ئوقۇش پۇلىدا يىللار ئىزناسى
ئوقۇش پۇلىدا يىللار ئىزناسى
چاۋ يەن (شېزۇ)
ھەزرىتى ئەلى بارات تەرجىمىسى
«مىللەتلەر ئەدەبىياتى»ژۇرنىلىنىڭ 2014- يىللىق 2- سانىدا ئېلان قىلىنغان
1
ئانامنىڭ بۇنداق ياش تۆككىنىنى قانچە رەت كۆرگىنىمنى ئەسلىيەلمەيمەن. ئانامنىڭ كۆز جىيەكلىرى ئەتراپىدا مەن تەسۋىرلەپ بىرەلمەيدىغان ئازاب بىلىنىپ تۇراتتى.
ئاۋغۇست شامىلى ئاددىيغىنە سېلىنغان تاش ئۆينى سۆيۈپ ئۆتەتتى، ئانام ئۆيىمىزنىڭ بىردىنبىر چوڭراق بىساتى بولمىش دان ئايرىش ماشىنىسىنىڭ يېنىدا قولىدا قىزىل بوپا كۆتۈرگىنىچە ئاغزى بېسىقماستىن مىننەتدارلىق بىلدۈرەتتى، تارتقان جەبىر- جاپالىرىنى بايان ئەيلەيتتى. يولدىشى يارىلىنىپ مەجرۇھ بولۇپ قالغان، ئۈچ بالىسىنىڭ ئەڭ كىچىكى بۇ يىل ئالىي مەكتەپكە ئوقۇشقا ماڭماقچى ئىدى. ئىشىك ئالدىدىكى قويۇق ئۆسكەن كۆپكۆك مايسىلار ئارزۇ- ئۈمىدتىن دالالەت بېرىپ تۇراتتى. لېكىن، ئوقۇش پۇلى ئانامنى بىقۇۋۇل ھالغا چۈشۈرۈپ قويغانىدى.
ـــ ھەر قانچە جاپاغا قالساقمۇ بالىنىڭ ئالدىدا چاندۇرمايلى، بولمىسا ئۇنىڭ زېھنى چېچىلىپ كېتىدۇ،ـــ دەيتتى ئانام.
ئۇ كۈنى تەلىيىمگە يارىشا خەيرلىك ئىشتىن بىرنى قىلغاچقا قەلبىم شۇ قەدەر ئىللىقلىققا تولغانىدى. ھازىرقىدەك ۋاقىتتا ئۈچ مىڭ يۈەن مەن ئۈچۈن، بىر كارخانا ئۈچۈن ئۇنچە كۆپ پۇلدەك تۇيۇلمىغىنى بىلەن، تۇرغان- پۈتكىنى جەبىر- جاپا ئىچىدە ئۆتىدىغان ئانام ئۈچۈن ئەمەلگە ئاشۇرغىلى بولمايدىغان بىر ئارمان ئىدى.
2
كەينىمگە ئۆرۈلۈپ، گويا مەي سەيلىڭ تېغى ئۈستىدە ماڭا قول پۇلاڭلىتىۋاتقان، ئىلىم تەھسىل قىلىش سەپىرىگە ئاتلانغان قىزىنىڭ سىماسىدىن كۆزىنى ئۈزمەي قاراپ تۇرغان ئانامنى كۆرگەندەك بولدۇم.
ئۇ چاغدا مەن ۋەزنى تولىمۇ ئېغىر ئوقۇش پۇلىنى يېنىمغا تۈگۈپ، تۇنجى رەت بۇسۇغا ئاتلاپ يىراقلارغا سەپەر قىلغان ئىدىم. ئانام پۇل سېلىنغان يانچۇقۇمنى مەھكەم تىكىۋەتكەن، بىخەستەلىك قىلىپ پۇلنى چۈشۈرۈپ قويماسلىقىمنى يېنىش- يېنىشلاپ تاپىلىغانىدى. مەن ئاغزىمنى ئۈمچەيتكىنىمچە بېشىمنى كۆتۈرۈپ ئانامنىڭ بەقەمدەك قىزارغان كۆزلىرىگە جىممىدە قارىدىم.
شۇ تاپتا ئانامنىڭ كۆڭلى ماڭا بەش قولدەك ئايان ئىدى. ئېسىمنى بىلگۈدەك بولسام، مومام ئانام بىلەن زادىلا چىقىشالمايتتى، ئۇلارنىڭ تىل ئۇرۇشى قىلغان كارتىنىسىنى ئۇلىسا گەپ يوق بىر كىنو پۈتەتتى، لېكىن ئوزايىدىن تەمبەل كۆرۈنىدىغان ئانام ھامان كۆز يېشى قىلىش بىلەن كۇپايىلىنەتتى. ئاتمىش تىيىنلىق ئوقۇش پۇلى ئۆگىنىشتە ئەلاچى ئانامنى باشلانغۇچ مەكتەپنى پۈتتۈرۈپلا توختاپ قېلىشقا مەجبۇر قىلغان ئىدى، ھەتتا تولۇقسىز ئوتتۇرغا مەكتەپكە ئۆرلەش ئىمتىھانىغىمۇ قاتنىشالمىغان ئىدى. مۇئەللىمىنىڭ سالا قىلىشلىرى، ئانامنىڭ يىپى ئۈزۈلگەن مارجاندەك تۆكۈلۈۋاتقان كۆز ياشلىرىمۇ مومامنى ئېرىتەلمىگەنىدى، مومام ئۆزىگە كۈچ بېرىدىغان بىر ياردەمچىنىڭ بولۇشىدىن باشقىنى ئويلىمايتتى. كېيىن كەنتىمىزدىكى تولۇقسىز ئوتتۇرا مەكتەپنى پۈتتۈرگەن قىزلارنىڭ ھەممىسى خىزمەت ئىزدەپ شەھەرگە كىرىپ كېتىشتى. زوق- شوق بىلەن مېڭىشقان ئاشۇ قىزلارنىڭ چېھرىنى ھەر بىر رەت كۆرگەندە ئانامنىڭ قەلبى پىچاقتا تىلغاندەك ئۆرتىنەتتى. بۇنداق ئۆرتىنىش گويا توختىماي ئۆسۈپ تۇرىدىغان ئوت- چۆپلەردەك نەچچە ئون يىللاپ داۋام قىلدى.
