بەھرام گور پادىشاھلىقى(5)

Qabiljan

	بەھرام گور پادىشاھلىقى5 شاھ بەھرام لەشكەرلىرىنى ۋە ئات-ئۇلاغلىرىنىئارام ئالدۇرۇش ئۈچۈن مەرۋەدە جاي تۇتۇپ بىرنەچچە كۈن ياتتى.گەرچە جەڭدە غالىب كېلىپ تىنىچلىققا ئېرىشكەن بولسىمۇ داۋاملىق جەڭ قىلغۇسى كېلىپ بۇ ھەۋەس كۈنسىرى ئارتماقتا ئېدى.كۆڭلىنى بۇخارا زەۋقى تارتاتتى.بۇ يەر بىلەن ئامۇنىڭ ئارىلىقى بىرنەچچە كۈنلۈكلا يول بولۇپ ئۇ يەرگە بارسا ئاىشىمى بەزمە قىلىپ،كۈندۈزلىرى ئوۋغاچىقىپ قۇلان-كىيىكلەرنى ئوۋلاپ كۆڭۈللۈك ئۆتكەن بولار ئېدى.   ئارامئېلىش ئاخىرلاشقاندىن كېيىن شاھ بەھرام قوشۇنلىرىنى باشلاپ فاراب چۆلىگە قاراپ ئات سالدى.ئۇلار بۇ ئۇزاق مەنزىلدە قۇملۇق چۆلنى كىسىپ ئۆتتى.قۇياش غەربى ئۇپۇققا باش قويۇپ  كۆك ئاسماننى ئالتۇن رەڭگە كىرگۈزگەندە يەرۇ-زىمىن بەئەينى ياقۇت تون كىيگەندەك بولدى. لەشكەرلەر مىنگەن ئاتلار چۆلدە ئاسمان پەلەك  چاڭ توزۇتۇپ قاناتلىرىنى يايغان قۇزغۇننى ئەسلەتتى.       شاھ بەھرامنىڭ لەشكەرلىرى  تۈرك زىمىنى مايۇ مەرغگە قەدەم قويغاندا پۈتۈن يۇرت تېزلا ئۇنىڭ قولىغا ئۆتتى.ئۇلار جەڭدە يېڭىلگەن  تۈرك لەشكەرلىرىنى يەكسان قىلىپ قوللىرىدىكى ئىران زىمىنىدىن تارتىۋالغان مال-مۈلۈكلىرىنى پۈتۈنلەي ياندۇرۇۋالدى.باشقامال-مۈلۈكلىرىنى كۆيدۈرۈپ كۈل قىلىۋەتتى.      ئەتىسى تاڭ ئېتىپ يۇلتۇزلار ئۇيقىغا مەشغۇل بولغاندا كېچىلىك قىرغىندا ئامان قالغان ئاتا-ھەم ئوغۇل بىر-بىرىنى ئىزدەشكە باشلىدى.تۈركتىكى جىمكى سەركەردە-سەردارلار،قېرى-ياشلار ۋە يەرلىك نامدارلار باشلىرى چۈشكەن، زار-زار يىغلاشقان ھالدا شاھ بەھرامنىڭ ئالدىغا كېلىشىپ ئامانلىقتىلەشتى:    -ئەي ئۇلۇغشاھ،تەڭداشسىز شىر يۈرەك ئەزىمەت،بىز بىلىمىز سىلى پەھلىۋانلىق بابىدا يۈكسەك تەلەي ئېگىسى.گەرچە چىن خانى ئالدىلىرىدا ئاسىي گۇناھكار بولۇپ مۇقەددەس زىمىنلىرىغا دەخلى-تەرۈز قىلغان،سىلىدەك بۈيۈك جاھاندارغا پۇت ئېتىشقا جۈرئەتقىلىپ سەۋدايىلارچە قىلىق قىلغان بولسىمۇ ئۇ بەرىبىر قىلمىشىغا لايىق جازاسىنى تارتىپتۇ.ئەمدى بىز ئالەم پاناھتىن شۇنى ئىلتىماس قىلىمىزكى، گۇناھسىز پۇقرالارنىڭ قېنىنى تۆكمىگەيلا! بۇنداق قىلىش سىلىدەك ئۇلۇغ نامدارلارغا ماس كەلمەيدۇ.بىز ئەمدى سىلىگە تەۋە بولدۇق.