شىنجاڭ ئۇيغۇر ئاپتونوم رايونىنىڭ مائارىپ ئىسلاھاتى

tikan915

	شىنجاڭ ئۇيغۇر ئاپتونوم  رايونىنىڭ  ئوتتۇرا، ئۇزاق مەزگىللىك مائارىپ ئىسلاھاتى ۋە تەرەققىياتى يىرىك پىلانى تېزىسى (2010-يىلىدىن 2020-يىلىغىچە) بۇ تېزىس «دۆلەتنىڭ ئوتتۇرا، ئۇزاق مەزگىللىك مائارىپئىسلاھاتى ۋە تەرەققىياتى يىرىك پىلانى تېزىسى (2010-يىلىدىن 2020-يىلىغىچە)» ۋە ئاپتونوم رايوننىڭ ئىقتىسادىي، ئىجتىمائىي تەرەققىيات ئېھتىياجىغا ئاساسەن تۈزۈلدى. كىرىش سۆز مائارىپ شىنجاڭنى مۇقىملاشتۇرۇش، شىنجاڭنى گۈللەندۈرۈش، خەلقنى بېيىتىپ، چېگرىنى مۇستەھكەملەشنىڭ ئۇلتېشى بولۇپ، ئاپتونوم رايوننىڭ سوتسىيالىستىك زامانىۋىلاشتۇرۇش قۇرۇلۇشىدا ئۇللۇق، يېتەكچىلىك ۋە ئومۇمىيلىق رولىغا ئىگە. ئاپتونوم رايوننى قۇدرەت تاپقۇزۇش ئۈچۈن ئالدى بىلەن مائارىپنى قۇدرەت تاپقۇزۇش كېرەك. ئىلمىي ھالقىش، كېيىن تەرەققىي قىلىپ ئېشىپ كېتىش، ئەبەدىي ئەمىن بولۇشتا، مائارىپ ئالدىدا مېڭىشى كېرەك. مائارىپنى ئالدىن تەرەققىي قىلدۇرۇش مىللەتلەرنىڭ ئىتتىپاقلىشىپ كۈرەش قىلىشى، ئورتاق گۈللەپ-ياشنىشىغا تۈرتكە بولۇش ۋە ئومۇميۈزلۈك ھاللىق جەمىئيەت بەرپا قىلىش كۈرەش نىشانىغا يېتىشتە مۇھىم ئىستراتىگىيىلىك ئەھمىيەتكە ئىگە. پارتىيە ۋە دۆلەت شىنجاڭنىڭ مائارىپ ئىشلىرىغا يۈكسەك ئەھمىيەت بەردى. ئاپتونوم رايون قۇرۇلغاندىن بېرى، ئاپتونوم رايونلۇق پارتكوم، خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ توغرا رەھبەرلىكىدە، ھەردەرىجىلىك، ھەر خىل مائارىپ جۇش ئۇرۇپ راۋاجلىنىپ، تارىخىي خاراكتېرلىك نەتىجىلەر قولغا كەلتۈرۈلدى، ئىقتىسادىي، ئىجتىمائىي تەرەققىياتنىڭ ئېھتىياجىغا ئاساسىي جەھەتتىن ئۇيغۇن كېلىدىغان، يەرلىك ئالاھىدىلىككە ئىگە خەلق مائارىپى سىستېمىسى شەكىللەندۈرۈلدى. يېڭى ئەسىرگە كىرگەندىن بېرى، ھەقسىز مەجبۇرىيەت مائارىپى ئومۇميۈزلۈك ئىشقا ئاشۇرۇلدى، كەسپىي مائارىپ تېز تەرەققىي قىلدى، ئالىي مائارىپ ئاممىۋىلىشىش باسقۇچىغا كىردى، «قوش تىل» تەربىيىسى تېز ئىلگىرى سۈرۈلدى، ئوقۇتقۇچىلار قوشۇنىنىڭ ساپاسى ئۆستۈرۈلدى، مەكتەپلەرنىڭ پارتىيە قۇرۇلۇشى كۈچەيتىلدى، ئەخلاقىي تەربىيە ۋە ئىدىيە-سىياسىي تەربىيە خىزمىتى يەنىمۇ كۈچەيتىلدى، مائارىپ سېلىنمىسى زور ھەجىمدە كۆپەيتىلدى، مەكتەپ باشقۇرۇش شارائىتى كۆرۈنەرلىك ياخشىلاندى، ئوقۇغۇچىلارغا ئىقتىسادىي ياردەم بېرىش سىستېمىسى يەنىمۇ مۇكەممەللەشتۈرۈلدى، دېھقانچىلىق، چارۋىچىلىق رايونلىرىنىڭ مائارىپىدا زور ئۆزگىرىش بولدى، مائارىپ ئادىللىقىدا زور قەدەم تاشلاندى، ھەر مىللەت ئاممىسىنىڭ قانۇن بويىچە باراۋەر تەربىيە ئېلىش ھوقۇقىغا كاپالەتلىك قىلىندى، ھەر مىللەت خەلقنىڭ ساپاسى ئۆستۈرۈلدى، پەن-تېخنىكىدا يېڭىلىق يارىتىش، مەدەنىيەت ئىشلىرىنى گۈللەندۈرۈش ئىلگىرى سۈرۈلدى، بۇلار ئاپتونوم رايونىمىزنىڭ ئىقتىسادىي، ئىجتىمائىي تەرەققىياتى ۋە خەلق تۇرمۇشىنىڭ ياخشىلىنىشىغا زور تۆھپە قوشتى. ھازىر ۋە بۇنىڭدىن كېيىنكى بىر مەزگىل شىنجاڭنىڭ ھالقىما تەرەققىياتى ۋە ئەبەدىي ئەمىنلىكىنى ئىشقا ئاشۇرۇشتىكى مۇھىم ئىستراتىگىيىلىك پۇرسەت مەزگىلى. زامانىۋى مەدەنىيەتنى يېتەكچى، پەن-تېخنىكا، مائارىپنى تىرەك قىلىپ، يېڭىچە سانائەتلەشتۈرۈش، دېھقانچىلىق، چارۋىچىلىقنى زامانىۋىلاشتۇرۇش ۋە يېڭىچە شەھەر-بازارلاشتۇرۇش قەدىمىنى تېزلىتىپ، ئىسلاھات، ئېچىۋېتىشنى ئىلگىرى سۈرۈپ، جۇڭگونىڭ غەربىدىكى ئىقتىسادنىڭ ئېشىش پەللىسى ۋە ئىشىكنى غەربكە ئېچىۋېتىشتىكى كۆۋرۈك بېشى ئىستىھكامىنى بەرپا قىلىپ، گۈللەنگەن، باياشات، ئىناق، گۈزەل شىنجاڭ قۇرۇپ چىقىشتا ئىختىساسلىقلار ئاچقۇچ، مائارىپ  ئاساس.