بۆرە تۇتىمى توغرىسىدا ئىزدىنىش bMWPm`@b  
«تۇتىم»دىگەن بۇسۆزئەسلى شىمالى ئامرىكىدىكى ئىندىئانلارنىڭ تىلىدىكى سۆزبۇلۇپOtotemanدىگەن سۆزدىن ئۆزگىرىپ كەلگەن.بۇسۆزنىڭ ئەسلى مەنىسى«ئۇنىڭ ئۇرىقى»«ئەجدادى»«يىلتىزى»«قان-قېرىنداشلىق مۇناسىۋىتى»دىگەنلىكتىن ئىبارەت.تۇتىم-بارلىق ئۇرۇق ئەزالرى مۇقەددەس بىلىدىغان مەخلۇقلار،ئۆسۈملۈكلەرۋەجانسىز نەرسىلەرنى كۆرسىتىدۇ.توتىم نامىنى ئۇرۇق ياكى قەۋم ئەزالىرى ئۆزىنىڭ نامى دەپ قارايدۇۋەتوتىم ئوبىكتى بىلەنئۆزلىرىنىڭ ئوتتۇرسىدائالاھىدە قانداشلىق مۇناسىۋىتى بارلىقىغاشەكسىزئىشىنىدۇ.ھايۋانلارنى بۇلۇپمۇسۈت ئەمگۈچى ھايۋانلارنى توىم قىلىش ئەڭ كۆپ ئۇچرايدىغان ئەھۋال بۇلۇپ،بۇنىڭ ئىچىدە بۆرەئەڭ مودا بولغان توتىم ئوبىك تىدۇر. ~'RHJtS  
بۆرە يەر شارىدائەڭ كەڭ تارقالغان سۈت ئەمگۈچى ھايۋان شۇنىڭغا ماس ھالدابۆرىنى توتىم قىلغان مىللەتلەردۇنيانىڭ ھەممە يېرىگىلا تارقالغان.مەيلى شىمالى ئامرىكىدىكى ئىندىئان قەبىلىللىرى بولسۇن ۋەياكىئوتتۇرا ئاسىيا،ياۋرۇپادىكى تارىختابۆرىنى توتىم قىلغان مىللەتلەر بولسۇن بىر .ورتاق ئالاھىدىلىك بۇلار ياشىغان رايۇندائېنىقكى بۆرە بارشۇنداقلائەينى ۋاقىتتابۆرىلەرنىڭ سانىمۇ خلى كۆپ بولغان(تەبى مۇھىتنىڭ ناچارلىشىشىدىن ھازىر ئۇنىڭ بۇلىشى ناتايىن.بولسىمۇ بەك ئاز).بىر قىسىميەر ئاستىدىن تېپىلغان بۆرە تۇتىمىغا مۇناسىۋەتلىك قېزىلمىلار)قىيا تاش سىمىللىرى ۋە بۆرىنى دەپنە قىلىشقا ئائىت دەلىللەر)غا ئاساسلانغاندائىپتىدائى ئىنسانلارنىڭ بۆرىنى توتىم قىلىشقا باشلىغان ۋاقتى يېڭى تاش قوراللار دەۋرىنىڭ ئاخرىقى مەزگىللىرىگە توغرا كېلىدۇ.شۇڭابۆرەتوتىمى ھامان ئىنسانلانىڭ ئىپتىدائى تەبىئەت ئىلاھ چىلىقى(ئانىمىزىم)قاراشلىرى بىلەن باغلىنىپ كېتىدۇ چۈنكى بۆرىمۇ تەبىئەتنىڭ بىر قىسمى ئەلۋەتتە. B"/!NcK?d  
ئىنسانلارنىڭ ئەڭ بۇرۇنقى ھەمراھى بولغان بۆرىلەرنىڭ يەر شارىدا كېزىپ يۈرگىنىگە بىرمىلىيۇن يىلدىن ئاشتى.ئىنسانىيەت گۈللىنىپروناق تېپىشتىن ئىلگىرى،بۆرە دۇنيادا ئەڭ كەڭ تارقالغان ياۋايى ھايۋانلاردىن بىرى ئىدى.بۆرىلەرنىڭ يەر شارىدا قاچان پەيدا بولغان لىقى توغرىسىدا ئېنىق مەلۇماتلار بولمىسىمۇبۆرىلەر بىلەن ئىنسانلارنىڭ ئىزى يەر شارىغا چۈشۈپ بىر-بىرى بىلەن ھەپىلىشىپلا كەلگەنلىكىنى قىياس قىلىش تەس ئەمەس.بۆرىلەر يەرشارىغا پەيدا بولغاندىن تارتىپ تاھازىر غىچە ياشاش ئۇسۇلىنى ۋە ئىجتىمائىتەرتىپىنى بۇزماي ساقلاپ كەلمەكتە.