تەۋەبولدۇق دېمەك پۇقرالىرىغا ئايلاندۇق دېگەن گەپ.شۇڭا بىزنىمۇ مېھىر-شەپقەتلىرىدىن مۇستەسنا قويمىغايلا.ئەگەر خالىسىلا سىلىگە ساداقىتىمىزنى بىلدۈرۈپ ھەر يىلى باج-سېلىق تاپشۇرايلى،ھۆكۈملىرىنى مۇقەددەس بىلىپ سىزغان سىزىقلىرىدىن چىقماسلىققا ئەھدە بېرەيلى. بارچە ئەر-ئاياللار سىلىگە بەندە بولۇپ خىزمەتلىرىدە بولايلى.شەپقەتلىرى ئۈچۈن كېچە-كۈندۈز ھەققىلىرىدە دۇئا قىلىپ تەڭرىدىن ئىشلىرىغا ئاسايىشلىق تىلەيلى.شۇنداق تۇرۇپ بىزنىڭ ئۇلۇغلىرىمىزنىڭ قېنىنى تۆكمەك نېمە ئېھتىياج؟!   شاھ بەھرامنىڭ قەلبى شەپقەت سۈيىدە نەم بولغاندىن كېيىن  ئۇلارنىڭ ھالىغا رەھىم قىلدى.قان تۆكۈشتىن قولىنى تارتىپ تەڭرىشۇناسلىقنىڭ شەپقەت يولىنى تۇتتى.شاھنىڭ كۆڭلى مېھىرگە پەيۋەند  بولغان بولغاچقا ئاراملىق ۋە ئەندىشە ئۇنى بەند قىلىۋالدى.بۇ ئۆلكىنىڭ يىللىق باج تاپشۇرۇش ھېسابىغا ئۇلارنىڭ ئىلتىماسىنى قوبۇل قىلىپ پۇقرالاردىن يىغىلغان زور بىرتۈركۈم دىرھەملەرنى قوبۇل قىلىپ ئالدى.   كېيىنشاھ چېھرىدە تەبەسسۈم،لېۋىدە كۈلكە ئوينىغان ھالدا  فاراب شەھىرىگە قايتىپ كەتتى.بۇ يەرنى مەنزىلگاھ قىلىپ بىر ھەپتە ئارام ئالدى.ھەپتىدىن كېيىن چىننىڭ ئۇلۇغلىرىنى دەۋەت قىلىپ ۋە  ناھايىتى كۆپ بايلىق سەرىپ ئېتىپ چىن بىلەن ئېراننىڭ چېگرىلىنىدىغان يېرىگە تاش بىلەن ئىگىز ۋە ئۇزۇن بىر سېپىل سالدۇردى.شۇندىن كېيىن تۇراندىن ياكى خەلەجدىن كىم بۇ يەرگە كەلسە شاھتىن رۇخسەت ئالماي تۇرۇپ ئىران تۇپرىقىغا قەدەم قويالماس بولدى.بۇ سېپىل ئەبىدىل-ئەبەد جەيھۇندەك ھەيۋەت بىلەن تۇرۇپ ئىراننىڭ تىنىچلىقى ۋە ئەمىنلىكىگە زور تۆھپە قوشتى.   تۇران لەشكەرلىرى ئىچىدە شەمر ئاتلىق بىر نامدار پالۋان بار ئېدى.شاھ بەھرامنىڭ ئىزنى بىلەن ئۇ تۇرانلىقلارغا شاھ بولۇپ كۈمۈش تەختكە ئولتۇردى.قۇياش بىلەن ئاي ئۇنىڭ تەختى بىلەن تاجىنى بېزەپ سەلتەنەت نۇرلىرىغا بەخت نۇرلىرىنى قوشتى.تۇران خەلقى قوللىرىنى ئېچىپ ئۇنىڭ ھەققىدە تەشەككۈر ۋە بەخت دۇئالىرىنى قىلىشىپ بېشىغا تىللادىن تاج كىيدۈردى.ئۇ ئادىللىق بىلەن يۇرت سورىغاچقا بارچە ئەل ئۇندىن رازى ۋەشاد بولدى. داۋامى ھەر كۈنى  ئىنكاس شەكلىدە يوللۇنىدۇ.

kokbora520

	داۋامىنى بەك ئۇزۇنغا سوزىۋەتمىگەيسىز.

