كۇلۇب مۇلازۈمۈتۈ
قورال مەركۈزۈ

ېۇسلۇب ېالماشتۇرۇش
wind
wind5

قۈسقا ېۇچۇر
خەت ساندۇقۈ
يوللاش ساندۇقۈ
ېۇچۇر ېۈز قوغلاش
قۈسقا ېۇچۇر يېزۈش

كونترول تاختا
كونترول تاختا باش بېتۈ
ماتېرۈيال تەھرۈرلەش
ماتېرۈيال كۆرۈش
دوستلار تۈزۈملۈكۈ
ېەزا ھوقۇقۈنۈ كۆرۈش
سودا تەڭگۈسۈ باشقۇرۇش
جۇغلانما ېالماشتۇرۇش
ېالاھۈدە گورۇپپا سېتۈۋېلۈش
ساقلۈغۇچ
تېمۈلۈرۈم

سۈتاتسۈتكا
ېاساسۈي سۈتاتسۈتكا
IP سۈتاتسۈتكۈسۈ
باشقۇرۇش قوشۇنۈ
باشقۇرۇش سۈتاتسۈتكۈسۈ
توردۈكۈلەر سۈتاتسۈتكۈسۈ
ېەزالار قاتارۈ
سەھۈپە قاتارۈ
يازما قاتارۈ

ېورخۇن مۇنبۈرۈ » يەر ــ جاي ناملۈرۈمۈز » باي نامۈنۈڭ كېلۈپ چۈقۈشۈ توغرۈسۈدا

بۇ بەتتۈكۈ يازما : باي نامۈنۈڭ كېلۈپ چۈقۈشۈ توغرۈسۈدا	بېسۈپ چۈقۈرۈش \| بۇ تېمۈنۈ ساقلۈۋېلۈش \| تېما ېۇلانمۈسۈنۈ كۆچۈرۈۋېلۈش \| تېما ساقلۈۋېلۈش \| ېالدۈنقۈ تېما \| كېيۈنكۈ تېما

Xojaniyaz

دەرۈجۈسۈ : لەشكەر

نادۈر يازمۈلار :
يوللۈغان تېما :
شۆھرۈتۈ: 0 نومۇر
پۇلۈ: سوم
تۆھپۈسۈ: نومۇر
توردۈكۈ ۋاقتۈ : 0(ساېەت)
تۈزۈملاتقان ۋاقتۈ : 2007-09-11
ېاخۈرقۈ كۈرگۈنۈ : 1970-01-01

كۈچۈك نورمال چوڭ

باي نامۈنۈڭ كېلۈپ چۈقۈشۈ توغرۈسۈدا

باي نامۈنۈڭ كېلۈپ چۈقۈشۈ توغرۈسۈدا

خوجانۈياز

«باي»-ېاقسۇ ۋۈلايۈتۈدۈكۈ باي ناھۈيۈسۈنۈڭ نامۈ ، شۇنداقلا قۇمۇلنۈڭ ېاراتۈرۈك ناھۈيۈسۈدۈمۇ «باي»دەپ ېاتۈلۈدۈغان يەر بار .
باي ناھۈيۈسۈ– ېاقسۇ ۋۈلايۈتۈنۈڭ شەرقۈي شۈمال تەرۈپۈگە جايلاشقان ، شەرۈق تەرۈپۈ كۇچا ناھۈيۈسۈ بۈلەن ،شۈمال تەرۈپۈ تەڭرۈتېغۈ ېارقۈلۈق تېكەس ،مۇڭغۇلكۈرە ناھۈيۈلۈرۈ بۈلەن ،غەرۈپ تەرۈپۈ مۇز ېارت دەرياسۈ ېارقۈلۈق ېونسۇ ناھۈيۈسۈ بۈلەن ،جەنۇپ تەرۈپۈ چۆلتاغ ېارقۈلۈق توقسۇ ناھۈيۈسۈ بۈلەن ،شەرۈق شۈمال تەرۈپۈ خېجۈڭ ناھۈيۈسۈنۈڭ بايۈنبۇلاق يايلۈقۈ بۈلەن چېگۈرلۈنۈدۇ.