پۇرسەت ۋە خىرىس ئالدىدا شۇنى سەگەكلىك بىلەن تونۇشىمىز  كېرەككى، ئاپتونوم رايونىمىزنىڭ مائارىپى ئىقتىسادىي، ئىجتىمائىي تەرەققىيات تەلىپى ۋە ھەر مىللەت خەلقىنىڭ ياخشى تەربىيە ئېلىش تەلىپىگە  تولۇق ئۇيغۇنلىشىپ كېتەلمەيۋاتىدۇ، مەركەز ئوتتۇرىغا قويغان مائارىپ يىرىك پىلانى، سېلىنما ۋە بايلىق تەقسىملەشنى ئالدىنقى ئورۇنغا قويۇش تەلىپىنى زور كۈچ بىلەن ئەمەلىيلەشتۈرۈشكە توغرا كېلىدۇ. مائارىپ قارىشى نىسبەتەن  ئارقىدا، مەزمۇن، ئۇسۇل بىر قەدەر كونا، ساپا مائارىپىنى ئىلگىرى سۈرۈش قىيىن بولۇۋاتىدۇ، مائارىپ تۈزۈلمىسى، مېخانىزمى مۇكەممەل ئەمەس، مائارىپنىڭ قۇرۇلمىسى ۋە جايلىشىشى دېگەندەك مۇۋاپىق ئەمەس، مائارىپ سېلىنمىسى يېتەرلىك ئەمەس، مەكتەپ باشقۇرۇش شارائىتىنى ياخشىلاشقا، ئوقۇتقۇچىلار قوشۇنى قۇرۇلۇشىنى كۈچەيتىشكە توغرا كېلىدۇ، «قوش تىل» تەربىيىسىنى ئومۇملاشتۇرۇش ۋەزىپىسى ئېغىر، مائارىپنىڭ سۈپىتىنى ئۆستۈرۈش ۋە مائارىپنى تەكشى تەرەققىي قىلدۇرۇش ۋەزىپىسى مۇشكۈل. پارتىيە قۇرۇلۇشى، ئەخلاقىي تەربىيە ۋە ئىدىيە-سىياسىي خىزمەتنى كۈچەيتىش ۋە ياخشىلاش مائارىپ سېپىدە قىلچىمۇ بىخەستەلىك قىلىشقا بولمايدىغان مۇھىم ۋەزىپە. ئاپتونوم رايوننى مائارىپ ئارقىلىق قۇدرەت تاپقۇزۇشتا ھەممەيلەننىڭ مەسئۇلىيىتى بار. مەۋقەنى ئاپتونوم رايوننىڭ ئەھۋالىغا قويۇپ، كەلگۈسىگە نەزەر تاشلاپ، ئاپتونوم رايوننىڭ ئىقتىسادىي، ئىجتىمائىي ئىشلىرىنىڭ ھالقىما تەرەققىياتىنى ئىلگىرى سۈرۈش، شىنجاڭنىڭ ئەبەدىي ئەمىنلىكىنى قوغداش ئومۇمىي ئىستراتىگىيىسىنى چىقىش قىلىپ، دۆلەتنىڭ ئوتتۇرا، ئۇزاق مەزگىللىك مائارىپ ئىسلاھاتى ۋە تەرەققىياتى يىرىك پىلانى تېزىسىنى ئەستايىدىل ئىزچىللاشتۇرۇپ، ئاپتونوم رايوننىڭ 2020-يىلىغىچە بولغان مائارىپ ئىسلاھاتى ۋە تەرەققىياتىنىڭ يېتەكچى ئىدىيىسى، ئومۇمىي نىشانى، تەرەققىيات ۋەزىپىسى، ئىسلاھات مۇھىم نۇقتىسى ۋە كاپالەت تەدبىرلىرىنى ئومۇميۈزلۈك پىلانلاپ، مائارىپ ئىشلىرىنىڭ يېڭى باشلىنىش نۇقتىسىدىكى ئىلمىي تەرەققىياتىغا تۈرتكە بولۇش ھەم ھەر مىللەت خەلقىنىڭ كۈنسېرى ئېشىپ بېرىۋاتقان مائارىپ ئېھتىياجى ۋە شىنجاڭنىڭ ئىقتىسادىي، ئىجتىمائىي تەرەققىياتىنىڭ مۇقەررەر تەلىپى بولۇپ قالدى. بىرىنچى قىسىم ئومۇمىي ئىستراتېگىيە 1-باب يېتەكچى ئىدىيە ۋە ئومۇمىي نىشان (1) يېتەكچى ئىدىيە. جۇڭگوچە سوتسىيالىزم ئۇلۇغ بايرىقىنى ئېگىز كۆتۈرۈپ، دېڭ شياۋپىڭ نەزەرىيىسى ۋە «ئۈچكە ۋەكىللىك قىلىش» مۇھىم ئىدىيىسىنى يېتەكچى قىلىپ، ئىلمىي تەرەققىيات قارىشىنى چوڭقۇر ئەمەلىيلەشتۈرۈپ، شىنجاڭنى پەن - مائارىپ ئارقىلىق گۈللەندۈرۈش ۋە ئىختىساسلىقلار ئارقىلىق قۇدرەت تاپقۇزۇش ئىستراتېگىيىسىنى تەۋرەنمەي يولغا قويۇش، مائارىپنى ئالدىن تەرەققىي قىلدۇرۇپ، مىللىي رايون ئالاھىدىلىكىگە ئىگە زامانىۋى مائارىپ سىستېمىسىنى ئورنىتىش ۋە مۇكەممەللەشتۈرۈش، مائارىپنى ھەر مىللەت خەلقى رازى بولغۇدەك ياخشى باشقۇرۇش،  مائارىپنىڭ ئىقتىسادىي، ئىجتىمائىي تەرەققىياتقا تىرەك بولۇش رولىنى ئۈزلۈكسىز ئاشۇرۇش. پارتىيىنىڭ مائارىپ فاڭجېنى ۋە دۆلەتنىڭ «ئالدىن راۋاجلاندۇرۇش، ئادەم تەربىيىلەشنى ئاساس قىلىش، ئىسلاھات، يېڭىلىق يارىتىش، ئادىللىقنى ئىلگىرى سۈرۈش، سۈپەتنى ئۆستۈرۈش»تىن ئىبارەت خىزمەت فاڭجېنىنى ئومۇميۈزلۈك ئىزچىللاشتۇرۇپ، مائارىپ قانۇنىيىتىگە ئەمەل قىلىپ، جەمئىيەتنىڭ ئېھتىياجىغا يۈزلىنىپ، قۇرۇلما، جايلىشىشنى ئەلالاشتۇرۇپ، تۈرگە ئايرىپ يېتەكچىلىك قىلىپ، ئومۇملاشتۇرۇش بىلەن ئۆستۈرۈشنى بىرلەشتۈرۈپ، مائارىپ ئىشلىرىنىڭ ئىلمىي تەرەققىياتىنى ئىلگىرى سۈرۈپ، شىنجاڭنىڭ ئىقتىسادىي، ئىجتىمائىي تەرەققىياتى ۋە ئەبەدىي ئەمىنلىكى ئۈچۈن يۇقىرى ساپالىق زور بىر تۈركۈم ئەمگەكچىلەرنى، يۇقىرى قاتلاملىق بىر تۈركۈم مەخسۇس ئىختىساسلىقلارنى ۋە  ئالدىنقى قاتاردا تۇرىدىغان، يېڭىلىق يارىتىدىغان بىر قىسىم ئىختىساسلىقلارنى تەربىيىلەش.  (2) ئومۇمىي نىشان. 2020-يىلىغا بارغاندا، مائارىپنىڭ تەرەققىياتىنى مەملىكەتنىڭ ئوتتۇرىچە سەۋىيىسىگە يەتكۈزۈپ، غەربىي رايون بويىچە ئالدىنقى ئورۇنغا ئۆتكۈزۈش، مائارىپنىڭ ئاپتونۇم رايوننىڭ ھالقىما تەرەققىياتى ۋە ئەبەدىي ئەمىنلىكىنى ئىشقا ئاشۇرۇشقا تىرەك بولۇش ئىقتىدارىنى ئومۇميۈزلۈك ئۆستۈرۈش. مائارىپنى ئومۇملاشتۈرۈۇش دەرىجىسىنى يەنىمۇ ئۆستۈرۈش. 