بىز ئۇنۇتقان چولپانلار(1) _ پۇتبول سەۋدايىسى دى دى Zz QLbCV
پۇتبول دۇنياسىدا نۇرغۇنلىغان گىگانىت چولپانلار چاقناپ ئۆتكەن بولۇپ جاھاننى زىل –زىلىگە سالغۇدەك نەتىجە قازانغاندىن باشقا چولپانلار شۇ بىر دەۋىردىن كىيىن مەلۇم مەزگى يادلانغان بولسىمۇ مەلۇم ۋاقىتتىن كىيىن ئۈن – تىنسىز نامى ئۈچۈشكە باشلايدۇ. مەن تۈۋەندە تونۇشتۇرماقچى بولغان چولپانلار ئەنە شۇنداق مەلۇم مەزگىل چاقنىغان بولسىمۇ ئەسلەش دائىرىمىزدىن ھالقىپ كەتكەنلىكى سەۋەبىدىن بىز ئونتۇپ كەتكەن چولپانلاردۇر. Q Wc^}#!! ______________________________________________________________________________________________________________________
M} ri>o @CxgoX^ پۇتبول سەۋدايىسى _ دى دى #W.vX=/* sO(4F8cpU
G;[O~N3n. 5}! 36SO\ 2001-يىلى 5-ئاينىڭ 12-كۈنى فىلادىر پىرىرا يەنى ھۆرمەت نامى «دى دى» بىرازىلىيەنىڭ بىر دەۋىرنى ياراتقان پۇتبول چولپىنى ئۆپكە كىسىلى سەۋەبىدىن رىئودى –ژانىيرودىكى دوختۇرخانىنىڭ كىسەل كارۋىتىدا 72يېشىدا ئالەمدىن ئۈتىدۇ. 4pelIoj ______________________________________________________________________________________________________________________
9:=:P> ( *K)D$y بىرازىليە پۇتبولچىلىقىدىكى ئورنى i\DU
دى دى بولسا بىرازىلىيە پۇتبول تارىخىدىكى ئەڭ مەشھۇر ئوتتۇرا مەيدان توپچىلىرىنىڭ بىرى بولۇپ دۇنيا پۇتبول مۇنبىرىدىمۇ رىۋايەت تۈسىنى ئالغان گىگانىت چولپانلارنىڭ بىرى. بۇنىڭ بىر چاقناپ مەڭگۈلۈك چولپان بولالماسلىقىنىڭ سەۋەبى پۇتبول شاھى پىلى بىلەن بىر دەۋىرداش بولۇپ قالغانلىقى. %~>-nqS
بىرازىلىيە پۇتبول ھەرىكىتى باشلىنىپ ئوزۇن ئۆتمەي خەلىقئارادا پۇتبولچىلىق ھەركىتىنىڭ جانلىنىشىغا قوشقان تۆھپىسى بىلەن پۇتبولچىلارنىڭ جەننىتى ھەم پۇتبول تېخنىكىلىرىنىڭ راۋاجلىنىشى ئەڭ تىز رايۇنلارنىڭ بىرى بولۇپ كەلگەن ، دى دى بولسا ئاشۇ رىقابەت كەسكىن بولغان شارائىتتا مەيدانغا كەلگەن ۋە بىرازىلىيە پۇتبولچىلىقى ئۈچۈن ئۆچمەس تۆھپە قوشقان گىگانىت چولپاندۇر،ئۇ پۇتبۇل ساھەسىدە كۈرەش قىلغان 18يىل جەرياندا يەنى 1945-يىلدىن 1963-يىلغىچە بىرازىلىيە دۆلەت كوماندىسى 1958-يىللىق دۇنيا لوڭقىسى ۋە 1962-يىللىق دۇنيا لوڭقىسىنىڭ ساھىبى بولىدۇ، دى دى بولسا ماناشۇ لوڭقىلارنىڭ قولغا كىلىشتە ھەل قىلغۇچ رول ئوينىغان شەخىسلەرنىڭ بىرى. {9Ok^O
