چاقمىقى چېقىلمىغان مىلتىق

abaytarim

	چاقمىقى چېقىلمىغان مىلتىق    نىياز دېھقان قۇمۇل قالغايتىدا ئولتۇرۇشلۇق دىنني ئۆلىما ئائىلىسىدە 1882- يىلى دۇنياغا كېلىدۇ . نىياز دېھقان كىچىكىدىنلا زېھنى ئۆتكۈر بالا بولۇپ ، ساۋاتىنى چىقىرىپلا ھېسابات ئىشلىرىغا كىرىشىدۇ ، ۋە دادىسىنىڭ سودا - سېتىق ئىشلىرىنى مۇستەقىل باشقۇرىدۇ . ئۇ سودا بىلەن شۇغۇللانغان مەزگىلدە كۆپنى كۆرگەن ، كۆپنى بىلگەن ، جەمئىيەتنىڭ ھەر قايسى قاتلىمىدىكى كىشىلەر بىلەن مۇناسىۋەت باغلاپ ، نەزەر دائىرىسىنى كېڭەيگەن . ئاخىرقى ھېسابتا ئۇ مەۋجۇت بولۇپ تۇرغان تەڭسىزلىككە نىسبەتەن يېڭى بىر قاراشقا ئىگە بولغان .     1912 - يىلى 1 - ئايدا تۆمۈر خەلىپە باشچىلىقىدا زۇلۇمغا قارشى قۇمۇل دېھقانلار قوزغىلىڭى پارتىلايدۇ . نىياز دېھقان قوزغىلاڭغا قاتنىشىش ئۈچۈن تاراتىدىكى يېقىن دوستى خوجىنىياز پالۋان بىلەن ئالاقىلىشىدۇ ۋە ئىككىسى قوزغىلاڭغا قاتنىشىش ئۈچۈن قىلىچ ، مىلتىقىنى ئېلىپ يولغا چىقىپ ، ئاقچۇق سېيىغا كەلگەندە ، قوزغىلاڭچىلارنى باستۇرۇشقا كەلگەن چىرىكلەرگە ئۇچراپ قالىدۇ - دە ، ئىككەيلەن چىرىكلەرگە ئات سالىدۇ ، بىر مەيدان جەڭدىن كېيىن چىرىكلەر تىرىپىرەن بولۇپ قېچىشىدۇ . ئۆزىنى چوڭ قوشۇن زەربىسىگە يولۇقۇپ قالدۇق ، دەپ ھۆركىرىگەن چىرىكلەر ئېسىنى يىغقىچە بۇ ئىككەيلەن كۆزدىن غايىپ بولىدۇ .    نىياز دېھقان قوزغىلاڭغا قاتناشقاندىن كېيىن ھەر قايسى جەڭلەردە باتۇرلۇق كۆرسىتىپ ، قوزغىلاڭچىلار ئارىسىدا يۇقۇرى ئابرويغا ئېرىشىدۇ . كېيىنچە ئۇ توپ بېشى بولىدۇ . شۇنىڭدىن كېيىن  ئۇ ئەل ئارىسىدا " نىياز دېھقان " دەپ ئاتىلىدۇ . 1913 - يىلى تۆمۈر خەلىپە ياڭ زېڭشىنغا ئالدىنىپ ئۈرۈمچىگە ماڭماقچى بولغاندا ، نىياز دېھقان تۆمۈر خەلىپىگە " - بارماڭ ، ياڭ زېڭشىننىڭ ۋەدىسى يالغان ، بۇ بىزگە قويۇلغان بىر قىلتاق ، سىز ئۈرۈمچىگە بارماڭ ، بارسىڭىز يامان ئاقىۋەتكە قالىسىز " دەيدۇ . تۆمۈر خەلىپە ئۈرۈمچىگە بېرىشتىن يانمايدۇ . شۇنىڭدىن كېيىن نىياز دېھقان ئەمدى مەن كېيىنكى ئىشلارغا ئارىلاشمايمەن ، دەپ تاغ ئىچىگە يۇشۇرىنىدۇ . نىياز دېھقان يۇشۇرۇنۇپ يۈرۈپ يىللارنىڭ ئۆتۈشى بىلەن ئامان قالىدۇ . ئۇ ئاخىر ئائىلىسىگە كەلگەندىن كېيىن دېھقانچىلىق ۋە سودىگەرچىلىك بىلەن شۇغۇللىنىدۇ . كېيىنكى ۋاقىتتا شامەخسۇت ۋاڭ نىياز دېھقاننىڭ يۇرتتىكى يۇقىرى تەسىرى ، ئابرويىغا قاراپ ، ئۇنى قالغايتىدىكى ۋاڭ ئوردىسىغا قاراشلىق يەرلەرنى باشقۇرۇشقا تەيىنلەيدۇ . نىياز دېھقان ئۇستا مەرگەن بولۇپلا قالماستىن ، بەلكى يېتىلگەن ئەل نەغمىچى ئىدى .  ئۇ قۇمۇل 12 مۇقامىنى ئوبدان بىلەتتى ، غېجەك بىلەن 12 مۇقامنى ۋايىغا يەتكۈزۈپ چالاتتى .     