Qabiljan

	تۇران زىمىنىنىڭ ئىشى شۇ خىلدا پۈتۈپ شاھ بەھرامدا كۆڭۈل ئارامى پەيدا بولغاندىن كېيىن ئۇ ئىنىسى نەرسىگە خەت يازدى.بۇ خەتتە ئىران بىلەن تۇران ئوتتۇرسىدا بولغان ئۇرۇش ھېكايە قىلىنغان ئېدى.بۇ خەتتە يەنە تەڭرى نامى ۋە بۇرۇن ئالەمدىن ئۆتكەن ئۇلۇغ زاتلارنىڭ نامىمۇ بىر بىرلەپ تىلغا ئېلىنىپ ھۆرمەتتە ياد ئېتىلدى:‹‹بارلىق شان زەپەرلەر ئۇلۇغ پەرۋەردىگارىمىز بولغان خۇداۋەندە كېرىمگە خاستۇر.شاھ بەھرامنىڭ كەيۋانلىرىمۇ يەنىلا شۇ ئۇلۇغ تەڭرىگە خاستۇر.ئۇنىڭ پەيمانى بىلەن ھەممىمىزگە بەخت يار بولۇر.بارچە جانلىقلارنىڭ ھايات-ماماتىمۇ ئۇنىڭ پەرمانى بىلەن بولۇر.مەن بۇ مەكتۈپنى چىن يېرىدە تۇرۇپ پەي قەلەم بىلەن  ئېران يېرىگە، ئىنىمنىڭ نامىغا قارىتىپ يازدۇرۇۋاتىمەن.بۇ سۆزۈم ئىران مەرتلىرىگە يەتسۇن.كىمىكى ىاقان بىلەن بولغان جەڭنى كۆرمىگەن بولسا بۇ خەت ئارقىلىق بۇ جەڭدىن ھېكايەت ئاڭلىسۇن:تۇران لەشكەرلىرى شۇ قەدەر كۆپ ئېدىكى،ئۇلار مىنگەن ئاتلاردىن توزۇغان چاڭ توزاندىنلا كۈندۈزىمۇ ئاسمان بىتى قارىيىپ كەتكەن ئېدى.بۇ ئەلدە قانلار بەئەينى دەريا بولۇپ ئاققان ئېدى. پاك زېمىنىمىزنى ئۇرۇش ئاپىتىگە دۇچار قىلغىنى ئۈچۈن رەقىپلىرىمىزنىڭ بەختى قارا بولدى.ئۇلار بىزنى ئۇرۇش ئاپىتىگە دۇچار قىلدى.تىنىچلىققا تەشنا ئالەم ئەھلى ئۇلارنىڭ قىلمىشلىرىدىن بىزار بولدى.‹‹كېيىن قانداق بولدى؟›› دەپ سورىساڭلار مانا بۈگۈن مەن ئۇلارنىڭ خاقانىنى تۇتۇپ تۆگىگە باغلاپ ئېلىپ كېلىۋاتىمەن.ئۇنىڭ جىگەر-باغرى داغلاندى،كۆزلىرىدىن ياش ئورنىغا قانلار ئاقماقتا.بۇرۇن نوچىلىق قىلىپ قىنىغا پاتماي قالغان سەركەش ئەللەر بۈگۈن ماڭا بويۇن سۇندى.دىللار جۇش ئۇرۇپ، بۇرۇن زەھەردەك تەنە-مالامەت سۆزلەرنى قىلىدىغان تىللىرى بۈگۈن شېرىن ئىبارىلەرنى سۆزلەيدىغان بولدى.بارچە بەدبەختلەر قويدەك يۇۋاشلاپ بىزگە باج تۆلەيدىغان بولۇشتى.بۇرۇن توغرا يولدىن ئاداشقان ھەممە گۇمراھلار توغرا يول تاپتى.نامە يېتىپ بېرىپ ئۇزاققا قالماي ئۆزۈممۇ  ئىز بېسىپلا يېتىپ بېرىپ بولىمەن.مۇراد-مەقسەدلەرنى ئۆز قولۇم بىلەن ھاسىل ئېتىمەن. داۋامى يېزىلىۋاتىدۇ

