شىنجاڭدا ئىشلىتىلگەن يېزىق ۋە تىللار

شىنجاڭدا ئىشلىتىلگەن يېزىق ۋە تىللار
（http://bbs.oylirim.cn）4 |+ _! r! x' p; [0 Y
（http://bbs.oylirim.cn）, C6 z: P% O$ h(ئونسۇ ناھىيە چاچلىق فېرما ئوتتۇرا مەكتەپتىن مەخمۇت ئېلى)
（http://bbs.oylirim.cn）0 A" y8 `+ g3 K: |（بۇ مەزمۇن پۈتۈنلەي ئويلىرىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن،تور ئادرېسى::http://bbs.oylirim.cn/ ）
（بۇ مەزمۇن پۈتۈنلەي ئويلىرىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن،تور ئادرېسى::http://bbs.oylirim.cn/ ）
نۆۋەتتىكى ئۇيغۇر تولوقسىز ئوتتۇرا ئانا تىل مەكتەپلىرى 8-يىللىق 1-قىسىم تىل-ئەدەبىيات دەرسلىكىگە «ئۇيغۇر يېزىقلىرى» ناملىق مەخسۇس تېما كىرگۈزۈلگەن بولۇپ، ئۇ بىر تەرەپتىن كەڭ تىل-ئەدەبىيات ئوقۇتقۇچىلىرىنىڭ ئانا تىل-يېزىقىمىزنىڭ ئومومىي ئەھۋالى ۋە ئۇيغۇر مەدەنىيەت تارىخى توغىرىسىدكى ئۇنۋېرسال ساپاسىنى يۇقىرى كۆتەرسە، يەنە بىر تەرەپتىن ئوقۇغۇچىلاردا ئانا تىل-يېزىقىمىزنىڭ تەرەققىيات تارىخى، ئىشلىتىلىش دەۋرى ۋە كۆلىمى توغرىسىدا دەسلەپكى تونۇش ھاسىل قىلىش رولىنى ئوينايدۇ، شۇنداقلا، ئۇلاردا ئانا تىلى بىلەن غورۇرلىنىش ھەم ئۇنى قەدىرلەش، ئۆزىمىزنىڭ تىل ھەم يېزىق تارىخىمىزنى تەتقىق قىلىش ئىستىكىنى قوزغايدۇ. بۇ نۇقتىدىن قارىغاندا يۇقارقى تېمىنىڭ كىرگۈزىلىشى زور رېئال ئەھمىيەتكە ئىگە.
（http://bbs.oylirim.cn）) H1 K( G% l3 t) Q# s; H9 y% @بىراق، نۆۋەتتىكى رېئاللىق شۇكى، بىزدە بۇ توغىرىدا ئانا تىلىمىزدا نەشىر قىلىنغان ماتېرياللار نىسبەتەن كەمچىل، بار دېيىلگەندىمۇ پارچە ھالەتتە. شۇڭا كەڭ تىل-ئەدەبىيات ئوقۇتقۇچىلىرىنىڭ يۇقارقى تېمىنى ۋايىغا يەتكۈزۈپ ئوقۇتۇشى بىر قەدەر قىيىن. شۇ سەۋەبتىن مەن ئۆزەمنىڭ كۆپ يىللىق ئىزدىنىشلىرىمنىڭ مەھسۇلى بولغان بۇ يازمىنى كەڭ ئوقۇتقۇچى-ئوقۇغۇچىلارنىڭ پايدىلىنىشى ئۈچۈن سۇندۇم.
（http://bbs.oylirim.cn）: M+ V$ D3 y; O1 F/ {# s
（http://bbs.oylirim.cn）9 j9 U3 _) m) R. l& K" \6 x+ Eمۇقەددىمە（بۇ مەزمۇن پۈتۈنلەي ئويلىرىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن،تور ئادرېسى::http://bbs.oylirim.cn/ ）
شىنجاڭ ياۋرو-ئاسىيا قۇرۇقلۇقىنىڭ مەركىزىي قىسىمىغا جايلاشقان، ئۆزگىچە جۇغراپىيىلىك، ئېتنۇگىراففىيىلىك، دىنىي ۋە مەدەنىيەت ئالاھىدىلىكىگە ئىگە رايون بولۇپ، بۇ رايوندا تارىختىن بۇيان كۆپ خىل مىللەت ۋە ئۇنىڭغا باغلانغان كۆپ خىل تىل-يېزىق، دىن ۋە مەدەنىيەت ئۆزئارا تەسىر كۆرسەتكەن ھالدا مەۋجۇت بولۇپ، بۇ رايوننىڭ ئۆزگىچە مەدەنىيەت قاتلىمىنى، ئارخېئولوگىيىلىك قىممەت سېستىمىسىنى، تارىخي ئەھۋالىنى، گىرەلەشمە دىنىي مۇھىتىنى، تىل-يېزىق خاسلىقىنى شەكىللەندۈرگەن.（بۇ مەزمۇن پۈتۈنلەي ئويلىرىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن،تور ئادرېسى::http://bbs.oylirim.cn/ ）
شىنجاڭدىن تېپىلغان ئارخېلوگىيلىك تېپىلمىلار ۋە ساقلىنىپ قالغان تارىخىي ئۇچۇرلار ھەم تەتقىقاتچىلارنىڭ تەتقىقات نەتىجىلىرىگە ئاساسلانغاندا، شىنجاڭدا تارىختىن بۇيان تۆت خىل تىل سېستىمىسىغا تەۋە 22 خىل تىل ئىشلىتىلىپ، ئۇنىڭغا دائىر قوليازما يادىكارلىقلىرى ئۈچ خىل يېزىق سېستىمىسىغا تەۋە بولغان 26 خىل يېزىق بىلەن خاتىرلەنگەن. ئۇلارنىڭ كونكېرت ئەھۋالى تۆۋەندىكىدىن ئىبارەت.
（http://bbs.oylirim.cn）+ u8 }3 g* I. W1.        شىنجاڭدىن تېپىلغان يېزىقلارنىڭ شاخلىنىش-بارلىققا كېلىش ئەھۋالى:
（http://bbs.oylirim.cn）; ~3 V' j# k; u* z（بۇ مەزمۇن پۈتۈنلەي ئويلىرىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن،تور ئادرېسى::http://bbs.oylirim.cn/ ）
（بۇ مەزمۇن پۈتۈنلەي ئويلىرىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن،تور ئادرېسى::http://bbs.oylirim.cn/ ）
خۇاشا يېزىقى           خەن سۇلالىسى يېزىقى（بۇ مەزمۇن پۈتۈنلەي ئويلىرىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن،تور ئادرېسى::http://bbs.oylirim.cn/ ）
سېستىمىسى                      غەربىي شيا يېزىقى
（http://bbs.oylirim.cn）( j5 `" {* ^; }$ `5 U+ f5 Q                 قۇجۇ يېزىقى                                  （بۇ مەزمۇن پۈتۈنلەي ئويلىرىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن،تور ئادرېسى::http://bbs.oylirim.cn/ ）
قىتان يېزىقى     
（http://bbs.oylirim.cn）0 p0 b& R) B/ I' @               
（http://bbs.oylirim.cn）0 F" u8 Z( H3 h（بۇ مەزمۇن پۈتۈنلەي ئويلىرىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن،تور ئادرېسى::http://bbs.oylirim.cn/ ）
              كارۇشتى يېزىقى      ئۇرخۇن يېزىقى      قىتان يېزىقى                                                   
（http://bbs.oylirim.cn）) i6 g3 V) v, z0 G              پارىس يېزىقى                                             ئۆزبەك يېزىقى（بۇ مەزمۇن پۈتۈنلەي ئويلىرىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن،تور ئادرېسى::http://bbs.oylirim.cn/ ）
قىرغىز يېزىقى                                                                                                            （بۇ مەزمۇن پۈتۈنلەي ئويلىرىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن،تور ئادرېسى::http://bbs.oylirim.cn/ ）
              ئەرەب يېزىقى    قارىخانىيلار يېزىقى   چاغاتاي يېزىقى   ئۇيغۇر يېزىقى               （بۇ مەزمۇن پۈتۈنلەي ئويلىرىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن،تور ئادرېسى::http://bbs.oylirim.cn/ ）
ئەرەمى يېزىقى                                                            قازاق يېزىقى（بۇ مەزمۇن پۈتۈنلەي ئويلىرىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن،تور ئادرېسى::http://bbs.oylirim.cn/ ）
سېستىمىسى                                                               تاتار يېزىقى                                                                                                         
（http://bbs.oylirim.cn）  K6 k% ]; e1 h- M                                                                        تاجىك يېزىقى
（http://bbs.oylirim.cn）4 @3 ?* P0 X- L7 P                                                                                 
（http://bbs.oylirim.cn）- [0 D2 c5 d/ N                               قەدىمكى ئۇيغۇر      موڭغۇل     مانجۇ      شىبە سوغدى يېزىقى    يېزىقى               يېزىقى      يېزىقى     يېزىقى（بۇ مەزمۇن پۈتۈنلەي ئويلىرىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن،تور ئادرېسى::http://bbs.oylirim.cn/ ）
                              