2020-يىلىغا بارغاندا، ئوقۇش يېشىدىن ئىلگىرىكى بالىلار تەربىيەسىنى ئاساسىي جەھەتتىن ئومۇملاشتۇرۇش. ئوقۇش يېشىدىن ئىلگىرىكى بالىلارنىڭ ئۈچ يىللىق يەسلىيگە كىرىش نىسبىتىنى تەخمىنەن %80 كە، ئوقۇش يېشىدىن ئىلگىرىكى بالىلارنىڭ ئىككى يىللىق يەسلىيگە كىرىش نىسبىتىنى تەخمىنەن %90 كە يەتكۈزۈش؛ مەجبۇرىيەت مائارىپىنى يەنىمۇ مۇستەھكەملەپ ۋە يۈكسەلدۈرۈپ، تەكشى تەرەققىياتنى ئاساسىي جەھەتتىن ئىشقا ئاشۇرۇش؛ كەسپىي مائارىپنى يەنىمۇ راۋاجلاندۇرۇش، ئوقۇغۇچىلارنىڭ تولۇق ئوتتۇرا مەكتەپكە كىرىش ئومۇمىي نىسبىتىنى  تەخمىنەن %90 كە يەتكۈزۈش؛ ئالىي مائارىپنىڭ ئاممىۋىلىشىش سەۋىيىسىنى يەنىمۇ ئۆستۈرۈپ، ئوقۇغۇچىلارنىڭ ئالىي مەكتەپكە كىرىش ئومۇمىي نىسبىتىنى تەخمىنەن %40 كە يەتكۈزۈش؛ مەجبۇرىيەت مائارىپى باسقۇچىدىكى ئالاھىدە مائارىپنىڭ ئومۇملىشىش سەۋىيىسىنى يەنىمۇ ئۆستۈرۈش؛ ياشلار ۋە ئوتتۇرا ياشلىقلار ئارىسىدىكى ساۋاتسىزلىقنى تۈگىتىش؛ داۋاملىق تەربىيىگە قاتنىشىش نىسبىتىنى زور ھەجىمدە ئۆستۈرۈش؛ ئاساسلىق ئەمگەك يېشىدىكى ئاھالىنىڭ ئوتتۇرىچە تەربىيىلىنىش يىل چېكىنى 9 يىلدىن 11 يىلغا ئۇزارتىش؛ يېڭى كۆپەيگەن ئەمگەك كۈچلىرىنىڭ  ئوتتۇرىچە تەربىيە ئېلىش يىل چېكىنى 10 يىلدىن 13 يىلغا ئۇزارتىش. ھەر مىللەت ئاممىسىنى باراۋەر مائارىپتىن بەھرىمەن قىلىش. مائارىپنىڭ پاراۋانلىق خاراكتىرى ۋە ئومۇمىي مەنپەئەتدارلىق خاراكتىرىدا چىڭ تۇرۇپ، ھۆكۈمەت يېتەكلەيدىغان، پۈتۈن جەمئىيەت مائارىپ ئادىللىقىنى ئورتاق ئىلگىرى سۈرىدىغان مېخانىزم ئورنىتىپ، شەھەر-يېزىلارنى قاپلىغان ئاساس ئاممىۋى مائارىپ مۇلازىمەت سىستېمىسىنى بەرپا قىلىپ، ئاساس ئاممىۋى مائارىپ مۇلازىمىتىنى تەدرىجىي تەڭپۇڭلاشتۇرۇش؛ پۇقرالارنىڭ ياخشى تەربىيە ئېلىش پۇرسىتىدىن بەھرىمەن بولۇشىغا قانۇن بويىچە كاپالەتلىك قىلىش. قىيىنچىلىقى بارلارنىڭ تەربىيىلىنىش ھوقۇقىغا نۇقتىلىق كاپالەتلىك قىلىپ، جەنۇبىي شىنجاڭ قاتارلىق چەت، يىراق، نامرات رايونلار ۋە دېھقانچىلىق، چارۋىچىلىق رايونلىرىنىڭ مائارىپ ئىشلىرىنىڭ تەرەققىياتىغا زور كۈچ بىلەن يار-يۆلەك بولۇش، مائارىپتىكى تەرەققىيات پەرقىنى تەدرىجىي كىچىكلىتىش. ئەلا سۈپەتلىك مائارىپ بايلىقىنى يەنىمۇ موللاشتۇرۇش. ئوقۇش يېشىدىن ئىلگىرىكى بالىلارغا يۈزلەنگەن ئەلا سۈپەتلىك مائارىپ بايلىقىنى كۆپەيتىپ، مەجبۇرىيەت مائارىپىنى ئاساسىي جەھەتتىن تەڭپۇڭلاشتۇرۇپ، ئادەتتىكى تولۇق ئوتتۇرا مەكتەپلەرنىڭ كۆپ خىل تەرەققىي قىلىشىغا تۈرتكە بولۇپ، كەسپىي مائارىپنىڭ ئۇللۇق ئىقتىدارىنى كۈچەيتىپ، ئالىي مائارىپنىڭ مەكتەپ باشقۇرۇش سەۋىيىسىنى ئۆستۈرۈش، ئەلا سۈپەتلىك مائارىپ بايلىقىنىڭ ئومۇمىي مىقدارىنى ئۈزلۈكسىز كۆپەيتىش. مائارىپقا ساھەلەر بويىچە ياردەم بېرىش ۋە زامانىۋى يىراقتىن ئوقۇتۇشنىڭ رولىنى جارى قىلدۇرۇپ، ئەلا سۈپەتلىك مائارىپ بايلىقىنىڭ قاپلاش دائىرىسى ۋە نەپ يەتكۈزۈش دائىرىسىنى يەنىمۇ كېڭەيتىش، ھەر مىللەت خەلقىنىڭ يۇقىرى سۈپەتلىك، كۆپ خىل تەربىيە ئېلىش ئېھتىياجىنى ئەڭ يۇقىرى چەكتە قاندۇرۇش. ئاز سانلىق مىللەتلەر مائارىپىنىڭ سۈپىتى ۋە سەۋىيىسىنى ئومۇميۈزلۈك ئۆستۈرۈش. بەش ۋىلايەت، ئىككى ئوبلاست ۋە سەككىز ناھىيە، بىر شەھەردە ئوقۇش يېشىدىن ئىلگىرىكى بالىلار ئىككى يىللىق «قوش تىل» تەربىيەسىنى ئالدى بىلەن ئومۇملاشتۇرۇش، ئوقۇش يېشىدىن ئىلگىرىكى بالىلار تەربىيەسى بىلەن ئوتتۇرا، باشلانغۇچ مەكتەپ مائارىپى ئۆز ئارا تۇتاشقان، ئوقۇتقۇچىلار بايلىقى بىلەن ئوقۇتۇش بايلىقى ئۆز ئارا يۈرۈشلەشكەن «قوش تىل» تەربىيەسى سىستېمىسىنى بەرپا قىلىش. جەنۇبىي شىنجاڭ قاتارلىق چەت، يىراق، نامرات رايونلاردا تولۇق ئوتتۇرا مەكتەپ مائارىپىنى ئومۇملاشتۇرۇش قەدىمىنى تېزلىتىش. ئاپتونوم رايون ئىچى-سىرتىدىكى ئەلا سۈپەتلىك مائارىپ بايلىقىنى بىرتۇتاش پىلانلاپ، ئاز سانلىق مىللەت ئىختىساسلىقلىرىنى تېزدىن يېتىشتۈرۈش. 