Qabiljan

	تۆگىلەر ئاغزىدىن بەئەينى توپاندەك كۆپۈكلەرنى  چاچرىتىپ چوڭ كارۋان سەپەرگە ئاتلاندى.چوڭ كارۋاندىن بىرنەچچە كۈن بۇرۇن شاھ ئەۋەتكەن نامە نەرسىنىڭ قولىغا يېتىپ باردى.بۇ نامە ئۇنىڭ كۆڭلىگە نۇرغۇن خۇشلللىقلارنى تولدۇردى.بارلىق ۋەزىرلەر ، دانالار ۋە قېرىنداش تۇققانلار ئۇنىڭ قېشىدا بار ئېدى.نامە ئوقۇلۇپ بولغاندىن كېيىن ئۇنىڭ مەزمۇنىدىن پۈتۈن ئىران زىمىنى شادلىنىپ لەرزىگە كەلدى.ھەتتا بۇ ھالەت تىللاردا داستان بولدى.نامدارلارنىڭ تىلىنى قومۇش كەسكەندەك بولۇپ ئەقلى-ھۇشىنى يوقاتتى.بۇرۇن قىلغان قىلمىشلىرىنى ئەسلەپ تەڭلا  پۇشايمان يېيىشتى: -ئەقىل ۋەسۋەسىسى ھەممىدىن يامان ئەندىشە ئىكەن.ئۇ بىزنى توغرا يولدىن ئازدۇرۇپ ئاسىي مۇناپىقلارغا ئايلاندۇردى. مانا ئەمدى بىز بۇرۇن قىلغان گۇمانلار بىھۇدە بولۇپ چىقتى.دانا، جاسارەتلىك شاھىمىز زېھىن ۋە ئەقىلدە ئۈستۈن بولغىنى ئۈچۈن مۈشكۈلنى يوق قىلدى.ئەي ئۇلۇغ شاھىم،قىلمىشلىرىمىز ھەققىدە ياخشى ۋە ياماندىن ئىنشا يازغاندا بىزنىڭ ھۈزۈرىمىزنى چۈشەنگەيلا.بىز ئۇلۇغلاردىن چوڭ گۇناھ ئۆتتى.شايەتكى،سىلى غەزەپتىن كۆرە ئەپۇنى ئەلا بىلىپ بىز ئەقىلسىز خىزمەتكارلىرىنى كەچۈرسىلە! -ئەي شاھ قېرىندىشى،ئىلتىماسىمىزنى قوبۇل قىلىپ شاھنىڭ دىلىنى قىساستىن خالاس ئەتكەيلا! نەرسى ياخشى بىلەن ياماننى ئېسىگە ئېلىپ ۋەزىر-ۋۇزرالار تىلىدىن بۇ نامىگە دەرھال جاۋاپ يازدى.نامىدا مۇنداق دېيىلگەن ئېدى:‹‹ئىرانلىقلار مال مۈلكى ۋە ئەزىزى پەرزەنتلىرىنىڭ دۈشمەن زۈلمى تۈپەيلى  قولدىن كېتىشىدىن ئەنسىرەپ كۆپ ئازار-رەنج تارتتى.