1931 - يىلى 4- 4- كۈنى قۇمۇل دېھقانلىرىنىڭ زۇلۇمغا قارشى قوزغىلىڭى شوپۇل يېزىسىدىن باشلىنىدۇ . نىياز دېھقان قوزغىلاڭ خەۋىرىنى ئاڭلىغاندىن كېيىن ئادەم تەشكىللەپ ، قوشۇننىڭ زورىيىشىغا ياردەم بېرىدۇ . 1931 - يىلى 5- ئايدا نىياز دېھقاننىڭ ئۇكىسى قاسىم پالۋان 400 دىن ئارتۇق قوزغىلاڭچىنى تەشكىللەپ ، قارامۇقچا جېڭىغا ئاتلىنىدۇ . نىياز دېھقان پۇقرالارنى بېخەتەر جايغا كۆچۈرۈشكە مەسئۇل بولىدۇ . بۇ چاغدا شەھەردىن نۇرغۇن چىرىكلەرنىڭ شەرق تەرەپكە كېلىۋاتقانلىقنى ئاڭلايدۇ - دە ، بىر نەچچە ئادەمنى باشلاپ ، تاشيول بويىدىكى سەيخۇميۇ مەھەللىسىگە پىستىرما قىلىپ ئورۇنلاشتۇرۇپ ، چىرىكلەرنىڭ كېلىشىنى كۈتىدۇ . قاراڭغۇ چۈشكەندە چىرىكلەر بۇ يەرگە يېتىپ كېلىدۇ . نىياز دېھقان ھەمراھلىرى بىلەن چىرىكلەرنى ئوققا تۇتىدۇ . بىردەملىك ئېتىشىشتىن كېيىن چىرىكلەر 10 نەچچە ئادىمىنىڭ ئۆلۈكىنى تاشلاپ شەھەر تەرەپكە قاچىدۇ . 2 - كۈنى ئۇ ھەمراھلىرى بىلەن ئۇكىسى قاسىم پالۋان جەڭ قىلىۋاتقان قارامۇقچىغا بارىدۇ . ئۇ جەڭ مەيدانىدا چىرىكلەرنىڭ ئۆلۈكىنى كۆرىدۇ ۋە ئۇكىسى قاسىم پالۋاننىڭ شېھىت بولغانلىقىنى ، چىرىكلەر قاسىم پالۋاننىڭ كاللىسىنى كېسىپ ئېلىپ كەتكەنلىكىنى ۋە شۇ جەڭدە ئىلى پەلۋان ئىسىملىك قۇمۇلدىن ياردەمگە كەلگەن چىرىكلەرنىڭ قولىغا چۈشۈپ قالغانلىقىنى ، دۈشمەنلەر ئۇنىڭ قۇلىقىنى كېسىپ ، ئۆزىنى قۇمۇل كونا شەھەرگە ئېلىپ بېرىپ ، دەرەخكە باغلاپ قويۇپ ، تىرىك تۇرغۇزۇپ تېرىسىنى سويۇپ قىيناپ ئۆلتۈرۈپ ، ئۆلۈكىنى تامغا ئارتىپ قويغانلىقىنى ئاڭلايدۇ . غەزەپكە كەلگەن نىياز دېھقان ھەمراھلىرى بىلەن قالغايتىغا قايتىپ ، ئاكىسى تاھىر ھاجى ، ئابدۇللا ئاخۇن ، ئابدۇگۈلى ئاخۇن ( مەشھۇر سۇنۇقچى ) ، ئوغۇللىرى تۇرسۇن ئاخۇن ، كىچىك ئاخۇنلار بىلەن قوزغىلاڭچى قوشۇننى زورايتىش ۋە قالغايتىنىڭ مۇداپىئەسىنى كۈچەيتىش ئۈچۈن ھەرىكەت قىلىدۇ . قوزغىلاڭچىلارنى باستۇرۇشقا كەلگەن چىرىكلەرنى توسۇپ زەربە بېرىدۇ . شۇ بىر قېتىملىق جەڭدە نىياز دېھقان ئازلا ئادەم بىلەن تەدبىرلىك جەڭ قىلىپ ، 300 دەك دۈشمەننى ئېغىر تالاپەتكە يولۇقتۇرىدۇ . 100 تالدىن ئارتۇق قۇرال - ياراغ ، ئوق - دورا غەنىيمەت ئالىدۇ .    1932 - يىلى كۈزدە نىياز پالۋان خوجىنىياز ھاجىلار بىلەن بىرلىكتە دۈشمەنگە تاغ ئىچىدە قوغلاپ يۈرۈپ زەربە بېرىپ ، كۈشتە ئېغىزىغا كەلگەندە ، چىرىكلەرنىڭ ئىككى نەپەر ئوفىتسېرىغا يولۇقىدۇ ( بۇ ئىككى كىشىنىڭ بىرى شىڭ شىسەي ، يەنە بىرى ئۇنىڭ مۇھاپىزەتچىسى ئىدى ) . نىياز دېھقان ئۇلارنىڭ بىرىنى قارىغا ئېلىپ مىلتىقىنىڭ تەپكىسىنى باسقاندا ، مىلتىقىنىڭ چاقمىقى چېقىلمايدۇ . نىياز دېھقان مىلتىقىنى ئوڭشاپ بولغىچە ، ئۇلار قېچىپ كېتىدۇ . كېيىن نىياز دېھقان قولغا ئېلىنىپ ئۈرۈمچى تۈرمىسىگە قامالغاندا ، نىياز دېھقاننى شىڭ شىسەي ئۆزى سوراق قىلىپ ، " سەن ئەينى ۋاقىتتا مېنى نېمىشقا ئاتمىدىڭ ؟ " دەپ سورايدۇ . نىياز دېھقان : " سېنىڭ ئەجىلىڭ توشمىغانىكەن ، شۇڭا مىلتىقنىڭ چاقمىقى چېقىلماي قالدى . ئۇنداق بولمىسا سېنى ئاتماي قوياتتىممۇ ؟ " دەپ جاۋاب بېرىدۇ .    خوجىنىياز ھاجى بىلەن شىڭ شىسەي بېتىم ئىمزالىغاندا ، نىياز دېھقان قوشۇلمايدۇ . نىياز دېھقان : " بىز تۆمۈر خەلىپە پاجىئەسىدىن ساۋاق ئېلىشىمىز كېرەك ، ئىنقىلاب قىلىدىكەنمىز ، ئىنقىلابنى ئاخىرىغىچە ئېلىپ بېرىشىمىز كېرەك ئىدى . شىڭ شىسەي بىلەن ياڭ زېڭشىن ئوخشاشلا بىر ئادەم . بىز شىڭ شىسەي بىلەن بىرلەشسەك ، ئاقىۋېتىمىزنى تەسەۋۋۇر قىلغىلى بولالمايمىز " دەيدۇ . بىراق ، كېلىشىم ئىمزالىنىۋېرىدۇ . نىياز دېھقان خوجىنىياز ھاجىغا " مەن ئەمدى سىلەر بىلەن بىللە بولالمايمەن . سىز تۇيۇق يولغا كىرىپ قالدىڭىز ، سىزنىڭ ماڭغان يولىڭىز خەتەرلىك " دەپ ئۈرۈمچىگە بارماي ، قۇمۇلغا قايتىپ كېتىپ كېتىدىغانلىقىنى ئېيتىپ ، 20 - 30 دەك يىگىتنى باشلاپ قۇمۇلغا كېتىدۇ .    1937 - يىلى شىڭ شىسەي ئەسلى ماھىيىتىنى ئاشكارىلاپ خوجىنىياز ھاجى قاتارلىق كىشىلەرنى قولغا ئېلىپ تۈرمىگە تاشلايدۇ . قۇمۇلدىكى شىڭ شىسەينىڭ گۇماشتىسى ھاشىم ھاجىمۇ ئادەم تۇتۇشقا باشلايدۇ . نىياز دېھقاننى تاشقى مۇڭغۇلىيىگە چىقىپ كەتتى دەپ ئويلاپ ئىزدىمەيدۇ . نىياز دېھقان تاغ ئۆڭكۈرلىرىدە يۇشۇنۇپ نەچچە ئايلارنى ئۆتكۈزىدۇ . بىر كۈنى ئوغلى تۇرسۇن ئاخۇن يېمەكلىك ئېلىپ ، ئاتقا مىنىپ تاڭ يورۇشتىن ئىلگىرى تاغقا كېتىۋاتقاندا ، بىر يامان نىيەتلىك ئايال كۆرۈپ قالىدۇ ۋە ئۇنى شىڭ شىسەينىڭ ئىشپىيونلىرىغا خەۋەر قىلىپ قويىدۇ . ھاشىم ھاجى ئۇنىڭ بالىلىرىنى تۇتۇپ قۇمۇلغا ئەۋەتىدۇ . " بالىلىرىم رىيازەت چەكمىسۇن ، ھەر ئىش بولسا ماڭا " دەپ چوڭ ئوغلى تۇرسۇن ئاخۇننىڭ توسۇشلىرىغا قارىماي تۈرمىگە بارىدۇ . نىياز دېھقان تۈرمىگە بارغاندىن كېيىن بالىلارنى قويۇپ بېرىدۇ . كېيىن ئۇنى ئۈرۈمچى تۈرمىسىگە يۆتكەپ كېتىدۇ . نىياز دېھقان 1938 - يىلىنىڭ ئاخىرىدائۈرۈمچىدە تۈرمىدە ئۆلتۈرىلىدۇ .     مەنبە :   " شىنجاڭ يېقىنقى زامان تارىخىدا ئۆتكەن شەخسلەر "  ئاپتورى : شېرىپ نىياز خۇشتار .  شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى  2003 - يىل 1- ئاي 1- نەشرى ، 1- بېسىلىشى .      ياقتۇرۇپ يوللىغۇچى : ئەبەي تارىم .   2013 - يىل 2- 6 - كۈنى .    شەھىرى شىخو . ( سەھىپە ئېھتىياجى بىلەن بىر قىسىم جايلىرى قىسقارتىلدى .)