2-باب ئىستراتىگىيىلىك مۇھىم نۇقتا (3) ئالدىن راۋاجلاندۇرۇشنى ئىشقا ئاشۇرۇش. مائارىپنى ئالدىن راۋاجلاندۇرۇش پارتىيە ۋە دۆلەت ئوتتۇرىغا قويغان ھەمدە ئۇزاققىچە چىڭ تۇرىدىغان مۇھىم فاڭجېن، شۇنداقلا ئىلمىي تەرەققىيات قارىشىنى ئەمەلىيلەشتۈرۈشنىڭ ئاساسىي تەلىپى. ئىختىساسلىقلار بىرىنچى بايلىق دەيدىغان ئىدىيىنى مۇستەھكەم تۇرغۇزۇپ، مائارىپنى ئالدىن راۋاجلاندۇرۇش ئىسراتىگىيىسىنى يەنىمۇ ئەمەلىيلەشتۈرۈپ، ھەر مىللەت خەلقىنىڭ پەن-مەدەنىيەت سەۋىيىسىنى ئۆستۈرۈشكە پۇختا ئاساس سېلىش كېرەك. ئىقتىسادىي، ئىجتىمائىي تەرەققىيات يىرىك پىلانىدا مائارىپنىڭ تەرەققىياتىنى ئالدىن ئورۇنلاشتۇرۇلىدىغان، مالىيە مەبلىغىدە مائارىپ سېلىنمىسىغا ئالدىن كاپالەتلىك قىلىنىدىغان، ئاممىۋى بايلىقتا مائارىپ ۋە ئادەم كۈچى بايلىقىنى ئېچىش ئېھتىياجىنى ئالدىن قانائەتلەندۈرىدىغان ئۇزاق ئۈنۈملۈك مېخانىزم ئورنىتىش كېرەك. پۈتۈن جەمئىيەت مائارىپ ئىشلىرىنىڭ تەرەققىياتىغا ئالدىن كۆڭۈل بۆلىدىغان، مەدەت بېرىدىغان، ئەۋلادلارنى تەڭ تەربىيىلەيدىغان ياخشى مۇھىت يارىتىش كېرەك. (4) مائارىپ ئادىللىقىنى ئىلگىرى سۈرۈش كېرەك. مائارىپ ئادىللىقى ئىجتىمائىي ئادىللىقنىڭ مۇھىم ئاساسى، ئىناق جەمئىيەت بەرپا قىلىشنىڭمۇ تۈپ ئالدىنقى شەرتى. مائارىپ ئادىللىقىنى ئىلگىرى سۈرۈشتىن ئىبارەت دۆلەتنىڭ تۈپ مائارىپ سىياسىتىنى ئەمەلىيلەشتۈرۈش كېرەك. مائارىپ ئادىللىقىدا پۇرسەت ئادىللىقىغا كاپالەتلىك قىلىش  ئاچقۇچ، مەجبۇرىيەت مائارىپىنىڭ تەكشى تەرەققىياتىغا تۈرتكە بولۇش ۋە قىيىنچىلىقى بارلارغا يار-يۆلەك بولۇش مۇھىم نۇقتا، مائارىپ بايلىقىنى مۇۋاپىق تەقسىملەپ، چەت، يىراق، نامرات رايونلار، دېھقانچىلىق، چارۋىچىلىق رايونلىرى ۋە ئاز سانلىق مىللەت رايونلىرىغا مايىللىشىش تۈپ تەدبىر، پۇقرالارنىڭ قانۇن بويىچە تەربىيىلىنىش ھوقۇقىغا كاپالەتلىك قىلىش مەقسەد. (5) ئومۇملاشتۇرۇش سەۋىيىسىنى ئۆستۈرۈش كېرەك. مەجبۇرىيەت مائارىپى باسقۇچىدىكى مەكتەپلەرنى ئۆلچەملەشتۈرۈش قۇرۇلۇشى ۋە رايون ئىچى مائارىپىنىڭ تەكشى تەرەققىياتىنى مۇھىم نۇقتا قىلىپ، توققۇز يىللىق مەجبۇرىيەت مائارىپىنى يۇقىرى سەۋىيە، يۇقىرى سۈپەتتە ئومۇملاشتۇرۇش كېرەك. «قوش تىل» تەربىيىسىنى مۇھىم نۇقتا قىلىپ، ئوقۇش يېشىدى ئىلگىرىكى بالىلار تەربىيەسىنى تېز ئومۇملاشتۇرۇش كېرەك. كەسپىي مائارىپنى مۇھىم نۇقتا قىلىپ، تولۇق ئوتتۇرا مەكتەپ مائارىپىنى تېز ئومۇملاشتۇرۇش كېرەك. ئىختىساسلىقلارنى تەربىيىلەشنىڭ سۈپىتى ۋە سەۋىيىسىنى ئۆستۈرۈشنى مۇھىم نۇقتا قىلىپ، ئالىي مائارىپنىڭ ئاممىۋىلىشىش قەدىمىنى ئىلگىرى سۈرۈش كېرەك. ئومۇمىي خەلققە يۈزلەنگەن، شەكلى كۆپ خىل زامانىۋى خەلق مائارىپى سىستېمىسىنى شەكىللەندۈرۈپ، ئوقۇيدىغانلار ئوقۇيالايدىغان بولۇشنى ئاساسىي جەھەتتىن ئىشقا ئاشۇرۇش كېرەك. (6) ساپا مائارىپىنى ئىلگىرى سۈرۈش كېرەك. ساپا مائارىپىنى ئومۇميۈزلۈك يولغا قويۇش مائارىپ ئىسلاھاتى ۋە تەرەققىياتىنىڭ ئىستراتىگىيىلىك تېمىسى، پارتىيىنىڭ مائارىپ فاڭجېنىنى ئىزچىللاشتۇرۇشنىڭ دەۋر تەلىپى، ئوقۇغۇچىلارنىڭ ساغلام، ئەتراپلىق ئۆسۈپ يېتىلىشىگە تۈرتكە بولۇشنى مەكتەپلەرنىڭ بارلىق خىزمىتىنىڭ چىقىش نۇقتىسى ۋە ئەمەلىيلىشىش نۇقتىسى قىلىش كېرەك. ئادەمنى ئاساس قىلىشتا، ئەخلاقىي تەربىيەنى ئالدىنقى ئورۇنغا قويۇشتا چىڭ تۇرۇپ، ئەخلاقىي، ئەقلىي، جىسمانىي ۋە گۈزەللىك تەربىيىسىنى ئومۇميۈزلۈك كۈچەيتىش ۋە ياخشىلاش كېرەك.قابىلىيەت يېتىلدۈرۈشنى مۇھىم ئورۇنغا قويۇپ،  ئوقۇغۇچىلارنىڭ ئۆگىنىش قابىلىيىتى، ئەمەلىيەتتىن ئۆتكۈزۈش  قابىلىيىتى، يېڭىلىق يارىتىش قابىلىيىتىنى تىرىشىپ ئۆستۈرۈپ، ئوقۇغۇچىلارغا بىلىم - ماھارەت ئىگىلەش، قول سېلىپ ئىشلەش، مېڭە ئىشلىتىش، ياشاش - تىرىكچىلىك قىلىش،  ئادەم بولۇش - ئىشلەشنى ئۆگىنىۋېلىش توغرىسىدا تەربىيە بېرىپ، ئولارنىڭ جەمئىيەتكە تەشەببۇسكارلىق بىلەن ماسلىشىپ، گۈزەل كەلگۈسىنى يارىتىشىغا تۈرتكە بولۇش  كېرەك. ئوقۇغۇچىلارنى روھىي، جىسمانىي جەھەتتىن ساغلام، ياخشى ئىستىتىك زوق ۋە ئىنسانىي ساپاغا ئىگە، ئەمگەكنى، ئەمگەكچى خەلقنى قىزغىن سۆيىدىغان، ئەخلاقىي، ئەقلىي، جىسمانىي، گۈزەللىك جەھەتلەردىن ئەتراپلىق يېتىلگەن سوتسىيالىزم قۇرغۇچىلىرى ۋە ئىزباسارلىرىدىن قىلىپ چىقىش كېرەك. (7) مائارىپنىڭ سۈپىتىنى ئۆستۈرۈش كېرەك. مائارىپنىڭ سۈپىتى ــ مائارىپ خىزمىتىنىڭ جېنى، سۈپەتنى ئۆستۈرۈش يادرو قىلىنغان مائارىپ تەرەققىياتى قارىشىنى تۇرغۇزۇپ، سۈپەتنى ئۆستۈرۈشنى مائارىپ ئىسلاھاتى ۋە تەرەققىياتىنىڭ يادرولۇق