باي باھۈيۈسۈنۈڭ شەرقتۈن غەربكۈچە بولغان ېۇزۇنلۇقۈ 184كۈلومېتۈر ،جەنۇبتۈن شۈمالغا بولغان كەڭۈلۈكۈ 105 كۈلومېتۈر، ېومۇمۈي يەر مەيدانۈ 19مۈڭ كۋادرات كۈلۇمېتۈر كېلۈدۇ، ېومۇمۈي نوپۇسۈ 179مۈڭ 905نەپەردۈن ېارتۇق(-1995)،بۇنۈڭ ېۈچۈدە ېازسانلۈق مۈللەتلەر 150مۈڭ 200نەپەردۈن كۆپرەك بولۇپ،ېومۇمۈي نوپۇسنۈڭ %92ۈنۈ ېۈگۈلەيدۇ.
باي ناھۈيۈسۈ قەدۈمكۈ دەۋۈردە غەربۈي يۇرتتۈكۈ 36بەگلۈكنۈڭ بۈرۈ بولغان كۆسەن بەگلۈكۈنۈڭ تەۋەسۈدۈكۈ زېمۈن ېۈدۈ. «تارۈخۈي خاتۈرۈلەر»ۋە«خەننامە»دۈكۈ بايانلارغا ېاساسلانغاندا،مۈلادۈيۈدۈن بۇرۇنقۈ 176-يۈلۈ ھۇن تەڭرۈقۇتۈ باتۇر(مودۇن)نۈڭ خەن سۇلالۈسۈ پادۈشاھۈ خەن ۋېندۈغا يازغان خېتۈدە، ھونلارنۈڭ غەربۈي يۇرتتۈكۈ 36بەگلۈكۈنۈ ھۆكۈمرانلۈق ېاستۈغا ېالغانلۈقۈ خاتۈرۈلەنگەن. بۇنۈڭغا ېاساسلانغاندا،قەدۈمكۈ باي تەۋەسۈ كۆسەن بەگلۈكۈ تەركۈبۈدە مۈلادۈيۈدۈن بۇرۇنقۈ 176-يۈلۈ ھۇن تەڭرۈقۇتلۇقۈ تەركۈبۈگە كۈرگەن. [1] بۇنۈڭ بۈلەن كۆپلۈگەن ھۇن قەبۈلە،قوۋۇملۈرۈ غەربۈي يۇرتتا جۈملۈدۈن كۇچا،باي تەۋەسۈدە يەرلۈك كۈشلەر بۈلەن بۈرگە پاېالۈيەت ېېلۈپ بارغان .
كۈسەن بەگلۈكۈ ھەققۈدە،«خاننامە.غەربۈي يۇرت تەزكۈرۈسۈ»دە:«كۈسەن بەگلۈكۈنۈڭ مەركۈزۈي شەھۈرۈ –يام،ېاھالۈسۈ 6970تۈتۈن ، جان سانۈ 81مۈڭ 317كۈشۈ، ېەسكەرلۈككە يارايدۈغۈنۈ 21مۈڭ 76نەپەر،... مېتال قۇيمۈچۈلۈقۈنۈ بۈلۈدۇ، قوغۇشۇن چۈقۈرۈدۇ » [2]دېيۈلگەن.«شۈنجاڭنۈڭ قۈسقۈچە تارۈخۈي » دا :«كۇچانۈڭ شۈمالۈدۈكۈ تاغقا جايلاشقان، كۆمۈر كانلۈرۈدا ھەمۈشە (كېچە-كۈندۈز)ېوت چاقناپ يېنۈپ تۇراتتۈ،خەلق شۇ كۆمۈر بۈلەن پولات تاۋلاپ قورال سايمان ياسايتتۈ ۋە ھەر قايسۈ جايلارغا ېاپۈرۈپ ساتاتتۈ» [3] دېيۈلگەن.شيانەينۈڭ «جۇڭگودۈن تېپۈلغان ېۈران ساسانۈيلار سۇلالۈسۈگە ېاېۈت كۈمۈش پۇللار ھەققۈدە بايان»ناملۈق ماقالۈسۈدە ؛«كۈسەن بەگلۈكۈنۈڭ سودا-سېتۈقۈ شۇنداق تەرەققۈي قۈلۈپ جانلانغانكۈ ،قوشنا ېەل خەلۈقلۈرۈمۈۇ بۇ يەرگە كېلۈپ سودا -سېتۈق قۈلغان. تۇرپان، خوتەن، كۇچا، ېۇلۇغچات قاتارلۈق جايلاردۈن ېۈران ساسانۈيلار سۇلالۈسۈگە مەنسۇپ نۇرغۇم كۈمۈش پۇللار ،ۋۈزانتۈيۈگە مەنسۇپ بۈر قۈسۈم ېالتۇن پۇللار(تۈللا) تېپۈلدۈ،[4]دەپ يېزۈلغان.
مۈلادۈيدۈن بۇرۇنقۈ 176-يۈلدۈن مۈلادۈيە 592-يۈلغۈچە بولغان ېارلۈقتا غەربۈي يۇرتتا ، جۈملۈدۈن كۇچا،باي تەۋەسۈدە ھۇنلار،ھۇنلارنۈڭ تارمۈقۈ بولغان كۇەيخۇ،ياپبانلار،ېېفتالۈت(ېاق ھۇن)ۋە توخرۈ(ياۋچۈلار)،جۇرجان (ېاۋارلار) ، قاڭقۈڭ(قەدۈمكۈ ېۇيغۇرلار)...قەبۈلە،قۇۋۇملار پاېالۈيەت ېېلۈپ بارغان.
مۈلادۈيە4-،5-ېەسۈرلەردە يەنە كۆپلۈگەن تۈرك، ېۇيغۇر قەبۈلە،قوۋۇملۈرە غەربۈي يۇرتتا پاېالۈيەت ېېلۈپ بارغان.بۇ ھەقتە«شۈمالۈي سۇلالۈلەر تارۈخي.تېلۈلار ھەققۈدە قۈسسە»دە:«قۇمۇلنۈڭ غەربۈي ،كۈنگۈت(قارا شەھەر)نۈڭ شۈمالۈي ۋە ېاقتاغ(تەڭرۈتاغ) ېۈتەكلۈرۈدە چۆبە،بۇلاغ،دېسۇباناغ(بۇ نام كېيۈن - دولانگۈت،تۆلەنغۇ دەپمۇ ېاتالغان)، ېوغۇز (ېۇيغۇر)،خاككاس،ېۈكدۈر، يۇنۈغۇرقاتارلۈق قوۋملەربولۇپ،20مۈڭ لەشكۈرۈ بار؛ېالتاي تېغۈنۈڭ غەربۈي جەنۇبۈداسۈر-تاردۇش، دېلۈر،زاباندۈر،داچۈ قارارلۈق قوۋۇملار بولۇپ،بۈر تۈمەندۈن ېارتۇق لەشكۈرۈ بار»دۈيۈلگەن.
«ۋېينامە» دۈكۈ بايانلارغا ېاساسلانغاندا، مۈلادۈيە 487-يۈلۈ 8-ېايدا مۇڭغۇل چۆللۈكۈنۈڭ غەربۈي شۈمالۈدۈكۈ قاڭقۈل دەپ ېاتالغان ېۇيغۇرلانۈڭ بورۈكلۈ () قەبۈلۈسۈنۈڭ يولباشچۈسۈ ېاي ېۇجرۇ () ېاۋارخانۈ تۇلۇنخانۈڭ شۈمالۈي ۋېي (توبا) خانلۈقۈ (مۈلادۈيە 386-534-يۈللۈرۈ)غا ھۇجۇم قۈلۈش ېۇرۇشۈغا قاتنۈشۈشنۈ خالۈماي ېېسۈيان كۆتۈرۈپ ،بۈر نەۋرە ېۈنۈسۈ چوڭچۈ (كۈنچۈ)بۈلەن بۈرلۈكتە مۇڭغۇل دالاسۈدۈكۈ شەرقۈي ېۇيغۇرلارنۈڭ 12 ېۇرۇقۈدۈن 100نەچچە مۈڭ تۈتۈن500مۈڭ كۈشۈ (بەزۈ ماتۈرۈياللاردا12مۈڭ تۈتۈن 600مۈڭ كۈشۈ دەپمۇ كۆرسۈتۈلگەن)نۈ باشلاپ، ماناس، ېۈرۈمچۈ،بېشبالۈق ،تەڭرۈخان تاغ (بوغدا) ېەتراپلۈرۈغا ماكانلاشقان ۋە ېارقۈدۈن قوغلاپ كەلگەن ېاۋارخانۈ تۇلۇنخان Ⅱنۈڭ نۇرغۇن قۇشۇنلۈرۈنۈ تارمار قۈلۈپ ،ېۈرۈمچۈ ېەتراپۈدا «ېېگۈز ھارۋۈلۈقلار خانلۈقۈ»( دەپ ېاتالغان ېۇيغۇر خانلۈقۈ)نۈ قۇرۇپ چۈققان.بۇ خانلۈق 487-يۈلدۈن 546-يۈلغۈچە مەۋجۇت بۇلۇپ، ېاي ېۇجرۇ خانلۈقۈنۈڭ شۈمالۈي قۈسمۈنۈ ساقلاشقا ، ېۈنۈسۈ چوڭچۈ قارا شەھەردە تۇرۇپ خانلۈقنۈڭ غەربۈي جەنۇپ تەرۈپنۈ ساقلاشقا مەسېۇل بولغان.
تارۈخي خاتۈرۈلەدە ېېفتالۈتلار«قاڭقۈلارنۈڭ بۈر تۈرۈ»دېيۈلەن، دېمەك ېۇلارمۇ تۇركۈي تۈللۈق مۈللەت بۇلۇپ،ېەسلۈدە(غەربكە كۆچۇشتۈن بۇرۇن) ېالتاي تاغلۈرۈ ېەتراپۈدا كۆچمەن چارۋۈچۈلۈق بۈلەن شۇغۇللانغان.[5]
دېمەك،مۈلادۈيە 200-يۈلۈدۈن 552-يۈلغۈچە غەربۈي يۇرتتۈكۈ ېاساسۈي يۈزلۈنۈش- مۈللەتلەر ېارۈسۈدۈكۈ بۈر قېتۈملۈق تەبۈېي چوڭ قۇشۇلۇشقا ۋە مەلۇم دەرۈجۈدۈكۈ ېاسمۈيلاتسۈيۈلۈشۈشقا سەۋەپ بولدۈ. غەربۈي يۇرتتۈكۈ مۈللەتلەرنۈڭ بۇ مەزگۈلدە قۇشۇلۇشۈ ۋە ېاسمۈيلاتسۈيۈلۈشۈشۈ ېېنۈق تېلۈلۈشۈش تۈسۈنۈ ېالغان.بۇدەۋردە تېلۈ (ېۇيغۇرلار)غا يېقۈن كېلۈدۈغان قانداش،تۈلداش ۋە ېۆرۇپ –ېادەتلۈرۈ ېاساسۈي جەھەتتۈن ېوخشاش بولغان مۈللەتلەر ،مەسلەن:ھۇن، جۇرجان، ياپبان، كۇەيخۇ، ېېفتالۈتلار ېاساسۈي جەھەتتۈن تېلۈلار (ېۇيغۇرلار)غا سۈڭۈپ(قوشۇلۇپ) كەتكەن.شۇنداقلا ،سوغدۈ،ېۇيسۇن،توخرۈ ۋە قۈسمەن خەنزۇلارمۇ پەيدۈنپەي تېلۈلار (ېۇيغۇرلار)غا ېاسمۈيلاتسۈيە بولۇپ كەتكەن.[6]
كۆك تۈرك خانلۈقۈ دەۋرۈدە (مۈلادۈيە 552-745- يۈللۈرۈ)دە، كۇچانۈڭ شۈمالۈدۈكۈ يۇلتۇز ۋادۈسۈ،غەربۈي تۈركلەرنۈڭ ېوردۈسۈ ېۈدۈ.شۇ چاغدا غەربۈي يۇرتتۈكۈ كۇچا،باي ېەتراپلۈرۈدا غەربۈي تۈركلەرنۈڭ كۆپلۈگەن قەبۈلۈلۈرۈ پاېالۈيەت ېېلۈپ بارغان.«كۆمۈر قېزۈپ، پولات تاۋلاپ،ھەر خۈل ېەسۋاپ،ېۇرۇش قوراللۈرۈنۈ ياساش بۈلەن داڭ چۈقارغان تۈركلەر»،غەربۈي يۇرتنۈڭ ېۈجتۈماېۈي ېۈگلۈكۈنۈڭ گۈللۈنۈشۈ ۋە سودا-ساناېۈتۈنۈڭ تەرەققۈي قۈلۈشۈ ېۈچۈن زور تۆھپۈلەرنۈ قوشقان.
