بىزنىڭ شىنجاڭنىڭ ساياھەتچىلىكى تەرەققى قىلىۋاتقىنى ھەقىقەت.

لىكىن ساياھەت قىلىۋاتقىنى بىز ئەمەس ،بەلكى ئۇلار. ئۇلارنىڭ كۆرىۋاتقىنى بىزنىڭ تەرەققى قىلغان تۇرمىشىمىز ئەمەس بەلكى تەرەققى قىلمىغان .قالاق تۇرمىشىمىز خالاس
   

ئۇلارنىڭ رەسىمگە تارتىۋاتقىنى <ئوسما سىتىۋاتقان قىزچاق>  > <ياز كۈنلىرى شۇنچە ئىسسىققا قارىماي ،تازا قىلىن  <تىخى ئىغى ئىچىلىپ قالغان> كىيىنىۋىلىپ تىلەمچىلىك قىلىۋاتقان تىلەمچى بوۋاي> بولۇپ ، بۇ بىزگە نىمىنى چۈشەندۈرىدۇ؟

بىز كىم؟      < بىز بىلەتچى>  بىز كىم؟ بىز  بىر <ھەيكەل>
  بىز نىڭ روھىمىزچۇ؟< ھەيكەللەرچە روھ>
بۇنداق جاۋاب بىرىشىمنىڭ سەۋەبىنى بىلمەكچى بولسىڭىز  ئاخىرىنى ئوقۇڭ.

  بىز مۇ ئۇلارنى كۆرۈپ ،ھەيكەلدەك تۇرغۇزۇپ قويۇپ رەسىمگە تارتىپ ئۇلارنى تەتقىق قىلساق بولمامدۇ؟
بىز قاچانغىچە باغچىغا بىلەت ساتقاندەك بىلەتچىلىك قىلىمىز؟ ئاشۇ بىلەتچىلىك بىزنى يەنە تەرەققى قىلغۇزالامدۇ ياكى باشقىلانىڭ تەرەققى قىلىشىغا ياردىمى بولامدۇ؟

      مەن ئۆتكەن يىلى 20 ياشلىق  بىر ئامىركىلىق يەھۇدى  بىلەن تونىشىپ قالدىم،
ئۇ كىلىپلا ماڭا< ئەسسالامۇ ئەلەيكۇم > دەپ سالام بەردى. مەن ئۇنىڭدىن سىز ئۇيغۇرچىنى بىلەمسىز دەپ سورىسام ،ئۇ <بىلىمەن، مەن قەشقەرگە كىلىشتىن بۇرۇن ئىنگىلىزچە پاراڭلاشمايمەن ،خەنزۇچىنىمۇ ئىشلەتمەيمەن،ھاجىتىمدىن چىقىشتا پەقەت ئۇيغۇرچە سۆزلەيمەن > دەپ ۋەدىمۇ بەرگەنلىكىنى دەپ بەردى. ئۇنىڭ بۇنداق ۋەدە بىرىشى ئۇيغۇرچىنى تىخىمۇ ياخشى ئىگەللەش ئىدى.<ئۇ دىمىسىمۇ ئۇيغۇرچە ھۆسىنىخەتنى تەتۈر ئوقىغىدەك دەرىجىگە يەتكەندى>


ئۇنىڭ قىزىقىدىغىنى تۈرۈك تىلى تەتقىقاتى بولۇپ ھازىرغىچە 10نەچچە دۆلەتكە چىقىپ بولغاندى. ئۇ يەنە رۇس تىلى تۈرۈك تىلى بىلەنمۇ تونۇشۇپ بولغاندى. ئۇ نىڭ ۋىيزىسى قەشقەردە تۇرۇپ ئوقۇشقا ماس كەلمىگەچكە ئامالسىز ئۈرۈمچىگە كەتتى.<ئۇ ھىلقى ئۈرۈمچىدە كۆڭىلدىكى سۆز پىروگىراممىسىدا زىيارەت قىلىنغان ئامىركىلىق جاش ئەپەندى شۇ>
 
