ئەسەر ئىشلىتىشتە پاراۋانلىق يوق

ئارتۇچ

	ئەسەر ئىشلىتىشتە پاراۋانلىق يوق （http://bbs.oylirim.cn）- C& {' H$ W1 G6 z+ _# ?                                   ئابدۇشۈكۈر قاۋۇل （http://bbs.oylirim.cn）$ k; G9 y& Z$ j8 f （http://bbs.oylirim.cn）( C% C# u" B2 B' D2 m9 m. z" m （http://bbs.oylirim.cn）0 p* V) I$ K3 K& m& H （http://bbs.oylirim.cn）0 L6 W: p" N( p) K （http://bbs.oylirim.cn）% B8 B8 Q1 E5 O/ q    مەن ئەدەبىي مۇھەررىر بولغاندىن بۇيان،  ئاپتورلارنىڭ تەھرىر بۆلۈمىگە ۋە ماڭا يازغان نۇرغۇن خېتىنى تاپشۇرۇۋالدىم. بەزى خەتلەر مېنىڭ ئۇشبۇ ماقالىنى يېزىشىمغا تۇترۇق بولۇپ قالدى. （http://bbs.oylirim.cn）  \1 X3 Y; ?$ `5 m+ ^1 A, f （http://bbs.oylirim.cn）4 p0 C! k* \( h8 Sبىر ئوقۇغۇچىدىن كەلگەن خەتتە مۇنداق يېزىلغانىدى: «ھۆرمەتلىك مۇھەررىر، گېزىتىڭلاردا ئوقۇغۇچىلارنىڭ ئەسىرى ئېلان قىلىنامدۇ، قىلىنمامدۇ، بىلمەيمەن. ئەمما بۇ تۇنجى ئەسىرىمنى گېزىتتە ئېلان قىلىشقا مۇۋاپىق دەپ قاراپ، سىلەرگە ئەۋەتتىم. ئېتىۋار قىلىشىڭلارنى سورايمەن....» （http://bbs.oylirim.cn）8 b9 b- {7 o% l/ D$ a. E; s4 Iبىر ھادىسىگە ئۇچرىغۇچىدىن كەلگەن خەتتە مۇنداق يېزىلغانىدى: «ئەسسالامۇ ئەلەيكۈم مېھرىبان مۇھەررىرلەر، پۇتۇم سۇنۇپ كەتكەندىن كېيىن ھاياتلىققا بولغان ئىشەنچىم بىراقلا يوقالغانىدى. ئەمما قەلبى ئاتەش كۆيۈمچان كىشىلەرنىڭ تەسەللىي، ئىلھام، رىغبەتلىرى بىلەن ئورنۇمدىن تۇرۇشقا تىرىشتىم ۋە قولۇمغا قەلەم ئېلىپ بۇ ئەسەرنى يېزىپ سىلەرگە ئەۋەتتىم. ياردىمىڭلارنى ئايىمىغايسىلەر...» بىر كەنت كادىرىدىن كەلگەن خەتتە مۇنداق يېزىلغانىدى: «ياخشىمۇ سىلەر مۇھەررىرلەر، مەن تۇنجى ئەسىرىمنى سىلەرگە ئەۋەتتىم. سەۋىيەم،  قابىلىيىتىم چەكلىك بولغاچقا، يازغان شېئىرىمدا نۇقسان كۆپ بولۇشى مۇمكىن. بىراق يېزىقچىلىقىمغا ئىلھام بېرىش يۈزىسىدىن بولسىمۇ نامۇۋاپىق جايلارنى تۈزەپ گېزىتكە بېسىشىڭلارنى چىن كۆڭلۈمدىن سەمىمىي ئۈمىد قىلىمەن...» （http://bbs.oylirim.cn）) _0 y6 h3 o5 d% i8 o& d （http://bbs.oylirim.cn）& J1 A" y, V+ v. y6 w! n* c+ Cبىر پىنسىيونېردىن كەلگەن خەتتە مۇنداق يېزىلغانىدى: «مەن يېرىم ئەسىر شېئىر يېزىش بىلەن ھەپىلەشكەن بولساممۇ، ئەلنىڭ كۆڭلىدە قالغۇدەك شېئىر يازالمىدىم. 