نىھايەت، ئانام ئاخىرى تەقدىرىگە تەن بەردى. يەنە بىر مەزگىل ئۆتكەندىن كېيىن ئاكام ۋە مېنى تەۋەللۇت قىلدى. پېداگوگىكا ئۇنىۋېرسىتېتىنىڭ ئوقۇشقا قوبۇل قىلىنىش چاقىرىقى پۈتكۈل كەنتىمىزنىڭ تىنچلىقىنى بۇزۇۋەتكىنىگە، دېھقان نوپۇسى بولمىش مېنىڭ كەنتىمىزدىن تۇنجى بولۇپ شەھەر نوپۇسىغا ئايلانغىنىمغا، ئانامنىڭ تالاي يىللاردىن بېرى قەلبىنىڭ چوڭقۇر تەكتىدە بېسىلىپ ياتقان ئارزۇسىنىڭ ئاخىرى رېئاللىققا ئايلانغىنىغا قەدەر ئانام ئۆزىنىڭ بۇرۇنقى جىمى ئىنتىلىشلىرىنى، ئارزۇ- ئىستەكلىرىنى ئاكا- سىڭىل ئىككىمىزگە بەخشەندە قىلغانىدى.
شۇنداق قىلىپ، ئانام بىلەن خوشلىشىپ كۆڭلۈم بىر قىسىمىلا بولۇپ قالدى. توختىماي قولىنى پۇلاڭلىتىۋاتقان ئانامنىڭ سىماسى بارغانسېرى كىچىكلەپ، ناھايىتى غۇۋالىشىپ كەتتى. ئانامنىڭ سىماسى نەزىرىمدىن يۈتكەندە تولىمۇ ئېھتىيات ئىلىكىدە يانچۇقۇمدىكى ئوقۇش پۇلىنى سىيلاپ قويدۇم- دە، يۈزۈمنى چاڭگاللاپ ئېسەدەپ يىغلىۋەتتىم.
3
دادامنىڭ ھېسابات دەپتىرىنىڭ شەكلى ھېلىھەم كۆز ئالدىمدا. قوڭۇر رەڭ، قاتتىق تاشلىق ئۇ دەپتەرنىڭ بىرىنچى ۋارىقىنى ئاچسىلا ماۋجۇشىنىڭ «يولداشلىرىمىز قىيىنچىلىققا دۇچ كەلگەندە نەتىجىنى، پارلاق كېلەچەكنى كۆز ئالدىغا كەلتۈرۈشى، جاسارىتىنى ئۇرغۇتۇشى كېرەك!» دېگەن ئۈزۈندىسى كۆزگە تاشلىناتتى.
ھېسابات دەپتىرىگە پۈتۈنلەي ئوقۇش ھەققى ئۈچۈن قەرز ئېلىنغان پۇللارنىڭ سانى خاتىرىلەنگەنىدى. دادام ھېساباتلارنى فاڭسوڭ خەت شەكلىدە دانىمۇدانە قىلىپ: «توڭ لەيگە 300 يۈەن، خې چۈنگە 200 يۈەن، مىڭ لياڭغا 50 يۈەن قەرز. . .» دەپ تولىمۇ كۆركەم يازاتتى. ھېلىمۇ ئېسىمدە، 1994- يىلى ئاۋغۇست ئېيىنىڭ بىر ئاخشىمى كەنتىمىزدىكى جىمى يۇرتداشلار مېنىڭ ئالىي مەكتەپكە ئۆتكەنلىكىم مۇناسىۋىتى بىلەن ئۆيىمىزگە يىغىلدى، كەنتتىكىلەرنىڭ ئۆيىمىزگە يىغىلىشى بىر قېتىملىق داغدۇغىلىق مەجلىستىن قېلىشمايتتى.
«ئاپئاق قىزىم، قولۇڭدىكى كەتمەننى ئاخىرى تاشلايدىغان بولدۇڭ- دە!» دېدى ئۇلار خۇرسىنىپ تۇرۇپ. مەن شەلپەردەك قىزارغىنىمچە پىسسىڭڭىدە كۈلۈپ قويدۇم. قوللىرىمغا تۇيدۇرماي قارىدىم، تۈگەل قاداق باسقان بارماقلىرىم گويا ئون تال كۆزدەك ماڭا تىكىلگەن ئىدى، بۇ قاداقلاردا سەككىز يىللىق قېتىرقىنىپ ئۆگىنىش، جاپالىق ئىشلەشنىڭ چوڭقۇر ئىزلىرى قالغانىدى. شۇنى بىلەتتىمكى، دادام- ئانامنىڭ قولىدىكى قاداقلار مېنىڭكىدىنمۇ چوڭقۇر، مېنىڭكىدىنمۇ قاتتىق ئىدى، گويا شۇ ئاخشىمى ئۇلارنىڭ چېھرىدە جىلۋە قىلغان كۈلكىسىدەك، مېنىڭكىدىنمۇ جۇلالىق، مېنىڭكىدىنمۇ يارقىن ئىدى.
ھاراقنىڭ تەسىرىدىن يۈزلىرى ئۆپكىدەك قىزارغان دادام يۇرتداشلارنىڭ رۇمكىسىغا ھېلىدىن ھېلىغا ھاراق لىقلاپ قوياتتى. دادام يۈزىنى بەكلا ئايايدىغان كىشى ئىدى، ھېلىمۇ ياخشى، نامراتلىقتا دادامدىن ئانچە پەرقلەنمەيدىغان يۇرتداشلارنىڭ ھېچقايسىسى دادامنىڭ ئېيتقۇسىز خىجالەت ئىلىكىدىكى ئۆتۈنۈشلىرىنى رەت قىلىۋەتمىدى؛ چۆنتىكىدە بارىنى تۆكۈشۈپ، ئۆزلىرى بىلەن ئوخشىمايدىغانلا بىر ھايات يولىغا قاراپ يول ئالغان بىر قىزغا ئارماغان قىلىشتى.
شۇنىڭدىن كېيىنكى ئون يىلدا دادام كەنتتە كىم ياردەمگە مۇھتاج بولسا ياق دېمەي ھەمدەمدە بولدى. كەنتتىكىلەرمۇ ئەڭ جاپالىق چاغلاردا دادامغا جاسارەت ئاتا قىلغان، دادامنى نۇر- زىياغا يۈزلەندۈرگەنىدى.
4
تۆۋەندىكى بايانلىرىمنى يېزىشقا كىرىشكەن چېغىمدا خىيال ئىلىكىدە ئۇزۇن ئولتۇرۇپ كەتتىم، چۈنكى مەن گويا ئىس- تۈتەكتەك تولىمۇ خىرە ھالەتتە ساقلىنىپ قالغان خاتىرىلىرىم ئارىسىغا ئەسىر بولغانىدىم. بۇلارنى قايرىپ قويۇپ، ئۆتمۈشتىكى كىشى قەلبىگە ئىللىقلىق بېغىشلايدىغان يارقىن ئىشلارنى بايان ئەيلىمەك بولدۇم. ئەمما ھەمشىرىلىرىمنىڭ سۇ يۈزىدە ئەكىس ئەتكەن، چىڭقىلىپ تولىمۇ مىسكىن تۈس ئالغان كۆزلىرى ماڭا تىكىلىپ تۇراتتى. مۇنداقچە ئېيتسام، مەندىن بۆلەك ھېچقايسى ئىنسان ئەمدى ئۇلار ھەققىدە ئىككى ئىلىك گەپ قالدۇرمايتتى.