ۋەزىپىسى قىلىشتا چىڭ تۇرۇش كېرەك. مائارىپنىڭ سۈپىتىنى ئۆستۈرۈش يېتەكچى قىلىنغان باشقۇرۇش تۈزۈمى ۋە خىزمەت مېخانىزمىنى ئورنىتىپ، كىشىلەرنىڭ ئەتراپلىق يېتىلىشىگە، جەمئىيەتنىڭ ئېھتىياجىغا ئۇيغۇنلىشىشىغا تۈرتكە بولۇشنى باشتىن-ئاخىر مائارىپنىڭ سۈپىتىنى ئۆلچەشنىڭ تۈپ ئۆلچىمى قىلىپ، مائارىپ بايلىقىنى تەقسىملەش ۋە مەكتەپ خىزمىتىنىڭ مۇھىم نۇقتىسىنى ئوقۇتۇش ھالقىسىنى كۈچەيتىش، مائارىپنىڭ سۈپىتىنى ئۆستۈرۈشكە مەركەزلەشتۈرۈش كېرەك. (8) «قوش تىل» تەربىيىسىنى ئومۇملاشتۇرۇش كېرەك. «قوش تىل» تەربىيىسى جۇڭخۇا مىللەتلىرىنىڭ ئومۇمىي مەنپەئىتىگە، دۆلەتنىڭ بىرلىكى ۋە مىللەتلەرنىڭ ئىتتىپاقلىقى، تەرەققىياتىغا مۇناسىۋەتلىك بولۇپ، جۇڭخۇا مىللەتلىرىنىڭ ئۇيۇشۇشچانلىقى، مەركەزگە ئىنتىلىش كۈچىنى ئاشۇرۇش، سوتسىيالىستىك يېڭىچە مىللەتلەر مۇناسىۋىتىنى ئورنىتىشتا مۇھىم ئىستراتىگىيىلىك ئەھمىيەتكە ئىگە. «قوش تىل» تەربىيىسىنىڭ ئىلمىي تەرەققىيات قارىشىنى يېتەكچى قىلىش، شىنجاڭنىڭ ھالقىما تەرەققىياتى ۋە ئەبەدىي ئەمىنلىكى ئۈچۈن خىزمەت قىلىشتەك ئىستراتىگىيىلىك ئورنىدا چىڭ تۇرۇپ، مەۋقەنى ھازىرغا قويۇپ، نەزەرنى كەلگۈسىگە قارىتىپ، ھەرقايسى ئوقۇش باسقۇچىدىكى «قوش تىل» تەربىيىسىنى ئۈنۈملۈك ئىلگىرى سۈرۈش كېرەك. مىللەتلەرنىڭ بىر بىرىدىن ئۆگىنىشى ئۈچۈن شارائىت ھازىرلىغان جايلارنىڭ ئاز سانلىق مىللەت مەكتەپلىرى بىلەن خەنزۇ مەكتەپلەرنى بىرلەشتۈرۈشى، ئاز سانلىق مىللەت ئوقۇغۇچىلىرى بىلەن خەنزۇ ئوقۇغۇچىلارنى ئارىلاشتۇرۇپ سىنىپ تەسىس قىلىشىغا ئىلھام بېرىش ۋە بۇنى تەشەببۇس قىلىش كېرەك. (9) مىللەتلەر ئىتتىپاقلىقىنى كۈچەيتىش كېرەك. مىللەتلەر ئىتتىپاقلىقى شىنجاڭدىكى ھەر مىللەت خەلقىنىڭ جان تومۇرى. مىللەتلەر ئىتتىپاقلىقى تەربىيىسى مىللەتلەر ئىتتىپاقلىقىنى قوغداش، باراۋەرلىك، ئىتتىپاقلىق، ھەمكارلىق، ئىناقلىق ئاساسىدىكى سوتسىيالىستىك يېڭىچە مىللەتلەر مۇناسىۋىتىنى ئورنىتىشتىكى ئۇل قۇرۇلۇش. ھەر دەرىجىلىك، ھەر خىل مەكتەپلەر «شىنجاڭ ئۇيغۇر ئاپتونوم رايونىنىڭ مىللەتلەر ئىتتىپاقلىقى تەربىيىسى نىزامى» نى ئەستايىدىل ئەمەلىيلەشتۈرۈپ، ۋەتەنپەرۋەرلىك تەربىيىسى ۋە ۋەتەننىڭ بىرلىكىنى قوغداش، مىللەتلەر ئىتتىپاقلىقىنى كۈچەيتىش تەربىيىسىنى مۇھىم تەربىيە مەزمۇنى قىلىپ، مەكتەپ تەربىيىسىنىڭ پۈتكۈل جەريانىغا سىڭدۈرۈپ، مىللەتلەر ئىتتىپاقلىقىنىڭ ئۈلگىلىرىگە ئايلىنىشى كېرەك. (10) ئىسلاھات، يېڭىلىق يارىتىشتا چىڭ تۇرۇش كېرەك. مائارىپنى راۋاجلاندۇرۇشتا ئاساسلىقى ئىسلاھاتقا تايىنىش كېرەك. مائارىپ قارىشىنى يېڭىلاشنى يېتەكچى، تۈزۈلمە، مېخانىزمنى ئىسلاھ قىلىشنى مۇھىم نۇقتا قىلىپ، ئىختىساسلىقلارنى تەربىيىلەش تۈزۈلمىسى، مەكتەپ باشقۇرۇش تۈزۈلمىسى ۋە مائارىپ باشقۇرۇش تۈزۈلمىسىدە يېڭىلىق يارىتىپ، رايون ئالاھىدىلىكىگە ئىگە زامانىۋى مەكتەپ باشقۇرۇش تۈزۈمىنى تەدرىجىي ئورنىتىش كېرەك. سۈپەت باھالاش ۋە ئىمتىھان ئېلىش، ئوقۇغۇچى قوبۇل قىلىش تۈزۈمىنى ئىسلاھ قىلىپ، ئوقۇتۇش مەزمۇنى، ئۇسۇلى ۋە ۋاسىتىسىنى ياخشىلاپ، يۇقىرى سۈپەتلىك، كۆپ خىل ئىختىساسلىقلارنى تەربىيىلەپ چىقىش كېرەك. مائارىپنىڭ ئېچىۋېتىلىش دەرىجىسىنى ئۈزلۈكسىز كېڭەيتىپ، ئاپتونوم رايون سىرتى ۋە چەتئەللەرنىڭ ئەلا سۈپەتلىك مائارىپ بايلىقىدىن تولۇق پايدىلىنىپ، مائارىپ ئىشلىرىنىڭ سىجىل، ساغلام تەرەققىي قىلىشىغا تۈرتكە بولۇش كېرەك. رايونىمىز مائارىپ ئىشلىرى تەرەققىياتىنىڭ ئاساسلىق نىشانى جەدۋىلى بىرلىكى 2009-يىلى 2015-يىلى 2020-يىلى ئوقۇش يېشىدىن ئىلگىرىكى بالىلار تەربىيەسى يەسلىدىكى بالىلار سانى تۈمەن ئادەم 49.1 74.3 92.8 ئوقۇش يېشىدىن بىر يىل ئىلگىرى يەسلىگە كىرىش ئومۇمىي نىسبىتى % 75 85 95 ئوقۇش يېشىدىن ئىككى يىل ئىلگىرى يەسلىگە كىرىش ئومۇمىي نىسبىتى % 65 80 90 ئوقۇش يېشىدىن ئۈچ يىل ئىلگىرى يەسلىگە كىرىش ئومۇمىي نىسبىتى % 51.5 70.0 80.0 بۇنىڭ ئىچىدە بەش ۋىلايەت، ئىككى ئوبلاست ۋە سەككىز ناھىيە، بىر شەھەردىكى يەسلى بالىلىرىنىڭ سانى تۈمەن ئادەم 31.7 55.0 68.0 بەش ۋىلايەت ئىككى ئوبلاست ۋە سەككىز