（http://bbs.oylirim.cn）  R9 \# ~# _; e5 v: [مانى يېزىقى      （بۇ مەزمۇن پۈتۈنلەي ئويلىرىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن،تور ئادرېسى::http://bbs.oylirim.cn/ ）
                               سۈرىيە يېزىقى（بۇ مەزمۇن پۈتۈنلەي ئويلىرىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن،تور ئادرېسى::http://bbs.oylirim.cn/ ）
（بۇ مەزمۇن پۈتۈنلەي ئويلىرىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن،تور ئادرېسى::http://bbs.oylirim.cn/ ）

（http://bbs.oylirim.cn）$ U$ q$ T) I, A                                           ساك يېزىقى     تۈبۈت يېزىقى      باسىبا يېزىقى                                                     
（http://bbs.oylirim.cn）: ~/ y) m8 x3 J; [. V0 Z- A3 \6 [بىراھمى يېزىقى   بىراھمى    سانسىكىرىت    توخرى يېزىقى(ئا)                                              سېستىمىسى       يېزىقى      يېزىقى                                 تۈرك يېزىقى                                    （بۇ مەزمۇن پۈتۈنلەي ئويلىرىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن،تور ئادرېسى::http://bbs.oylirim.cn/ ）
                                          توخرى يېزىقى(ب)                                    （بۇ مەزمۇن پۈتۈنلەي ئويلىرىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن،تور ئادرېسى::http://bbs.oylirim.cn/ ）
（بۇ مەزمۇن پۈتۈنلەي ئويلىرىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن،تور ئادرېسى::http://bbs.oylirim.cn/ ）
يۇقارقى ئۈچ خىل يېزىق سېستىمىسىغا تەۋە بولغان 26 خىل يېزىققا ئۆزبەك يېزىقى، قىرغىز يېزىقى، ئۇيغۇر يېزىقى، قازاق يېزىقى، تاتار يېزىقى، تاجىك يېزىقى قاتارلىق ئالتە خىل ھازىرقى زامان يېزىقلىرى كىرگۈزۈلمىدى.（بۇ مەزمۇن پۈتۈنلەي ئويلىرىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن،تور ئادرېسى::http://bbs.oylirim.cn/ ）
（بۇ مەزمۇن پۈتۈنلەي ئويلىرىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن،تور ئادرېسى::http://bbs.oylirim.cn/ ）
2. شىنجاڭدىن تېپىلغان يېزىقلارنىڭ يېزىق سېستىمىسى بويىچە قىسقىچە ئۇچۇرى:
（http://bbs.oylirim.cn）' l2 Z+ D- ]; G' Z6 Zيېزىق
（http://bbs.oylirim.cn）( ]/ @1 N( r$ H" t6 sسېستىمىسى        （بۇ مەزمۇن پۈتۈنلەي ئويلىرىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن،تور ئادرېسى::http://bbs.oylirim.cn/ ）
（بۇ مەزمۇن پۈتۈنلەي ئويلىرىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن،تور ئادرېسى::http://bbs.oylirim.cn/ ）
No        （بۇ مەزمۇن پۈتۈنلەي ئويلىرىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن،تور ئادرېسى::http://bbs.oylirim.cn/ ）
（بۇ مەزمۇن پۈتۈنلەي ئويلىرىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن،تور ئادرېسى::http://bbs.oylirim.cn/ ）
يېزىق نامى        
（http://bbs.oylirim.cn）: `& U0 r1 r: \1 Z" ?
（http://bbs.oylirim.cn）2 ~4 S* v' `" \7 ?5 s2 f& t( Tخاتىرلەنگەن تىل        （بۇ مەزمۇن پۈتۈنلەي ئويلىرىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن،تور ئادرېسى::http://bbs.oylirim.cn/ ）