يەنە دېسەم يەنە شۇ، ئۇلارنىڭ ئوقۇش پۇلى توغرۇلۇق دۇچ كەلگەن كىشى قەلبىنى شىكەستىلەيدىغان، ھەسرەت، ئىچ پۇشۇغى بىلەن تولغان كەچۈرمىشلىرىنى بايان ئەيلەش تولىمۇ تەسكە چۈشۈۋاتاتتى.
يېلىنىش- يالۋۇرۇشلار كار قىلمىدى، بىر كۈنى كۈن چۈشتىن قايرىلغان مەھەلدە رۇخسارى لىۋەن، يۇمران گۈلنى ئەسلىتىدىغان بىر جۈپ ھەمشىرەم ئۈمىدسىزلىك پاتقىقىغا پېتىپ، ياشلىق باھارىنى ئۆز قولى بىلەن خازان قىلدى. سۇ ئامبىرىدا تولۇپ تۇرغان سۇ جىمى كۈچ- قۇدرەتنى ھاپ قىلىپ يۇتۇۋېتىدىغاندەك ئەلپازدا شۇ قەدەر تىنىق، شۇ قەدەر مۇزدەك ئىدى. ئۇلار بىر- بىرىنىڭ قولىنى تۇتۇشقىنىچە ئاز- ئازدىن سۇغا چۆكۈشكە باشلىدى. نىھايەت، ئۇلار ئارزۇ- ئۈمىدتىن، تىركىشىپ كۈرەش قىلىشتىن، دۇنيادىن بىر يولىلا ۋاز كەچتى.
ئۇلارنى سۇدىن سۈزۈپ چىققان كۆرۈنۈش ھېلىھەم ئېسىمدە، ئۇلار چىرايى تامدەك تاتارغان ھالەتتە قىرغاقتا سوزۇلۇپ ياتاتتى، يۇمران كۆكسى ئالمىدەك كۆتۈرۈلۈپ چىقىشقا ئۈلگۈرگەنىدى. شۇ تۇرۇقىدا ئۇلار ئەمدى ھەر قانداق ئىشنى رەت قىلىشقا قادىر ئەمەس ئىدى، ئەمدى ئۇلار ھەرگىزمۇ خەقتىن تارتىنىپ شەلپەردەك قىزىرىپ يۈرمەيتتى. ئۇلارنىڭ ھايال ئۆتمەي قارا تۇپراق ئىچىگە كىرىپ كېتىدىغىنى يادىمدىن كېچىشى بىلەن تەڭ پۈتۈن ۋۇجۇدۇم تۇيۇقسىز مۇزلاپ، جالاقلاپ تىتىرەشكە باشلىدى. كەڭ كەتكەن دالادا ئەسەبىيلەرچە يۈگۈردۈم. نىھايەت، بولۇق ئۆسكەن ئوت- چۆپلەرگە پۇتلىشىپ يەرگە ئوڭدا موللاق چۈشتۈم.
ئوڭدا يېتىپ چېكى يوق زۇمرەتتەك سۈپسۈزۈك ئاسمانغا باقتىم، ئاسماندىن نە سادا، نە تىۋىش كەلمەيتتى. ۋۇجۇدۇمنى تەشۋىش، ئىسەنكىرەش، ۋەھىمە ئۆز ئىسكەنجىسىگە ئېلىۋالدى؛ كىمنىڭ توغرا، كىمنىڭ خاتا، ئەسلا بىلمەيتتىم. ھايات ماڭا تۇيۇقسىز ماڭدامدا بىر كىشىنى يۇتۇپ كېتىشكە ئارانلا تۇرىدىغان يوچۇق، كاۋاك بىلەن تولغاندەك تۇيۇلدى.
5
نۇرغۇن سەھرا بالىلىرىغا سېلىشتۇرغاندا مېنى خېلىلا تەلەيلىك دېيىشكە بولاتتى.
باشلانغۇچ مەكتەپتىن تولۇقسىز ئوتتۇرا مەكتەپكىچە بولغان سەككىز يىل ۋاقىت ئىچىدە نەچچە رەت ئايرىلىش ئازابى تارتتىم. مەي سەيلىڭدە ئوقۇۋاتقان چاغدىكى ئاداشلىرىم بىر- بىرلەپ ئوقۇشتىن چېكىندى. ئەڭ ئاۋۋال جيەن خۇا، ئاندىن سېن لىن، ئۇنىڭ كەينىدىن ۋېي مىڭ ئوقۇشتىن توختىدى. ئۇلار ئەمدى بۇرۇنقىدەك تورغاي چۇچۇلىماستا ـــ سەھەر سائەت بەشتە ئۈنلۈك ئاۋازدا ئىسىمىمنى چاقىرمايتتى، ماڭا «ئەتىگەنلىك ئۆگىنىشكە ماڭمامدۇق» دېمەيتتى؛ شېئىرىي تۈس ئالغان ئاخشاملاردا گىرىمسەن كۆرۈنۈپ تۇرغان ئاي نۇرى مەن بىلەن ئەمدى پىچىرلاشمايتتى. بۇ ھال چوڭلارنىڭ ئوقۇشقا بولغان تونۇشىنىڭ بەكلا مۈجمەللىكىدىنىلا ئەمەس، تولىراقى نامراتلىق سەۋەبىدىن ئىدى. قورساق تويسىلا شۈكرى قىلىدىغان، ئۇنىڭدىن ئۆزگىنى ئويلىمايدىغان بۇنداق ئائىلىلەردە ئوقۇش پۇلى بەجايىكى ئۆتۈش مۇمكىن بولمايدىغان ئەزىم دەرياغا دۇچ كەلگەندەكلا ئىش ئىدى. نەۋرە ھەدەم رۈي شياڭ تولۇقسىز ئوتتۇرا مەكتەپتە ئاران بىر مەۋسۇملا ئوقۇيالىدى، ئەدناسى مەكتەپنىڭ ياتىقىدا مۇنچىغا چۈشكەندە ئىشلىتىدىغان بىر تال چىلەك سېتىۋېلىشقا چىقىنالماي ئۆيىگە ئۈن- تىنسىز راۋان بولۇشقا مەجبۇر بولدى. ئون سەككىز ياشنىڭ قارىسىنى ئېلىپلا ياتلىق بولدى- دە، بىر ئۆينى بېشىغا كىيىپ ئولتۇردى.