75 ياشتىن ئېشىپتىمەن، توختاپ قالاي دېسەم كۆنۈپ قاپتىمەن. قوللىرىم قىچىشىپ ياز دەپ قىستايدۇ، شۇڭا توختىماي يېزىۋاتىمەن. يازغانلىرىمدىن تاللاپ قاپ يۈرەكلىك قىلىپ سىلەرگە ئەۋەتتىم. ئىشلەتكىلى بولسا تۈزەشتۈرۈپ ئىشلىتىپ مەندەك بىر قېرىنى خۇشال قىلىپ قويارسىلەر...» （http://bbs.oylirim.cn）3 B+ ^% }3 s% C- U& x （http://bbs.oylirim.cn）( w, A  V2 L: x% `# `   مىسالغا ئېلىنغان بۇ خەتلەردىن ئاپتورلارنىڭ سەمىمىي تېلەكلىرىنى، شۇنىڭ بىلەن بىللە، ئەسەر چىقىرىشتا «پاراۋانلىق» تەلەپ قىلىۋاتقانلىقىنى بىلىۋالغىلى بولاتتى. پاراۋانلىق – زۆرۈر پەيتتە كىشىلەرنىڭ ماددىي ئېھتىياجىنى قاندۇرۇش ئۈچۈن قوللىنىلغان تۈزۈلمە، خالاس. بۇ تۈزۈلمىنى ئەسەر چىقىرىشتىن ئىبارەت مەنىۋىي مەۋقەغە تەۋە ئىشقا قانداقمۇ تەتبىقلىغىلى بولسۇن؟! ئەگەر شۇنداق بولۇپ قالسا مەنىۋىي دۇنيانى ئەخلەت بېسىۋالىدۇ-دە، ئاقىۋىتىنى مۆلچەرلىمەك قىيىنغا توختايدۇ. شۇڭا كېسىپ ئېيتىش كېرەككى، ئەسەر ئىشلىتىشتە پاراۋانلىق يوق. （http://bbs.oylirim.cn）; k/ H7 @# Z& [9 W4 A （http://bbs.oylirim.cn）9 J; V, U/ V# A   ھەممىگە مەلۇم، ئەدەبىي ئىجادىيەت ئاڭدىكى ئىلھام ۋە ۋۇجۇدتىكى  تالانتنىڭ مەھسۇلى. ئەدەبىي ئىجادىيەتتە تۇغمىلىقمۇ، ئەگەشمىلىكمۇ بولىدۇ. تۇغمىلىق ئىچكى كۈچنى، ئەگەشمىلىك تاشقى تەسىرنى ئېنىرگىيە مەنبەسى قىلىدۇ. ھەر ئىككىسىنىڭ ئوخشاش بىر تۇرتكە تەرىپى بولىدۇ. بۇ تۈرتكە تەرەپ ھەۋەستۇر. ھەۋەس ھەرقانداق ئەدەبىيات ھەۋەسكارىنى يېزىپ بېقىشقا ئۈندەيدۇ. يېزىش ھەۋەسكارنى ئاپتورغا ئايلاندۇرىدۇ. «بولىدىغان زىرائەت كۆكىدىن مەلۇم» دېگەندەك ئاپتورنىڭ يازمىلىرى ئاپتوردا تالانت خېمىرتۇرىچىنىڭ بار-يوقلۇقىنى دەپ بېرىدۇ. خېمىرتۇرۇچ بولسا تەربىيەلىسە ھەۋەس تالانتقا ئايلىنىشى، خېمىرتۇرۇچ بولمىسا ھەرقانچە تەربىيەلىسىمۇ ھەۋەس ھەۋەس پېتى قېلىشى مۇمكىن. بىر كۈنى ئالىي مەكتەپتە ئوقۇيدىغان بىر «ھەۋەسكار» يېنىمغا بىر پارچە شېئىر كۆتۈرۈپ كەلدى. بۇ شېئىرنىڭ شەكلى قاملاشقان بىلەن مەزمۇنى قاملاشمىغانىدى. ھەۋەسكاردىن «ھازىرغىچە قانچە پارچە شېئىر يازدىڭىز؟» دەپ سورىسام، ئۇ «مۇشۇ تۇنجىسى» دەپ جاۋاپ بەردى. «ئۇنداق بولسا كۆپرەك مەشىق قىلسىڭىز بولغىدەك» دېۋىدىم، ئۇ ئېرەنشىمەستىن «گېزىتكە چىقمىسا مەشق قىلغاننىڭ نېمە پايدىسى» دېدى. مەن بۇ گەپنى ئاڭلاپ ئۇنىڭدا تالانتنىڭ خېمىرتۇرىچى تۈگۈل ھەۋەسنىڭ يۇقىندىسىمۇ يوقلۇقىنى ھېس قىلدىم-دە، ئۇنىڭغا «ئۇنداق بولسا شېئىر يازىمەن دەپ ئاۋارە بولغىچە، باشقا ئىش قىلىڭ» دەپ شېئىرىنى قولىغا تۇتقۇزۇپ قويدۇم. تەھرىر بۆلۈمىگە ئەسەرگە قوشۇلۇپ خەت كەلگەندىن باشقا، ئەنە شۇنداق ئەمدى قولىغا قەلەم ئالغان ئاپتورلارمۇ، قاملاشسۇن، قاملاشمىسۇن يازسىلا بولىدىغان ئاپتورلارمۇ، بايرام-خاتىرە كۈنلەرگە ئۈلگۈرتۈپ، بىرسى ئىشلىتىلمىسە، بىرسى ئىشلىتىلىپ قالار، دېگەن ئۈمىددە ئوخشاش مەزمۇندا نەچچە پارچە شېئىر يازىدىغان ئاپتورلارمۇ، «80 ياشقا يېقىنلىشىپ قالدىم، مېنىڭ ئەسىرىمنى ئىشلەتمەي، كىمنىڭ ئەسىرىنى ئىشلىتەتتىڭلار» دەپ «چاقچاق» قىلىدىغان ئاپتورلارمۇ، «مېنىڭ ئەسىرىم نىمىشقا چىقمايدۇ» دەپ ھەپتە ئىلگىرى ئەۋەتكەن ئەسىرىنى سۈرۈشتۈرىدىغان ئاپتورلارمۇ، «سىلەر بۇنداق ئەسەرلەرنى ئىشلىتەلەمتىڭلار» دەپ تەنە قىلىدىغان ئاپتورلارمۇ كېلىدۇ. كېلىش ئىمكانىيىتى بولمىغان بەزى ئاپتورلار  تېلېفون بېرىپ، «پالانى بايرامغا ئاتاپ بىر شېئىر يازغانتىم، ئادەم ئەۋەتىپ ئېلىپ كېتىڭلار» دەپ بېسىم ئىشلىتىدۇ. ھەتتا بەزى ئاپتورلار تونۇش-بىلىشلەر ئارقىلىق ئەۋەتكەن ئەسەرلىرىگە قوشۇپ «ئېغىر كېسەل بولۇپ قالدىم، يېزىشلا ماڭا خۇشاللىق بېغىشلايدۇ، شۇڭا ئەسىرىم ئىتتىكراق چىقسا بولاتتى» دېگەندەك ھېسداشلىقنى قوزغايدىغان سالاملارنى ياغدۇرۇۋېتىدۇ. دېگەندەك، بۇ ئەھۋاللاردىن بەزى ئاپتورلارنىڭ  ئەسەر ئىشلىتىشتىمۇ «پاراۋانلىق» بار دەپ قارايدىغانلىقىنى بىلىۋالغىلى بولىدۇ. دەرۋەقە، ئىچىپۇشقىدا «شېئىر» يازىدىغان بەزى ياشقا چوڭ ئاپتورلار «مۇشۇ شېئىرىم چىقمىسا بولمايتتى» دەپ تىكىلىپ تۇرۇۋالغاچقا، ئۇلارنىڭ ئەكەلگەن شېئىرلىرىنى قايتا يازغاندەك تەھرىرلەپ چىقىرىپ بېرىشكە توغرا كەلدى. بۇ ئۇسۇل بەزى ئاپتورلاردا «كۆنۈپ قېلىش»نى كەلتۈرۈپ چىقاردى. «كۆنۈپ قېلىش» شەكلىدە «خەقنىڭ جۇۋىسىدا تەرلىنىپ» ھېلىغۇ بېرەر شېئىر ئىكەن، نەچچە توپلام چىقارسمۇ كىم ئۇنى شائىر دېسۇن! تارىختا چىڭ سۇلالىسىنىڭ ئۆز دەۋرىدىكى خانى چىئەن لوڭ ئۆمرىدە نۇرغۇن شېئىر يازغانىكەن، تۈپلەنگەن كىتابلىرىمۇ بار ئىكەن. لېكىن ئۇنى كىم ھازىرغىچە شائىر دەپ تىلغا ئالدى؟ «ھەۋەس باشقا، ئىشىق باشقا» دېگەن گەپ مۇشۇ يەرگە چۈشسە كېرەك. پۈتۈن دۇنيا پۇرۇلتارلىرىنىڭ داھىسى لېنىن سىياسىي جەھەتتە قەلەم قۇۋىتى ئۇرغۇپ تۇرغان ئەدەبىيات ئوقۇرمىنى ئىكەندۇق. لېكىن ئۇ «مېنى سىقسىمۇ بىر كوپلېت شېئىر چىقمايدۇ» دەپ ئوزىدە ئەدەبىي تالانتنىڭ يوقلىقىنى مولچەرلىيەلىگەنىكەن. نېمىشقا بەزى ئاپتورلار مۇشۇنداق ئۆزىنى مولچەرلىيەلمەيدۇ؟ ئاتاقلىق يازغۇچى ۋاڭمىڭ ئۆز ۋاقتىدا «ئەدەبىيات كوچىسىغا قىستىلىپ كىرىۋالمايلى!» دەپ مۇراجىئەت قىلغانىدى. بۇ مۇراجىئەتتە «قاسساپ قاسساپلىقىنى، ياغاچچى ياغاچچىلىقىنى قىلسۇن، قولدىن كەلمەيدىغان ئىشقا زورقمايلى» دېگەن ئىدىيە ئىلگىرى سۈرۈلگەنىدى. بۇ ئىدىيەنى قۇبۇل قىلىشقا بەزى ئاپتورلارنىڭ ئۆتكۈنچى ھەۋىسى يول قويمايدىغان ئوخشايدۇ. ئەمما، ھەۋەس تالانتقا تەڭ بولمىسىمۇ، ئۇنى چەكلەشكە ھېچكىمنىڭ ھەققى يوق. شۇنداقتىمۇ، ئاپتورلارنىڭ شەخسىيىتىگە تەۋە ھەۋەس-قىزىقىشى تەھرىر بۆلۈمى ۋە مۇھەررىرلەرگە بېسىم پەيدا قىلماسلىقى كېرەك-دە. داڭلىق شائىرىمىز مۇھەممەدجان راشىدىن بىر زىيارەتچى بىلەن ئۆتكۈزگەن سۆھبىتىدە، زىيارەتچىنىڭ «شېئىرلىرىڭىزنىڭ ئېلان قىلىنىش نىسبىتى ناھايىتى يۇقىرى، بۇنىڭدا ئالاھىدە بىر سەۋەب بارمۇ قانداق؟» دېگەن سوئالىغا سوئالدىن چەتنەپ تۇرۇپ «مەن تەھرىر بۆلۈمىنىڭ ئىشىكىنىڭ قايسى تەرەپكە قارايدىغانلىقىنى بىلمەيمەن» دەپ جاۋاپ بەرگەن. شائىرنىڭ بۇ جاۋابىدىن ئۇنىڭ تەھرىر بۆلۈمىگە ئەسەر ئەۋەتىدىغانلىقىنى، ئەمما مۇھەررىرلەر بىلەن مۇناسىۋەتلىشىپ كەتمەيدىغانلىقىنى بىلىۋالغىلى بولىدۇ. بۇنى مەلۈم مەنىدىن ئېيتقاندا، ئاپتورلۇق ئەخلاقى دېيىشكە بولىدۇ. راست، شائىر مۇھەممەدجان راشىدىننىڭ شېئىرلىرى نېمىشقا شۇنچە كۆپ ئېلان قىلىنىدۇ؟ چۈنكى ئۇنىڭ شېئىرلىرىدا سۈپەت بار. بىزنىڭ نۇرغۇن ئاپتورىمىز مۇھەممەدجان راشىدىنغا ئوخشاش ئەخلاقلىق ئاپتورلاردۇر. ئۇلار پوچتىدىن ياكى توردىن ئەسەر ئەۋەتىدۇ، سۈرۈشتۈرمەيدۇ. تەھرىر بۆلۈمىگە ئەسەر ئەكىلىپ بەرگەنلەرمۇ «يارىسا ئىشلىتەرسىلەر» دەپ قويۇپ كېتىدۇ. مۇشۇنداق گەپ تەھرىر بۆلۈمى ۋە مۇھەررىرلەرگە ئازادىلىك بېغىشلايدۇ. چۈنكى تەھرىر بۆلۈمى بىر ئاپتورنى خۇش قىلىش نوقتىسىدا ئەمەس، كەڭ ئوقۇرمەننى خۇش قىلىش نوقتىسىدا تۇرۇپ ئەسەر ئىشلەتكەندە ئاندىن ياراملىق ئەسەرنى تاللىيالايدۇ. شۇڭا ياراملىق ئەسەر ھەرگىز يەردە قالمايدۇ. （http://bbs.oylirim.cn）# f# h$ o# |- y& V$ z4 _ （http://bbs.oylirim.cn）* p$ Z' B* Q' b4 X, H5 @, r! |8 w   بۇ يەردە ئاپتورلارنى تەھرىر بۆلۈمىگە كەلمە، مۇھەررىرلەر بىلەن كۆرۈشمە دېمەكچى ئەمەسمەن. ئاپتور بولمىسا تەھرىر بۆلۈمىمۇ، مۇھەررىرمۇ بولمايدۇ. ئاپتورلارنىڭ تەھرىر بۆلۈمىگە كېلىپ كۆرۈپ، مۇھەررىرلەر بىلەن كۆرۈشۈپ پىكىرلىشىپ ئۆتكىنىنىڭ ئىككىلى تەرەپكە زىيىنى يوق. ئەمما ئاپتورلار ئەسىرىنىڭ ياراش-يارىماسلىقى بىلەن چاتىقى يوق، «ئەسىرىمنى سىلەرگە ساقلاپ بېرىشكە بەرمىگەن، قاچان چىقىدۇ،» دەپ تۇرۇۋالسا، ئۇلارنىڭ تەھرىر بۆلۈمىنى ئىزدەپ كەلگەنلىكى ياكى مۇھەررىر بىلەن تونۇشقانلىقىغا غەرەز يوشۇرۇنغان بولىدۇ. غەرەز يوشۇرۇنغان ئىشنىڭ نەتىجىسى ياخشى بولۇشى ناتايىن. شۇڭا ئەدەبىي ئىجادىيەتتە ۋەزىپە ئورۇنداش بولمىغاندىكىن ئۆزىنى ياكى ئەسىرىنى مۆلچەرلىيەلمىگەن ئاپتورلارنىڭ ئەسىرىم چىقمىدى، دەپ پۇشۇقىنىشىنىڭ ھاجىتى يوق. چۈنكى، ئەسەر ئىشلىتىشتە راستىنلا «پاراۋانلىق» يوق. （http://bbs.oylirim.cn）4 a! ^* ]5 |' S9 z  ~. B8 t （http://bbs.oylirim.cn）/ d' E4 A* w- c& t （http://bbs.oylirim.cn）% X8 J& \6 ?. P  d6 _4 P                               2014-يىل 15-سېنتەبىر، ئۈرۈمچى （http://bbs.oylirim.cn）1 M3 n! p! U' V, m" r; `! ]3 i- r% Q (  بۇ ماقالە شىنجاڭ گېزىتىنىڭ 2014-يىل 9-ئاينىڭ 20-كۈنىدىكى «گۈلشەن» بېتىدە ئېلان قىلىنغان. 2014-يىللىق ئەسەرلەر ئاساسىدا 2015-يىلى ئاپرېلدا ئۆتكۈزۈلگەن شىنجاڭ ئاخبارات مۇكاپاتىنى باھالاشتا 2-دەرىجىلىك مۇكاپاتقا ئېرىشكەن ) （http://bbs.oylirim.cn）7 n3 \. `1 ^) ?: t. ]  \$ h) n' a （http://bbs.oylirim.cn）2 M- z+ j/ S  U' L% _+ t/ _