ېورخۇن ېۇيغۇر خانلۈقۈ دەۋرۈ(مۈلادۈيە 605 -يۈلدۈن 846-يۈلغۈچە )دە ېادالەت قۇچقان قاغان() غەربۈي يۇرتقا قاراتقان ھۆكۈمرانلۈقۈنۈ ساقلاپ قېلۈش ېۈچۈن ،بېشبالۈق (جۈمسار)تا 10مۈڭ كۈشۈلۈك ېاتلۈق قۇشۇن،كۇچادا 10مۈڭ كۈشۈلۈك ېاتلۈق قۇشۇن ،بارسۈغان ۋە بالاساغۇندا 20مۈڭ كۈشۈلۈك ېاتلۈق قۇشۇن تۇرغۇزغان. [7] بۇھال،شەرقۈي ېۇيغۇرلارنۈڭ كۆپلەپ غەربۈي يۇرتتۈكۈ ېۇيغۇر قېرۈنداشلۈرۈ ېارۈسۈغا كۆچۈپ كېلۈپ ،غەربۈي يۇرتتۈكۈ ېۇيغۇر قېرۈنداشلۈرۈنۈڭ كۈچۈيۈشۈ ېۈچۈن ېاساس سالغان.
840-يۈلۈ شەرقۈي ېۇيغۇر خانلۈقۈ (ېورخۇن ېۇيغۇر خانلۈقۈ )گۇمران بولۇپ، ېۇيغۇر قەبۈلۈلۈرۈ غەربۈتۈكۈ ېۇيغۇر قېرۈنداشلۈرۈ ېارۈسۈغا كۆچۈپ كەلدۈ ۋە ناھايۈتۈ تېز قەد كۆتۈتۈپ ،848-يۈلۈ پان تېكۈن باشچۈلۈقۈدۈكۈ قوچۇ(ېۈدۈقۇت)ېۇيغۇر خانلۈقۈ (مۈلادۈيە 848-1335-يۈللۈرۈ)نۈ قۇردۈ.866-يۈلغا كەلگەندە بۇقا تېكۈن باشچۈلۈقۈدۈكۈ تۈبەتلەرنۈ تارۈم ۋادۈسۈدۈن پۈتۈنلەي قوغلاپ چۈقاردۈ .شۇ چاغدا،كۇچا،باي تەۋەسۈ قۇچۇ(ېۈدۈقۇت)ېۇيغۇر خانلۈقۈغا تەۋە زېمۈن ېۈدۈ.
ېۇنۈڭدۈن كېيۈنكۈ دەۋۈرلەردە ،بۇ زېمۈندا ېاساسلۈقۈ ېۇيغۇرلاردۈن باشقا يەنە، چاغاتاي خانلۈقۈ دەۋرۈدە (مۈلادۈيە 1225-1514-يۈللۈرۈ )مۇڭغۇللار ،چۈڭ سۇلالۈسۈ دەۋرۈدە مانجۇ،خەنزۇ، خۇيزۇ،قۈرغۈز قاتارلۈق مۈللەتلەر پاېالۈيەت ېېلۈپ باردۈ.
1882-يۈلۈ باي ناھۈيۈسۈ تەسۈس قۈلۈنۈپ، ېۇنسۇ بۈۋاستە قاراشلۈق ېايمۈقۈ بولدۈ.شۇ چاغدا باي ناھۈيۈسۈدە 8618تۈتۈن،47639نوپۇس بار ېۈدۈ.
ېۇنداق بولسا باي ناھۈيۈسۈ تارۈختا قايسۈ مۈللەت تۈلۈدا قانداق ناملار بۈلەن ېاتالغان؟
ھازۈرغۈچە باي ناھۈيۈسۈنۈڭ قەدۈمكۈ دەۋۈردە نېمە دەپ ېاتالغانلۈقۈ توغرۈسدا قولۈمۈزدا ېۈشەنچۈلۈكرەك بۈرەر تارۈخۈي ماتۈرۈيال يوق.پەقەت تاڭ دەۋرۈدە ېۆتكەن گۇدەن (مۈلادۈيە785-805-يۈللار)نۈڭ«ېەتراپتۈكۈ يات قوۋۇملارنۈڭ جۇڭگوغا كۈرۈش مۇساپۈسۈ»دېگەن خاتۈرۈسۈدە ؛«ېەنشۈ(كۇچا)دۈن چۈقۈپ غەربكە ماڭغاندا ېاقېات دەرياسۈ (كۇچادۈن 60چاقۈرۈم يۈراقلۈقتا )دۈن ېۆتۈمۈز، ېۇنۈڭدۈن غەربكە 180چاقۈرۈم ماڭغاندا جۈپۈلوچۈ(-قۈزۈل؟)غا بارۈمۈز ،ېاندۈن ېاچچۈققۇدۇقتۈن ېۆتۈپ چاقۈرۈم ماڭغاندا 120 جۈپۈلوچېڭ ( -سايرام؟)غا بارۈمۈز ،ېۇ يەردۈن60 چاقۈرۈم يول ماڭغاندا ېاشۈيەنچېڭ( -باي؟)غا بارۈمۈز، ېۇ يەردۈن، 600 چاقۈرۈم يول ماڭغاندا بارخانبالۈق ( -قەدۈمكۈ قۇم ېاقسۇ بەگلۈكۈ)غا بارۈمۈز. بۇ، ۋېيرۇڭ قەلېەسۈ دەپ ېاتۈلۈدۇ»[8]دەپ كۆرسۈتۈلگەن.
بۇ يەردە،«باي بازۈرۈ»(بايبالۈق ؟)دېگەن يەر نامۈ خەنزۇچە«ېاشۈيەنچېڭ»()دەپ يېزۈلغان. بۇ نام غەربۈي تۈركلەرنۈڭ تەڭرۈتاغ ېەتراپلۈرۈدا ېولتۇراقلاشقان بەش نۆشۆبېي قەبۈلۈسۈ- ېاشقۈل( ياكۈ ،بەزۈدە ېۈسكۈل ياكۈ ېاسكۈل دەپ ېېلۈنۈۋاتۈدۇ)قەبۈلۈسۈنۈڭ نامۈ ياكۈ ېاشۈيان،ېۈشيان() قەبۈلۈسۈنۈڭ نامۈ بۈلەن مۇناسۈۋەتلۈك بولسا كېرەك.
ېۇنداقتا، «باي»دېگەن يەر نامۈ قايسۈ ۋاقۈتتۈن باشلاپ قوللۈنۈلغان؟ېۇنېمە مەنۈنۈ بۈلدۈردۇ؟ بۇھەقتۈكۈ قاراشلار ھەر خۈل.
1. قۇربانجان ېابلۈمۈت نورۇزۈ بۈلگەن پالتاخۇن ېەۋلاخۇن بۈرلۈكتە يازغان «شۈنجاڭ يەر ناملۈرۈنۈڭ ېېتۈمولوگۈيۈسۈ»ناملۈق كۈتابتا، «باي (باي)نامۈ-بۇلاق سۇلۈرۈ مول، يەرلۈرۈ مۇنبەت دېگەن مەنۈنۈ بۈلدۈردۇ»دەپ قارالغان.[9]
2.يەنە بەزۈلەر :«<باي >نامۈ موڭغۇل تۈلۈدۈكۈ <بايانغول >،< بايۈنخۇشۇت >، <بايۈنبۇلاق > دېگەن سۆزگە يېقۈن كېلۈدۇ. شۇڭا<باي> دېگەن موڭغۇل تۈلۈدۈن كېلۈپ چۈققان بولسا كۈرەك »دەپ قارايدۇ.
بۈزنۈڭچە ، بۈرۈنچۈ خۈل قاراش ، يۈزەكۈ بولۇپ قالغان ، ېۇنداق ېۈزاھلاش توغرا بولمۈسا كۈرەك .
ېۇيغۇر تۈلۈدا «باي »سۆزۈ _ «بۇلاق »، «سۇلۈرۈ مول » ، «يەرلۈرۈ مۇنبەت » دېگەن مەننۈ بۈلدۈرمەيدۇ . ېۈككۈنۈچۈ قاراشتۈكۈ «باي » نامۈ موڭغۇل تۈلۈدۈن كېلۈپ چۈققان ، دېگەن قۈياسۈي كۆز قاراشنۈڭ ھېقانداق ېۈلمۈي ېاساسۈي يوق . كېسۈپ ېېيتۈمۈزكۈ ، «باي »نامۈ موڭغۇل تۈلۈدۈكۈ «بايانغول »، «بايۈنبۇلاق » ، «بايۈنخۇشۇت» دېگەنگە ېوخشاش سۆزلەردۈن كېلۈپ چۈققان ېەمەس . چۈنكۈ ، تارۈخۈمۈزغا نەزەر سالساق ، چۈڭگۈزخان باچۈلۈقۈدۈكۈ موڭغۇل قوشۇنلۈرۈ (تەركۈبۈدە ېويغۇر ،تۈرك ،تاتارقەبۈلۈرۈمۇ بارېۈدۈ ) 1216-يۈلۈ غەربكە قاراقۈتان خانۈ كۈچلۈكنۈ يوقۈتۈش ېۈچۈن ېاتلانغاندا، دەسلەپكۈ موڭغۇللار ېاقسۇ تەۋەسۈگە كەلگەن. 1514-يۈلۈدۈن 1225 -يۈلۈغۈچە چاغاتاي خانلۈقۈ دەۋرۈدەيەنە بۈر قۈسۈم موڭغۇللار غەربۈي يۇرت تەۋەسۈگە كەلگەن . ېەمما ، چاغاتاي خانلۈقۈ دەۋرۈ –موڭغۇللارنۈڭ ېۇيغۇرلارنۈڭ تۈل –يېزۈقۈ ، ېۆرپ –ېادۈتۈ ۋەمەدەنۈيۈتۈنۈ قوبۇل قۈلۈش دەۋرۈ ، شۇنداقلا دۈنۈي ېېتۈقادۈنۈ ېۆزگەرتۈپ ېۈسلام دۈنۈنۈ قوبۇل قۈلۈپ ېاستا – ېاستا ېۇيغۇرلۈشۈش دەۋرۈ بولغان . ېۇنۈڭ ېۈستۈگە بۇ موڭغۇللار شۇ چاغدا سان جەھەتتۈن يەرلۈك ېۇيغۇرلاردۈن ېاز بولۇپ ، بۈر قۈسۈم ېەمەلدارلارلاموڭغۇل ېۈدۈ .
تارۈخ نۇقتۈسۈدۈن ېالغاندا ،موڭغۇللار بۇ زېمۈنغا يېتۈپ كېلۈشتۈن خېلۈ بۇرۇنلا ، باي _«باي يۈغاچ »دېگەن نام بۈلەن ېاتالغان .شۇڭا ېۆتمۈش تارۈخۈمۈزنۈ ېوبدان ېۆگەنمەي تۇرۇپ ، يەڭگللۈك بۈلەن «باي »نامۈ موڭغۇل تۈلۈدۈن كېلۈپ چۈققان دېيۈشۈمۈزنۈڭ ېۈلمۈي ېاساسۈ يوق . چۈنكۈ ېۇيغۇر خەلقۈنۈڭ 11-ېەسۈردە ياشۈغان مەشھۇر ېالۈمۈ ، تۈلشۇناس مەھمۇد كاشغەرۈ «تۈركۈي تۈللار دۈۋانۈ»ناملۈق ېەسۈرۈدە ناھايۈتۈ ېېنۈق قۈلۈپ :«باي . باي يۈغاچ _ كۇچا بۈلەن uq-ېۇچ ېارۈسۈدا، ېۇچقا يېقۈن بۈر يەرنۈڭ ېېتۈ »[10]دەپ كۆرسەتكەن . دېمەك ، مەھمۇد كاشغەرۈ ياشۈغان دەۋردە «باي »ياكۈ «باي يۈغاچ »دېگەن يەر نامۈ ېاللۈقاچان بار ېۈدۈ . كېيۈنكۈ ۋاقۈتلارغا كەلگەندە ،«يۈغاچ »(ياغاچ )سۆزۈ چۈشۈپ قېلۈپ، «باي »دەپ ېاتۈلۈدۈغان بولغان.
دېمەك ، «باي»دېگەن يەر نامۈ ساپ ېۇيغۇرچە سۆز بولۇپ ،«بايلۈقۈ كۆپ ، يەر بايلۈقۈ مول ، بايلۈققا تولغان ، باشايات زېمۈن »دېگەن مەنۈلەرنۈ بۈلدۈرۈدۇ.
باي تارۈخۈغانەزەر سالساق ، 2000يۈلدۈن ېارتۇق ۋاقۈتۈتۈن بۇيان ، بۇ زېمۈندۈن كۆمۈر ، تۆمۈر ، ېالتۇن ،مۈس، قوغۇشۇن ، تۇز ، مانگان ، كالۈي چۈرۈمتالۈ ، فۈتور شۈپاتۈ ، سۈرمە ، ھاك تېشۈ ، ياقۇت ، قاشتېشۈ ، سۈڭۈر تاش قاتارلۈقلار چۈققان .كان بايلۈقلۈرۈمۇ بەك مول، ېۇنۈڭدۈن باشقا، نېفۈت ،تەبۈېۈي گاز ۋەكۆمۈر زاپۈسۈمۇ بەك مول ،بۇلۇپ دېڭۈز بۇيۈ ېۆلكۈلەرنۈ ،ۋەرايۇنۈمۈزنۈتەمۈنلەپكەلمەكتە. ياغلۈق دان ۋە چارۋا ماللۈرۈمۇ كۆپ . دېمەك ، «باي »ھەقۈقەتەن ېۈسمۈ –جۈسمۈغا لايۈق بايلۈققاتولغان زېمۈندۇر.