نىھايەت، پۈتكۈل مەي سەيلىڭ تەۋەلىكىدە پەقەت مەنلا گۈرۈچ خالتىسىنى ئۆشنەمگە يۈدكىنىمچە ئىلىم تەھسىل قىلىش يولىدا قاتراپ يۈرىدىغان بولدۇم.
يەنە بىر يىڭى ئوقۇش يىلى باشلاندى، ئانامغا «پۇل بېرىڭ» دەپ قولۇمنى تەڭلىدىم. ئانامغا ھەر قېتىم «پۇل» دېگىنىمدە قەلبىم ئېيتقۇسىز ئۆكۈنۈش ئىلىكىدە پۇچۇلىناتتى، لېكىن ئانام ئەزەلدىن رەت قىلمايتتى، چىشىنى چىشلەپ تۇرۇپ: «ياخشى ئوقۇغىن، تاماق ئېتىدىغان قازىنىمنى چېقىپ تۆمۈر- تەسەك ئورنىدا سېتىپ بولسىمۇ سېنى ئوقۇتىمەن» دەيتتى. ئانامنىڭ ئاشۇ گەپلىرىدىن قەلبىم ھېلىدىن ھېلىغا لەرزىگە كېلىپ، گويا تاش ئېسىپ قويۇلغاندەك ئېغىرلىشىپ كېتەتتى.
ئۆز- ئۆزۈمگە «ئاتا- ئانامنى ئىپتىخارلىق تۇيغۇسىغا چۆمدۈرمىسەم ھېساب ئەمەس» دەپ ئەھدە- پەيمان قىلدىم. ئەمەلىيەت ھەممىنى ئىسپاتلىدى، مەن راست دېگەندەك ئۇلارغا خېلى ئۇزۇنغىچە ئىپتىخارلىق تۇيغۇسى ئاتا قىلدىم. ھەر قېتىم مۇكاپاتقا ئېرىشكەنلىك خەۋىرىمنى ئىشىتكەندە ئۇلارنىڭ تورغاي چۇچۇلىماستا ئورنىدىن تۇرۇپ زاۋال چۈشكىچە تىنىم تاپماي ئىشلەش تۈپەيلى جۈدەپ قوشۇقتەك بولۇپ قالغان ياغاق چېھرى سەھەردە چىققان يۇمران يۇپۇرماقتەك راھەت تۈس ئالاتتى؛ ئايىغى چىقماس ئېغىر مېھنەت، ئەمگەك دەستىدىن يادەك پۈكۈلگەن بەللىرى رۇسلىناتتى.
6
ئارىدىن تالاي يىللار ئۆتۈپ كەتتى، دادام بىلەن تاساددىپىي ھالدا پۇل تېپىش ھەققىدە پاراڭلىشىپ قالدۇق. دادام مۇشۇنداق قىيىنچىلىققا دۇچ كېلىدىغانلىقىنى بۇرۇنلا پەملەپ قويغانلىقىنى، مەن ئۈچ ياشقا كىرگەندىن باشلاپ پۇل ئامانەت قويۇشقا باشلىغانلىقىنى ئېيتىپ بەردى. ئاز بولسۇن- كۆپ بولسۇن، بىر سېنىت- بىر تىيىندىن تاكى 1994- يىلىغا قەدەر ۋاقتى- قەرەلىدە پۇل قويۇپ كەپتۇ. ئامانەت قويغان ۋاقىت بەك ئۇزۇن بولغاچقا پۇلنى ئالدىغان چاغدا يالغۇز قويغان پۇلنىڭ ئۆسۈمىلا ئۇلارنى ھەيرانۇھەس قالدۇرۇپتۇ.
شۇ گەپلەرنى ھېچقانداق رەڭ- تۈس قوشماي، تولىمۇ ئاددىي يوسۇندا دەۋاتقاندا دادامنىڭ ئاۋازى ئېيتقۇسىز ئەلەم دەستىدىن بوغۇلۇپ قالدى. تېخى نەچچە كۈننىڭ ئالدىدىلا دادامدىن بولۇشىغا ئاغرىنىپتىكەنمەن، چۈنكى دادام بالىلىرى تېپىپ ئەكىرگەن پۇللارنى قەرەللىك ئامانەت قويۇپ كەلگەن، پۇل ئامانەت قويۇشنى ئۆزگەرمەس ئادىتىگە ئايلاندۇرۇۋەتكەن ئىكەن.
بەزى ئادەتلەر مەڭگۈ ئۆزگەرمەيدۇ. دادامنىڭ بۇ ئادىتىنىڭ قاچان باشلانغانلىقىنى ئۇققىنىمدىن كېيىن قەلبىم لازا قۇيغاندەك ئېچىشىدىغان بولۇۋالدى. گويا دادامنىڭ 1994- يىلىدىكى سىماسىنى؛ قىزىنىڭ كېلەچىكى ئۈچۈن ۋاراق- ۋاراق پۇللارنى ھۇزۇر ئىلىكىدە ساناۋېتىپ يامبۇ تېپىۋالغاندەك خۇشاللىق يۈگۈرگەن چېھرىنى كۆرگەندەك بولدۇم. ئۆزى ئارزۇلىغان ئاشۇ كۈننىڭ يېتىپ كېلىشى ئۈچۈن تۈزگەن 12 يىللىق پىلانىنى ئۇ ئىنسى- جىنغا تۇيدۇرماي كەلگەنىدى.
بۇ 12 يىلدا ئۇ ھېلىغۇ گۆش ئىكەن، گۆشنىڭ ھىدىنىمۇ ھىدلاپ باقمىغان، سېتىپ پۇلىنى ئامانەت قويىمىز دەپ تۇخۇم يېيىشكىمۇ كۆزى قىيمىغان ئىدى. بېلىق كۆلچىكىدىكى ئۆلۈپ قالغان بېلىقلارنى سۈزۈپ كاتتا نازۇ- نېمەت ئورنىدا يەپ كەلگەنىدى. ھېيىت- بايراملاردا ياكى ئۆيگە مېھمان كەلگەن چاغلاردىلا ئاندىن ئاشخانىدىن كىشى دىمىغىنى مەست قىلىدىغان ھىدلارنى ھىدلاش بەختىگە ئېرىشەلىگەنىدى.