3Z`
wU ______________________________________________________________________________________________________________________
jP2#w{xq ahCwA} پۇتبول سەۋدايىسى $]}K ; gi5X,:[
7t}s5}Z 4 Z1+Ewq3m «پۇتبول سەۋدايىسى»دىگەن بۇ نام بولسا ئەنگىلىيەلىك داڭلىق توپچ چولپىنى جورجى بىسىت قويغان ھۆرمەت نامى بولۇپ دى دى جورجى بىسىتقا ئەڭ تەسىر قىلغان توپ چولپىنى . جورجى بىسىتنىڭ تەلىيىگە ئۇ تۇنجى قېتىم مەيداندا دى دى بىلەن يۈز كۈرۈشىدۇ، ئىككەيلەن ھىچقاچان يۈز كۈرۈشۈش بولمىسىمۇ خۇددى بىر تۇققان قېرىنداشلارچە ھىسيات بىلەن سالاملىشىدۇ. جورجى بىسىت ئۆمىرىنىڭ ئاخىرىغىچە ئۈزى چوقۇنىدىغان بۇ چولپان بىلەب يۈز كۈرۈشكەن بۇ كۈننى قەتئى ئونتۇپ قالمايدۇ، بۇ ئىش جورجى بىسىتنىڭ ئەڭ ئەسلىندىغان ھاياتى تۇرمۇش كارتىنىسىنىڭ بىرى بولۇپ قالىدۇ. كىيىنكى مەزگىللەردىمۇ دى دىنىڭ تەسىرىگە بەكرەك ئۇچقىغان ئادەم پىلاتىنى بولۇپ خەلىقئارا پۇتبولچىلار بىرلەشمىسى بۇ ئىككەيلەننىڭ قىسقىغىنا ۋاقىت يۈزكۈرۈشۈش ئىشىنى ئورۇنلاشتۇرۇپ بىرىدۇ، پىلاتىنى ھاسا تاياققا تايىنىپ يول يۈرىدىغان دى دى بىلەن يۈز كۈرۈشكەندە يەرگە تىزلىنىشقا تاس قالىدۇ لىكىن پۈكلىنىپ ئىگىلىپ تۇرۇپ سالام بىرىپ قەلبىدىكى بۇ چولپانغا بولغان ھۆرمىتىنى بىلدۈرىدۇ. C!+PBk[9
گەرچە دى دى كىشىلەرنىڭ ئىززەت – ھۆرمىتىگە ئېرىشكەن بولسىمۇ لىكىن ھاياتىنىڭ ئاخىرقى مەزگىللىرىدە تالا – تۈزگىمۇ چىقمايدۇ، كىشىلەر بىلەنمۇ ناھايىتى ئاز كۈرۈشىدۇ، ھەتتا يوقلاپ بارغان پىلاتىنىمۇ ئۇنىڭ بىلەن ناھايىتى ئاز كۈرۈشەلىگەن ئىدى. پىلاتىنىمۇ ھەرۋاقىت توپ ئوينىغان ۋاقىتتا دى دىى ئۆرنەك قىلىپ توپ ئويناپ زور ئوتۇق قازانغان ئىدى. ھەر قېتىم تىلۋىزوردا پىلاتىنىڭ توپ ئوينىغان كۈرۈنىشى چىقىشى بىلەنلا دى دىمۇ ھاياجىننى باسالمىغان ھالەتتە خشاللىقىدىن سەكرەپ كىتەتتى، چۈنكى پىلاتىنى دى دىنىڭ قايتا تۈرەلمىسى ئىدى. ئۇندىن باشقا خەلىقئارا پۇتبولچىلار بىرلەشمىسىنىڭ يىغىنلىرىدا ئەنگىلىيەنىڭ داڭلىق توپ چولپىنى چارلىتون بىلەن ئۇچراشقان بولۇپ توپ مەيدانىدىكى بۇ رەقىپلەر بىر كۈرۈشۈپلا دوس بولۇپ كەتكەن ئىدى. چارلىتونمۇ بۇ گىگانىت چولپانغا ھۆرمەت قىلاتتى. hJSWh5] ______________________________________________________________________________________________________________________