（http://bbs.oylirim.cn）# u, B) @' I/ Fقوللۇنىلغان ۋاقتى（بۇ مەزمۇن پۈتۈنلەي ئويلىرىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن،تور ئادرېسى::http://bbs.oylirim.cn/ ）
خۇاشيا يېزىق سېستىمىسى        1        خەن يېزىقى        خەنزۇ تىلى        2000 يىلدىن بۇيان
（http://bbs.oylirim.cn）1 G+ ?, Z( k% I4 H9 G        2        قۇجۇ يېزىقى        خەنزۇ تىلى، قەدىمكى تۈرك، ئۇيغۇر تىلى        3-11-ئەسىرلەر（بۇ مەزمۇن پۈتۈنلەي ئويلىرىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن،تور ئادرېسى::http://bbs.oylirim.cn/ ）
        3        غەربىي شيا يېزىقى        غەربىي شيا تىلى        1032-1227-يىللار
（http://bbs.oylirim.cn）" A' F8 L9 O2 D- r        4        قىتان يېزىقى        قىتان تىلى        920-1218-يىللار（بۇ مەزمۇن پۈتۈنلەي ئويلىرىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن،تور ئادرېسى::http://bbs.oylirim.cn/ ）
ئەرەمى يېزىقى سېستىمىسى        5        قارۇشتى يېزىقى        قەدىمكى ئارىيان تىلى        م.ب3-م.ك3-ئەسىرلەر（بۇ مەزمۇن پۈتۈنلەي ئويلىرىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن،تور ئادرېسى::http://bbs.oylirim.cn/ ）
        6        ئۇرخۇن يېزىقى        قەدىمكى تۈرك، ئۇيغۇر تىلى        8-9-ئەسىرلەر
（http://bbs.oylirim.cn）7 x/ W: N; ^' B: `3 s# R# a& d        7        قىتان يېزىقى        قىتان تىلى        920-1191-يىللار（بۇ مەزمۇن پۈتۈنلەي ئويلىرىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن،تور ئادرېسى::http://bbs.oylirim.cn/ ）
        8        پارىس يېزىقى        قەدىمكى پەھلىۋىي تىلى        7-16-ئەسىرلەر（بۇ مەزمۇن پۈتۈنلەي ئويلىرىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن،تور ئادرېسى::http://bbs.oylirim.cn/ ）
        9        ئەرەب يېزىقى        قەدىمكى ئەرەب تىلى        10-11-ئەسىرلەر
（http://bbs.oylirim.cn）" X+ q, a$ G2 x% D4 Y! J9 C        10        قارىخانلار يېزىقى        قەدىمكى تۈرك تىلى        11-14-ئەسىرلەر（بۇ مەزمۇن پۈتۈنلەي ئويلىرىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن،تور ئادرېسى::http://bbs.oylirim.cn/ ）
        11        چاغاتاي يېزىقى        چاغاتاي تىلى        14-20-ئەسىرلەر
（http://bbs.oylirim.cn）9 Z0 P* k. _  H% l        12        سوغدى يېزىقى        قەدىمكى پەھلىۋىي تىلى        5-7-ئەسىرلەر
（http://bbs.oylirim.cn）! p: @/ L9 R# L# u7 m) g. f        13        قەدىمكى ئۇيغۇر يېزىقى        قەدىمكى ئۇيغۇر تىلى        5-15-ئەسىرلەر
（http://bbs.oylirim.cn）$ h. ^: g2 E, q% s        14        موڭغۇل يېزىقى        قەدىمكى تۈبۈت، موڭغۇل تىلى        1204-ھازىرغىچە
（http://bbs.oylirim.cn）. R5 ?) D2 Y; B  G        15        مانجۇ يېزىقى        مانجۇ تىلى        1632-ھازىرغىچە
（http://bbs.oylirim.cn）! g6 b; w* _5 L1 s        16        شىبە يېزىقى        شىبە تىلى        18-ئەسىردىن ھازىرغىچە
（http://bbs.oylirim.cn）' G/ Q6 S; P5 q* c0 M* ]2 `8 g        17        مانى يېزىقى        قەدىمكى پەھلىۋىي،تۈرك، ئۇيغۇر تىلى        762-950-يىللار（بۇ مەزمۇن پۈتۈنلەي ئويلىرىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن،تور ئادرېسى::http://bbs.oylirim.cn/ ）
        18        سۈرىيە يېزىقى        يەھۇدىي تىلى        13-14-ئەسىرلەر（بۇ مەزمۇن پۈتۈنلەي ئويلىرىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن،تور ئادرېسى::http://bbs.oylirim.cn/ ）
        نۆۋەتتىكى يېزىقلارا        ئۇيغۇر يېزىقى         يېقىنقى ئۇيغۇر تىلى        20-ئەسىردىن باشلاپ
（http://bbs.oylirim.cn）6 N+ ?/ ]. p5 l* q* T. Q                ئۆزبەك يېزىقى        يېقىنقى ئۆزبەك تىلى        20-ئەسىردىن باشلاپ
（http://bbs.oylirim.cn）* H6 Q1 [. d" m# |5 C# g                قىرغىز يېزىقى        يېقىنقى قىرغىز تىلى        20-ئەسىردىن باشلاپ（بۇ مەزمۇن پۈتۈنلەي ئويلىرىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن،تور ئادرېسى::http://bbs.oylirim.cn/ ）
                قازاق يېزىقى        يېقىنقى قازاق تىلى        20-ئەسىردىن باشلاپ
（http://bbs.oylirim.cn）! J0 [, q" w0 w- E                تاتار يېزىقى        يېقىنقى تاتار تىلى         20-ئەسىردىن باشلاپ（بۇ مەزمۇن پۈتۈنلەي ئويلىرىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن،تور ئادرېسى::http://bbs.oylirim.cn/ ）
                تاجىك يېزىقى        يېقىنقى تاجىك تىلى        20-ئەسىردىن باشلاپ
（http://bbs.oylirim.cn）3 G1 b- V+ e/ O. B) dبىراھما يېزىقى سېستىمىسى        19        بىراھمى يېزىقى        قەدىمكى ئارىيان تىلى        م.ب3-ئەسىر
（http://bbs.oylirim.cn）. O* [) j9 n% C' l6 f; a        20        سانسىكىرىت يېزىقى        قەدىمكى ئارىيان تىلى        3-ئەسىر
（http://bbs.oylirim.cn）9 r7 Y3 ?9 z8 y, I( G4 R, l& S        21        ساك يېزىقى        قەدىمكى ساك تىلى        6-10-ئەسىرلەر（بۇ مەزمۇن پۈتۈنلەي ئويلىرىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن،تور ئادرېسى::http://bbs.oylirim.cn/ ）
        22        تۈبۈت يېزىقى        قەدىمكى تۈبۈت تىلى        9-ئەسىر
（http://bbs.oylirim.cn）; _1 E/ M+ [- e3 v) U' ?1 v        23        باسىبا يېزىقى        موڭغۇل تىلى        1272-1310-يىللار
（http://bbs.oylirim.cn）2 T* a! m3 x' A# A6 w8 D1 k% |( b        24        توخرى يېزىقى(ئا)        قەدىمكى توخرى تىلى        5-8-ئەسىرلەر（بۇ مەزمۇن پۈتۈنلەي ئويلىرىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن،تور ئادرېسى::http://bbs.oylirim.cn/ ）
        25        توخرى يېزىقى(ب)        قەدىمكى توخرى تىلى        5-8-ئەسىرلەر
（http://bbs.oylirim.cn）' X8 _* f; J0 |, V- p. [% |        26        غەربىي تۈرك يېزىقى        قەدىمكى تۈرك، ئۇيغۇر تىلى        6-7-ئەسىرلەر（بۇ مەزمۇن پۈتۈنلەي ئويلىرىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن،تور ئادرېسى::http://bbs.oylirim.cn/ ）
（بۇ مەزمۇن پۈتۈنلەي ئويلىرىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن،تور ئادرېسى::http://bbs.oylirim.cn/ ）
3. شىنجاڭدا ئىشلىتىلگەن تىللارنىڭ تىل سېستىمىسى بويىچە قىسقىچە ئۇچۇرى
（http://bbs.oylirim.cn）5 h/ u- Z2 \3 c* ^& p* b8 ^' t4 N' V8 lتىل
（http://bbs.oylirim.cn）: i( t" _2 p! y1 {/ k* ?سېستىمىسى        
（http://bbs.oylirim.cn）2 D- d) r9 C9 l/ o9 ~# f2 B
（http://bbs.oylirim.cn）5 r/ r; {  V+ H' S6 BNo        （بۇ مەزمۇن پۈتۈنلەي ئويلىرىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن،تور ئادرېسى::http://bbs.oylirim.cn/ ）

（http://bbs.oylirim.cn）2 n6 v- q  C, W7 {' mتىل نامى        （بۇ مەزمۇن پۈتۈنلەي ئويلىرىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن،تور ئادرېسى::http://bbs.oylirim.cn/ ）
（بۇ مەزمۇن پۈتۈنلەي ئويلىرىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن،تور ئادرېسى::http://bbs.oylirim.cn/ ）
خاتىرلەنگەن يېزىق        （بۇ مەزمۇن پۈتۈنلەي ئويلىرىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن،تور ئادرېسى::http://bbs.oylirim.cn/ ）