ئانام بەك تېجەشلىك، كۆتۈرۈشلۈك ئايال بولغاچقا ماددىي جەھەتتىكى ئارزۇ- ئىستەكلەرنى ئەڭ تۆۋەن چەككە چۈشۈرگەن، پۇل تېپىش ئۈچۈن جىق ئاماللارنى قىلىپ باققانىدى. ئالايلۇق، ئۇ سۇنى ئېچىتىپ ھاراق ياساپ ساتقان، ئۇرۇق- تۇغقانلارنىڭ پۇلىنى ئېلىشنى راۋا كۆرمەي سالغان دەسمىيسىنىمۇ چىقىرالماي زىيان تارتقانىدى. ئۇ ئېتىز- ئېرىقنىڭ ئىشلىرىنىمۇ تاشلاپ قويماي، يەنە ئۆيمۇ ئۆي كىرىپ ئەسكى- تۈسكىلەرنى يىغىپ ئازغىنە بولسىمۇ كىرىم قىلغانىدى. ئۇ يەنە ساغلىق ئۆچكە باققان، شۇ ئۆچكىنى ئاۋۇتۇپ بىر قوتان مال قىلىپ، ئائىلىمىزنىڭ ئاساسلىق كىرىم مەنبەسى قىلغان ئىدى.
ئانامنىڭ ئاۋازىنى سوزۇپ تۇرۇپ توخۇ- تۇمانلارنى، ئۆچكە پادىسىنى چاقىرغان ئاۋازى تولىمۇ يېقىملىق بولۇپ، پۈتۈن مەھەللىنى لەرزىگە سالاتتى. ئۇ يەنە ئۆچكىلەرنى يۇيۇپ- تاراپ، ئايىغىغا ئوتياش تاشلاپ بېرەتتى. ئۆيدىكى ئۇلاغ- چارۋىلارغا ئىچ- ئىچىدىن مېھرىبانلىق كۆرسىتەتتى، ئۇلارنى بازارغا ئاپىرىپ سېتىپ پۇلىنى چۆنتىكىگە سېلىپ قايتىپ كېلەتتى. 12 يىل داۋامىدا ئۇ ئۆچكىلىرىنى ھەر قېتىم سىيلىغاندا قەلبىدە ئۈمىد شامى باشقىدىن يېلىنجايتتى؛ 12 يىل داۋامىدا ئانام دادام بىلەن بىر ياقىدىن باش، بىر يەڭدىن قول چىقىرىپ ئىجىل- ئىناق ئۆتۈپ كەلگەنىدى.
ئەشۇ 12 يىل داۋامىدا مېھرى- مۇھەببەت بىلەن تىرىشچانلىق ئۇلارغا دائىما ھەمراھ بولۇپ كەلگەنىدى. تاڭ يورۇماقتا، تاڭ يورۇپ بارغانسېرى سۈزۈلمەكتە ئىدى.
7
مېنىڭ بىر ھەربىي بىلەن كۆيۈپ- پىشىپ يۈرگەنلىكىم يۇرتۇمنىڭ بازىرىدا خېلى بىر مەزگىل ئېغىزدىن ئېغىزغا كۆچۈپ يۈردى. مەن بازاردا ئوقۇتقۇچىلىق قىلاتتىم، مېنىڭ ئىسىمىم يېزىلغان خەت- چەكلەر گويا قار ئۇچقۇنلىرىغا ئوخشاش ئۇچۇپ كەلگىلى تۇردى، بۇ خەتلەرنىڭ ھەممىسى ھەربىي قىسىمدىن يېزىلغانىدى.
بۇنى دەپ كەلسەم ناھايىتى ئۇزۇن بىر ھېكايە بولىدۇ، ئارىدىكى تەپسىلاتلارنى ئاڭلىغان كىشى ھۇشىدىن كېتىشىمۇ مۇمكىن. تا ھازىرغىچە مەن تىنچ سۇدەك ئۆتۈۋاتقان كۈنلىرىمدە ئۇلارنى، ماڭا ئەڭ سۆيۈملۈك تۇيۇلىدىغان كىشىلەرنى ئەسلەپ تۇردۇم. تەبىئىيكى، خەتلەرنى ئۇلار يازغان ئىدى، ئۇلارنىڭ كۆڭۈل بۆلۈۋاتقىنى مەن ئەمەس، ئەكسىچە ئوقۇش پۇلى تۆلەشكە قۇربىتى يەتمەيۋاتقان ئوقۇغۇچىلار ئىدى.
مەكتەپ ھويلىسى ئاسمىنىدىكى يۇلتۇزلار ماڭا تاتلىققىنە كۆز قىسىۋاتقان چاغدا يېنىدىمكى دوستلىرىمنى ئوغۇل دوستلىرى بىر- بىرلەپ قولتۇقلاپ ئېلىپ كېتەتتى. پەقەت مەنلا ئۆزۈم يالغۇز جىممىدە ئولتۇرۇپ ھەشقىپىچەكلىرىمنى پەرۋىش قىلاتتىم، يازسام- يازسام مەڭگۈ تۈگىمەيدىغان خەتلىرىمنى يازاتتىم، كىشىلەرنىڭ رىۋايەتلەردىكى «ئىشقى- مۇھەببەتلىرىنى» قۇرلارغا پۈتەتتىم.
ھەممە ئىش يەنە شۇ خەتتىن باشلاندى. مەكتىپىمىزنىڭ مەلۇم بىر ئوقۇغۇچىسى توغرىسىدا «ئازادلىق ئارمىيە گېزىتى» گە بېسىلغان خەۋەرنى ئوقۇغان بەزى ھەربىيلەر تۇشمۇتۇشتىن خەت يېزىپ، قىينچىلىقتا قالغان ئاشۇ ئوقۇغۇچىنىڭ مەكتەپنى پۈتتۈرۈۋېلىشىغا ياردەم بەرمەكچى بولغانلىقىنى بىلدۈرۈشتى. دەل شۇ چاغدا مەن چوڭ ئەترەتكە يېتەكچى بولۇپ تەيىنلەنگەن بولغاچقا، يېزىلغان خەتلەر ئۇدۇل مېنىڭ قولۇمغا چۈشەتتى. بەزى ئادەملەرنىڭ، بەزى ئىشلارنىڭ ئالدىنئالا ئۆتەر يولۇمدا مۆكۈنۈپ تۇرىدىغانلىقىغا، شۇ يولدىن ئۆتۈۋاتقاندا قولۇمغا كاپلا قىلىپ ئېسىلىدىغانلىقىغا بۇرۇندىنلا ئىشىنەتتىم. ئۇلار بىلەن تونۇشقاندىن باشلاپ ھاياتنىڭ بۇرۇنقىغا ئوخشىمايدىغان گۈزەل تۈس ئالغان قوينىغا شۇڭغۇدۇم.