              20ياش.  ئويلاپ باقايلى . ئۇ مۇشۇ يىشىدا نەچچە خىل تىل ئۈگۈنۈپ ،بىزنى تەتقىق قىلغىلى كەپتۇ. ئۇ باشلانغۇچ مەكتەپنى پۈتتۈگەندىن كىيىنلا مۇستەقىل ياشىغان بولۇپ. شۇنىڭدىن كىيىنكى ئوقىشى<ھەم ساياھىتى>نى ،پۈتۈنلەي ئۆزى ئىشلەپ تاپقان پۇل بىلەن تاماملاپتۇ.

بۇنى ئاڭلىغان بەزى دوسلىرىم <بىز ئۇنىڭ پوقىدىن پىشكە يىسەك بولغىدەك>دەپ ئۆزلىرىنى ئەيىبلەپ كەتتى.

ئىككى كۈن ئىلگىرى مەن ئىشلەۋاتقان مىھمانىخانىغا يەنە بىر ئامىركىلىق چۈشتى. ئۇمۇ ئۇيغۇرتىلىدا خىلى راۋان سۆزلىيەيتى. ھەم ئۇيغۇرلار تارىخىنىمۇ ئوبدانلا بىلىدىكەن . ئۇنىڭ كەسپى غەربى-ئوتتۇرا ئاسىيا تەتقىقاتى بىلەن شۇغۇللىنىش بولۇپ، ئۇيغۇرتىلى ئۇنىڭ ئۈگنىۋاتقان 5-خىل تىلى ئىدى.

مەن ئۇنىڭ ئاغزىدىن ئۇيغۇرلار تارىخنى ئاڭلاپ ھەيران قالدىم. ئۇ موڭغۇللار تارىخى ، تۈرۈك تارىخى رۇس تارىخى
،ئۆزبەگ تارىخى ، قىسقىسى ئاسىيا تارىخىنى بەش قولدەك بىلەتتى.  ئۇ تىخى  10 يىل بۇرۇنقى <قەشقەر بارىن ۋەقەسى> بىلەن يىقىننىياقى يۈز بەرگەن< بارىن ۋەقەسى>نىمۇ ئوبدانلا بىلەتتى.

مانا بۇ قەشقەر ساياھىنىڭ مەنىسى.

چەتئەللىكلەر بىزنىڭ بىزنىڭ بىنايىمىزنى ئەمەس ،ئۆرۈلۈپ چۈشكىلى تاسلا قالغان  قەدىمى ئۆيلەرنى ، باي بولۇپ كەتكەن مىللىتىمىزنى ئەمەس ،چەتئەللىلكلەرگە نىسبەتەن 50يىل بۇرۇنقى ياشاش ئادىتىنى ئەسلىتىدىغان نامرات تۇرمۇشىمىزنى، ھازىرقى داڭلىق كىشىللىرىمىزنى ئەمەس بەلكى مىڭ يىل بۇرۇنقى ئالىملىرىمىزنىڭ  قەۋرىسىنى كۆرگىلى كىلىدۇ خالاس.

بىزچۇ؟ بىز نىمە ئىش قىلىۋاتىمىز؟
بىز بولساق ، باشقىلارنىڭ كۆرۈپ تەتقىق قىلىۋالىدىغان بىر <بۇت>

بىز بولساق، باشقىلارنىڭ كۆرۈپ ھوزۇر ئالىدىغان<باغچىكى ئۇخلاشتىن باشقىنى بىلمەيدىغان ئىيىق>

بىز بولساق بۇرۇنقى داڭلىق ئالىملىرىمىزنىڭ روھىدىن ئۈگۈنۈپ ، ئۇلارنىڭ ئىزىدا ماڭماي، بەلكى ئۇلارنىڭ نامىنى سىتىپ يەۋاتقان تاييارتاپ قۇرۇت.
بىز بولساق، ئاشۇ ئالىملىرىمىزنىڭ قەۋرىسىنى باشقىلارنىڭ كۆرىشى ئۈچۈن ،بىلەت سىتىۋاتقان <  كىنوخانا بىلەتچىسى>