（http://bbs.oylirim.cn）9 u" n, u) _4 Q/ y  Bيېزىق قوللۇنىلغان ۋاقىت
（http://bbs.oylirim.cn）3 k) `$ ^% A3 p- |& K0 l& Cخەنزۇ-زاڭزۇ تىللىرى سېستىمىسى        1        （بۇ مەزمۇن پۈتۈنلەي ئويلىرىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن،تور ئادرېسى::http://bbs.oylirim.cn/ ）
خەنزۇ تىلى        خەن يېزىقى        2000 يىلدىن بۇيان（بۇ مەزمۇن پۈتۈنلەي ئويلىرىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن،تور ئادرېسى::http://bbs.oylirim.cn/ ）
                         قۇجۇ يېزىقى        3-11-ئەسىرلەر
（http://bbs.oylirim.cn）5 v3 }) k4 \# O4 }: {9 i/ b        2        قەدىمكى تۈبۈت        موڭغۇل يېزىقى        1204-ھازىرغىچە
（http://bbs.oylirim.cn）- u, S5 P4 I) M' g7 W3 h0 S, Lھىندى-ياۋروپا تىللىرى سېستىمىسى        
（http://bbs.oylirim.cn）+ F, V  `1 R6 ^7 D" {1
（http://bbs.oylirim.cn）  A4 g( t9 s3 R' v        （بۇ مەزمۇن پۈتۈنلەي ئويلىرىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن،تور ئادرېسى::http://bbs.oylirim.cn/ ）
قەدىمكى ئارىيان تىلى         كارۇشتى يېزىقى        م.ب3-م.ك3-ئەسىرلەر（بۇ مەزمۇن پۈتۈنلەي ئويلىرىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن،تور ئادرېسى::http://bbs.oylirim.cn/ ）
                        بىراھمى يېزىقكى        م.ب3-ئەسىر（بۇ مەزمۇن پۈتۈنلەي ئويلىرىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن،تور ئادرېسى::http://bbs.oylirim.cn/ ）
                        سانسىكىرىت يېزىقى        3-ئەسىر（بۇ مەزمۇن پۈتۈنلەي ئويلىرىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن،تور ئادرېسى::http://bbs.oylirim.cn/ ）
        2        （بۇ مەزمۇن پۈتۈنلەي ئويلىرىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن،تور ئادرېسى::http://bbs.oylirim.cn/ ）
قەدىمكى پەھلىۋى تىلى        پارىس يېزىقى        7-16-ئەسىرلەر（بۇ مەزمۇن پۈتۈنلەي ئويلىرىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن،تور ئادرېسى::http://bbs.oylirim.cn/ ）
                        سوغدى يېزىقى        5-7-ئەسىرلەر（بۇ مەزمۇن پۈتۈنلەي ئويلىرىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن،تور ئادرېسى::http://bbs.oylirim.cn/ ）
                        مانى يېزىقى        762-950-يىللار（بۇ مەزمۇن پۈتۈنلەي ئويلىرىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن،تور ئادرېسى::http://bbs.oylirim.cn/ ）
        3        قەدىمكى ساك تىلى        ساك يېزىقى        6-10-ئەسىرلەر（بۇ مەزمۇن پۈتۈنلەي ئويلىرىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن،تور ئادرېسى::http://bbs.oylirim.cn/ ）
        4        قەدىمكى توخرى تىلى        توخرى يېزىقى(ئا)         5-8-ئەسىرلەر
（http://bbs.oylirim.cn）% ]6 |, [" W8 z! F7 r5 w. ?                        توخرى يېزىقى(ب)        5-8-ئەسىرلەر（بۇ مەزمۇن پۈتۈنلەي ئويلىرىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن،تور ئادرېسى::http://bbs.oylirim.cn/ ）
        5        يېقىنقى زامان تاجىك تىلى        تاجىك يېزىقى        20-ئەسىردىن باشلاپ（بۇ مەزمۇن پۈتۈنلەي ئويلىرىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن،تور ئادرېسى::http://bbs.oylirim.cn/ ）
ھام-سام（بۇ مەزمۇن پۈتۈنلەي ئويلىرىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن،تور ئادرېسى::http://bbs.oylirim.cn/ ）
تىللىرى سېسىمىسى        1        قەدىمكى ئەرەب تىلى        ئەرەب يېزىقى        10-11-ئەسىرلەر（بۇ مەزمۇن پۈتۈنلەي ئويلىرىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن،تور ئادرېسى::http://bbs.oylirim.cn/ ）
        2        يەھۇدىي تىلى        سۈرىيە يېزىقى        13-14-ئەسىرلەر
（http://bbs.oylirim.cn）- r& p& T8 k  N; Zئالتاي تىللىرى سېستىمىسى         
（http://bbs.oylirim.cn）( K3 z3 _( }  _% t  ?2 E2 o! j（بۇ مەزمۇن پۈتۈنلەي ئويلىرىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن،تور ئادرېسى::http://bbs.oylirim.cn/ ）
1        
（http://bbs.oylirim.cn）: D- E' W5 S9 ], X
（http://bbs.oylirim.cn）: O# g# }* l5 q7 D+ mقەدىمكى تۈرك تىلى        قۇجۇ يېزىقى        3-11-ئەسىرلەر（بۇ مەزمۇن پۈتۈنلەي ئويلىرىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن،تور ئادرېسى::http://bbs.oylirim.cn/ ）
                        ئۇرخۇن يېزىقى        8-9-ئەسىرلەر
（http://bbs.oylirim.cn）/ {- R8 D1 @/ j4 S1 |7 B- Q, U: n                        مانى يېزىقى        762-950-يىللار
（http://bbs.oylirim.cn）0 S; _- f8 Y4 F3 G+ u% V                        تۈرك يېزىقى        6-7-ئەسىرلەر（بۇ مەزمۇن پۈتۈنلەي ئويلىرىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن،تور ئادرېسى::http://bbs.oylirim.cn/ ）
                        قارىخانلار يېزىقى        11-14-ئەسىرلەر（بۇ مەزمۇن پۈتۈنلەي ئويلىرىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن،تور ئادرېسى::http://bbs.oylirim.cn/ ）
        （بۇ مەزمۇن پۈتۈنلەي ئويلىرىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن،تور ئادرېسى::http://bbs.oylirim.cn/ ）

（http://bbs.oylirim.cn）8 n: S9 w2 H1 V% F) d6 |
（http://bbs.oylirim.cn）. X' i0 D9 d; Y/ ]9 }; L# F. p2        （بۇ مەزمۇن پۈتۈنلەي ئويلىرىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن،تور ئادرېسى::http://bbs.oylirim.cn/ ）