YAZR

	چالا تەككەن  ئوق دىگەن ئەسەردىكىدەكلا  ئىش  بوپتۇ ، بۇ تۇڭگۇزنىڭ  ئەجلى توشماپتىكەن ، بولمىسا ..........

Naprat2009

	anatil77 يوللىغان ۋاقتى  2013-2-6 02:09 PM شۇ ۋاقىتتىكى ئۇيغۇرلىرىمىزنىڭ بىرلىك ئېڭى خېلى كۈچلۈك ... باغداش تورىدا قومۇللۇقلار خېلى ھۆركىرەۋاتىدۇ، بولمىسا قومۇللۇقلارنى يەنە بىر ئىشقا سېلىپ باقامدۇق يا؟

hanjar993554

	يوللىغان تىمىڭىزغا رەھمەت قوللىرىڭىزغا دەرت كەلمىسۇن . نۇرغۇن نەرسىلەرنى بىلىۋالدىم

abdulahad7

kadam1

	نىياز دېھقاننىڭ مىلتىقىنىڭ چاقمىقى چېقىلغان بولسا شىڭ شىسەي دوزىخىنىڭ ۋە باشقا ھارىمىلارنىڭ دەردىنى تارىتماس ئىدۇق................

budak810

	ھەي تارىخ   ........نىياز دىھقان ئەقىللىق ئادەم ئىكەنتۇق بۇلمىسا قىلتاقنى بىلگەندىكىن  خوجىنىياز ئاكاممۇ قىزىقكەن دىسە  تۇمۇركامدىن ئىبرەت ئالماي................

boran0998

	Naprat2009 يوللىغان ۋاقتى  2013-2-6 02:50 PM باغداش تورىدا قومۇللۇقلار خېلى ھۆركىرەۋاتىدۇ، بولمى ... نىمە دېگىنىڭىز بۇ، ئۇيغۇرنىڭ ئىشى قۇمۇللۇقلارغا ھۆددە ئەمەستۇ؟ سىز بىلەن بىزنىڭمۇ قولىمىزنىڭ بارمىقى بەش بولغاندىكىن ئۆزىمىز قىلالايدىغاننى ئۆزىمىز قىلايلى-دە، قېرىندىشىم.

akagboy

	anatil77 يوللىغان ۋاقتى  2013-2-6 02:09 PM شۇ ۋاقىتتىكى ئۇيغۇرلىرىمىزنىڭ بىرلىك ئېڭى خېلى كۈچلۈك ... گەپنى قىلىپ  قورقۇپسىز  ھە