlük ilgiri sürüp, Paal yëteklesh kërek, Dep körsetti.