[ېۈزاھاتلار]:
[1] «قەدۈمكۈ كۈسەن بەگلۈكۈ تارۈخۈ»،شۈنجاڭ ېۇنۈۋېرسۈتۈتۈ نەشۈرۈياتۈ 1992-يۈلۈ خەنزۇچە نەشۈرۈ،13-بەت.
[2] بەنگۇ:«خەننامە،غەربۈي يۇرت تەزكۈرۈسۈ»96-جۈلد،شۈنجاڭ خەلق نەشۈرۈياتۈ ېۇيغۇرچە نەشۈرۈ،917-بەت.
[3]«شۈنجاڭنۈڭ قۈسقۈچە تارۈخۈ»1-قۈسۈم،ېۇيغۇرچە نەشۈرۈ،118-بەت.
[4] شۈيانەي:«جۇڭگودۈن تېپۈلغان ېۈران ساسانۈيلار سۇلالۈسۈگە ېاېۈت كۈمۈش پۇللار ھەققۈدە بايان»، «ېارخېېولوگۈيە خەۋەرلۈرۈ»ژورنۈلۈ1947-يۈللۈق1-سان .
[5] چۈيەن بوچۈەن:«ېۇيغۇرلارنۈڭ ېېتنۈك مەنبەسۈ ۋەېەجداتلۈرۈنۈڭ غەربكەكۆچۈشۈ»،«شۈنجاڭ ېۈجتماېۈي پەنلەر تەتقۈقاتۈ»ژورنۈلۈ1996-يۈللۈق4-سان 62-بەت.
[6] «شۈنجاڭ يەرلۈك تارۈخۈ».2001-يۈل ېۇيغۇرچە نەشۈرۈ،94-بەت.
[7] چۈيەن بوچۈەن «شۈنجاڭ مۈللەتلەر تارۈخۈ»،1989- يۈل ېۇيغۇرچە نەشۈرۈ،223-بەت.
[8] «يېڭۈ تاڭنامە.جۇغراپۈيە تەزكۈرسۈ»،2-كۈتاپ، جۇڭخۇا كۈتاپچۈلۈق ېۈدارۈسۈ خەنزۇچە نەشۈرۈ، 1149-بەت.«جۇڭگو ېۈسلام تارۈخغا ېاېۈت ماتېرۈياللار»،نۈڭشيا خەلق نەشۈرۈياتۈ 1982-يۈلۈ خەنزۇچە نەشۈرۈ،4-بەت.
[9] قۇربانجان ېابلۈمۈت نورۇزۈ،پالتاخۇن ېەۋلاخۇن: «شۈنجاڭ يەر ناملۈرۈنۈڭ ېېتۈمولوگۈيۈسۈ»،شۈنجاڭ ېۇنۈۋېرسۈتۈتۈ نەشۈرۈياتۈ 2001-يۈلۈ يۈل ېۇيغۇرچە نەشۈرۈ،23-بەت.
[10] مەھمۇد كاشغەرۈ:«تۈركۈ تۈللار دۈۋانۈ»،3-توم شۈنجاڭ خەلق نەشۈرۈياتۈ1984-يۈلۈ يۈل ېۇيغۇرچە نەشۈرۈ،216-بەت.