M2d&7>N +t&)Z كۆزنى چاقناتقان چولپان يولتۇز 9,\AAISi qxHn+O!h
Otq1CD9 -a~n_Z>_ دى دى 20-ئەسىرنىڭ 50.60.يىللىرىدا دۇنيا پۇتبول ساھەسىدە چاقنىغان بىر داڭلىق چولپان بولۇپ پۇتبول شاھى پىلىمۇ دائىم ئۇنى ئەڭ مۇنەۋەر چولپان دەپ تەرىپلەيتى. ; !t?*
دى دى 1928-يىلى توغۇلغان. كىچىك ۋاختىدا تىز قىسىمى يارىلانغان پۇل يوقلىقى سەۋەبىدىن يەڭگىل ھىساپلانغان بۇ يارىنىمۇ داۋالىتىشقا ئىمكان بولمايدۇ. ئۇنىڭ ھاياتى بۇرۇلىشىنى دەل پۇتبول بارىلىققا كەلتۈرگەن بولۇپ دائىم جاپاغا چىداپ توپ تىپىشنى مەشىق قىلاتتى. مەشىق جەريانىدا پۇت قىسىمى چىدىغۇسىز ئاغرىپ ۋارقىراپ كتەتتىيۇ ئەتىسى ئەتىگەن مەشىققە يەنىلا كۈندىكىدەك ھىچ ئىش بولمىغاندەك چۈشىۋىرەتتى. ئەنە شۇنداق جاپالىق مەشىق جەريانىدا دى دىنىڭ توپ تىپىش تېخنىكىسى بارغانسىرى پىشىپ يىتىلىدۇ ۋە بىرخىل يېڭىچە توپ تىپىش ئوسۇلى «干树叶»ۋە «بانانسىمان توپ تىپىش»ئۇسۇلىنى ئىجات قىلىدۇ. ئۇنىڭ تىپىش ئوسۇلى ئۆزگىچە بولۇپ يايسىمان توپ تىپىشى ئالدىدا پىشقان مۇداپىئەچىلەرمۇ ھىچ ئامال قىلالمىغان ئىدى. كىيىن بۇ خىل توپ تىپىش ئوسۇلى نۇرغۇنلىغان داڭلىق توپ چولپانلىرىنىڭ نومۇر ئېلىشتىكى مەخپى قورالى بولۇپ قالىدۇ ۋە باش رىپىر تەرپىدىن بىرىلگەن ئورۇن بەلگىلەنگەن جازا توپنى تىپىشتە ھەممىسى موشۇ خىل توپ تىپىش ئوسۇلىنى قوللىنىدۇ. ;~[}B v ______________________________________________________________________________________________________________________
O:T
49:R}r خەلىقئارالىق مۇسابىقىلەر TqV^\C? dV'^K%#
D0kz;X
z-g6d ( دى دى بىرازىلىيە دۆلەت كوماندىسىغا ۋاكالىتەن مەيدانغا چىققان 68مەيدان خەلىقئارالىق مۇسابىقىدە 20توپ ئۇرىدۇ. 1952-يىلىدىن 1962-يىلىغىچە دۆلەت كوماندىسى ئۈچۈن ئۆچمەس تۆھپىلەرنى قوشىدۇ. ed_+bCNy