جان قايغۇسىدا چىن خاقانىنى  پۇشتى-پاناھىم دەپ بىلدى.بۇ قىلمىشلىرى تۈپەيلىدىن شاھى جاھانىمىزنى نائۈمىد قويدى.بۇ ھال پۈتۈنلەي ئامالسىزلىقتىن سادىر بولغان بولۇپ سىلىگە نىسبەتەن ئۆچلۈك ۋە ئاداۋەتتىن يۈز بەرگەن ئەمەس.يېڭى شاھ تاللاش ئىشىدا بىز پەرەز قىلمىغان،پالمۇ ئاچمىغان ئېدۇق.ئەي غالىب شاھىم،گۇناھىمىزدىن كەچكەيلا.ئادەمدە كۆز كورلىقى كورلۇق ئەمەس دىل كورلۇقى ھەقىقى كورلۇق ئىكەن.دىل كور بولسا كۈندۈزمۇ كېچىدەك قاراڭغۇ بىلىنىدىكەن.ۋەزىرلەر ۋە ئەمىرلەر ھەممىسى غەزەپ قىلىشىڭىزدىن قورقۇپ  مەندىن ئارىدا ۋاستىچى بولۇشنى ئۈمىد قىلىشىپ كەپتۇ.ئۇلار بىردەك:‹ئۆزرىمىزنى شاھقا يەتكۈز!› دېيىشتى شۇڭا بۇ جاۋاپ مەكتۇپنى يازدىم›› ۋەزىرلەر ئارىسىدا بۇرزمېھىر ئىسىملىك بىر دانا بار ئېدى.ئۇ بۇ ئىشقا بەل باغلاپ تەدبىر ئىزدىدى.كېيىن ئۇ نەرسىنىڭ مەكتۇبىنى ئېلىپ ئەلچى بولۇپ شاھ بەھرامنىڭ ھوزۇرىغا كەلدى.شاھ بىلەن كۆرۈشكەندىن كېيىن دىلىدىكى تۇيغۇلىرىنىڭ ھەممىسىنى تولۇق ئېيتىپ كېلىش مۇددىئاسىنى ئايان قىلدى.ئۇنىڭ ئوچۇق كۆڭۈللىكى شاھنى خۇشال قىلدى.يۈزلىرى ئاتەشتەك ۋال-ۋال قىلىپ نۇر چاقنىتاتتى. جاغانلىق،خەتلىق،بۇخارالىق،غەرچەلىق ۋە بەلخلىق شىرىن سۆز بەگلەر تەرەپ تەرەپتىن ئالىي دەرگاھقا ھۆرمەتلەر بىلدۈرۈپ  باج-خىراج كۆتۈرۈشۈپ كەلدى.ئۇلار ئاتەشپەرەس شاھقا كۆپلىگەن دۇئالارنى قىلىپ ئىشلىرىغا راۋاج تىلىدى.ئۇلارنىڭ سوۋغىلىرى ئوخشىمايدىغان بولۇپ، ھەركىم ئۆزىنىڭ تاپقىنىنى ئېلىپ كەلگەن ئېدى. داۋامى كەچتە داۋاملىق يوللۇنىدۇ.