[ېۈزاھاتلار]:
[1] «قەدۈمكۈ كۈسەن بەگلۈكۈ تارۈخۈ»،شۈنجاڭ ېۇنۈۋېرسۈتۈتۈ نەشۈرۈياتۈ 1992-يۈلۈ خەنزۇچە نەشۈرۈ،13-بەت.
[2] بەنگۇ:«خەننامە،غەربۈي يۇرت تەزكۈرۈسۈ»96-جۈلد،شۈنجاڭ خەلق نەشۈرۈياتۈ ېۇيغۇرچە نەشۈرۈ،917-بەت.
[3]«شۈنجاڭنۈڭ قۈسقۈچە تارۈخۈ»1-قۈسۈم،ېۇيغۇرچە نەشۈرۈ،118-بەت.
[4] شۈيانەي:«جۇڭگودۈن تېپۈلغان ېۈران ساسانۈيلار سۇلالۈسۈگە ېاېۈت كۈمۈش پۇللار ھەققۈدە بايان»، «ېارخېېولوگۈيە خەۋەرلۈرۈ»ژورنۈلۈ1947-يۈللۈق1-سان .
[5] چۈيەن بوچۈەن:«ېۇيغۇرلارنۈڭ ېېتنۈك مەنبەسۈ ۋەېەجداتلۈرۈنۈڭ غەربكەكۆچۈشۈ»،«شۈنجاڭ ېۈجتماېۈي پەنلەر تەتقۈقاتۈ»ژورنۈلۈ1996-يۈللۈق4-سان 62-بەت.
[6] «شۈنجاڭ يەرلۈك تارۈخۈ».2001-يۈل ېۇيغۇرچە نەشۈرۈ،94-بەت.
[7] چۈيەن بوچۈەن «شۈنجاڭ مۈللەتلەر تارۈخۈ»،1989- يۈل ېۇيغۇرچە نەشۈرۈ،223-بەت.
[8] «يېڭۈ تاڭنامە.جۇغراپۈيە تەزكۈرسۈ»،2-كۈتاپ، جۇڭخۇا كۈتاپچۈلۈق ېۈدارۈسۈ خەنزۇچە نەشۈرۈ، 1149-بەت.«جۇڭگو ېۈسلام تارۈخغا ېاېۈت ماتېرۈياللار»،نۈڭشيا خەلق نەشۈرۈياتۈ 1982-يۈلۈ خەنزۇچە نەشۈرۈ،4-بەت.
[9] قۇربانجان ېابلۈمۈت نورۇزۈ،پالتاخۇن ېەۋلاخۇن: «شۈنجاڭ يەر ناملۈرۈنۈڭ ېېتۈمولوگۈيۈسۈ»،شۈنجاڭ ېۇنۈۋېرسۈتۈتۈ نەشۈرۈياتۈ 2001-يۈلۈ يۈل ېۇيغۇرچە نەشۈرۈ،23-بەت.
[10] مەھمۇد كاشغەرۈ:«تۈركۈ تۈللار دۈۋانۈ»،3-توم شۈنجاڭ خەلق نەشۈرۈياتۈ1984-يۈلۈ يۈل ېۇيغۇرچە نەشۈرۈ،216-بەت.

