ئۇيغۇر تارىخىدىكى ئايال ئەدىبلەر Y4)3o *  
@p[e}_t(  
P6X&@N  
1. ئاماننىساخان (1534 - 1567) يەركەن خاندانلىقى دەۋرىدە ياشاپ ئۆتكەن داڭلىق مۇقامشۇناس. ئۇ 1534 - يىلى يەركەنگە تەۋە تىزناپ دەرياسى بويىدىكى قۇمۇش مەھەللە يېزىسىدا نامرات ئائىلىدە دۇنياغا كەلگەن ئاماننىساخاننىڭ ھاياتى ۋە ئىجادىيىتىگە ئائىت ئۇچۇرلار موللا ئىسمىتۇللا بىننى موللا نېمىتۇللا مۇجىزىنىڭ ((تارىخى مۇسقىيىن )) ناملىق ئەسىردە خاتىرلەنگەن . /+3h6}b_k  
ئاماننىساخان 13 يېشىدا ئابدۇرىشتخان ئوردىسىغا كەلگەندىن كىيىن 20 يىللىق ئوردا ھاياتىدا فېئوداللىق نەسەپ قارىشىنىڭ چەكلىمىسى، جاھالەتچى سوپى - ئىشانلارنىڭ تەقىب قىلىشلىرىغا قارىماستىن ئۇيغۇر ((12مۇقام))نىڭ سىستېمىلىشى ،مۇكەممەللىشى ئۇچۇن يۇرەك قېنىنى سەرىپ قىلغان . ئۇ يەنە خانىم - قىزلارغا نەسىھەت قىلىش مەزمۇنىدىكى (ئەخلاقى جەمىلىيە)، (شۇرۇلقۇلۇپ)، (قەلىبلەر كېڭىشى)، (دىۋان نەپسى) قاتارلىق ئەسەرلەرنى يازغان. (ئىشرەت ئەڭگىزى )، (خۇشاللق قوزغاش) دېگەن كۈينى ئىجاد قىلغان بولۇپ 1567 - يىلى تۇغۇت سەۋەبى بىلەن ۋاپات بولغان. 'ks[p(1}i  
2. ئاخۇن ئاغچا 19 - ئەسىرنىڭ ئوتتۇرلىرىدا خوتەندە ياشاپ ئۆتكەن شائىر . ئۇ 1860 - يىلى خوتەندە زۇلۇمغا قارشى پارتلىغان خەلق ئىنقىلابىنىڭ سەركەردىسى ئابدۇراخمانخان غۇجام ( 1833 - 1863 )نىڭ ئانىسى بولۇپ ئۇ ئوغلى ئابدۇراخمانخان غۇجام قۇربان بولغاندا ئۇنىڭ قەھرىمانلىقىنى مەدھىيىلەپ ۋە زامان كۈلپەتلىرىدىن زارلىنىپ نۇرغۇن قوشاقلارنى توقۇغان. (U8VXxvl  
3. ئەسىرى تەخمىنەن 18 - 19 ئەسىرلەردە خوتەندە ياشاپ ئۆتكەن ئۇنىڭ شېئىرلىرى خوتەندىن تېپىلغان (باياز)غا شائىرنىڭ بەزى ئەسەرلىرى كىرگۈزۈلگەن d]Wlj/B<  
4. ئەنبەر ئاتىن (1870 - 1915)شائىرە ئەنبەرئاتىن دىلشاد بەرنانىڭ شاگىرتى ئۇ ئۆزىنىڭ 45 يىللىق ھاياتىدا خىلى كۇپ ئەسەرلەرنى يازغان ئۇ ئاسىيا يېقىنقى زامان دېموكراتىك شائىرلىرىنىڭ ئىدىيىۋى ئېقىمىغا زىچ ماسلاشقان رېئالىستىك شائىرە ئىدى . ئۇ قوقەنت خانلىقى تەۋەسىدە ياشىغان. E4 u%/so  
5. باتىسخان ئاناتەخمىنەن مىلادىيىدىن بۇرۇنقى 10 - ئەسىردە ياشاپ ئۆتكەن تارىخچىلار ئۇنى غەربى يۇرت قوۋملىرىنىڭ ئانىلىق ئۇرۇقداش دەۋرىدە ئۆتكەن ئۇرۇق باشلىقى مۇمكىن دەپ قارايدۇ يەنە بەزى تەتقىقاتلار ((باتىسخان ئانا )) قەدىمقى ھونلارنىڭ خان ئانىسى بولۇشى مۇمكىن بولۇشى مۇمكىن دەپ قارىماقتا. خەنزۇچە ھۆججەتلەردە ئۇنى (شى ۋاڭ مۇ) دەپ ئاتىغان ئۇنىڭ (ئاق بولۇت قوشىقى) (باتىسخان ئانا كۈيى) ناملىق ئىككى پارچە شېئىرى خەنزۇچە ھۆججەتلەردە ساقلىنىپ كەلگەن. BIX]iV_%2y  
6. بۇۋې زەينەپ 1660 - يىللاردا يەركەن شەھىرىدە تۇغۇلغان ئۇ ئىسمايىلخاننىڭ قىزى بولۇپ ئۆسمۈرلۈك دەۋرىدە يەركەندىكى يېشىل مەدرىستە ئۇقۇغان 1678- يىلى ئاپاق خوجا يەركەن خاندانلىقى مۇنقەرز قىلىپ ھاكىمىيەت ئىگىلىگەن مەزگىلدە ئىسمائىل خاننى جەمەتى بىلەن ئىلىغا ياللاپ ئىلىپ كەتكەن. ئۇزاق ئۆتمەي 18 ياشلىق شائىرەنى قاينىتىلغان ياغقا تاشلاپ ئۆلتۈرۈۋەتكەن ھەمدە ئەسەرلىرىنى كۆيدۈرۈۋەتكەن. {WV)2E7N  
evNp"PF  
مەنبە : ئۇيغۇر خەلىق ئەدەبىياتى قامۇسى 　

مەن  پەققەت ئاماننىساخانى  بىلىتىم  va8!]x.  
j&Zt2H/wh  
7W
@m (  
ئەمدە ياخشى  بولدى