بۇ يازمىنى ئاخىرىدا بېرنابۇ تەھرىرلىگەن. ۋاقتى 2013-1-29 02:16
ئىختىيارى توپ مۇسابىقە جەريانىدا قائىدىگە خىلاپلىق قىلىنغاندا، شۇ ئورۇننىڭ ئۆزىدە مۇسابىقىنى قايتا باشلاش ئۈچۈن قوللىنىلدىغان بىر خىل مۇسابىقە قائىدىسى. ئىختىيارى توپ بولسا ھۇجۇمدىكى ئاددىي ئەمما بوغۇزلىغۇچى ئۈنۈملۈك قورالدىن ئىبارەت.
پۇتبول تارىخىدا نۇرغۇنلىغان داڭلىق چولپانلار دەل ئۆزىنىڭ ئىختىيارى توپ تېپىشتىكى تالانتى بىلەن دۇنياغا تونۇلغان. بىز ئۇلارنى « ئىختىيارى توپ ئۇستىسى » دەپ ئاتايمىز.
ئۇنداقتا تۆۋەندە بىز بۇ « ئىختىيارى توپ ئۇستىسى » لىرىنى ئەسلەپ ئۆتەيلى.
##########################################################################
##########################################################################
جۇنىنىخو ئۈستىدە توختالساق، ئۇ تەپكەن ھەر 7 ئىختىيارى توپتىن بىرسى چوقۇم كىرىدۇ، بۇ نىسبەت ھەقىقەتەن قورقۇنۇچلۇق. ئۇنىڭ ئىختىيارى توپ تېپىشتىكى تالانتىنى «تۇغما قابىلىيەت»، «تۇيغۇ»، «جاپالىق مەشىق» تىن ئىبارەت مۇشۇ ئۈچ سۆز ئارقىلىق بارلىققا كەلگەن دەپ چۈشەنسەك بولىدۇ.
##########################################################################
بېھكىخامنىڭ ئوڭ پۇتى پۈتكۈل دۇنيادىكى ئەڭ قىممەت ئوڭ پۇت بولۇشى مۇمكىن، ئۇنىڭ توپ تېپىشتىكى ئالاھىدىلىكى بولسا توپنى پۇتىنىڭ ئىچكى پەنجىسى بىلەن تېپىپ بوشلۇقتا كۆرۈنەرلىك ياي شەكىل ياساپ ئۇچۇرۇپ قارشى تەرەپ قاپقىسىنىڭ ئۆلۈك بۇلۇڭىغا كىرگۈزۈشتىن ئىبارەت. توپنىڭ سۈرئىتىنى ۋە ياي ھاسىل قىلىش ئۈنۈمىنى يۇقىرى كۆتۈرۈش ئۈچۈن ئۇ چوقۇم پۈتۈن بەدىنىنى ئىشقا سېلىشى كېرەك. پەن-تېخنىكىلىق سانلىق مەلۇماتلار بىزگە ئۇنىڭ ھەر قېتىم ۋاراتارغا قارىتىپ تەپكەن ئىختىيارى توپىنىڭ سائەتلىك سۈرئىتى 110 كىلومېتىردىن يۇقىرى ئىكەنلىكىنى دەپ بېرىدۇ. ھازىر كىشىلەر سۈرئىتى تېز، بوشلۇقتا ياي شەكىلدە پىرقىراپ ۋە دەل جايىغا چۈشكەن ئىختىيارى توپنى «بېھكىخامچە ئىختىيارى توپ» دەپ ئاتايدىغان بولدى.
##########################################################################
سول پۇتنىڭ سىرتقى پەنجىسى بىلەن ئىختىيارى توپ تېپىپ نومۇر ئېلىش مىخايىلوۋىچنىڭ گەۋدىلىك ئارتۇقچىلىقى. قاپقىدىن 40 مېتىر يىراقلىقتىن بىۋاستە ئىختىيارى توپ تېپىپ كىرگۈزۈشتە ئۇنىڭغا تىل تەككۈزگىدەك نۇقسان يوق. تەپكەن توپىنىڭ سۈرئىتى تېز بولۇش بىلەن بىرگە يەنە ناھايتى بېسىملىق ۋە توپنىڭ پىرقىرىشى كۈچلۈك بولغاچقا خېلى مۇنەۋۋەر ۋاراتارچىلارمۇ توپنىڭ يۆلىنىشىگە توغرا ھۆكۈم قىلىشقا ئامالسىز قالىدۇ. 1999-يىلى مىخايىلوۋىچ سامپىدورىيا بىلەن بولغان بىر مەيدان مۇسابىقىدە ئۆزىنىڭ مۇشۇ تالانتى بىلەن كەينى-كەينىدىن 3 توپ ئۇرۇپ ئىلگىرى ھېچكىم ئورۇنداپ باقمىغان «ئىختىيارى توپتا قالپاق ئويۇنى ئويناش» رېكورتىنى بارلىققا كەلتۈرگەن. بەلكىم كېيىنمۇ بۇ تارىختىكى بىر ئۇلۇغ رېكورىت بولۇپ تۇرىشى مۇمكىن.
##########################################################################
«پەتەك يولۋاس» زولانىڭ ئۇستازى بولسا پۇتبول شاھى مارادونا. ئۇ نابىلىستىكى چېغىدا مارادونانىڭ ئىختىيارى توپ تېپىشتىكى ئۇسۇلىنى ئۆزىگە دەرىسلىك قىلىدۇ، ئاستا-ئاستا ئۇنىڭدىمۇ ئىختىيارى توپ تېپىشتىكى يۇقىرى تالانىت يېتىلىدۇ. ئەمما «بۇرۇن چىققان قۇلاقتىن كېيىن چىققان مۈڭگۈز ئېسىپ كېتىپتۇ» دېگەندەك، ئۇ نابىلىس ۋە پارمادا ئىتالىيە بىرلەشمىسى تارىخىدىكى ئەڭ قالتىس ئىختىيارى توپ ئۇستىسى بولۇش تارىخىنى مۇۋاپپىقىيەتلىك يارىتىدۇ. ئىتالىيە بىرلەشمىسىدىن ئايرىلىپ چېلسىغا كەلگەندىمۇ نۇرغۇن قېتىم «ئەگرى قېلىچ» سۈپەتلىك ئىختىيارى توپلىرى بىلەن رەقىپلىرىنى يەر چىشلىتىدۇ.
##########################################################################
پۇتبول شاھى مارادونا ئەينى چاغلاردا پۇلاتتىنى بىلەن تەڭ تۇرىدىغان دۇنيا پۇتبول سەھنىسىدىكى ئىختىيارى توپ ئۇستىسى ئىدى. ئۇنىڭ ئىتالىيە بىرلەشمىسىدە ئۇرغان ئىختىيارى توپلىرىنىڭ سانى 14 كە يېتىپ، پۇلاتتىنىدىن 1 توپ ئېشىپ، تارىختا 3-ئورۇنغا تىزىلغان. سېھىرلىك سول پۇتى بىلەن قارشى تەرەپ قاپقىسىدىن 18 مېتىردىن 22 مېتىرغىچە بولغان ئارلىقتا ئىختىيارى توپ ئۇرۇش دەل ئۇنىڭ ئەڭ قاتىل ماھارىتى. مارادونانىڭ ئىختىيارى توپىنىڭ ئالاھىدىلىكى بولسا سۈرئىتى تېز، توپنىڭ پىرقىرىشى ۋە قايمۇقتۇرۇش كۈچى تېخىمۇ كۈچلۈك، بۇلۇڭ گىرادۇسى ئەڭ ئۈنۈملۈك. ئۇنىڭ قالتىس چاغلىرى 86-87 مۇسابىقە پەسلى بولۇپ، ئىختىيارى توپ ئارقىلىق 6 قېتىم نومۇر ئالغان ۋە نابىلىس كوماندىسىنى تۇنجى قېتىم ئىتالىيە بىرلەشمىسىنىڭ چېمپىيۇنلىقىغا ئېرىشتۈرگەن. گەرچە مارادونا ئىختىيارى توپتىن ئىبارەت بۇ تۈردە دۇنيادا ئەڭ ئالدىدا تۇرمىسىمۇ، ئەمما ئالدىنقى ئەسىرنىڭ 80-يىللىرىدا تۇنجى قېتىم ئىختىيارى توپ ئۇستىلىرى بارلىققا كەلگەن مەزگىللەردە ئۇ پۇلاتتىنى بىلەن بىرگە ئىختىيارى توپتىن ئىبارەت پەۋقۇلادە ماھارىتى ئارقىلىق ئۆزىنىڭ ھەممە تەرەپتىن يېتىشكەن مۇنەۋۋەر توپچى ئىكەنلىكىنى نامايەن قىلغان.