Qabiljan

	ئاتەشكەدىكى بارلىق ئىشلار،نورۇزلۇق سەيلىلەر تاماملىنىپ ۋەسسالامغا كەلدى.شۇنىڭ بىلەن شاھ بەھرام بۇ يەردىن ئايرىلىپ نامدار باتۇرلىرى بىلەن ئازەرباداگانغا يول ئالدى. ئازەرباداگانغا كەلگەندىن كېيىن ئۇ يەردىكى بارچە ئاۋام شاھ بەھرامنىڭ كەلگەنلىك خەۋىرىنى ئاڭلاپ ئالدىغا چىقتى.كېيىن قالغانلارمۇ دانا شاھ  بىر بىرلەپ كېلىپ سەجدە قىلىشتى.ئۇنىڭ دىدارىنى كۆرەلىگەنلىكىنى بەخت ھېساپلاپ شۈكۈر قىلىشتى.شاھنىڭ ئالدىغا كېلىپ سەجدە قىلغانلار ئىنئام ئالدى.ئاتەشكەدە ھەممە ئادەم ئىززەت –ئېكرامغا ئېرىشتى.شۇنىڭ بىلەن شاھ بىلەن ئادەملىرى پىللارغا مال تولغان ساندۇقلارنى يۈكلەپ خىرامان ھالدا سىتەھر شەھىرىگە كېلىشتى.چۈنكى بۇ شەھەر شاھنىڭ پەخرىگە لايىق ئاۋات شەھەر ئېدى.مال ئارتىلغان ئەركەك پىلنىڭ سانى بىرمىڭ بىريۈز ئاتمىش ئېدى.ئۇلاردىكى يۈكلەر بەكمۇ ئېسىل بولۇپ كۆپىنچىسى دىنار بىلەن دىرھەملەر ئېدى.ئولقا ئېلىنغان بۇنچىۋالا كۆپ تىللا-تەڭگىلەر ۋە زىب- زىننەتلەر پارىسلىقلارنى پەخىرلەندۈردى.شاھ بۇ بايلىقلارنىڭ ھەممىسىنى غەزىنىگە ئالماستىن بىر ئۈلۈشىنى دەرۋىشلەرگە بۆلۈشتۈرۈپ بەردى.يىتىملەر ۋە يوقسۇللارنى شادىمان قىلىپ باشلىرىدىن كۈمۈشلەرنى تۆكمە قىلدى.يولدا ۋەيران بولغان كۆۋرۈكلەر ئۇچرىسا ياكى چۆلدە  خاراپ بولغان  راباتلار يولۇقسا شاھ پەرمان چۈشۈرەتتى: -بۇزۇلغان جايلارنى پۇل-مالنى ئايىماي سەرىپ قىلىپ يېڭىلاپ ئاۋات قىلىڭلار!  بۇ ئىش ئۈچۈن  ھېچكىم رەنج–مۇشەققەت تارتمىسۇن.يەنە قىيىنچىلىقتا قالغان نامراتلارنى ئېنىقلاڭلار. دۇنيادا قەلەندەر دەرۋىشلەر ياكى جاپادا نان تېىپ يەۋاتقان مۇھتاج كىشىلەردىن ئەگەر بىرسى ئۇچرىسا بىرنى،مىڭى ئۇچرىسا مىڭنى تېپىپ ئالدىمغا ھازىر قىلىپ بۇ دىرھەملەردىن ئۈستمۇ-ئۈست سوۋغات بېرىڭلار.شۇندىلا ئۇلار بۇ ساخاۋىتىمىزنىڭ شاپائىتىدىن بەھرىمەن بولۇپ  قايتا غەم چەكمەس بولسۇن. شاھ بۇنىڭلىق بىلەنلا بولدى قىلماي ‹‹بىناۋا،بىچارە،يېتىملەرگە›› دەپ ئالتۇن،كۈمۈش، ياقۇت،پروزىلاردىن ھەدەپ سوۋغاتلارنى بەردى.ئۇلارلا ئەمەس قېرى ھالسىزلارمۇ خەزىنىنىڭ دىرھەملىرى بىلەن كۈمۈشلىرىدىن   ئۆز ئۈلۈشلىرىنى ئالدى. داۋامى يېزىلىۋاتىدۇ.