        بىز قاچانغىچە باغچىغا بىلەت ساتقاندەك بىلەتچىلىك قىلىمىز؟ ئاشۇ بىلەتچىلىك بىزنى يەنە تەرەققى قىلغۇزالامدۇ ياكى باشقىلانىڭ تەرەققى قىلىشىغا ياردىمى بولامدۇ؟

بىز بولساق باشقىلارنىڭ تەتقىقى قىلىشىغا <ھەيكەللەرچە روھى> مىز بىلەن تۇرۇپ بىرىۋاتقان ھەيكەل.

ئەجىبا بىزنىڭ ئەجداتلىرىمىز ئۇيغۇرلارنىڭ شانلىق تارىخىنى بىزدەك < ھەيكەللەرچە روھ> بىلەن ياراتقان بولغىيمىتى؟


مىنىڭ بۇنداق تىما يىزىشىمدىكى ئاساسلىق سەۋەب  ، مەن ئۆتكەن ئايدا  ئىككى چەتئەللىكنىڭ  كوچىدا تىلەمچىلىك قىلىۋاتقان بىر بوۋاينى رەسىمگە تارتىپ ،ھىجىيىشىپ كەتكىنىنى كۆرۈپ ، ئاندىن قەشقەرنىڭ ساياھەتچىلىكىنى تونۇپ يىتىپ ،بۇ تىمىنى يىزىشىم.

مانا بۇ قەشقەرنىڭ ساياھىتى، مانا بۇ شىنجاڭنىڭ ساياھىتى، بىز بولساق باشقىلار ساياھەت قىلىپ كۆرىدىغان قەدىمقى توغراقلىق.  بىز بولساق قەدىمقى ئاسارە-ئەتىقى ئورنىدىكى بىر تاشلاندۇق ئۆي
،بىز بولساق بىر داڭلىق يازغۇچىنىڭ قەدىمى -كىتابى، بىز بولساق..................................................................


يىزىقچىلىققا قىززىققىنىم بىلەن يىزىقچىلىق قابىلىيىم چەكلىك،سەۋىيەم ئاجىز، ھەم دۇنيا قارىشم باشقىلاردەك ئىلغار بولمىغانلىقى < باشتا بىر قىتىم يىزىپ بولۇپ يوللشتا سەۋەنلىك كۆرۈلۈپ.تىمام ئۆچۈپ قالدى شۇڭا ئالدىراپ كۆپ يەرلىرىنى قىسقارتىۋەتتىم> ئۈچۈن تىمامدا نوقسانلارنىڭ كۆپ بولىشى مومكىن. تورداشلارنىڭ زاڭلىق قىلماي پىكىر-بىرىشىنى ،ھەم مەن تىمامدا ئوتتۇرىغا قويغان مەسىللەرنى ئويلىنىپ بىقىشنى ئۈمۈد قىلىمەن.

تىمامنىڭ مۇكاپاتلانماسلىقى ئىنىقلا .شۇنداق بولسىمۇ ھىلقى نىمە ؟ ھىلقى سەلكىندە تارقىتىدىغان مۇكاپات ئۈچۈن دەپ قوياي ھە< ئەمدى كىيىن شۇنىڭغا لايىق بوپ قالغان بولسا دىمىگەنلىكىم ئۈچۈن ۋاز كەچتى قىلىپ > تاللىنالماي قالمىسۇن يەنە.

لىكىن مەن بۇ تىمىنى مۇكاپات ئۈچۈن يوللىمىدىم. پەقەت ئىككى كۈن بۇرۇنقى چەتئەللىكنىڭ  ماڭا بولغان تەسىرى تۈپەيلى ئازىراق قايناپ قويدۇم.

خۇشخۇي تەستىقلىدى


[ بۇ يازما سىرلىق.شائىر تەرپىدىن 2007-10-03 11:48 دە ]