##########################################################################
80-يىللىرى تاغىل ئات قوشۇنىنىڭ ئوتتۇرا مەيدان يادىروسىغا ئايلانغان پۇلاتتىنى دۇنيا پۇتبول تارىخىدىكى تۇنجى ھەقىقىي ئىختىيارى توپ ئۇستىسى. ئۇ ئىلگىرى ئىتالىيە مەيدانلىرىدا بىر-بىرىدىن ئېسىل 13 ئىختىيارى توپلىرىنى كەڭ مەستانىلەرگە قالدۇرۇپ قويغان، بولۇپمۇ ئۇنىڭ قىسقا ئارلىقتىن توپ ئۇرۇپ كىرگۈزىشى ئىختىيارى توپ ئارقىلىق نومۇر ئېلىشتىكى ئاساسلىق ئۇسۇلى ھېساپلىنىدۇ. ئۇ تەپكەن توپ پىرقىراش بىلەن تەڭ ناھايتى چىرايلىق ياي شەكىل ھاسىل قىلىپ قارشى تەرەپ ۋاراتار تورىغا چۈشكەندىلا قاپقىچى ئاندىن ھوشىنى يىغالايدۇ. گوللاندىيەنىڭ داڭلىق مەشقاۋۇلى مىشىلىس ئەينى يىللىرى پۇلاتتىنى تەپكەن ئىختىيارى توپنى ئۆز كۆزى بىلەن كۆرگەندە ھاياجانلانغان ھالدا: «بۇنداق ياي سىزىق ھاسىل قىلىپ كىرگەن توپ ۋېناستىنمۇ گۈزەل» دەپ تەرىپلىگەن.
##########################################################################
قامەتلىك تاشقى قىياپىتى ۋە كىشىنى ئۆزىگە تارتىدىغان تەبئىيتى بىلەن باگگىئو پۇتبول دۇنياسىدا بىر خىل تۇغما ئۇستازلىق سالاپىتىنى ھازىرلىغان. ئۇ ياردەمچى يۈگىرەپ كېلىپ پۇتىنى زەرىب بىلەن توپقا ئۇرغان شۇ ۋاقىتتا سىز ھەرگىزمۇ توپنىڭ چۈشۈش نۇقتىسىنى ئالدىن پەرەز قىلالمايسىز. ۋاراتاردىن 18 مېتىردىن 22 مېتىرغىچە بولغان ئارلىق دەل باگگىئونىڭ ئىختىيارىي توپنى ئەڭ ياخشى تېپىشتىكى ئورنى، بۇنداق جايدا ئىختىيارىي توپ تېپىش ئۇنىڭغا نىسبەتەن نۇقتا توپ تەپكەن بىلەن پەرقى يوق.
##########################################################################
98-99 مۇسابىقە پەسلى، ئەمدىلا 22 ياشقا كىرگەن ئۇرۇگىۋايلىق ياش ماھىر رېكوبا ئىككى ئىختىيارىي توپى ئارقىلىق داڭلىق قاپقاۋۇل تولدو بېقىۋاتقان ۋاراتاردىن تۆشۈك ئاچىدۇ، شۇنىڭدىن باشلاپ رېكوبامۇ ئۆزىنىڭ ئىختىيارىي توپ ساھەسىدە بىر كىشىلىك تەسىرى بار شەخىس ئىكەنلىكىنى ئىسپاتلاپ تۇرىدۇ. ئەينى يىللىرى رېكوبا ئېنتىر مىلاندىن ۋېنتسىيەگە ئىجارە بېرىۋېتىلگەن مۇسابىقە پەسلى ئۇنىڭ ئىختىيارىي توپى ئارقىلىق نام چىقارغان پەسلى بولۇپ قالىدۇ. ئاڭلاشلارغا قارىغاندا ئۇ بىر مەيدان مۇسابىقىدە توپنى قارشى تەرەپنىڭ 7 نەپەردىن ئارتۇق ئەزاسىدىن تۈزۈلگەن تام توسۇقتىن ھالقىتىپ ئۆتكۈزۈپ قارشى تەرەپ ۋاراتارسىغا ئۇرۇپ كىرگۈزگەن.