ۋۇجۇدۇم ئەزەلدىن كۆرۈلۈپ باقمىغان شېرىن تۇيغۇ ئىلىكىدە لەرزىگە كەلدى. بىر كىشى ۋېلسىپىت مىنگىنىچە نۇرغۇن كەنت- مەھەللىلەرنى ئارىلىدى، نۇرغۇن ئائىلىلەرگە كىردى. نامرات ئوقۇغۇچىلارنىڭ تېگى- تەكتى ئېنىقلاپ چىقىلدى، گويا غايەت زور بىر قاراڭغۇ ئۆڭكۈرنىڭ ئاغزى ئېچىلغاندەك بولۇپ، مېنى ئېيتقۇسىز ھەيرانلىق چۆلىگە تاشلىدى.
مەن خەت يازغان كىشىلەرنىڭ ياخشى كۆڭلىنى سىناپ بېقىش نىيىتىدە ئۆزۈم ئەڭ مۇۋاپىق دەپ قارىغان ئوقۇغۇچىنى ئۇلارغا تەۋسىيە قىلدىم. ھېلىمۇ ئېسىمدە، شۇ چاغدا مەكتىپىمىزنىڭ تامغىسىغا ئىشلىتىلىدىغان سۇرۇخ ئاز قالغاچقا تامغا بەكلا تۇتۇق بېسىلىپ قالغان ئىدى، شۇ سەۋەبلىك نۇرغۇن گۇمان- شۈبھە ئوبيېكتىغا ئايلىنىپ قالدىم، ھەتتا بىرەيلەن مەندىن تېلېفون ئۇرۇپ گۇۋاھلىقتىن ئۆتۈۋېتىشنىمۇ تەلەپ قىلدى. مەكتىپىمىزدە تېلېفون بولمىغاچقا پوچتىخانىغا بېرىپ تېلېفون ئۇرۇشقا توغرا كەلدى، ئۇزۇن يوللۇق تېلېفون ئۇرۇش بەك قىممەت ئىدى. مائاشىم 200 يۈەندىن سەللا ئاشاتتى، ھەر ئايلىق پوچتا ھەققى بىلەن تېلېفون ھەققى مائاشىمنىڭ يېرىمدىن جىقراقىنى ئىگىلەيتتى، تاماق پۇلىنى چىقىرىۋېتىپ، ئاتا- ئانامغا ئاران 50 يۈەن پۇل ئەۋەتەلەيتتىم.
ئاتا- ئانامنىڭ ئالدىدا ئۆزۈمنى قەرزدار ھېسابلايتتىم، قانداقتۇر بىر شەكىلسىز كۈچ مېنى مۇشۇنداق قىلىشقا مەجبۇرلايتتى، مۇشۇنداق قىلمىسام زادى بولمايدىغاندەك تۇيۇلاتتى. خەت يازغان چېغىمدا رو فۇ، جوڭ شياڭ، «ئۇزۇن چاچ» . . . مەكتەپ قورۇسىدا كۆك نامراتلىقنىڭ دەردىنى تارتىۋاتقان ئاشۇ بالىلارنىڭ كىشىنىڭ ئىچىنى سىيرىۋېتىدىغان بىچارە كۆزلىرى خەت يېزىۋاتقان ئىش قەغىزىمگە سەكرەپ چىقىپ، تارتقۇلۇقلىرىنى، ھەسرەتلىرىنى بايان ئەيلەپ، يىراقلاردىكى ئىزگۈ قەلبىلەرنى ئاستا- ئاستا لەرزىگە سالاتتى.
شۇنداق چاغلاردا مەن گويا مىكيان چۈجىلىرىنى قانات ئاستىغا ئېلىپ مۇھاپىزەت قىلغاندەك ئۇلارنى مەكتەپ ھويلىسىغا توپلايتتىم. ھەربىي قىسىمدىن كەلگەن پۇل چەكلىرى، ئالقانلىرىدا چىڭڭىدە سىقىمدالغان ئوقۇش پۇللىرى توختىماي جەۋلان قىلىۋاتقان تۇغ- ئەلەمدەك ئارزۇ- ئۈمىدنى ئۆزىگە مۇجەسسەملەپ سىنتەبىر ئېيى تامان پەرۋاز قىلاتتى. كۈنبويى ئېيتىلىپ كېلىۋاتقان ياۋا غاز رىۋايىتىدىكى «ئىشقى- مۇھەببەت تۇيغۇسى» نىڭ قەلبىمنىڭ چوڭقۇر قاتلاملىرىغا سىڭىپ كىرىۋاتقانلىقىنى تەن ئالماي تۇرالمايتتىم.
ئاشۇ ھەربىيلەر بىلەن مانا ھازىرمۇ ئالاقىنى ئۈزۈپ قويغىنىم يوق. ئۇلارنى ئەسلىسەملا ھازىر مودا بولغان «ئەڭ گۈزەل» دېگەن سۆز خىيالىمدىن كېچىدۇ.
8
تۇرمۇش ھامان گۈزەللىككە قاراپ ئۆزگىرىدۇ. توققۇز يىللىق ھەقسىز مەجبۇرىي مائارىپ تۈزۈمىنىڭ يولغا قويۇلىدىغانلىقى ھەققىدىكى خەۋەر تۇيۇقسىزلا يېتىپ كەلگەندە مەن تېخى قىزغىن قارشى ئېلىشقىمۇ ئۈلگۈرۈپ بولالمىغانىدىم. شۇنىڭدىن ئېتىبارەن ئۇزۇن يىللاردىن بېرى مېنى قىيناپ كەلگەن غەم- غۇسسە بىر يولىلا يوقالغاندەك تۇيغۇدا بولدۇم.
ئارىدىن 10 يىل ئۆتۈپ كەتتى، مەن ئوقۇتقۇچىلىق قىلىۋاتقان شەھەر رايونىدىكى نۇقتىلىق باشلانغۇچ مەكتەپتە مەن تىلغا ئالغان ئىشلار تەكرارلانماس بولدى- يۇ، يەنە يېڭى غەم- غۇسسىلەر ۋۇجۇدۇمنى چىرمىۋالدى. قۇياشنىڭ پارلاق نۇرىغا چۆمۈلگەن ئاشۇ بالىلار «قەدرىگە يېتىش» دېگەن گەپنىڭ مەنىسىنى تېخى چۈشىنىپ ئۈلگۈرمىگەنىدى. مەن ھەمىشە ئۆتۈۋاتقان دەرسىمنى توختىتىپ، ئۇلارغا ئۆتمۈشتىكى ئىشلارنى، ۋاقىت ئىزناسىنى سالغان ئوقۇش پۇلى ھەققىدىكى ھېكايىلەرنى سۆزلەپ بېرەتتىم. ئۇلار يا چۈشەنگەندۇ، يا چۈشەنمىگەندۇ.