بۇبەلكىمئۇلارنىڭئىنسانلاربىلەن بىللە ھەممىدىن بەكراقمۇۋاپپىقىيەت قازانغان،يەر شارىدىكى ھاياتى كۈچى ئەڭ كۈچلۈك سۈتئەمگۈچى ھايۋان بۇلۇپ قېلىشىدىكى مۇھىم سەۋەپ بۇلۇپ قالالىشىدىكى ئاساسى سەۋەپ بۇلىشى مۇمكىن.چۈنكى بۆرە بىلەن تەڭ ياشىغان نۇرغۇن يۇقۇرى دەرىجىلىك سۈت .ەمگۈچى ھايۋانلارئاللىقاچان يەر شارىدىن يوقالدى ۋە ئۈزلۈكسىز يوقالماقتا بىراق بۆرىدىن ئىبارەت بۇياشاش ئىقتىدارى كۈچلۈك ھايۋانناچارلاشقان ئېكولوگىيىلىك مۇھىتتاھېكىھەن ئۆزھاياتى كۈچىنى نامايەن قىلماقتا.يىراققەدىمقى ئىپتىدائى جەمىيەتتە ئەجداتلىرىمىز تەبىئەتكە يېقىن تۇرۇپئاشۇ بۆرىلەربىلەن ئىناق خوشنا بۇلۇپ بۆرىنى بىزدىمۇ ياخشى چۈشەنگەن.بۆرىنىڭ باتۇرلىقىغا،پاراسىتىگەۋەكىشىنى ھەيران قالدۇرغىدەك ماھارىتىگەھۆرمەت قىلغان،بۆرىنىڭ سېھرى كۈچىنىڭ ئۆزىنىڭ ۋۇجۇدىغا ئۆتىشىنى،ئۆزلىرىنىڭمۇ بۆرىلەرگە ئوخشاش پاراسەتلىك ماھىر ۋە ئىختىدار لىق بۇلىشىنى ئۈمۈت قىلغان.بۆرىنىڭ سۈت ئەمگۈچى ھايۋانلار ئىچىدە ئەڭ كەڭ تارقالغان ھايۋان بولغانلىقى  ۋەئىپتىدائى بولغانلىقى ۋە ئىپتىدائى ئادەملەرئېڭىدىكى بۆرىدىن قورقۇش تۇيغۇسىغا ئارلىشىپ كەتكەن بكرىگە بولغان قايىللىق تۇيغۇسى بۆرىنىڭ ئىلاھى ئورنىنى تىكلىگەن. SoF[`&M  
توتىم ئورۇقداشلىقدەۋرىنىڭ مەھسۇلىبۇلۇپ مىللەت شەكىللىنىشتىن بۇرۇن ھەرقايسى ئۇرۇق جەمەت،قەبىلىلەرنىڭ ئۆزئالدىغا تۇتىمى بولغان.بۆرە تۈركى خەلىقلەردەئاساسلىق توتىم بۇلۇپ شەكىللىنىشتىن ئىلگىرى ئات،ئارسلان،بۆرە،بۇغرا تۆگە،بۈركۈت،بۇقا،بۇغا،قاپلان،قاتارلىق بىرقانچە ئون توتىم بولغان،ئۇششاق قەبىلىلەر بىرلىشىپ قەبىلىلەر ئىتىپاقى بۇلۇپ شەكىللەنگەندىلا ئاندىن بىرلىلككە كىلىش ئېھتىياجى بىلەن توتىمنى بىرلىككە كەلتۈرگەن.بۆرىنى ئەڭ دەسلەپ ھونلارنىڭ 19.ئۇرىقىنىڭ بىرى بولغان«قارا بۆرە ئۇرىقى»توتىم قىلغان.كۆك تۈرۈك خانلىقى ئانا قەبىلىسى بولغان ھونلاربىلەن قانداش ئاشنا قەبىلىسى توتىم قىلغان.كۆكتۈرۈك خانلىقى ئۇششاق قەبىلىلەرنى بىرلىككە كەلتۈرۈپ بىر لىككە كەلگەن قۇدرەتلىك دۆلەت بۇلۇپ ئۇيۇشقان ۋەبۆرىنى توتىم قىلغان بۇنىڭ دەلىلى سۈپ تىدە«ئوغۇزنامە»دىكى تۆۋەندىكى پارچىنى كۆرۈپ باقايلى: },;v&0<  
مەن سىلەرگە بولدۇم خاقان، ~ME meuF  
ئېلىڭلار يابىلەن قالقان. +{D2\#d^|  
تامغا بولسۇن بىزگە بۇيان، \R$RTAi}!  
كۆك بۆرە بولسۇن بۇيان. o.-MiqxTU  
داۋامى بار.........