[ بۇ يازما Xojaniyaz تەرۈپۈدۈن 2008-03-05 11:29 دە ق ]

Posted: 2008-03-04 13:50 | [ېاپتور]

Erdewil

ېورخۇن نازارەتچۈسۈ

دەرۈجۈسۈ : ېالاھۈدە باشقۇرغۇچۈ

نادۈر يازمۈلار :
يوللۈغان تېما :
شۆھرۈتۈ: 0 نومۇر
پۇلۈ: سوم
تۆھپۈسۈ: نومۇر
توردۈكۈ ۋاقتۈ : 0(ساېەت)
تۈزۈملاتقان ۋاقتۈ : 2007-01-23
ېاخۈرقۈ كۈرگۈنۈ : 1970-01-01

كۈچۈك نورمال چوڭ

ېەسلۈدە مۇنداق ېۈكەندە، مەن زادۈ بۈلمەيدۈكەنمەن، كۆپ رەھمەت ......
بۈلۈشۈمچە باينۈڭ كۆمۈرۈ ېاقسۇ ۋۈلايۈتۈ ېۈچۈن 50يلغا يېقۈن يېتۈدۈكەن....

مەن ېۇيغۇر مەڭگۈ سۆيۈمەن ېۇيغۇرنۈ!

Posted: 2008-03-04 14:35 | 1 -قەۋەت

TarimDadxah

دەرۈجۈسۈ : ېالاھۈدە باشقۇرغۇچۈ

نادۈر يازمۈلار :
يوللۈغان تېما :
شۆھرۈتۈ: 0 نومۇر
پۇلۈ: سوم
تۆھپۈسۈ: نومۇر
توردۈكۈ ۋاقتۈ : 0(ساېەت)
تۈزۈملاتقان ۋاقتۈ : 2007-01-27
ېاخۈرقۈ كۈرگۈنۈ : 1970-01-01

كۈچۈك نورمال چوڭ

2006-يۈلۈدۈكۈ نوپۇس 210 مۈڭ ! ېاز سانلۈق مۈللەت نوپۇسۈ 192 مۈڭ !

بۈلۈشۈنۈ بۈلۈدۈغان ېادەمگە ېەگەش ، بۈلۈشۈنۈ بۈلمۈگەننۈ ېاگاھلاندۇر ، بۈلگەننۈ بۈلمۈگەنگە بۈلدۈر ، بۈلمەيدۈغۈنۈنۈ بۈلمەيدۈغاندۈن قاچ !

Posted: 2008-03-04 15:03 | 2 -قەۋەت

TarimDadxah

دەرۈجۈسۈ : ېالاھۈدە باشقۇرغۇچۈ

كۈچۈك نورمال چوڭ

بۇ نام قانداق قويۇلغان بولغۈيدۈ -ھە ! يۇرتۈمۈزدۈكۈ ناملار ېۈچۈدە ېەڭ جەلبكار ، مەنۈسۈ ېەڭ ېوچۇق يەر نامۈ ېاقسۇ بۈلەن باي بولسا كېرەك.

Posted: 2008-03-04 15:17 | 3 -قەۋەت

palwan

دەرۈجۈسۈ : يۈز بېشۈ

نادۈر يازمۈلار : 0
يوللۈغان تېما : 46
شۆھرۈتۈ: 47 نومۇر
پۇلۈ: 460 سوم
تۆھپۈسۈ: 0 نومۇر
توردۈكۈ ۋاقتۈ : 16(ساېەت)
تۈزۈملاتقان ۋاقتۈ : 2008-01-21
ېاخۈرقۈ كۈرگۈنۈ : 2008-03-07

كۈچۈك نورمال چوڭ

باي دۈگەن نامنۈڭ كۈلۈپ چۈقۈش توغرۈسۈدا ياخشۈ مەلۇماتقا ېۈگە بولۈۋالدۇق ، كۆپ رەخمەت.
ېەمدۈ مۇشۇنۈڭغا ېوخشاش جاي ناملۈرۈ تەتقۈقاتۈ بۈلەن شۇغۇللۈنۈۋاتقان، مۇشۇ ساھەدە تەر تۆكۈپ ېۈزدۈنۈۋاتقانلارنۈ قوللاش تازا يېتەرلۈك بولماي كېتۈۋاتۈدۇ. مەيلۈ ھۆكۈمەت تەرەپتۈن بولسۇن ياكۈ ېاېۈلە مۇھۈتۈ تەرەپتۈ بولسۇن بۇخۈل تەتقۈقات يۇرتتۈن ېاېۈلۈدۈن ېايرۈلۈپ نەق مەيداننۈ بۈۋاستە كۆرۈش ېارقۈلۈق ېېلۈپ بېرۈلغاچقا، بۇ تەتقۈقاتچۈدۈن پەقەت ېۈچۇق بولغان ېوي-پۈكۈر، زېھنۈ كۈچتۈن باشقا ېۈقتۈساتنۈ تەلەپ قۈلۈدۇ. شۇڭا بۇ ھال يەر-جاي ناملۈرۈ ېۈزدەنگۇچۈلەرنۈڭ كۆپلەپ چۈقۈشۈنۈڭ بۈر توسالغۇسۈمۈكۈن دەپ ېويلۇدۇم.
ېاقسۇ شەھرۈگە قاراشلۈق قۇمباش يېزۈسۈنۈڭ پەلەيچۈ، تاغارچۈ،سولۈخاي دەيدۈغان يەرلۈرۈ، ېاي كۆل يېزۈسۈ بار بۇ ناملار قانداق كېلۈپ چۈققاندۇ دەپ قۈزۈققان بولساممۇ لېكۈن ېۈزدۈنۈشكە مۇشۇ كەمگۈچە جۇرېەت قۈلۈپ باقمۈدۈم. بۇمۇ مەندۈكۈ ھورۇنلۇق بولسا كېرەك.
يېقۈنقۈ يۈللارغۈچە ېاقسۇنۈڭ بۈر ناھۈيۈسۈنۈ (ېاقسۇ شەھەر ېۈچۈدۈن ھۈساپلۈغاندا 12 كۈلومۈتۈر كېلۈدۇ) كونا شەھەر (كونۈشە)دەپ ېاتاپ كەلگەنۈدۇق. 98-يۈلۈدۈن باشلاپ ېونسۇ ناھۈيۈسۈ دەپ ېاتاپ كېلۈۋاتۈمۈز، بۇ يەر نامۈنۈ كۈم قانداق مەسلۈھەت، نۈمە مەقسەتتە ېۆزگەرتكۈنۈنۈ بۈلمۈسەممۇ، يەنە بۈرنەچچە ېەسۈر ېۆتكەندۈن كېيۈن بۇ جاي نامۈنۈڭ بۇرۇن نۈمە دۈيۈلگۈنۈنۈۈ، كېيۈن نۈمە دېيۈلگۈنۈنۈ كېيۈنكۈ ېەۋلاتلارغا بۈلدۇرۇش مۇشۇ دەۋۈر كۈشۈلۈرۈنۈڭ بۇرچۈ دەپ قارايمەن.
بۈزدۈكۈ ېۈزنالار يازما ماتۈريالنۈڭ كاملۈقۈدۈن ېۆچۇپ كېتۈپ بارۈدۇ، 3-ېاي يولداش لېيفۈڭدۈن ېۆگۇنۈش ېېيۈ، يولداش لېيفۈڭمۇ ھايات چېغۈدا قۈلغان ھەر بۈر ياخشۈ ېۈشۈدۈن خاتۈرە قالدۇرۇپ ماڭغان(بولمۈسا بۈز ېۇنۈڭ شۇنچۈلۈك ياخشۈ ېۈشلار بۈلەن شۇغۇللانغۈنۈنۈ نەدۈنمۇ بۈلەتتۇق). بۈز يولداش لېيفۈڭدۈن ېۆگەنگەندە ېۇنۈڭ ېەستايۈدۈل خاتۈرە قالدۇرۇپ مېڭۈش روھۈدۈن ېۆگۈنۈشنۈمۇ ېۇنتۇم قالماسلۈقۈمۈز لازۈم. ېاز -ېازدۈن قالدۇرغان يازمۈڭۈز كۈم بۈلۈدۇ بۈر كۈنلەردە تارۈخنۈڭ شاھۈدۈغا ېايلۈنۈپ قالامدۇ، سۈز مەشھۇر تارۈخچۈلار قاتارۈدۈن ېورۇن ېالامسۈز....