Qabiljan

	بەشىنچىدىن كىمىكى ئېسىل زات بولسا،ئەتراپتا ھېچكىم ئۇنى ياد قىلمىسا،ئالتىنچىدىن كىمىكى يىراق يەردىن كېلىپ ئولتۇراقلىشىپ قالغان،پىنھان قېلىپ دەرۋىشلىك يولىغا ماڭغان بولسا شاھ ئۇلارغا پۇل-مال ئىنئام قىلاتتى.شۇڭا ئۇ بۇ پەزىلەتلىرى بىلەن سېخىيلىق بابىدا ئالەمپاناھقا ئايلاندى. يۇقارقىلاردىن تاشقىرى  شاھ بۇ بايلىقلارنى لەشكەرلىرىگىمۇ ئۈلەشتۈرۈپ بەردى.شۇنىڭ بىلەن ئۇلارنىڭ نورمال تۇرمۇش ئېھتىياجى قامدىلىپ خاتىرجەم بولدى.ئاچكۆزلۈك رتىزگىنلەندى.ئۇلار  ئۇرۇش كۈنلىرىدە قالايمىقانچىلىق چىققان پۇرسەتتىن پايدىلىنىپ پۇقرالارنىڭ ئۆيلىرىگە كىرىپ بۇلاڭچىلىق قىلمايدىغان بولدى. ئاخىرقى بىر كۈنى شاھنىڭ پەرمانى بىلەن دانالاردىن بىرى چىن خاقانىنىڭ تاجىنى ھازىر قىلدى.شاھ ئۇ تاجدىكى گۆھەر بىزەكلەرنى ئېلىپ ئاتەشكەردە قويۇلغان ئۆينىڭ ئىشىكىنى زەر ۋە گۆھەرلەر بىلەن زىننەتلەپ نەقىشلىك قىلدى.ئازەرى تەختىگىمۇ زىننەتلەر بەردى. ئۇ يەردىكى ئىشلار تاماملانغاندىن كېيىن تەيسەفۇن تامان يول ئالدى.نەرسى ھەم  ۋەزىرلەرنى يانمۇ يان تۇرغۇزۇپ بارلىق كاتتىلارغا تارتۇق بەردى. ئىران ئۇلۇغلىرىنى ئەزىزلەپ بۇرۇنقى قىلمىشلىرىنى ھېچكىمنىڭ يۈزىگە سالمىدى. نەرسى بىلەن دىلەفرۇز شاھنىڭ بېشىدىكى شاھلىق تاجىنى ۋە قوشۇندىكى لەشكەرلەرنىڭ سانىنى،تۇتقان ھەر خىل بايراقلىرىنى،بۇرۇنقىدىن زور دەرىجىدە راۋاج تېپىپ كەتكەنلىكىنى  كۆرۈپ ئاتتىن سەكرەپ چۈشۈپ تازىم بەجا كەلتۈردى.شاھنىڭ ئەتراپىدا دانىشمەن ۋەزىرلىرى ،ئالتۇن كەمەرلىك مەردۇ- مەردان سەركەردە سەرۋازلىرى سەپ-سەپ بولۇپ تىزىلىپ پەرمانىغا مۇنتەزىر بولماقتا ئېدى.بۇنداق سورۇندا شاھنىڭ يېنىدا،ئالتۇن تەختنىڭ ئالدىدا ئولتۇرماقلىق  زور شەرەپ سانىلاتتى. شاھ بۇ يەردىمۇ قولىدىن كېلىدىغانلىكى ياخشىلىقلارنىڭ ھەممىسىنى قىلدى.دۆلەت غەزىنىسىنى ئېچىپ مۇھتاجلارغا دىرھەم تارقاتتى.زىندان ئىشىكلىرىنى ئېچىپ گۇناھكارلارنى ئازاد قىلىپ، چەكسىز مېھىر-شەپقىتىنى ئىپادىلىدى.بۇ زامان ئەدلۇ-ئادالەتكە تولدى.پۇقرالارنىڭ غېمى تۈگەپ دىللىرى شادلىققا تولدى. بارلىق ئارمانلار ئىشقا ئاشقاچ دىللاردىن بىر-بىرلەپ چېكىندى.ئۇلۇغلارغا ئاتالغان شادلىق بەزمىلىرى باشلاندى.بۇ مەجلىسكە داخىل بولۇشقان نامدارلارنىڭ ھەممىسى ھەشەمەتلىك لىباسلارنى كىيىپ شادلىق ئۈستىگە شادلىققا چۆمدى. داۋامى ئەتە داۋاملىق يوللۇنىدۇ.