（http://bbs.oylirim.cn）3 q  c4 v7 D" x( \8 d9 W' j（بۇ مەزمۇن پۈتۈنلەي ئويلىرىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن،تور ئادرېسى::http://bbs.oylirim.cn/ ）
قەدىمكى ئۇيغۇر تىلى        ئۇيغۇر يېزىقى        5-15-ئەسىرلەر（بۇ مەزمۇن پۈتۈنلەي ئويلىرىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن،تور ئادرېسى::http://bbs.oylirim.cn/ ）
                        قۇجۇ يېزىقى        3-11-ئەسىرلەر（بۇ مەزمۇن پۈتۈنلەي ئويلىرىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن،تور ئادرېسى::http://bbs.oylirim.cn/ ）
                        قارىخانىلار يېزىقى        11-14-ئەسىرلەر
（http://bbs.oylirim.cn）& R' e/ y9 c& P  O+ a  i                        ئۇرخۇن يېزىقى        8-9-ئەسىرلەر
（http://bbs.oylirim.cn）7 A% `+ Y* p1 \6 s                        مانى يېزىقى        762-950-يىللار
（http://bbs.oylirim.cn）* r2 Y$ x% W# {% R& u  x" f                        تۈرك يېزىقى        6-7-ئەسىرلەر（بۇ مەزمۇن پۈتۈنلەي ئويلىرىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن،تور ئادرېسى::http://bbs.oylirim.cn/ ）
        3        چاغاتاي تىلى        چاغاتاي يېزىقى        14-20-ئەسىرلەر（بۇ مەزمۇن پۈتۈنلەي ئويلىرىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن،تور ئادرېسى::http://bbs.oylirim.cn/ ）
        4        غەربىي شيا تىلى        غەربىي شيا يېزىقى        1032-1227-يىللار（بۇ مەزمۇن پۈتۈنلەي ئويلىرىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن،تور ئادرېسى::http://bbs.oylirim.cn/ ）
        5        قىتان تىلى        قىتان يېزىقى        920-1191-يىللار
（http://bbs.oylirim.cn）' R6 d7 o* V+ t- k% g! b" T        6        موڭغۇل تىلى        موڭغۇل يېزىقى        1204-ھازىرغىچە（بۇ مەزمۇن پۈتۈنلەي ئويلىرىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن،تور ئادرېسى::http://bbs.oylirim.cn/ ）
                        باسىبا يېزىقى        1272-1310-يىللار（بۇ مەزمۇن پۈتۈنلەي ئويلىرىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن،تور ئادرېسى::http://bbs.oylirim.cn/ ）
        7        مانجۇ تىلى        مانجۇ يېزىقى        1632-ھازىرغىچە（بۇ مەزمۇن پۈتۈنلەي ئويلىرىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن،تور ئادرېسى::http://bbs.oylirim.cn/ ）
        8        شىبە تىلى        شىبە يېزىقى        18-ئەسىردىن ھازىرغىچە
（http://bbs.oylirim.cn）, e1 ^  t" }7 |4 b5 Q        9        يېقىنقى ئۇيغۇر تىلى        ئۇيغۇر يېزىقى        20-ئەسىردىن باشلاپ（بۇ مەزمۇن پۈتۈنلەي ئويلىرىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن،تور ئادرېسى::http://bbs.oylirim.cn/ ）
        10        يېقىنقى ئۆزبەك تىلى        ئۆزبەك يېزىقى        20-ئەسىردىن باشلاپ
（http://bbs.oylirim.cn）- R2 m4 }# O$ R! N/ e; V6 C; z        11        يېقىنقى قىرغىز تىلى        قىرغىز يېزىقى        20-ئەسىردىن باشلاپ（بۇ مەزمۇن پۈتۈنلەي ئويلىرىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن،تور ئادرېسى::http://bbs.oylirim.cn/ ）
        12        يېقىنقى قازاق تىلى        قازاق يېزىقى        20-ئەسىردىن باشلاپ
（http://bbs.oylirim.cn）. }( w) Z& Q3 G& F$ U: }* w        13        يېقىنقى تاتار تىلى        تاتار يېزىقى        20-ئەسىردىن باشلاپ
（http://bbs.oylirim.cn）2 o5 ^8 k' o8 P# Q7 m0 }4. ئالتاي تىللىرىنىڭ قىسقىچە ئۇچۇرى:（بۇ مەزمۇن پۈتۈنلەي ئويلىرىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن،تور ئادرېسى::http://bbs.oylirim.cn/ ）
تىل
（http://bbs.oylirim.cn）( B4 h+ O4 i4 s4 zسېستىمىسى        
（http://bbs.oylirim.cn）% G/ U& V+ S+ h# s  n# yئالتاي تىللىرىنىڭ تارماقلىرى
（http://bbs.oylirim.cn）3 M; b; ?/ w1 F4 |        
（http://bbs.oylirim.cn）2 U2 `% N. w/ B3 _. u; X2 y+ X+ V（بۇ مەزمۇن پۈتۈنلەي ئويلىرىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن،تور ئادرېسى::http://bbs.oylirim.cn/ ）
No
（http://bbs.oylirim.cn）$ ~4 y1 A+ M- X        （بۇ مەزمۇن پۈتۈنلەي ئويلىرىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن،تور ئادرېسى::http://bbs.oylirim.cn/ ）

（http://bbs.oylirim.cn）: \+ g! M% \2 qتىل نامى        
（http://bbs.oylirim.cn）. B' O# Y7 ~& \3 m0 ]; g（بۇ مەزمۇن پۈتۈنلەي ئويلىرىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن،تور ئادرېسى::http://bbs.oylirim.cn/ ）
خاتىرلەنگەن يېزىق        （بۇ مەزمۇن پۈتۈنلەي ئويلىرىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن،تور ئادرېسى::http://bbs.oylirim.cn/ ）
（بۇ مەزمۇن پۈتۈنلەي ئويلىرىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن،تور ئادرېسى::http://bbs.oylirim.cn/ ）
يېزىق قوللۇنىلغان ۋاقىت
（http://bbs.oylirim.cn）. i3 l8 ^% E9 k, O9 kئالتاي تىللىرى سېستىمىسى         موڭغۇل تىللىرى تارمىقى        1        موڭغۇل تىلى        موڭغۇل يېزىقى        1204-ھازىرغىچە
（http://bbs.oylirim.cn）4 \  o& a! W" ?: j                                باسىبا يېزىقى        1272-1310-يىللار
（http://bbs.oylirim.cn）3 l* P9 |8 \) t/ k        مانجۇ-توڭگۇس تىللىرى تارمىقى        1        مانجۇ تىلى        مانجۇ يېزىقى        1632-ھازىرغىچە（بۇ مەزمۇن پۈتۈنلەي ئويلىرىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن،تور ئادرېسى::http://bbs.oylirim.cn/ ）
                2        شىبە تىلى        شىبە يېزىقى        18-ئەسىردىن ھازىرغىچە（بۇ مەزمۇن پۈتۈنلەي ئويلىرىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن،تور ئادرېسى::http://bbs.oylirim.cn/ ）
  
（http://bbs.oylirim.cn）9 s6 G, S6 F# V8 o7 Q/ i2 P& k, A（بۇ مەزمۇن پۈتۈنلەي ئويلىرىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن،تور ئادرېسى::http://bbs.oylirim.cn/ ）
تۈركى تىللار تارمىقى        （بۇ مەزمۇن پۈتۈنلەي ئويلىرىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن،تور ئادرېسى::http://bbs.oylirim.cn/ ）
（بۇ مەزمۇن پۈتۈنلەي ئويلىرىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن،تور ئادرېسى::http://bbs.oylirim.cn/ ）
1        （بۇ مەزمۇن پۈتۈنلەي ئويلىرىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن،تور ئادرېسى::http://bbs.oylirim.cn/ ）