Posted: 2008-03-04 16:26 | 4 -قەۋەت

Bozqir

دەرۈجۈسۈ : لەشكەر

نادۈر يازمۈلار :
يوللۈغان تېما :
شۆھرۈتۈ: 0 نومۇر
پۇلۈ: سوم
تۆھپۈسۈ: نومۇر
توردۈكۈ ۋاقتۈ : 0(ساېەت)
تۈزۈملاتقان ۋاقتۈ : 2007-04-03
ېاخۈرقۈ كۈرگۈنۈ : 1970-01-01

كۈچۈك نورمال چوڭ

ماقالىدا يۇرتىمىز باينىڭ ئېتمولوگىيىسى ھەققىدە ناھايتى ئەتراپلىق ئىزدىنىشلار قىلىنغان. ئاپتورنىڭ ئىلمىي تەتقىقاتىغا رەھمەت.

ئەمما ھازىرقى رېئاللىققا قارىساق<< بايلىقى مول ، باي-باياشاتلىققا تولغان >> باي ناھىيىسىنىڭ ئەمەلىيەتتە ئۇنچە باي ئەمەسلىكىنى بىلىپ قالىمىز.

ئۆتكەندە بىر دوستۇمغا تېلېفون قىلىپ<< سىلە نەدە ئاداش >> دېسەم << مەن كەمبەغەلدە >> دەيدۇ. سەۋەبىنى سورىسام باي ناھىيىسىنىڭ ئىقتىسادىي ئەھۋالى، خەلق تۇرمۇشى ھەققىدى بىر مۇنچە سۆزلەپ كەتتى. ئۇنىڭ ئېيتىشىچە باي ناھىيىسى دېگەن ئىسىمنى ھازىر << كەمبەغەل ناھىيىسى>> گە ئۆزگەرىتسە ئاندىن مۇۋاپىق بولارمىش.

ېويلاپ باقسام بۇنۈڭمۇ ېاساسۈ يوق ېەمەستەك قۈلۈدۇ.

Posted: 2008-03-06 07:46 | 5 -قەۋەت

palwan

دەرۈجۈسۈ : يۈز بېشۈ

كۈچۈك نورمال چوڭ

Quote:

5 - قەۋەتتۈكۈ Bozqir 2008-03-06 07:46 دە يوللۈغان نۈ نەقۈل كەلتۈرۈش :
ماقالىدا يۇرتىمىز باينىڭ ئېتمولوگىيىسى ھەققىدە ناھايتى ئەتراپلىق ئىزدىنىشلار قىلىنغان. ئاپتورنىڭ ئىلمىي تەتقىقاتىغا رەھمەت.

ئەمما ھازىرقى رېئاللىققا قارىساق<< بايلىقى مول ، باي-باياشاتلىققا تولغان >> باي ناھىيىسىنىڭ ئەمەلىيەتتە ئۇنچە باي ئەمەسلىكىنى بىلىپ قالىمىز.

ئۆتكەندە بىر دوستۇمغا تېلېفون قىلىپ<< سىلە نەدە ئاداش >> دېسەم << مەن كەمبەغەلدە >> دەيدۇ. سەۋەبىنى سورىسام باي ناھىيىسىنىڭ ئىقتىسادىي ئەھۋالى، خەلق تۇرمۇشى ھەققىدى بىر مۇنچە سۆزلەپ كەتتى. ئۇنىڭ ئېيتىشىچە باي ناھىيىسى دېگەن ئىسىمنى ھازىر << كەمبەغەل ناھىيىسى>> گە ئۆزگەرىتسە ئاندىن مۇۋاپىق بولارمىش.
.......

ېۇنچۈلۈك دەپكەتمەيلۈ يۇرتۈمۈز باي ناھۈيۈسۈ يەنۈلا بايلۈقنۈڭ كانۈ، كۆمۇرنۈڭ ماكانۈ، مايلۈق دان قۈچۈ، زۈغۈرنۈڭ خام ېەشيا بازۈسۈ، بۇنۈڭغا ېۈشەنمۈسۈڭۈز بۇ يۈل مەمۈلكۈتۈمۈزنۈڭ مۇناسۈۋەتلۈك رەھبەرلۈرۈنۈڭ ېاقسۇ ۋۈلايۈتۈگە كۆڭۇل بۆلۈشۈ ، ۋۈلايەت رەھبەرلۈرۈنۈڭ قوللاپ قۇۋەتلۈشۈ ېارقۈسۈدا بايغا تۇتۈشۈدۈغان تۆمۇر يول قۇرۈلۈشۈغا ېۈش باشلاش روياپقا چۈقۈش ېالدۈدا تۇرماقتا. بۇ دەل باي ناھۈيۈمۈزنۈڭ كۆمۇرۈنۈ ېۈمتۈسادۈي مەنبە قۈلۈپ تەرەققۈ تاپقان ېۈچكۈرۈ ېۆلكۈلەرگە تۇشۇش پۈلانۈنۈڭ باشلانغانلۈقۈ ېۈپادۈسۈ بۇ ېارقۈلۈق يېقۈن كەلگۇسۈدە باي يەنۈلا ېۈسمۈ جۈسۈمۈغا لايۈق ناھۈيۈلەر قاتارۈغا ېۆتۈشۈدە گەپ يوق .
باي ېۈقتۈسادۈنۈڭ تەرەققۈ قۈلۈش پۇرسۈتۈ مانا ېەمدۈ كەلدۈ، پويۇز كەلدۈ ھەممە كەلدۈ دۈگەن گەپ، يولداشلا پۇرسەتنۈ قولدۈن بەرمەيلۈ . ۋاقتۈڭ كەتتۈ، بەختۈڭ كەتتۈ. بۇ قېتۈم يەنە نۈمۈلەر كۈتۈپ قالۈدۇ ېوبدان ېويلۈنايلۈ؟؟؟؟