1956-يىلى دى دى بىرازىلىيەنىڭ بوتافىي كولۇبىغا ئالمىشىپ كىلىدۇ. 1958-يىلى شىۋىتسىيىدە ئۆتكۈزۈلگەن دۇنيا لوڭقىسى مۇسابىقىسىدە بىرازىلىيە كوماندىسى تۇنجى قېتىم چىمپىيۇن بولىدۇ. بىرازىلىيە كوماندىسىنىڭ شۇ ۋاقىتتىكى ئەمىلى كۈچى دۇنيا بۇيىنچە ئەڭ يۇقىرى بولۇپ توپ ئوينىتىش ئۇستىسى گاررىنچا، ئوتتۇرا مەيدان قوماندانى دى دى، 17ياشلىق بالا چولپان پىلى، ئۆتكۈر يان ھوجۇمچى ۋاۋا ۋە تۇلپار زاجالو قاتارلىقلار بار ئىدى. دى دى كوماندىدىكى بارلىق ئەزالارنىڭ ئىتتىپاقلىقىن ياخشىلاپ بىر نىيەتتە جەڭ قىلىش ئارقىلىق ئاخىرى ئومۇميۈزلۈك غەلبىنى قولغا كەلتۈرىدۇ. xSlgq|8 ______________________________________________________________________________________________________________________
/%p
~ }
''0N1,/ تۇنجى قېتىملىق دۇنيا لوڭقىسى ھەل قىلغۇچ مۇسابىقىسىگە كىرىش ! os@G
JgKhrDx
ھەل قىلغۇچ توپ كىرگەن كۈرۈنۈشلەر :(yut H`URJ8k$Q UhkL=+PD B<qsa QG ھەل قىلغۇچ مۇسابىقە تولۇق نۇسخىسى ;E.f% L,nb< $ywROa] ;8eGf' 1958-يىلى 6-ئاينىڭ 29-كۈنى ، تۇنجى قېتىم دۇنيا لوڭقىسى مۇسابىقىسىدە تۇنجى قېتىم ھەل قىلغچ مۇسابىقە باسقۇچىغا كىرگەن شىۋىتسىيە دۆلەت كوماندىسى بىلەن بىرازىلىيە دۆلەت كوماندىسى مۇسابىقىلىشىدۇ. شىۋىتسىيە دۆلەت كوماندىسى پادىشاھ گوستافنىڭ مەدەت بىرىشى ئارقىسىدا ئالدىنقى مەيدان مۇسابىقە باشلىنىپ 5مىنۇت ئىچىدە بىر توپ ئورۇپ ئالدىغا ئۈتىدۇ، پادىشاھ گوستاف ۋە توپ مەستانىلىرى بىرلىكتە قول چىقىرىپ قىقاس – چوقا بىلەن ھەربىر كوماندا ئەزاسىنىڭ ئىسمىنى ئاتاپ رىغبەتلەندۈرۈپ مەدەت بىرىدۇ. لىكىن بىرازىلىيە كوماندا ئەزالىرى «كىلىشكە جۈرئەت قىلغان ئادەم بوش كەلمەيدۇ، بوش كەلمىگەن ئادەم كىلىشكە پېتىنالمايدۇ»دىگەندەك ھەربىر كوماندا ئەزاسى مۇستەھكەم ئىدىيە بىلەن بىر نىيەت بىر مەخسەتتە بىر قەدەم بىر قەدەمدىن بېسىپ كىرىپ كۈرەش قىلىدۇ، نەتىجىدە ئالدىنقى يېرىم مەيدان 1گە قارشى 2نەتىجە بىلەن شىۋىتسىيە كوماندىسىدىن ھالقىپ ئۈتىدۇ. كىيىنكى يېرىم مەيدان مۇسابىقە باشلانغاندىن كىيىن دى دى ۋە كوماندا ئەزالىرى سەپ شەكلىنى ساقلاپ قالغان ئاساستا مۇداپىئەنى كۈچەيتىپ ھوجۇم لىنيىسىنى كۈچەيتىدۇ، پىلىنىڭ بىر توپ ئۇرىشى بىلەن ئومۇميۈزلۈك ئاتاكىغا ئۆتكەن بىرازىلىيە كوماندىسى ئاخىرى 2گە قارشى 5نەتىجىدەك يۇقىرى نەتىجە بىلەن ساھىبخان كوماندىنى مەغلۇپ قىلىپ تۇنجى قېتىملىق لوڭقىنى قولغا كەلتۈرىدۇ، شۇنىڭ بىلەن بىرازىلىيە كوماندىسىنىڭ رىمىت لوڭقىسىنى مەڭگۈلۈك ساقلاپ قېلىشنىڭ دەسلەپكى ئاساسى يارىتىلىدۇ. 34k>O ______________________________________________________________________________________________________________________
g"Ueo'd* uW FyI" دۇنيا لوڭقىسى مۇسابىقىسىدىن كىيىن (3!6nQj-t
jrz.n4Y`
دۇنيا لوڭقىسى مۇسابىقىسىدىن كىيىن ئابرۇيى يۇقىرى كۈتۈرۈلگەن دى دى ئىسپانىيەنىڭ خان جەمەتى مادىرىد كولۇبىغا ئالمىشىپ كىلىدۇ. لىكىن بۇ ۋاقىتتا مادىرىدتا ئارگىنتىنالىق سىتفانۇ بار بولۇپ بىر تاققا ئىككى يولۋاس سىغىشماپتۇ دىگەندەك دى دىغا ئۈزىنى ئىسپاتلاشقا يىتەرلىك پۇرسەت بولمايدۇ. سىتفانو دى دىغا قارىغاندا پىشقەدەم ھەم نامى بورۇنراق چىققان بولغاچقا مادىرد تەرەپمۇ ئىككىسىدىن بىرىنى تاللاشتا ئېنىقلا سىتفانونى تاللايدۇ ۋە دى دىنى ۋالىنسىيە كولۇبىغا ئارىيەتكە بىرىدۇ. ۋالىنسىيەگە كەلگەندىن كىيىن دى دى ۋالىنسىيەنىڭ تىپىش ئوسۇلى ۋە يىمەكلىككە كۈنەلمەسلىك سەۋەبىدىن ئىپادىسىدە ياخشىلىنىش بولمايدۇ. 1960-يىلى دى دى ئاخىرى ئۆز يۇرتىدىكى بوتافىي كولۇبىغا ئالمىشىپ كىلىدۇ. ۋەتىنىنڭ توپ مەيدانىدا تىل ۋە باشقا جەھەتتىن ئوقۇشالماسلىق بولمىغانلىقتىن كولۇب ۋە سەبداشلىرى بېلىق سۇغا ئېرىشكەندەك قىزغىن كەيپىياتتا ئونى ناھايىتى ھۆرمەت قىلدى. بىرىنجى يىلى دى دىمۇ كولۇبتىكى سەبداشلىرى بىلەن مۈرىنى – مۈرىگە تىرەپ جەڭ قىلىپ بىرازىلىيە بىرلەشمىسىنىڭ چىمپىيۇنلۇقىنى قولغا كەلتۈرىدۇ. ^q&|7Ou- B)L0hi ______________________________________________________________________________________________________________________
2]5Li/ nHq4f
&(H چىلىدا ئۆتكۈزۈلگەن دۇنيا لوڭقىسى پۇتبول مۇسابىقىسى R4
JfH
yqL" YD
ھەل قىلغۇچ توپ چۈشكەن كۈرۈنۈش nTwJR w4}Q6_0v d6JW" $\/^O94-l 1962-يىلى چىلىدا ئۆتكۈزۈلگەن دۇنيا لوڭقىسى پۇتبول مۇسابىقىسىدە دى دى ۋە سەبداشلىرى يەنە بىر قېتىم بىرازىلىيە كوماندىسىنىڭ دۇنيا بۇيىنچە ئەڭ كۈچلۈك كوماندا ئىكەنلىكىنى ئىسپاتلاپ بەردى،ئۇلار پىلى يارلىنىپ مۇسابىقىگە چۈشەلمىگەن شارائىتتا پۈتۈن كوماندا ئەزالىرى مۈرىنى –مۈرىگە تىرەپ كۈرەش قىلىپ ھەل قىلغۇچ مۇسابىقە باسقۇچىغا قەدەم قويىدۇ. 