##########################################################################
(ھەرىكەتلىك سۈرەتنىڭ سىغىمى چوڭ بولغاچقا مۇنبەرگە چىقىرىش مۇمكىن بولماي قالدى)
بۇلغارىيە توپ چولپىنى بالاكوف گېرمانىيە بىرلەشمىسىدە ئون يىل توپ ئويناش جەريانىدا سىتۇئارىت ئۈچ جەڭ ھارۋىسىنىڭ بىرى بولۇپ بىزلەرنى بەھىرلەندۈرگەندىن سىرىت، يەنە پەقەت ئۆزىگىلا خاس بولغان ئىختىيارىي توپ دەۋرىنى ياراتقان. ئۇنىڭ گېرمانىيە بىرلەشمىسىدىكى كىرگۈزگەن 50 تىن ئارتۇق توپىنىڭ يېرىمى دېگۈدەك بىۋاستە ئىختىيارىي توپ تېپىش ئارقىلىق كىرگۈزۈلگەن. سول پۇتنىڭ ئىچكى پەنجىسى بىلەن كۈچلۈك ھەم ياي شەكىللىك تېپىلگەن توپ بولسا ئۇنىڭ شەرتلىك بەلگىسى ھېسابلىنىدۇ. مەيلى 35 مېتىر ئارلىق بولسۇن ياكى 22 مېتىر ئارلىق بولسۇن، ئۇ تەپكەن ئىختىيارىي توپتا كۈچ، ياي سىزىق، بۇلۇڭ گىرادۇسى بىر-بىرىگە شۇنچىلىك مۇجەسسەملىشىپ كەتكەن. ئەينى يىللىرى بالاكوف ئۈچۈن خوشلىشىش مۇسابىقىسى ئوينالغاندا قارشى تەرەپ كوماندا ئەزالىرىدىن 9 نەپەر توپچى ئىككى قەۋەت ئادەم تام ياساپ ئۇنىڭ ئىختىيارىي توپ تېپىشتىكى قالتىس ماھارىتىگە بولغان ھۆرمىتىنى ئىپادىلىگەن.
##########################################################################
ھازىرقى پۇتبول سەھنىسىدە ئەڭ چاقناۋاتقان نۇرلۇق چولپاننىڭ بىرى بولغان كىرىستىيانو رونالدونىڭ ئىختىيارىي توپ تالانتى توغرىسىدا ئوشۇقچە سۆزلەش مېنىڭچە بىھاجەت. ئادەتتە قارشى تەرەپ قاپقىسىدىن 25 مېتىر ئۆپچۆرىسىدىكى ئورۇنغا ئىختيارىي توپ تېپىش ھۆكۈم قىلىنىپ رونالدو تەپمەكچى بولسا قارشى تەرەپ قاپقاۋۇلى ئىختىيارسىز تىتىرەيدۇ. رونالدو ھازىرقى دەۋىردىكى ئىختىيارىي توپ ئۇستىلىرىنىڭ ئەڭ يارقىن نامايەندىسى.
##########################################################################
مېنىڭچە بۇ چولپان توغۇرلۇقمۇ كۆپ سۆزلەش بىھاجەتتەك تۇرىدۇ. چۈنكى ئىختىيارىي توپ ئۇستىسى دېگەن بۇ ئاتاق دەل مۇشۇ چولپاندەك تالانتلىق توپچىلارغا ئەڭ ماس كېلىدۇ. ئۇنىڭ ئىختىيارىي توپ تېپىش ئۇسۇلىمۇ ناھايتى ئۆزگىچە. بوشلۇقتا لەيلىتىپ تېپىلگەن ياي شەكىللىك ئىختىيارى توپ، يەر بېغىرلىتىپ تېپىلگەن ئىختىيارىي توپ ... قاتارلىق ھەر خىل ئۇسۇلدا تېپىلگەن ئەڭ نەپىس ئىختىيارىي توپ ماھارىتى ئۇنى دۇنياغا تېخىمۇ تونۇتقان.
##########################################################################
پۇتبول دۇنياسىدىكى يەنە بىر ھەقىقىي ئىختىيارىي توپ ئۇستىسى.
##########################################################################
يېقىنقى يىللاردىن بۇيان مېسسىنىڭ ئىختىيارىي توپ ماھارىتى كىشىنى چۆچۈتكىدەك دەرىجىدە تېز ئىلگىرلىدى. پۇتبول شاھىغا ئەڭ يېقىن كەلگەن مېسسى قانداقمۇ ئىختىيارىي توپتىن ئىبارەت بۇ ھالقىدا قانداقمۇ باشقىلارغا ئۇتتۇرۇپ قويسۇن؟ قاراڭلار ئۇ تەپكەن توپنىڭ ھاسىل قىلغان ياي بۇلۇڭىغا، راستىنلا ئاسمان دۈم كۆمتۈرۈلۈپ كېتىدىغاندەكلا.