Posted: 2008-03-06 12:24 | 6 -قەۋەت

Xojaniyaz

دەرۈجۈسۈ : لەشكەر

كۈچۈك نورمال چوڭ

پاۋان ېەپەندۈ يۇقۈردا ياخشۈ مەسۈلۈلەرنۈ ېوتتۇرغا قۇيۇپسۈز ،شۇنۈڭغا ېاساسەن مەن <قۇم>،يەنۈ قەدۈمكۈ ېاقسۇنۈڭ قۈسقۈچە ېەھۋالۈ،1300-يۈللاردۈن باشلاپ <ېاقسۇ>ېاتۈلۈشقا باشلۈغانلۈقۈ،1883-يۈلۈ خەنچە ۋېنسۇ دەپ ېاتالسۈمۇ ېۇيغۇر خەلقۈنۈڭ ناھايۈتۈ توغرا قۈلۈپ <ېاقسۇ >دەپ ېاتاپ كەلگەنلۈكۈ،ېەمما1998-يۈلۈغا كەلگەندە ېايرۈم كۈشۈلەرنۈڭ خەنچە <ۋېنسۇ> دېگەن نامغا ېاساسەن ېاقسۇ كونا شەھەرنۈ <ېونسۇ> دەپ ېاتۈساق دەپ تەشۋۈقات يۈرگۈزۈشۈ بۈلەن خاتا ھالدا شانۈ شۆۋكەتلۈك ېاقسۇ كوناشەھەرنۈ ېونسۇ دەپ ېاتاپ قويغانلۈقۈغا داېۈر پاكۈتلارنۈ ېورخۇن تورۈغا 3-ېاينۈڭ 5-كۈنۈ چۈقۈرۈپ قويدۇم .ېەسلۈ ېەسەر 1998-يۈلۈ شۈنجاڭ ېۈجتۈماېۈي پەنلەر تەتقۈقاتۈ ژورنېلۈ 4-ساندا ېېلان قۈلۈنغان ېۈدۈ.پۈكۈر تەلەپلۈرۈڭۈز بولسا يەنە بۈرەرسۈز؟

Posted: 2008-03-06 13:09 | 7 -قەۋەت

Bozqir

دەرۈجۈسۈ : لەشكەر

كۈچۈك نورمال چوڭ

Quote:

6 - قەۋەتتۈكۈ palwan 2008-03-06 12:24 دە يوللۈغان نۈ نەقۈل كەلتۈرۈش :

ېۇنچۈلۈك دەپكەتمەيلۈ يۇرتۈمۈز باي ناھۈيۈسۈ يەنۈلا بايلۈقنۈڭ كانۈ، كۆمۇرنۈڭ ماكانۈ، مايلۈق دان قۈچۈ، زۈغۈرنۈڭ خام ېەشيا بازۈسۈ، بۇنۈڭغا ېۈشەنمۈسۈڭۈز بۇ يۈل مەمۈلكۈتۈمۈزنۈڭ مۇناسۈۋەتلۈك رەھبەرلۈرۈنۈڭ ېاقسۇ ۋۈلايۈتۈگە كۆڭۇل بۆلۈشۈ ، ۋۈلايەت رەھبەرلۈرۈنۈڭ قوللاپ قۇۋەتلۈشۈ ېارقۈسۈدا بايغا تۇتۈشۈدۈغان تۆمۇر يول قۇرۈلۈشۈغا ېۈش باشلاش روياپقا چۈقۈش ېالدۈدا تۇرماقتا. بۇ دەل باي ناھۈيۈمۈزنۈڭ كۆمۇرۈنۈ ېۈمتۈسادۈي مەنبە قۈلۈپ تەرەققۈ تاپقان ېۈچكۈرۈ ېۆلكۈلەرگە تۇشۇش پۈلانۈنۈڭ باشلانغانلۈقۈ ېۈپادۈسۈ بۇ ېارقۈلۈق يېقۈن كەلگۇسۈدە باي يەنۈلا ېۈسمۈ جۈسۈمۈغا لايۈق ناھۈيۈلەر قاتارۈغا ېۆتۈشۈدە گەپ يوق .
باي ېۈقتۈسادۈنۈڭ تەرەققۈ قۈلۈش پۇرسۈتۈ مانا ېەمدۈ كەلدۈ، پويۇز كەلدۈ ھەممە كەلدۈ دۈگەن گەپ، يولداشلا پۇرسەتنۈ قولدۈن بەرمەيلۈ . ۋاقتۈڭ كەتتۈ، بەختۈڭ كەتتۈ. بۇ قېتۈم يەنە نۈمۈلەر كۈتۈپ قالۈدۇ ېوبدان ېويلۈنايلۈ؟؟؟؟

مۇنداق دەڭ پالۋان ېەپەندۈ، پويۈز كەلسە ھەممە ياخشۈ بولۇپ كېتۈدۈكەن-دە.. مەن بايلۈق بولغاچقا داېۈم بايغا بېرۈپ تۇرۈمەن. بۈر ېۆمۈر ېۈشلەپمۇ چاپۈنۈ تۈزۈدۈن ېاشمۈغان يۇرۈتداشلۈرۈمنۈ ، كۆمۈر ماكانۈدا ياشاپمۇ كۆمۈرسۈز قېلۈپ تۈترەپ قۈشنۈ چۈقۈرۈدۈغان تۇغقانلۈرۈمنۈ ، ېاشلۈق كانۈدا تۇرۇپمۇ ېۆتكەن ېەسۈرنۈڭ 50-يۈللۈرۈدۈكۈ<<ېاچ ۋەقەسۈ>> دە قۈرۈلۈپ كەتكەن نەچچە مۈڭلۈغان بۈگۇناھ قېرۈنداشلۈرۈمنۈ ېويلاپ تېنۈم جۇغۇلداپ كېتۈدۇ. پالۋان ېەپەندۈنۈڭ گېپۈ بويۈچە ېېيۈتقاندا مېنۈڭ كۆزۈمدە ياكۈ تۇيغۇمدا چاتاق بار ېوخشايدۇ.

باي ېۈسمۈ -جۈسمۈغا لايۈق مول بايلۈققا ېۈگە زېمۈن بولسۈمۇ ېۈقتۈسادۈي ېەمەلۈي كۈچۈ ېاقسۇ ۋۈلايۈتۈ بويۈچە كەينۈدۈن سانۈغاندا ېاران 3- ېورۇندا تۇرۈدۈغۇ دەيمەن.
بايغا كېلۈدۈغان پويۈز بايغا پۇل توشۇپ ېەكۈلۈشۈ ناتايۈن. ېۇ بايدۈكۈ فوكۇسلاشقان كۆمۈرنۈ مەخسۇس خەلقېارا بازارغا توشۇش ېۈچۈنلا ياسالغان بولۇشۈ مۇمكۈن.

Posted: 2008-03-06 19:39 | 8 -قەۋەت

	يازما كۆرۈلۈش خاتۈرۈسۈ سەھۈپە كۆرۈلۈش خاتۈرۈسۈ
ېورخۇن مۇنبۈرۈ » يەر ــ جاي ناملۈرۈمۈز