6-ئاينىڭ 17-كۈنى ماسپوسىت قاتارلىق چولپانلارغا ئىگە چىخىسلۇۋاكىيە كوماندىسى بىلەن ھەل قىلغۇچ مۇسابىقىگە چۈشىدۇ. ھەل قىلغۇچ مۇسابىقىدە دى دى ۋە سەبداشلىرى قارشى تەرەپ ئاۋۋال بىر توپ ئۇرىۋالغان شارائىتتا غەيرەت ئۈستىگە غەيرەت قوشۇپ كۈرەش قىلىدۇ ۋە نەتىجىدە 1گە قارشى 3نەتىجە بىلەن ئەينى ۋاقىتتا ياۋرۇپا بۇيىنچە ئەڭ كۈچلۈك ھىساپلىنىدىغان چىخىسلۇۋاكىيە كوماندىسىنى مەغلۇپ قىلىپ يەنە بىر قېتىم دۇنيا لوڭقىسىنى ئىگىز كۈتۈرىدۇ. دى دىمۇ يۇقىرى شان – شەرەپ بىلەن كەسپى ھاياتىنى ئاخىرلاشتۇرىدۇ. u7RlxA: ______________________________________________________________________________________________________________________
oVbs^sbRH Rh
]XJM دۆلەت سىرتىدىكى ئابرۇيىنىڭ يۇقىرى كۈتۈرلىشى G
OG[^T
""N~##)8 دى دىنىڭ دۆلەت سىرتىدىكى ئابرۇيىنىڭ يۇقىرى كۈتۈرلىشى دۆلەت سىرتىدىكى نۇرغۇنلىغان دۆلەت كوماندىلىرى ۋە كولۇبلارنىڭ قىزىقتۇرىشىغا يول ئاچتى. ئۇنىڭ پىرودىكى بىر كولۇبنىڭ دىرىكتۇرلىقىنى ئۈتەۋاتقان مەزگىللەردە 1970-يىللىق مىكسىكا دۇنيا لوڭقىسىغا تەييارلىق قىلىۋاتقان پىرو دۆلەت كوماندىسى ئۇنى كوماندا باشقۇرۇش ھەيئىتىنىڭ باشلىقلىقىغا تەكلىپ قىلىدۇ. ئۇنىڭ ياردىمى ئاستىدا پىرو دۆلەت كوماندىسى سەككىز كۈچلۈكنى تالىشىش باسقۇچىغا كىرىدۇ، ئەمما پىرولىقلارمۇ ئۈزىنىڭ بۇنداق ياخشى نەتىجىگە ئېرىشىشىنى ئويلاپمۇ كۆرمىگەن ئىدى. ئۇ ھەقىقەتەن پىرودا ئوتۇق قازانغان ئىدى. 1971-يىلى دى دى ئارگىنتىنادىكى داڭلىق بولغان دەريا قېنى كوماندىسىنىڭ باشقۇرغۇچىلىقىغا چىقىدۇ. ئۇنىڭ يىتەكلىشى ئاستىدا كولۇب ئۈزلۈكسىز ئۈزىنىڭ پارلاق نەتىجىلىرىنى يارىتىدۇ. كىيىن دى دى تۈركىيەدىكى بىر كولۇبتا پۇتبول يىتەكچىسى بولۇپ ياۋرۇ – ئاسىيا چوڭ قورۇقلۇقىدىكى بۇ دۆلەتكىمۇ پۇتبول نەزىريىسىنىڭ تارقىلىشى ئۈچۈن ھەسسە قوشىدۇ. ScVbo3{m*T pg_H' 0R
017n hI s+&0Z3+ eHd7fhW5 دى دىنىڭ ئاخبارات ۋاستىلىرى تەرپىدىن تارتىلغان سۈرەتلىرى بەكلا ئازكەن، شۇڭا ئۇقاتناشقان مۇسابىقىلەرنىڭ فىلىملىرىنى ئىزدەپ چىقىرىپ قويدۇم. [ بۇ يازمىنىچوكىناتدە2011-12-22 01:10قايتا تەھرىرلى ]