##########################################################################
مېسسىنىڭ ئىختىيارىي توپ ماھارىتىنىڭ كۈنسىرى ئېشىپ بېرىشىغا ئەگىشىپ، شاۋى ھازىر بارسىلونا كوماندىسىدا ئىختىيارىي توپنى ئانچە كۆپ تەپمەس بولدى. ئەمما شاۋى يەنىلا ھازىرقى زاماندىكى ئىختىيارىي توپ ئۇستىلىرىنىڭ بىرى.
##########################################################################
ئىسپانىيە دۆلەت كوماندىسىدا شاۋىدىن باشقا يەنە بىر ئىختىيارىي توپ ئۇستىسى بار، ئۇ بولسىمۇ داۋىد ۋىللا. گەرچە مۇسابىقىلەردە ئۇنىڭ ئىختىيارىي توپ تەپكەنلىرىنى ئانچە كۆپ كۆرگىلى بولمىسىمۇ، ئەمما ئۇ تەپكەن ئىختىيارىي توپ شۈبىھسىزلا قارشى تەرەپ كوماندىنىڭ جان ئالغۇچىسى بولۇپ قالىدۇ.
##########################################################################
لۇيىس فىگو ئەينى يىللىرىدىكى ئوڭ تەرەپنىڭ قاتىل توپچىسى. پۇت تېخنىكىسى دۇنيادا ئالدىنقى ئورۇندا تۇرىدۇ، ئەلۋەتتە ئىختىيارىي توپ تېپىشتىمۇ تالانتى بار.
##########################################################################
دۇنيادىكى ئەڭ مۇنەۋۋەر ئوتتۇرا مەيدان توپچىسى، پۇت ئاستى ماھارىتىگە قىل سىغمايدۇ، ئىختىيارىي توپ تېپىش ماھارىتىمۇ قالتىس.
##########################################################################
ۋەكىللىك خارەكتىردىكى ياردەمچى يۈگىرەش، خىسلەتلىك سول پۇت، يۇقىرى بېسىملىق پۇتنىڭ سىرىتقى يۈزى بىلەن تېپىلگەن ئەگرى سىزىقلىق توپ. مانا بۇ روبېرىت كارلوس. ھەقىقىي ئىختىيارىي توپ قاتىلى.
##########################################################################
ھەممە كىشى ناكامۇرانى ئاسىيالىق بېھكىخام دەپ ئاتايدۇ. ئۇنىڭ پۇتبولدىكى ئەڭ گەۋدىلىك ئالاھىدىلىكى دەل ئىختىيارىي توپ تېپىشتە گەۋدىلىك.
##########################################################################
كېيسۇكى خوندا ياپونىيەدىكى ناكامۇرادىن كېيىن يېتىشىپ چىققان ئىختىيارىي توپ ئۇستىسى. ئۇنىڭ تەپكەن ئىختىيارىي توپىنى «لەيلەپ چۈشكەن غازاڭ» دەپ ئاتايمىز.
##########################################################################
بۇلاردىن باشقا يەنە:
ئادىرىيانو
##########################################################################
ئالبېرىتىنى
##########################################################################
بادسىتۇتا
##########################################################################
بالوتوللى
##########################################################################
دىروگبا
##########################################################################
جۇڭگولۇق بېھكىخام دېڭجوشىياڭ
##########################################################################
دىيېگو
##########################################################################
ۋان پېرىس
##########################################################################
فىرانىك دېبور
##########################################################################
فورلان
##########################################################################
رۇمىنيە رىۋايەتلىك توپچى ھاگى
##########################################################################
گېرراد
##########################################################################
كارلوستىن بۇرۇنقى بىرازىلىيە ئېغىر تىپتىكى زەمبىرەكچى بىرانكا
##########################################################################
رىكولمېي
##########################################################################
روبېن
##########################################################################
تاشقى پىلانىت ئادىمى رونالدو
##########################################################################
پاسارېللا
##########################################################################
رىۋايەتلىك قاپقىچى چىلاۋېرىت
##########################################################################
سىنېيدېر
##########################################################################
بۇلغارىيە رىۋايەتلىك شەخىس سىتويچىكوف
##########################################################################
سۇيارىز
##########################################################################
رىم شاھزادىسى توتتى
##########################################################################
سىگگىنۇرى
##########################################################################
ئىبىرايىموۋىچ
##########################################################################
ئىنزاگى
##########################################################################
شۇنىڭ بىلەن ئاساسەن تۈگدى. |