（http://bbs.oylirim.cn）) x* }. h( J% z2 o7 Yقەدىمكى تۈرك تىلى        قۇجۇ يېزىقى        3-11-ئەسىرلەر
（http://bbs.oylirim.cn）5 y& _3 n( l# _, C7 }                                ئۇرخۇن يېزىقى        8-9-ئەسىرلەر（بۇ مەزمۇن پۈتۈنلەي ئويلىرىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن،تور ئادرېسى::http://bbs.oylirim.cn/ ）
                                مانى يېزىقى        762-950-يىللار（بۇ مەزمۇن پۈتۈنلەي ئويلىرىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن،تور ئادرېسى::http://bbs.oylirim.cn/ ）
                                تۈرك يېزىقى        6-7-ئەسىرلەر（بۇ مەزمۇن پۈتۈنلەي ئويلىرىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن،تور ئادرېسى::http://bbs.oylirim.cn/ ）
                                قارىخانلار يېزىقى        11-14-ئەسىرلەر（بۇ مەزمۇن پۈتۈنلەي ئويلىرىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن،تور ئادرېسى::http://bbs.oylirim.cn/ ）
               
（http://bbs.oylirim.cn）% P& n6 [5 A  @, }! `
（http://bbs.oylirim.cn）! ?  T* w7 ^, N$ }) Y7 j
（http://bbs.oylirim.cn）" S' u3 V' v2 H0 p) a; g+ H2        （بۇ مەزمۇن پۈتۈنلەي ئويلىرىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن،تور ئادرېسى::http://bbs.oylirim.cn/ ）

（http://bbs.oylirim.cn）% q- v; k% D8 `" i$ ]（بۇ مەزمۇن پۈتۈنلەي ئويلىرىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن،تور ئادرېسى::http://bbs.oylirim.cn/ ）
قەدىمكى ئۇيغۇر تىلى        ئۇيغۇر يېزىقى        5-15-ئەسىرلەر（بۇ مەزمۇن پۈتۈنلەي ئويلىرىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن،تور ئادرېسى::http://bbs.oylirim.cn/ ）
                                قۇجۇ يېزىقى        3-11-ئەسىرلەر（بۇ مەزمۇن پۈتۈنلەي ئويلىرىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن،تور ئادرېسى::http://bbs.oylirim.cn/ ）
                                قارىخانىلار يېزىقى        11-14-ئەسىرلەر
（http://bbs.oylirim.cn）/ j( N* z3 U6 Y                                ئۇرخۇن يېزىقى        8-9-ئەسىرلەر（بۇ مەزمۇن پۈتۈنلەي ئويلىرىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن،تور ئادرېسى::http://bbs.oylirim.cn/ ）
                                مانى يېزىقى        762-950-يىللار
（http://bbs.oylirim.cn）  s6 H" c/ U/ U! Z, `' R: y" Q                                تۈرك يېزىقى        6-7-ئەسىرلەر（بۇ مەزمۇن پۈتۈنلەي ئويلىرىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن،تور ئادرېسى::http://bbs.oylirim.cn/ ）
                3        چاغاتاي تىلى        چاغاتاي يېزىقى        14-20-ئەسىرلەر（بۇ مەزمۇن پۈتۈنلەي ئويلىرىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن،تور ئادرېسى::http://bbs.oylirim.cn/ ）
                4        غەربىي شيا تىلى        غەربىي شيا يېزىقى        1032-1227-يىللار（بۇ مەزمۇن پۈتۈنلەي ئويلىرىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن،تور ئادرېسى::http://bbs.oylirim.cn/ ）
                5        قىتان تىلى        قىتان يېزىقى        920-1191-يىللار（بۇ مەزمۇن پۈتۈنلەي ئويلىرىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن،تور ئادرېسى::http://bbs.oylirim.cn/ ）
                6        يېقىنقى ئۇيغۇر تىلى        ئۇيغۇر يېزىقى        20-ئەسىردىن باشلاپ
（http://bbs.oylirim.cn）- _$ q9 ~! |, w, I                7        يېقىنقى ئۆزبەك تىلى        ئۆزبەك يېزىقى        20-ئەسىردىن باشلاپ
（http://bbs.oylirim.cn）9 b( O2 B4 n1 q7 Z8 [0 d  I4 d                8        يېقىنقى قىرغىز تىلى        قىرغىز يېزىقى        20-ئەسىردىن باشلاپ
（http://bbs.oylirim.cn）2 @3 ^: [) A/ Z( k                9        يېقىنقى قازاق تىلى        قازاق يېزىقى        20-ئەسىردىن باشلاپ
（http://bbs.oylirim.cn）! I% _3 [+ n' }                10        يېقىنقى تاتار تىلى        تاتار يېزىقى        20-ئەسىردىن باشلاپ
（http://bbs.oylirim.cn）4 z; s' H! N2 Z6 d8 j5. ئۇيغۇرلار ئىشلەتكەن يېزىقلارنىڭ قىسقىچە ئۇچۇرى:
（http://bbs.oylirim.cn）: @8 ~! {0 ~2 r1 \6 M$ s3 Q4 oئەسكەرتىش: بۇ يېزىقتا ئۇيغۇرلار ئىشلەتكەن تىللاردىن باشقا تىللارمۇ خاتىرلەنگەن بولغاچقا، ئۇلارنىڭ ھەممىسى كىرگۈزۈلدى.
（http://bbs.oylirim.cn）1 ~+ G) f5 b2 R1 t1 T: I1 N% T7 qيېزىق
（http://bbs.oylirim.cn）/ E3 E' B' V% x4 _) {سېستىمىسى        （بۇ مەزمۇن پۈتۈنلەي ئويلىرىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن،تور ئادرېسى::http://bbs.oylirim.cn/ ）
（بۇ مەزمۇن پۈتۈنلەي ئويلىرىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن،تور ئادرېسى::http://bbs.oylirim.cn/ ）
No        
（http://bbs.oylirim.cn）3 Q& d  Z7 J' N4 L% O; }（بۇ مەزمۇن پۈتۈنلەي ئويلىرىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن،تور ئادرېسى::http://bbs.oylirim.cn/ ）
يېزىق نامى        
（http://bbs.oylirim.cn）9 u2 u+ q1 D0 ], Z, U（بۇ مەزمۇن پۈتۈنلەي ئويلىرىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن،تور ئادرېسى::http://bbs.oylirim.cn/ ）
خاتىرلەنگەن تىل        
（http://bbs.oylirim.cn）/ Y4 @* W# b$ d& b4 r
（http://bbs.oylirim.cn）2 Q2 H2 h5 R% t0 X* F, }قوللۇنىلغان ۋاقتى
（http://bbs.oylirim.cn）% ]! ~' B& f' |6 l5 Nخۇاشيا يېزىق سېستىمىسى        1        قۇجۇ يېزىقى        خەنزۇ تىلى، قەدىمكى تۈرك، ئۇيغۇر تىلى        3-11-ئەسىرلەر（بۇ مەزمۇن پۈتۈنلەي ئويلىرىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن،تور ئادرېسى::http://bbs.oylirim.cn/ ）