داۋامىنى كۈتىمەن

مەن سىلەرگە بولدۇم خاقان، ^BN5=25  
ئېلىڭلار يابىلەن قالقان. F~Nsf+Tb  
تامغا بولسۇن بىزگە بۇيان، UJK=!t[|4  
كۆك بۆرە بولسۇن بۇيان.

بەك ئەھمىيەتلىك تىما بولۇپتۇ بۇ...سىزگە ئاللا رەھمەت قىلسۇن.... _dY1)  
تۈنۈگۈنلا تېخى مۇنبەردە خېلى -خوپ سۈركۈلۈشلەر بولغان بۇ ھەقتە...داۋامىنى بالدۇرراق يوللىغايسىز.....

  ماۋۇ تىمىڭىز بەك ياخشى بوپتۇ..............  بەزىلە تۇتىم توغۇرلۇق  مۇنبەردە          بەك تالىشىپ كەتكەن.........

H
d)+U  
R\7yUPI<  
  ياخشى چۈشەندۈرۈش بوپتۇ

بۆرىنىڭ ياشاش ئىرادىسى ناھايىتى كۈچلۈك،دۇنيادا ئىنسانلار بۆرىدىن باشقا ھەرقانداق ھايۋاننى كۆندۈرەلەيدۇ،پەقەت بۆرىلا ھېچنىمىگە بويسۇنمايدۇ،بۆرە توپى ئۇيۇشۇشچانلىقى ،جەڭگە ماھىرلىقى ،مۇھىتقا ماسلىشىشچانلىقى بىلەن دۇنياغا داڭلىق.بۆرە ھەقىقەتەنمۇ بىر تەبىئەت جەڭچىسى،لېكىن ئىنسانلارنىڭ مۇھىتقا سالغان بۇزغۇنچىلىقى تۈپەيلىدىن سانى بارغانسېرى ئازلاپ كېتىۋاتىدۇ.يەنە 50 يىل ئۆتكەندىن كېيىن يەرشارىنىڭ قانداق بولۇپ كېتىدىغىنىنى تەسەۋۋۇر قىلىش تەس.ھايۋانلارنىڭ سانى ئادەملەرنىڭ سانىدىن ئاز بولۇپ كېتەرمۇ؟

مەن سىلەرگە بولدۇم خاقان، B6#fTo#}  
ئېلىڭلار يابىلەن قالقان. 3C@@? +LB  
تامغا بولسۇن بىزگە بۇيان،  
كۆك بۆرە بولسۇن بۇيان. 6,J=7
*rqK  
/4_2qeLn  
ماۋۇ شېئىرنى مەن ئىلگىرى ئوقىغان،ئەمما بۇنداق ئەمەس ئىدى،يەنە بىر ئىزدىنىپ كۆرۈڭ،بۇنداق ئاز-ازدىن ئۆزگەرگىلى تۇرسا،ئەۋلاتلىرىمىز نىمىنى ئوقۇيدۇ؟!