ناھىيە، بىر شەھەردىكى ئوقۇش يېشىدىن ئىككى يىل ئىلگىرى يەسلىگە كىرىش ئومۇمىي نىسبىتى % 57.0 85.0 95.0 توققۇز يىللىق مەجبۇرىيەت مائارىپى ئوقۇۋاتقان ئوقۇغۇچى تۇراقلىشىش نىسبىتى تۈمەن ئادەم% 300.290.0 310.295.0 334.198.0 تولۇق ئوتتۇرا مائارىپى ‹1› ئوقۇۋاتقان ئوقۇغۇچىئوقۇشقا كىرىش ئومۇمىي نىسبىتى تۈمەن ئادەم% 68.466.86 83.788.0 87.790.0 بۇنىڭ ئىچىدە جەنۇبىي شىنجاڭدىكى ئىككى ۋىلايەت، بىر ئوبلاستنىڭ تولۇق ئوتتۇرا مەكتەپلىرىدە ئوقۇۋاتقان ئوقۇغۇچىلار سانى تەمەن ئادەم 15.2 36.4 42.8 تولۇقسىز ئوتتۇرا مەكتەپنى پۈتكۈزگەن ئوقۇغۇچىلارنىڭ تولۇق ئوتتۇرا مەكتەپكە يۇقىرىلاپ ئوقۇش نىسبىتى % 36.0 88.0 95.0 ئالىي مائارىپ ‹2› ئاپتونۇم رايوندا ئوقۇۋاتقان ئوقۇغۇچى ئومۇمىي سانى تۈمەن ئادەم 25.4 33 41.6 بۇنىڭ ئىچىدە: ئاسپىرانت تۈمەن ئادەم 1.2 1.8 2.5 ئادەتتىكى تولۇق كۇرس، مەخسۇس كۇرس كەسىپلىرىدە ئوقۇۋاتقان ئوقۇغۇچى تۈمەن ئادەم 24.2 31.2 39.1 مەكتەپكە كىرىش ئومۇمىي نىسبىتى % 22.02 32.0 40 ئاساسلىق ئەمگەك يېشىدىكى ئاھالىنىڭ ئوتتۇرىچە تەربىيە ئېلىش يىل چېكى يىل 9 10 11 يېڭى كۆپەيگەن ئەمگەك كۈچىنىڭ ئوتتۇرىچە تەربىيە ئېلىش يىل چېكى يىل 10 12 13 بۇنىڭ ئىچىدە: تولۇق ئوتتۇرىدىن يۇقىرى مەلۇماتتىكىلەر % 30 50 78 ئىزاھات: ‹1› ئوتتۇرا دەرىجىلىك كەسپىي مەكتەپتە ئوقۇۋاتقان ئوقۇغۇچىلارنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ؛ ‹2›ئىچكىرىدىكى ئالىي مەكتەپلەردە ئوقۇۋاتقان شىنجاڭلىق ئوقۇغۇچىلارنى ئۆز ئىچىگە ئالمايدۇ. ئىككىنچى قىسىم  تەرەققىيات ۋەزىپىسى 3-باب ئىدىيە-سىياسىي تەربىيە (11) ئەخلاقىي تەربىيەنى ئالدىنقى ئورۇنغا قويۇشتا چىڭ تۇرۇش كېرەك. ئەخلاق ئارقىلىق ئادەم تەربىيىلەپ، سوتسىيالىستىك مەكتەپ باشقۇرۇش يۆنىلىشىدە چىڭ تۇرۇپ، پارتىيىنىڭ مەكتەپ تەلىم تەربىيە خىزمىتىگە بولغان يېتەكچىلىك ھوقۇقىنى پۇختا ئىگىلەپ، سوتسىيالىستىك يادرولۇق قىممەت سىستېمىسىنى خەلق مائارىپىنىڭ پۈتكۈل جەريانىغا سىڭدۈرۈپ، سوتسىيالىستىك مەكتەپ باشقۇرۇش بازىسىنى مۇستەھكەملەپ، پارتىيىنىڭ مائارىپ فاڭجېنىنىڭ ئومۇميۈزلۈك ئەمەلىيلىشىشىگە كاپالەتلىك قىلىش كېرەك. مەكتەپلەرنىڭ ئەخلاقىي ۋە ئىدىيە-سىياسىي تەربىيىچىلەر  قوشۇنى قۇرۇلۇشىنى كۈچەيتىپ، يېتەكچى، سىنىپ مۇدىرلىرىنى تاللاش، تەربىيىلەش، يېتىشتۈرۈش مېخانىزمىنى ئورنىتىپ ۋە مۇكەممەللەشتۈرۈپ، يۇقىرى ساپالىق، يۇقىرى قاتلاملىق، يۇقىرى سەۋىيىلىك ئىدىيە-سىياسىي خىزمەت ۋە ئەخلاقىي تەربىيە تايانچلىرى قوشۇنى قۇرۇپ چىقىش كېرەك. مەكتەپ پارتىيە تەشكىلاتىنىڭ كوممۇنىستىك ياشلار ئىتتىپاقى، پېئونېرلار ئەترىتى تەشكىلاتىغا بولغان رەھبەرلىكىنى كۈچەيتىپ، ئىتتىپاق تەشكىلاتى، ئوقۇغۇچىلار ئۇيۇشمىسى تەشكىلاتىنىڭ مەكتەپلەرنىڭ ئىدىيە- سىياسىي تەربىيىدىكى ئاكتىپ رولىنى جارى قىلدۇرۇش كېرەك. (12) ئەخلاقىي تەربىيىنىڭ قاراتمىلىقى ۋە ئۈنۈمدارلىقىنى ئاشۇرۇش كېرەك. تەرەققىي قىلىۋاتقان ماركىسىزم ئارقىلىق ئوقۇغۇچىلارنى تەربىيىلەشتە چىڭ تۇرۇپ، مىللەتلەر ئىتتىپاقلىقى تەربىيىسىنى بوشاشماي قانات يايدۇرۇپ، «ئۈچ ئايرىلالماسلىق»، «تۆتنى تونۇش» ۋە ماركىسىزملىق «بەش قاراش» تەربىيىسىنى ئەخلاقىي تەربىيەنىڭ مۇھىم مەزمۇنى قىلىپ، جۇڭگوچە سوتسىيالىزم نەزەرىيىسى سىستېمىسى ۋە پارتىيىنىڭ مىللەتلەر نەزەرىيىسى، مىللەتلەر سىياسىتىنى دەرسلىككە، دەرسخانىغا كىرگۈزۈشكە، ئوقۇغۇچىلارنىڭ كاللىسىدىن ئورۇن ئالدۇرۇشقا چوڭقۇر تۈرتكە بولۇپ، ئوقۇغۇچىلارنى توغرا دۇنيا قاراش، كىشىلىك تۇرمۇش قارىشى ۋە قىممەت قارىشى تۇرغۇزۇشقا يېتەكلەش كېرەك. جۇڭخۇا مىللەتلىرىنىڭ مۇنەۋۋەر مەدەنىيەت ئەنئەنىسى تەربىيىسى ۋە ئىنقىلابىي ئەنئەنە تەربىيىسىنى كۈچەيتىپ، ئوقۇغۇچىلارنى ياخشى تەربىيىلەپ، ئۇلارغا بىلىندۈرمەي تەسىر كۆرسىتىپ، تەربىيىنى كۆڭۈل ئېچىش پائالىيەتلىرىگە سىڭدۈرۈپ، ئەخلاقىي تەربىيىنىڭ مەزمۇنىنى بېيىتىپ، شەكلى ۋە ۋاسىتىسىنى يېڭىلاپ، ئەخلاقىي تەربىيىنى باھالاشنى مۇكەممەللەشتۈرۈپ، ھەرقايسى ئوقۇش باسقۇچىنى ئۈنۈملۈك تۇتاشتۇرىدىغان ئەخلاقىي تەربىيە