（http://bbs.oylirim.cn）* Z: C5 C  t! U" E1 p$ @+ X
（http://bbs.oylirim.cn）; T: i2 b5 U6 G8 q- }" X; ^% sئەرەمى يېزىقى سېستىمىسى        2        ئۇرخۇن يېزىقى        قەدىمكى تۈرك، ئۇيغۇر تىلى        8-9-ئەسىرلەر（بۇ مەزمۇن پۈتۈنلەي ئويلىرىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن،تور ئادرېسى::http://bbs.oylirim.cn/ ）
        3        قارىخانلار يېزىقى        قەدىمكى تۈرك تىلى        11-14-ئەسىرلەر
（http://bbs.oylirim.cn）  u5 s- z1 s- N; ^. x        4        چاغاتاي يېزىقى        چاغاتاي تىلى        14-20-ئەسىرلەر（بۇ مەزمۇن پۈتۈنلەي ئويلىرىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن،تور ئادرېسى::http://bbs.oylirim.cn/ ）
        5        قەدىمكى ئۇيغۇر يېزىقى        قەدىمكى ئۇيغۇر تىلى        5-15-ئەسىرلەر（بۇ مەزمۇن پۈتۈنلەي ئويلىرىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن،تور ئادرېسى::http://bbs.oylirim.cn/ ）
        6        مانى يېزىقى        قەدىمكى پەھلىۋىي،تۈرك، ئۇيغۇر تىللىرى        762-950-يىللار
（http://bbs.oylirim.cn）9 \6 [, u( ^/ s7 Q        7        ئۇيغۇر يېزىقى         يېقىنقى ئۇيغۇر تىلى        20-ئەسىردىن باشلاپ
（http://bbs.oylirim.cn）2 J) x0 k* }+ {; F( v2 Sبىراھما يېزىقى سېستىمىسى        8        غەربىي تۈرك يېزىقى        قەدىمكى تۈرك، ئۇيغۇر تىلى        6-7-ئەسىرلەر（بۇ مەزمۇن پۈتۈنلەي ئويلىرىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن،تور ئادرېسى::http://bbs.oylirim.cn/ ）

（http://bbs.oylirim.cn）$ \7 ?3 Y; y& d6 q% w) I( N* T（بۇ مەزمۇن پۈتۈنلەي ئويلىرىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن،تور ئادرېسى::http://bbs.oylirim.cn/ ）
6. جۇڭگودىكى تۈركى تىللىق مىللەتلەر ۋە ئۇلارنىڭ تىللىرىدىكى بىر قىسىم سۆزلۈكلەرنىڭ سېلىشتۇرۇلمىسى
（http://bbs.oylirim.cn）2 A$ Y  N0 C) O1 `جۇڭگودا تۈركىي تىللار ئائىلىسىگە تەۋە تىللار ئۇيغۇر تىلى، قازاق تىلى، قىرغىز تىلى، ئۆزبېك تىلى، تاتار تىلى، تۇبا تىلى، سالار تىلى، يۇگۇر (سېرىق ئۇيغۇر) تىلى قاتارلىق سەككىز بولۇپ، بۇنىڭغا ئاساسەن تۈركىي تىللار ئائىلىسىگە كىرىدىغان سەككىز مىللەت شەكىللەنگەن. ئۇلار تۆۋەندىكىلەردىن ئىبارەت: ئۇيغۇر مىللىتى، قازاق مىللىتى، قىرغىز مىللىتى، ئۆزبېك مىللىتى، تاتار مىللىتى، تۇبا مىللىتى، سالار مىللىتى، يۇگۇر (سېرىق ئۇيغۇر) مىللىتى. يۇقارقى سەككىز تۈركىي تىلى فونېتىكا، لېكسىكا ۋە گىرامماتىكىلىق جەھەتلەردىن كۆپ ئوخشاشلىقلارغا ئىگە بولۇپ، ئۆزئارا تۇغقان تىللار ھېسابلىنىدۇ. شۇ سەۋەبتىن بۇ تىللاردا سۆزلىشىدىغان خەلقلەر ئارىسىدا ئۆزئارا پىكىر بىرلىكى ھاسىل قىلىش، كۆز قاراش ۋە مەدەنىيەت ئالماشتۇرۇش جۇڭگودىكى باشقا تىللىق خەلقلەرگە نىسبەتەن زور ئاسانلىقلارغا ئىگە. بىراق، جۇڭگودىكى تۈركىي مىللەتلەر ئۇزاق يىللاردىن بۇيان باشقا مىللەتلەر بىلەن، بولۇپمۇ خەنزۇ مىللىتى بىلەن ئارىلىشىپ ياشاش جەريانىدا، ئۇلارنىڭ تىلى تەبىئىي ھالدا خەنزۇ تىلىنىڭ، يەنى خەنزۇ تىلى لېكسىكىسىنىڭ تەسىرىگە ئۇچرىغان ھەم ھەرقايسى مىللەتلەر تىلىنىڭ خەنزۇ تىلى لېكسىكىسىنىڭ تەسىرىگە ئۇچىراش دەرىجىسى ئوخشاش ئەمەس. بولۇپمۇ سالا ۋە يۇگۇر تىللىرىنىڭ خەنزۇ تىلىنىڭ تەسىرىگە ئۇچىراش نىسبىتى بىر قەدەر يۇقىرى بولۇپ، بۇ تىللارغا خەنزۇ تىلىدىن كىرگەن سۆزلەر باشقا تىللارغا قارىغاندا بىر قەدەر يۇقىرى نىسبەتنى ئىگىلەيدۇ. （بۇ مەزمۇن پۈتۈنلەي ئويلىرىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن،تور ئادرېسى::http://bbs.oylirim.cn/ ）
مەن تۆۋەندە ئۇلارنىڭ تىللىرىدكى لېكسىكىلىق ئوخشاشلىقلارغا دائىر بىر قىسىم سۆزلۈكلەرنى مىسال تەرىقىسىدە كۆرسىتىپ ئۆتىمەن:
（http://bbs.oylirim.cn）; `+ L+ Z2 h( ^3 g6 |! p/ f
（http://bbs.oylirim.cn）$ }7 p3 l9 n) `) U: k- d. n6 @% jتۈركىي تىللىق مىللەتلەرنىڭ نامى
（http://bbs.oylirim.cn）3 e/ Z2 Y; d1 E  [: E* Lئۇيغۇر        قازاق        قىرغىز        ئۆزبېك        تاتار        تۇبا        سالار        يۇگۇر（بۇ مەزمۇن پۈتۈنلەي ئويلىرىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن،تور ئادرېسى::http://bbs.oylirim.cn/ ）
ئاخشام        ئاقشام        كېچقۇرۇن        ئاقشام        ئاخشام        گېشە        گېجې        گېجې（بۇ مەزمۇن پۈتۈنلەي ئويلىرىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن،تور ئادرېسى::http://bbs.oylirim.cn/ ）
ئارتۇق        ئارتەق        ئارتەق        ئرتىق        ئارتەق        ئارتۇق        ئاتوخ        ئاخرتەق
（http://bbs.oylirim.cn）, ^; m, ~+ w) u5 Uبوش        بوس        بوش        بوش        بوش        بوش        بوش        بوس
（http://bbs.oylirim.cn）: @. \- E: \0 n0 `' w( F: b. E$ a* oئېھتىياج        ئاجەت        كېرەك        ئېھتىياج        ئىختىياج        كېرېك        كېلى        كېرېك
（http://bbs.oylirim.cn）/ F8 i5 H/ V! g  R! t! ?, uئىككى        ئېكى        ئېكى        ئىككى        ئېكى        ئىجى        ئىگى        شىگى（بۇ مەزمۇن پۈتۈنلەي ئويلىرىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن،تور ئادرېسى::http://bbs.oylirim.cn/ ）
ئىچكىرى        ئىشكى        ئىچكېرى        ئشكېرى        ئىشكېرى        ئىشتى        ئىشىندىگى        ئەشگېر
（http://bbs.oylirim.cn）( s- |6 A) m9 ]% tكۆر        كۆر        كۆر        كۆر        كۆر        گۆر        گور        گۆر
（http://bbs.oylirim.cn）& s. T1 k' W$ K/ l& ~# zنېپىز        جۇقا        جۇقا        نېپىز        يوقا        جۇغا        يوخبا        جوگا（بۇ مەزمۇن پۈتۈنلەي ئويلىرىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن،تور ئادرېسى::http://bbs.oylirim.cn/ ）
ئوسۇرۇق        ئوسەرەق        ئوسۇراق        ئوسىرىق        ئوسەرەق        ئوزۇرۇك        ئوسىراخ        ئوخسەرەق（بۇ مەزمۇن پۈتۈنلەي ئويلىرىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن،تور ئادرېسى::http://bbs.oylirim.cn/ ）
چۇلۋۇر        شەلبەر        چەلبەر        چىلۋىر        چەلبەر        تۈگنىگ        چۇلەر        جەلۋەر（بۇ مەزمۇن پۈتۈنلەي ئويلىرىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن،تور ئادرېسى::http://bbs.oylirim.cn/ ）
سالپاڭ        سالپاڭ        سالپاڭ        سالپاڭ        سالەنغان        دەلدەڭ        سالەنگەن        ساڭگەلا（بۇ مەزمۇن پۈتۈنلەي ئويلىرىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن،تور ئادرېسى::http://bbs.oylirim.cn/ ）
سۇنۇق        سەنەق        سەنەق        سۇنىق        سەنەق        سۇنۇك        سۇنەخ        ئۇزەتگەن（بۇ مەزمۇن پۈتۈنلەي ئويلىرىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن،تور ئادرېسى::http://bbs.oylirim.cn/ ）
تالقان        تالقان        تالقان        تالقان        تالقان        دالغان        تاغان        تالگان（بۇ مەزمۇن پۈتۈنلەي ئويلىرىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن،تور ئادرېسى::http://bbs.oylirim.cn/ ）
تېرە        تېرى        تېرى        تېرە        تېرى        بۇلغائار        تىرە        تېرە（بۇ مەزمۇن پۈتۈنلەي ئويلىرىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن،تور ئادرېسى::http://bbs.oylirim.cn/ ）
تۇمان        تۇمان        تۇمان        تۇمان        تۇمان        تۇمان        دۇمان        مانان（بۇ مەزمۇن پۈتۈنلەي ئويلىرىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن،تور ئادرېسى::http://bbs.oylirim.cn/ ）
تۇرۇپ        لوبە        تۇرۇپ        تۇرۇپ        تۇرما        لوبۇ        تۇرما        دۇرما
（http://bbs.oylirim.cn）0 K1 ^6 F/ e3 Gتەرلە        تېرلې        تەرلە        تەرلە        تەرلە        دەردى        دېرلې        تېرۇن（بۇ مەزمۇن پۈتۈنلەي ئويلىرىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن،تور ئادرېسى::http://bbs.oylirim.cn/ ）
ئۇزۇن        ئۇزەن        ئۇزۇن        ئۇزۇن        ئۇزۇن        ئۇزۇن        ئۇزىن        ئۇزۇن（بۇ مەزمۇن پۈتۈنلەي ئويلىرىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن،تور ئادرېسى::http://bbs.oylirim.cn/ ）
يولۋاس        جولبارەس        جولبارس        يولبارس        يولبارس        پار        باس        بارس（بۇ مەزمۇن پۈتۈنلەي ئويلىرىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن،تور ئادرېسى::http://bbs.oylirim.cn/ ）