Qabiljan

	شاھ بەھرام قايتىپ كېلىپ ئۈچىنچى كۈنى بولغاندا  كاتتا بەزمە باشلاندى.يۈزلىرى مەي سېھرى بىلەن ياشنىغان خۇش خەتكە ماھىر بىر كىشى بار ئېدى.شاھ مېھرى بىلەن ئۇنىڭغا بىر نامە يازدۇردى.نامىنىڭ بېشىدا ئۆزىگە ئەقىل ۋە كۈچ-قۇدرەت بەخش ئەيلىگەن تەڭرىگە ئوقۇلغان  قاتمۇ-قات ئاپىرىن سۆزلىرى بار ئېدى.ئەقىل تەڭرى ئۇنىڭغا ئاتا قىلغان مىۋە بولسا،ئادەمگەرچىلىك ئۇنىڭ سايىسى ئېدى.شاھ بەھرام بارچە ياخشلىقنى خۇدادىن دەپ بىلدى.ئەقىلنى بولسا دانالىق مەقامىغا يەتكەن كىشىلەردىن ئىزدىدى.بىلدىكى: ياخشلىقتىن ئامانلىق كېلىدۇ.يامانلىق ئىشىكىنى ئاچماقلىقمۇ بىرخىل يامانلىق بولۇپ ھېساپلىنىدۇ.نامىدە مۇنداق دېيىلگەن ئېدى:‹‹كىمىكى قولۇمدىكى ئەقىللىق سەركەردە-سەردارلىرىمدىن زارلانسا ئۇلارنى زىندان بىلەن دار كۈتۈۋالىدۇ ۋە ياكى جەسىدى چۆلدە خار بولۇپ قالىدۇ.پۇقرالارغا رەھىمدىل بولۇڭ،رەنج -مۇشەققەتنى كەم قىلىڭ.قولۇڭىزدىن كېلىشىچە غەمكىنلەر قەلبىنى شاد ۋە بىغەم ئېتىڭ.بۇ دۇنيادا ھېچكىم مەڭگۈ ئۈستۈن بولالماس.كېچە-كۈندۈز ئادالەتپەرۋەر بولۇپ پۇقراغا بىئازارلىق يولىنى تۇتۇڭ.بۇ سۆزۈم ئەدلى-ئادالىتىمنىڭ نىشانىسى بولغاي.راستچىللىق يولىغا ھامىي بولىمەن.قانچىلىغان سىپاھلار مېنى قەتلى قىلماق بولۇپ  قەست قىلىشىپ كەلدى.مەن ھۆكۈمرانلىقىمنى مۇستەھكەملەش ئۈچۈن كۈچلۈك ۋە خىل قوشۇن تەسىس قىلىپ شەرەپ قازاندىم.مەن يەنە ياخشى قائىدە يوسۇنلارنى ئورناتتىم.چىن خاقانىدەك شۇنچىلىك نامدار،تاجۇ-تەختلىك،مېھىرلىك، ساھىبى دەۋران بىر خاقانمۇ تۈركلەرنىڭ تاج-تەختى گۇم بولغىنى ئۈچۈن بۈگۈن ئۇرۇشتا يېڭىلىپ قولۇمغا ئەسىرگە چۈشتى.ئەزىز تەڭرى مېنى ھەممىدىن ئەزىز ۋە غالىپ قىلغىنى ئۈچۈن ماڭا قەست قىلغان دۈشمەنلىرىم بىر-بىرلەپ يەكسان بولدى.مەن تەڭرىنىڭ دىلىغا نۇرغۇن ساپ مەقسەدلەرنى پۈككەن بىر بەندىسىمەن،ئەندىشەم ئادالەتنىڭ يۈرگۈزۈلمەسلىكى،كىشىلەر قەلبىدىن ئىنساپنىڭ كۆتۈرۈلۈپ كېتىشى.مەن ئۇرۇش تالاپىتىگە ئۇچرىغان،ئىگىلىگەى ۋەيران بولغان پۇقرالىرىمنىڭ باي بولۇپ پاراۋان تۇرمۇشقا ئىگە بولۇشى ئۈچۈن ئۇلاردىن يەتتە يىلغىچە خىراج ئالمايمەن.چاكارلارمۇ،چېرىكلەرمۇ باج تاپشۇرمايدۇ.بۇ كالام پەھلەۋى تىلىدا پۈتۈلدى.بارلىق ئەل-ئاۋام خەۋەردار بولغاي. داۋامى يېزىلىۋاتىدۇ

Qabiljan

	بۇ نامىدە شاھ سەردارلىرىغا ۋە پۇقرالارغا نەسىھەت قىلىپ يەنە تۆۋەندىكى مەزمۇنلارنىمۇ يازدۇرغان ئېدى: ئەل-ئاۋام ۋە سەركەردىلەر نەسىھەتلىرىمگە ئوبدان قۇلاق سالسۇن.ھەر بىر يۇرت ۋە شەھەرلەرنىڭ باشقۇرغۇچى ئەمەلدارلىرى ئۆز تەۋەلىرىگە ئادالەت قولىنى سوزسۇن.تاكى يامانلىقتىن قولىنى تارتقانغا قەدەر مېنىڭ زالىملارغا نەقەدەر ئۆچلۈكىمنى ۋە ھەرگىز كەچۈرمەيدىغانلىقمنى ئەستىن چىقارمىسