2011- يىللىق نوبېل مۇكاپاتى ساھىبى توماس ترانستروم بىلەن سۆھبەت (1)

بىر پارچە شېئىر بىر چۈش دېمەكتۇر

ۋاڭ خۇا

ھەزرىتى ئەلى بارات تەرجىمىسى

«شېئىر مەن ئۈچۈن ئويغاق تۇرۇپ كۆرگەن چۈشۈمدۇر. چۈش بىلەن شېئىر بىر ئادەمنىڭ ئوخشاش بىر قىسىمىدىن كېلىدۇ، قىسمەن ھاللاردا ئوخشاش بىر قانۇنىيەتكە بويسۇنىدۇ.» توماس ترانستروم شېئىر ئىجادىيىتىنى ئەنە شۇنداق تەرىپلەيدۇ. ئۇ ئۆزگىچە ئۇسلۇبقا ئىگە شېئىرىي سەنئەتنى نامايان قىلغىنى ئۈچۈن ئەدەبىياتنى ئىلگىرى سۈرۈش جەمئىيىتى تارقاتقان 50 مىڭ كرون كاتتا مۇكاپاتقا نائىل بولدى. ئۇ پىسخىك دوختۇرلۇقى كەسپى بىلەن شۇغۇللىنىدۇ، بۇ ئۇنىڭ ۋاقتىنىڭ يېرىمىنى ئىگىلەيدۇ. قالغان ۋاقتى يېزىقچىلىق، پىيانىنو چېلىش ۋە كىتاب ئوقۇش بىلەن ئۆتىدۇ. ئۇ ئۆزىنى بەك جىق يازغۇچىلارنىڭ تەسىرىگە ئۇچرىغان دەپ قارايدۇ، ئەيكروف، توماس ئىللىيوت، پاستىرناك، ئەيرۇيا، دىران توماس قاتارلىقلاردىن باشقا يازغۇچىلارنىڭ ئىسىمىنىمۇ ساناپ بېرەلمەيدۇ. لېكىن ئۇنىڭ ئوقۇغان كىتابلىرى شېئىردىن باشقا ئاممىۋى ئىلىم- پەن، تارىخ، بىيوگىرافىيە قاتارلىق نۇرغۇن ساھەلەرگە چېتىلىدۇ.

سۇئال: سىز ھازىر نېمە ئىشلار بىلەن ئالدىراش، بىرەر نەرسە يېزىۋاتامسىز؟

جاۋاب: كەلگۈسىدە بىرەر نەتىجە چىقىپ قالىدىغاندەك ئاللىقانداق ئىشلار بىلەن ئالدىراشلا يۈرىمەن. لېكىن ئىشلىرىمنىڭ يۈرۈشۈشى بەكلا ئاستا.

سۇئال: شېئىر قانداق يېزىلىدۇ، شېئىر يېزىشتىكى ئىلھام نەدىن كېلىدۇ؟

جاۋاب: ئىلھام ھەرخىل شەكىلدە كېلىدۇ. قاتتىق ھاياجاننىڭ شېئىر بولۇپ پۈتۈپ چىقىشى ئۈچۈن ئادەتتە ناھايىتى ئۇزۇن ۋاقىت كېتىدۇ. چۈنكى قىلىدىغان خىزمىتىم بار بولغاچقا دىققىتىمنى مەركەزلەشتۈرۈشكە ئۇنچە جىق ۋاقىت چىقمايدۇ.

سۇئال: شېئىرنىمۇ بىر خىل پىسىخىك داۋا ئورنىدا كۆرەمسىز؟

جاۋاب: شېئىر مېنىڭ سەنئەت تۈسىگە ئىگە بەزى نەرسىلەرنى ئىجاد قىلىشىمدىكى بىر ئېھتىياج. ئىجادىيىتىم بەك ئۇزۇنغا سوزۇلۇپ كەتسە تازا قانائەت ھاسىل قىلالمايمەن.

سۇئال: يېزىقچىلىق ئارقىلىق بىرەر مەسىلىنى ھەل قىلىشنى كۆزلەمسىز؟

جاۋاب: مەندە بۇنداق ھالەت كۆرۈلۈپ باقمىدى. ئىجادىيەت قىزغىنلىقىنىڭ ئۆزىلا بىر مەسىلە. كۈزدە شېئىر ئىجادىيىتىدە زورۇقۇپ قالغان چاغلىرىمدا ئۇپسالا ئۇنىۋېرسىتېتى پروفېسسورى خېلمو رۇنگرىن بىلەن بىرلىكتە «شېئىرلار» نى تەرجىمە قىلىشقا باشلايمىز. ئۇ تىلغا پىششىق بولغاچقا تەرجىمىسىنى ئىشلەيدۇ، مەن تەرجىمىسى پۈتكەن قىسىمىغا شېئىرىي شەكىل ئاتا قىلىشقا مەسئۇل بولىمەن.

سۇئال:  شېئىرلىرىڭىزدىن مۇزىكا بىلەن بولغان بىر خىل روشەن باغلىنىشنى ھېس قىلغىلى بولىدۇ. سىز ئاڭلىغان شۇ مۇزىكا بىلەن بەزى شېئىرلىرىڭىزدىن ھېس قىلغىلى بولىدىغان مۇزىكىنى ئېيتىپ بېرەلەمسىز؟

جاۋاب: دەسلەپكى مەزگىللەردە يازغان شېئىرلىرىمغا بىردىن مۇزىكا ئارقا كۆرۈنۈش قىلىنغان. لېكىن شېئىرلىرىمنىڭ نوتا ئىشلەنگەنلىرى تولىمۇ ئاز.

مۇزىكىلىق تىلنىڭ تەسىرىگە ئۇچرىغىنىم بىلەن ھەرقانداق شەكىلدىكى شەكىللىك تىلنىڭ تەسىرىگە ئۇنچە بەك ئۇچراپ كەتمەيمەن. شەكىل تۇيغۇسى ئاۋازنىڭ تەدرىجىي كۈچىيىشىگە تەرەققىي قىلىدۇ. شېئىر ۋاقىتنىڭ ئۆتۈشۈش جەريانىدا مەۋجۇت بولۇپ تۇرىدۇ . . . يۈزەكى نۇقتىدىن ئېيتسام، شېئىرلىرىم رەسساملىق بىلەن بىر تۇغقان. مەن رەسىم سىزىشقا، بولۇپمۇ سۇ بوياق رەسىملەرنى سىزىشقا ئامراق، ياش ۋاقتىمدىلا رەسىم سىزىشقا كىرىشكەنمەن.

ئىستېدات جەھەتتە ئۇنچە كارامىتىممۇ يوق. ئۆزۈم قىزىقىدىغان، ماڭا تەسىر قىلالىغان نەرسىلەر ئۈستىدىلا سۆز ئاچىمەن. ئىشتىن سىرىتقى ئىشلارنى قىلىش ماڭا بەك ھۇزۇر بىلىنىدۇ، بىر ئىشنىڭ ئەھلىگە ئايلانغان چېغىڭىزدا بەكلا قۇسۇرچى بولۇپ كېتىسىز. شېئىرىيەت جەھەتتە مېنى كەسپ ئەھلى دېيىشكە بولىدۇ، شۇڭا مەن قۇسۇر تېپىشقا ئامراق، خاتالىقلارنى، قىيىنچىلىقلارنى، مەسىلىلەرنى ناھايىتى ئاسانلا بايقىۋالىمەن. مۇزىكا جەھەتتىمۇ شۇنداق، بۇ جەھەتتە ئۆزۈمنى كەسپ ئەھلى ھېسابلىساممۇ بولىدۇ.

سۇئال: كىشىلەر سىزنى زىيالىي شائىر دەپ قارايدىكەن.

جاۋاب: شېئىرلىرىم جىق كىشىلەرگە بىمەنە تۇيۇلىدۇ. شېئىر ئادەمنىڭ قەلبىدىن ئۇرغۇپ چىقىدۇ، ئۇنى چۈش بىلەن بىر تۇغقان دېيىشكە بولىدۇ. چۈشنى ئەقىلگە ئۇيغۇن كەلگۈدەك ھالەتتە تاۋلاپ چىقىش ئوڭاي ئەمەس. شېئىر ياكى ئۇنداق ياكى بۇنداق تەسۋىرلەپ قويسا بولىدىغان نەرسە ئەمەس.

بىر پارچە شېئىر بىر چۈش دېمەكتۇر. چۈش بىلەن شېئىر ئادەمنىڭ ئوخشاش بىر قىسىمىدىن كېلىدۇ. ئۇلار قىسمەن ھاللاردا ئوخشاش بىر قانۇنىيەتكە بويسۇنىدۇ. تىرانىستروم بىلەن شېئىر ھەققىدە پاراڭلىشىش كىشىنى ئاجايىپ جەلپ قىلىدۇ.

بۇ سۆھبەت «دۇنيا ئەدەبىياتى» ژۇرنىلىنىڭ 2012- يىللىق 2- سانىدا ئېلان قىلىنغان

يازما ئاپتورى: پاساھەت

كىچىكىمدە مومامنىڭ كونا بىر ساندۇقى بولىدىغان ئېچىدىن ھەرخىل -تاتلىق تۈرۈملەر ئۈزۈلمەي چىقىپ تۇراتتى ،مېنىڭ ساندۇقۇم يوقكەن ، ئىچىدە ساقلانغان تاتلىقلىرىم تېخىمۇ يوقكەن ،كەڭ ئوقۇرمەنلەرگە ۋە پەرزەنتلىرىمگە مۇشۈ بلوگقا يىغىپ قويغان ھالال ئەمگىكىمنىڭ مېۋىسى بولغان تەرجىمىلىرىمنى سۇنالايدىكەنمەن.

يازما ھوقۇقى: پاساھەت ئەدەبىي تەرجىمە بلوگى
يازما ئادىرىسى: ?p=10647