سىستېمىسىنى ئورنىتىپ، ئەخلاقىي تەربىيە خىزمىتىنىڭ جەلپكارلىقى ۋە تەسىرچانلىقىنى ئۈزلۈكسىز ئاشۇرۇش كېرەك. ئاتىئېزم تەربىيىسىنى كۈچەيتىپ، مائارىپ بىلەن دىننى ئايرىۋېتىشتە چىڭ تۇرۇپ، ئوقۇغۇچىلارنىڭ دۆلەت ئېڭى، قانۇن ئېڭى، جۇڭخۇا مىللىتى ئېڭى ۋە پۇقرالىق ئېڭىنى ئاشۇرۇپ، ياش-ئۆسمۈر ئوقۇغۇچىلاردا ئىلىم-پەنگە ھۆرمەت قىلىدىغان، خوراپاتلىققا قارشى تۇرىدىغان، ھەقىقەتكە ئىنتىلىدىغان ئىلمىي روھ يېتىلدۈرۈپ، ئۇلارنى لاياقەتلىك سوتسىيالىزم پۇقراسى قىلىپ تەربىيىلەپ چىقىش كېرەك. (13) ياش-ئۆسمۈرلەرنىڭ ساغلام ئۆسۈپ يېتىلىشىگە پايدىلىق ياخشى مۇھىت يارىتىش كېرەك. يەسلىي تەربىيىسى، باشلانغۇچ مەكتەپ تەربىيىسى، ئوتتۇرا مەكتەپ تەربىيىسى ۋە ئالىي مەكتەپ تەربىيىسىنى ئۆز ئارا تۇتاشتۇرۇش، ئائىلە، مەكتەپ ۋە جەمئىيەتنى ئۆز ئارا ماسلاشتۇرۇشتا چىڭ تۇرۇپ، ياخشى ئادەم تەربىيىلەش مۇھىتىنى بىرلىكتە يارىتىش كېرەك. تىنچ-ئامان مەكتەپ، مەدەنىي مەكتەپ، يېشىل مەكتەپ، ئىناق مەكتەپ بەرپا قىلىش پائالىيەتلىرىنى چوڭقۇر قانات يايدۇرۇپ، ئوقۇتقۇچى، ئوقۇغۇچىلارغا تىنچ-ئىتتىپاق، تەرتىپلىك، ئىجىل-ئىناق مۇھىت يارىتىپ بېرىش كېرەك. ھاياتلىق تەربىيىسى، بىخەتەرلىك تەربىيىسى، دۆلەت مۇداپىئەسى تەربىيىسى، پىسخىك ساغلاملىق تەربىيىسى ۋە مەكتەپ بىخەتەرلىكى تەربىيىسىنى چوڭقۇرلاشتۇرۇپ، مەكتەپ تورىنى باشقۇرۇش ۋە مەكتەپ ئەتراپىنىڭ ئامانلىقىنى ھەر تەرەپلىمە ياخشىلاشنى كۈچەيتىش كېرەك. 4-باب «قوش تىل» تەربىيىسى (14) «قوش تىل» تەربىيىسىنى زور كۈچ بىلەن ئومۇملاشتۇرۇش كېرەك. 2012-يىلىغا بارغاندا ئاز سانلىق مىللەت بالىلىرى ئارىسىدا ئوقۇش يىشىدىن ئىلگىرىكى ئىككى يىللىق «قوش تىل» تەربىيىسىنى ئاساسىي جەھەتتىن ئومۇملاشتۇرۇپ، ئوقۇش يىشىدىن ئىلگىرىكى ئىككى يىللىق «قوش تىل» تەربىيىسى ئالغان ئاز سانلىق مىللەت بالىلىرىنىڭ ئوخشاش ياشتىكى ئاز سانلىق مىللەت بالىلىرى ئومۇمىي سانىدا ئىگىلىگەن نىسبىتىنى %85 تىن ئاشۇرۇش؛ 2015-يىلىغا بارغاندا ئاز سانلىق مىللەت ئوتتۇرا، باشلانغۇچ مەكتەپلىرىدە «قوش تىل» تەربىيىسىنى ئاساسىي جەھەتتىن ئومۇملاشتۇرۇپ بولۇش، «قوش تىل» تەربىيىسى ئالغان ئاز سانلىق مىللەت ئوتتۇرا، باشلانغۇچ مەكتەپ ئوقۇغۇچىلىرىنىڭ ئاز سانلىق مىللەت ئوتتۇرا، باشلانغۇچ مەكتەپ ئوقۇغۇچىلىرى ئومۇمىي سانىدا ئىگىلىگەن نىسبىتىنى تەخمىنەن %70 كە يەتكۈزۈش؛ 2020-يىلىغا بارغاندا «قوش تىل» تەربىيىسى ئالغان ئاز سانلىق مىللەت ئوتتۇرا، باشلانغۇچ مەكتەپ ئوقۇغۇچىلىرىنىڭ ئاز سانلىق مىللەت ئوتتۇرا، باشلانغۇچ مەكتەپ ئوقۇغۇچىلىرى ئومۇمىي سانىدا ئىگىلىگەن نىسبىتىنى %90 تىن ئاشۇرۇش، تولۇق ئوتتۇرا مەكتەپنى پۈتكۈزگەن ئاز سانلىق مىللەت ئوقۇغۇچىلىرىنى دۆلەتنىڭ ئورتاق تىل-يېزىقىنى ئاساسىي جەھەتتىن پىششىق ئىگىلىگەن ۋە ئىشلىتەلەيدىغان سەۋىيىگە يەتكۈزۈش كېرەك. 10 يىل تىرىشىش ئارقىلىق، ھەرقايسى ئوقۇش باسقۇچلىرى ئۆز-ئارا جىپسىلاشقان، ھەرقايسى پەنلەر بىر بىرىگە سىڭدۈرۈلگەن، شىنجاڭچە «قوش تىل» تەربىيىسى سىستېمىسىنى تىرىشىپ ئورنىتىش كېرەك. «قوش تىل» تەربىيىسىنى ئىلگىرى سۈرۈشتە، ئاكتىپ، سالماق، تەرتىپلىك بولۇش پىرىنسىپىدا، جايلارنىڭ شارائىتىغا يارىشا ئىش كۆرۈش، تۈرگە ئايرىپ يېتەكچىلىك قىلىش، رايونغا ئايرىپ پىلانلاش، قەدەمگە بۆلۈپ يولغا قويۇش پىرىنسىپىدا، مائارىپ قانۇنىيىتىگە ھۆرمەت قىلىش، ئىلمىي ئىلگىرى سۈرۈش پىرىنسىپىدا ۋە ئوقۇغۇچىلارنى ئۆز تىلىنىمۇ، خەنزۇچىنىمۇ پىششىق بىلىدىغان قىلىپ تەربىيىلەش، مىللىيچە، خەنزۇچە ئوقۇتۇشنى تەڭ ئېلىپ بېرىش پىرىنسىپىدا چىڭ تۇرۇپ، بالىلاردىن، ئوقۇتقۇچىلاردىن باشلاپ تۇتۇپ، رېتىمنى ئوبدان ئىگىلەپ، ھەرقايسى ئوقۇش باسقۇچلىرىدا جىپسىلاشتۇرۇشقا ئەھمىيەت بېرىپ، مائارىپنىڭ سۈپىتىگە ھەقىقىي كاپالەتلىك قىلىپ، ئىلمىي ئىلگىرى سۈرۈش كېرەك. (15) ھەرقايسى ئوقۇش باسقۇچىدىكى «قوش تىل» تەربىيىسىنىڭ سەۋىيىسىنى ھەقىقىي ئۆستۈرۈش كېرەك. ئوقۇش يېشىدىن ئىلگىرى ئىككى يىل «قوش تىل»دا تەربىيىلەنگەن ئوقۇغۇچىلارنى باشلانغۇچ مەكتەپنىڭ 1- يىللىقىدىن باشلاپ دۆلەتنىڭ ئورتاق تىل-يېزىقىدا ئوقۇتۇش كېرەك. ئوتتۇرا، باشلانغۇچ مەكتەپلەردە، «قوش تىل» تەربىيىسىنىڭ قاپلاش دائىرىسىنى تەدرىجىي كېڭەيتىپ، ئوقۇغۇچىلارنىڭ دۆلەتنىڭ ئورتاق تىل-يېزىقىنى ئىگىلەش ئىقتىدارىنى ئۆستۈرۈش ئۈچۈن، ئوقۇشتا ئۆز تىل-يېزىقىنى قوللىنىدىغان، دۆلەتنىڭ ئورتاق تىل-يېزىقىنى قوشۇپ ئۆگىنىدىغان ئوقۇغۇچىلارغا قارىتا دۆلەتنىڭ ئورتاق تىل-يېزىقىدا دەرس ئۆتۈش ۋاقتى ۋە دەرس تۈرلىرىنى تەدرىجىي كۆپەيتىش كېرەك. ئاز سانلىق مىللەت تىل-يېزىقى ئوقۇتۇشى «قوش تىل» تەربىيىسىنىڭ مۇھىم تەركىبىي قىسمى. ئاز سانلىق مىللەتلەرنىڭ ئۆز تىل-يېزىقىدا تەربىيە ئېلىش ھوقۇقىغا ھۆرمەت قىلىش ۋە ئۇنىڭغا كاپالەتلىك قىلىش كېرەك. «قوش تىل» تەربىيىسىنى ئىلگىرى سۈرۈشتە، ئۆز تىل-يېزىقىدا ئوقۇتۇش خىزمىتىگە ئەھمىيەت بېرىپ، ئوقۇش دەرس سائىتى ۋە ئوقۇتۇش سۈپىتىگە كاپالەتلىك قىلىش كېرەك. ئوتتۇرا، باشلانغۇچ مەكتەپلەردە «قوش تىل» تەربىيىسىنى ئومۇملاشتۇرۇش جەريانىدا، ئاتا-ئانىلار ۋە ئوقۇغۇچىلارنىڭ تاللىشىغا ئۇيغۇنلىشىش تۈپەيلى، ئۆز تىل-يېزىقىدا ئوقۇتۇش ئاساس قىلىنىدىغان، دۆلەتنىڭ ئورتاق تىل-يېزىقى قوشۇپ ئۆقۇتۈلىدىغان ئادەتتىكى سىنىپلارنى مۇناسىپ ساقلاپ قېلىشقا بولىدۇ. خەنزۇ مەكتەپلەردە ئوقۇۋاتقان ئاز سانلىق مىللەت ئوقۇغۇچىلىرىغا قارىتا، ئۆز مىللىتىنىڭ تىل-ئەدەبىيات دەرسىنى تەسىس قىلىش ھەمدە ئانا تىلى خەنزۇ تىلى بولغان ئوقۇغۇچىلارنىڭ ئاز سانلىق مىللەت تىل-يېزىقىنى ئۆگىنىشىگە ئىلھام بېرىش كېرەك. ئاز سانلىق مىللەتلەر توپلىشىپ ئولتۇراقلاشقان جايلاردا «قوش تىل» يەسلى ياكى تەييارلىق سىنىپلىرىنى ئېچىشقا پائال مەدەت بېرىش كېرەك. شارائىتى بار جايلاردا مىللىي يەسلىي بىلەن خەنزۇ يەسلىنى، مىللىي مەكتەپ بىلەن خەنزۇ مەكتەپنى بىرلەشتۈرۈشنى تەشەببۇس قىلىش كېرەك. سىنىپلارنى مىللىي ئوقۇغۇچىلار بىلەن خەنزۇ ئوقۇغۇچىلار ئارىلاش ئوقۇيدىغان قىلىپ ئېچىشقا پائال ئىلھام بېرىش كېرەك. ئالىي مەكتەپلەر دۆلەتنىڭ ئورتاق تىل-يېزىقىدىكى ئوقۇتۇشنى ئىلگىرى سۈرۈشى، ئاز سانلىق مىللەت تىل-ئەدەبىياتى قاتارلىق كەسپلەرنى ھېسابقا ئالمىغاندا، كەسپىي دەرسلەرنى ئىمكانقەدەر دۆلەتنىڭ ئورتاق تىل-يېزىقىدا ئۆتۈشى كېرەك. تەييارلىق مائارىپى ئىسلاھاتىنى تېزلىتىپ، ئاز سانلىق مىللەت ئالىي مەكتەپ، تېخنىكوم ئوقۇغۇچىلىرىنى تەييارلىق باسقۇچىدىن ھالقىپ، دۆلەتنىڭ ئورتاق تىل-يېزىقىدا بىۋاسىتە تەربىيە ئېلىش ئىمكانىيىتىگە ئىگە قىلىش كېرەك. «قوش تىل» تەربىيىسى تەتقىقاتىنى كۈچەيتىپ، «قوش تىل» دەرسلىك سىستېمىسىنى مۇكەممەللەشتۈرۈپ، ئوقۇتۇش ئۇسۇلىنى ياخشىلاپ، ئوقۇتۇش مەزمۇنىنى ئىسلاھ قىلىپ، «قوش تىل» تەربىيىسى ئۆلچەم سىستېمىسى، دەرس سىستېمىسى، باھالاش-سىناش سىستېمىسى ۋە مۇپەتتىش قىلىش، باھالاش مېخانىزمىنى ئورنىتىش ئۈستىدە پائال ئىزدىنىپ، مەكتەپلەرنى «قوش تىل» تەربىيىسى ئىسلاھاتى تەجرىبىسى ئېلىپ بېرىش، ئوقۇتۇش سۈپىتىنى ئۆستۈرۈشكە ئىلھاملاندۇرۇش كېرەك. (16) ئىچكىرىدىكى شىنجاڭ تولۇق ئوتتۇر

mattohti0903

	داۋامى بارمۇ نىمە؟

AxiKkUyI

	Qogamlanig undak kimmay milliy ma'arip uqunmu anqa munqa parag sap berixini umut kilimiz...towa,koxtil digan gapni ijad kilghan adamga daxxat 'sat' hayranman,bu adam tak bilan jupni ayriyalmaydigan dut adam bolghiymiti yaki kiyruk kursitip upka satidighan 'zasuyqi'mu yaki samannig tigidin su yugurtup oynawatkan uyunqimu yaki bizni basay jusaylaga kuxup qap omaq kilwatmakqimu    Kox til ismi jismiga layik koxtil bolghan bolsa u nigda yahxiti,til digan kiral.likin koxtil aslidin tinip taktil bulwalsa boldi,undak yakpay til uzunga qiksun,hudayim buyrusa kiyin ballirim bop kalgan qaghda yana xu yakpay tilgha usuydighan ix bop kalsa boldi balamni uzam tarbiylaymanhu.koxtilghu turup tursun,kiruwatimiz sapa ma'aripi tarbiyligan ballanig sapasini.hazir ballirinig sapasidin ata anila hapa,ay,nim japa,xu balla xu sapasi bilan kandak hizmat tapa?!?