مانا بۈگۈنكىدەكلا مەن كۆز ياشلىرىنى سۈرتۈۋەتكەن ئانامغا، مېھرى- مۇھەببىتى كىشى قەلبىنى شۇررىدە ئېرىتىۋېتىدىغان ئانامغا نەزەر تاشلىدىم. ئەمەلىيەتتە ئانام ھېچنېمە دېمەي شۈك تۇرسىمۇ ئانامنىڭ كۆڭلىدىكىنى بەش قولدەك چۈشىنەتتىم، لېكىن ھەممەيلەندە بۇنداق تۇيغۇ بولۇشى ناتايىن ئىدى.
(خەنزۇچە «مىللەتلەر ئەدەبىياتى» ژۇرنىلىنىڭ 2013- يىللىق 3- سانىدىن تەرجىمە قىلىندى
ئەسەرنىڭ ئەسلى نۇسخىسى
被时光雕刻的学费
（朝彦 （畲族）
1
记不清是第几次看到这样一个母亲的泪了。在她红红的眼圈里，有着我无法说出的疼痛。
八月的风吹过简陋的片石房，她站在家中唯一硕果仅存的机械——打谷机旁边，手里拿着红包，絮絮地说着感谢，说着她的艰难。丈夫已经伤残，三个孩子中最小的一个，今年也要上大学了。门前的禾苗正泛青，如此茂盛地昭示了希望。但学费，却是一直难以启齿的伤。她说：“做得很苦的时候，也不敢跟儿子说，怕让他分了心。”
这天，有幸去完成一件“雪中送炭”的善举，我的心中始终满溢着慈悲的情怀。今日，三千元于我，于企业，或者只是一个带着些许柔软的数字，但是于一个艰辛的母亲而言，却足以勾勒出无比葱茏的憧憬。
2
转过身来，我仿佛又看见了站在麦菜岭山岗上朝我挥手，目送我踏上求学之路的母亲。
那时候，我身上揣着沉甸甸的学费，第一次走向远方。母亲将我身上装钱的口袋缝得紧紧的，叮嘱了一遍又一遍。我沉默地抿着嘴唇，抬起头来，看见母亲泛红的眼睛。
我认为我是懂她的。从记事起，她和外婆之间言语冲突的画面连缀起来，可以成为一场电影，但貌似强势的母亲总是以哭泣收场。因为六角钱的报考费，学习拔尖的母亲止步于小学毕业，连初中的升学考试都没能参加。老师的游说和母亲的眼泪都没能打动外婆，她需要的，只是一个得力的帮手。后来村里凡念过初中的女孩子，全都招工进了城，母亲的心一次一次被那些喜气洋洋的面庞刺痛。这种痛，像不断生长的青草一样，绵延了几十年。
后来，母亲终于认命了。再后来，她有了哥哥和我。她把她曾经的挣扎和渴盼，一点不剩地喂哺进我们兄妹的生命里。直到师范的录取通知书打破了整个村庄的宁静；直到我成为全村第一个农业户口转城镇户口的孩子；直到母亲坚持多年的梦想终于变成现实。
于是，那一场送别便被赋予了别样的意味。母亲的手，挥了又挥，她的影子越来越小，渐渐变得模糊。终于看不到的时候，我又一次小心地摸了摸兜里的学费，忽然双手捂脸，泣不成声。
3
直到今天，父亲那本记账本的样子仍清清楚楚地浮现在我的眼前。棕色的硬封皮，打开第一页，上面赫然印着毛主席语录：“我们的同志在困难的时候，要看到成绩，要看到光明，要提高我们的勇气！”
账本上，记载的全是借钱交学费的数目。父亲的字是标准的仿宋体，郑重地，一笔一划工工整整地记着：同来 三百；贺春二百；明亮 五十……我还记得，一九九四年八月的一个晚上，因为我的升学，全村的父老乡亲团团地挨挤在我的家中，不啻于召开一次隆重的盛会。
“闺女，你总算把手里的锄头柄扔了啊。”他们都这样感叹地说，我只是腼腆地笑。暗暗地摊开手来，十个厚厚的老茧像十只眼睛定定地看着我，望穿了八年刻苦学习并辛勤劳作的岁月。我知道，父母亲的老茧比我的还要厚，还要硬，正如他们那晚的笑，比我还要爽朗，还要灿烂。
父亲一遍一遍地为大家添着水酒，脸上是两圈略带醉意的酡红。他是一个要面子的人，所幸那些同样贫穷的乡亲，都没有拒绝他讪讪的请求，倾其所有，将那个夜晚点亮，托举起那个闺女和他们不一样的人生。
此后的几十年，无论村里谁家需要帮助，父亲总是义不容辞。在最困难的时候，是他们给了他勇气，让他看到了光明。
4
在进行接下来的叙述时，我枯坐了很久，因为我进入了一段阴霾般的记忆。我本想绕开，说一些光明和温暖的往事，但是那对姐妹浮出水面，用肿胀凄凉的眼神望着我。或者，除了我，将不再有任何人为她们留下只言片语。
同样是因为学费，她们的故事却是破碎的、崩溃的、黑暗的，让人不忍讲述的。
在哀求无果的情况下，一个午后，一对花朵般鲜嫩的姐妹，她们感到了绝望，决定自己
让自己凋零。水库里的水沉静、冰凉，有着吞没一切的力量。她们手拉着手，一点一点地深入，最后抛弃了渴望，抛弃了抗争，抛弃了整个世界。
我仍然记得她们被打捞上来的样子，脸色苍白，平躺在岸上，胸部已经蓓蕾初放。但是无论人们如何摆布，她们已经不会拒绝，不再羞涩了。我想到她们即将被泥土掩埋，忽然感到浑身冰冷、颤抖。我疯狂地在大地上奔跑，最后被草藤绊住，摔倒在地。
仰望蓝天，天空无言。我惶惑、恐惧，不知道谁对谁错，只是忽然觉得，生活是那样的漏洞百出。
5
显然，和大部分农村孩子相比，我有着足够的幸运。
从小学到初中的八年时光里，我不止一次地经历着分离。麦菜岭的小伙伴，一个一个地辍学了。先是建华，然后是森林，最后是伟明。他们不再在清晨五点大声地呼唤我的名字，邀我一起去晨读；不再在有着几许诗意的夜晚，在月光下陪着我高谈阔论。这样的结局除了大人对读书概念模糊外，更多的还是因为贫穷。在填饱肚子成了第一要务的家庭里，学费终究成了无法趟过的那条河。我的堂姐瑞香，勉强在初中读了一个学期，却连住校洗澡用的一个桶都买不起，只能黯然归家。十八岁，她便嫁做人妇。