（http://bbs.oylirim.cn）0 I% H$ V; f; h* Nپايدىلانغان ماتېرياللار: 1. «بىزنىڭ تارىخىي يېزىقلىرىمىز»، قۇربان ۋەلى كىرورا. «شىنجاڭ ياشلار-ئۆسمۈرلەر نەشرىياتى» 1986-يىل 6-ئاي 1-نەشىرى، 1988-يىل 8-ئاي 2-بېسىلىشى.（بۇ مەزمۇن پۈتۈنلەي ئويلىرىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن،تور ئادرېسى::http://bbs.oylirim.cn/ ）
2.        «جۇڭگودىكى تۈركى تىللار»، نەسۇرىللا يولبولدى، مۇھەببەت قاسىم. «شىنجاڭ داشۆ نەشرىياتى » 1987-يىل 12-ئاي 1-نەشىرى، 1-بېسىلىشى.（بۇ مەزمۇن پۈتۈنلەي ئويلىرىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن،تور ئادرېسى::http://bbs.oylirim.cn/ ）
3.         «تۈركى تىللار» ن. ئا. باسكاكوۋ (سوۋېت ئىتتىپاقى). «مىللەتلەر نەشرىياتى» 1986-يىل 6-ئاي 1-نەشىرى، 1-بېسىلىشى.
（http://bbs.oylirim.cn）. o: s8 P3 a& q; o4.        «جۇڭگودىكى تۈركى تىللارنىڭ سېلىشتۇرما سۆزلىكى». «خەلق نەشىرياتى» (خەنزۇچە) 1990-يىلى 12-ئاي 1-نەشىرى، 1-بېسىلىشى.
（http://bbs.oylirim.cn）9 Z4 ^9 Y9 D  j  e/ P9 R; K* }9 G（بۇ مەزمۇن پۈتۈنلەي ئويلىرىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن،تور ئادرېسى::http://bbs.oylirim.cn/ ）
（بۇ مەزمۇن پۈتۈنلەي ئويلىرىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن،تور ئادرېسى::http://bbs.oylirim.cn/ ）
2010-يىلى 5-ئايدا يېزىلدى، 2013-يىلى 3-ئاينىڭ 28-كۈنى تولوقلاندى
（http://bbs.oylirim.cn）) ]# }& x9 `1 Y8 N
（http://bbs.oylirim.cn）  ~* {# ]9 x+ N3 ^- I5 X9 S（بۇ مەزمۇن پۈتۈنلەي ئويلىرىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن،تور ئادرېسى::http://bbs.oylirim.cn/ ）

（http://bbs.oylirim.cn）$ `$ C2 ]& c( o( J  ], \9 l% R1 k（بۇ مەزمۇن پۈتۈنلەي ئويلىرىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن،تور ئادرېسى::http://bbs.oylirim.cn/ ）
مەنبە:ئەجداد تارىخ مۇنبىرى （بۇ مەزمۇن پۈتۈنلەي ئويلىرىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن،تور ئادرېسى::http://bbs.oylirim.cn/ ）
（بۇ مەزمۇن پۈتۈنلەي ئويلىرىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن،تور ئادرېسى::http://bbs.oylirim.cn/ ）