于是最后，整个麦菜岭，只剩下我一个人孤零零地背着米袋，行走在求学的路上。
又一年开学的时候，我朝母亲伸手要钱。每当这个时候，总是我心怀歉疚的时候，但她从来没有拒绝过我，她只是咬着牙对我说：“你给我发狠读，我就是砸锅卖铁也要供你读出来。”她的话，不止一次像石头一样砸在我的心里，沉甸甸的。
我发誓要成为父母的骄傲。事实证明，在读书方面，我的确让他们骄傲了很久。他们将腰板挺得很直，因长期劳累而黎黑的面庞，时常因为我获奖的消息舒展得像清早的嫩叶。
6
许多年以后，父亲偶然和我说起攒钱的一些事。他说他早预想到了困难，从我三岁
起就开始了那个存钱的计划。每一张，每一笔，数目无论大小，存期都无一例外地指向
一九九四年。因为存得久，取出来的时候，光是利息就让他大吃一惊呢。
我看着轻描淡写、不动声色的父亲，一阵难过滚过了喉咙，噎住。就在前几天，我还抱
怨过父亲，因为他总是把儿女给他的钱存成定期，并且存期总是选最长的一种，无论怎么
讲道理都改变不了。
有一些习惯，是终身的。在明白这个习惯的起源之后，我的心中有着火辣辣的疼。我仿
佛又看到了一九九四年的父亲，面带笑容，用掘出宝贝一样的惊喜，一张一张地数着钞票，数着女儿的未来。为着那一天的到来，他不露痕迹整整规划了十二年。
那是连荤腥味都很难闻得到的十二年，鸡蛋，是不舍得吃的，因为可以卖钱。鱼塘里翻起一只死鱼，捡回来，可以是一场盛宴。只有逢年过节或家中来客，厨房里方才飘出诱人的香味。
母亲一直节俭，隐忍，把物质的需求欲降至最低。她曾经想过很多主意赚钱。比如酿水
酒卖，却终因叔伯长辈的钱不忍收起，亏本收场。她还挨家挨户收过废品，又不敢误了田间的庄稼，所得甚微。她带着我帮渔业厂割稻子，一天仅赚两元。最后，她养起了母猪，把一批又一批的猪仔养得身子滚圆，极有卖相，成为家庭的主要经济来源。
她的呼鸡唤猪的声音圆润悠长，穿透整座村庄。她替猪们清洁、垫草，挑去大桶的猪食，甚至慈爱地替它们捉虱子、挠痒痒。她发自内心地爱着它们，和她把它们拉到圩场上换成钞票，似乎并不矛盾。十二年，她在抚摸着猪仔的时候触摸到希望；十二年，她在攒钱的方式和立场上和父亲无比地同心协力。
十二年，爱与坚守同在。天亮了，天一直在越变越亮。
7
有很长一段时间，家乡的那个小镇上疯传着我和军人谈恋爱的消息。我在镇上教书，写
着我姓名的信件，像雪片一样飞来，全都寄自于部队。
如果容许我赘述，这应该会是一个很长很长的故事，中间的细枝蔓节也许能把人绕晕。直到现在，我总是于某个平静的日子，无端地想起他们来，想起那些我至今认为是最可爱
的人。自然，信是他们写来的，只不过他们关心的不是我，而是一些付不起学费的学生。
当星星在校园的上空眨着暧昧的眼睛，我身边的女友一个一个被她们的男友带走。唯
有我，安静地蛰居，种着我的牵牛花，写着永远也写不完的信，继续着人们传说中的那场
“恋爱”。
事情的引子，也是起缘于信。一些军人，在《解放军报》看到了一则关于我们学校某个学生的报道，于是纷纷来信要求资助贫困生完成学业。巧得是，我刚好接任了大队辅导员，这些信，于是转到了我的手上。我一直相信，一些人，一些事，冥冥中早就安排在你要经过的路上，只等着走过去，握住他的手。认识他们，我从此得幸进入了生命中一份与众不同的美好。
我被一种前所未有的热情激荡，一个人骑着自行车走访了很多个村落，走进了很多户家庭。一场贫困生大摸底的结果，似乎掀开了一个巨大的黑洞，带给我一份猝不及防的震惊。
我试着揣测写信人的偏好，把自认为合适的学生推荐给他们。我还记得，那时候学校的印油不是大红的，盖出来的章略显暗紫，我因此面临了很多的质疑，甚至有人要求我电话过去证实。彼时学校没有电话，需到邮局去打，长途很贵。我的工资是二百多一点，每个月的邮资和电话费占了一多半，除去伙食，只能交五十元给父母。
对父母，我有过很深的自责，但似乎有一种无形的力量驱使着我这样做下去，非这样做不可。写信的时候，若芙、钟详、“长发”……那些艰难挣扎在校园里的孩子，他们无助的眼神就跳到我的信笺上来，倾诉、流淌，一点一点地打动了遥远的心。
那时候，我有的是顽强和坚韧，像一只护雏的母鸡一般，竭尽全力地将他们聚拢在校园的羽翼之下。那些来自部队的汇款单，那些紧紧攥在手心里的学费，像飘扬的旗帜，载着希望在九月里飞。我承认，在那几年日复一日的鸿雁传书中，我收获了一场刻骨铭心的“恋爱”。
时至今日，我仍和一部分军人保持着或多或少的联系。想到他们，我就会想起如今最流
行的一个词——“最美”。
8
生活，总是向着美好转化。九年义务教育免费的消息来得很迅急，我几乎都没有做好热烈迎接的准备。但从此，我终于停止了很多年一以贯之的忧虑。
十年以后，我所在的城区重点小学已经不再重复昨天的故事。可是，我很快有了新的忧
虑。那些被阳光奢侈照耀着的孩子，他们还没有学会珍惜。我常常不得不停下课来，给他们
讲从前的故事，那些被时光雕刻的关于学费的故事。他们也许会懂，也许永远不懂。
就像今天，我看着那个抹去眼泪的母亲，那个殷勤得让人心生不忍的母亲。其实，即使
她什么也不说，我也能懂，但一定不是在场的每一个人都懂。
《民族文学》2013年第3期
يازما ھوقۇقى: پاساھەت ئەدەبىي تەرجىمە بلوگى
يازما ئادىرىسى: ?p=12037
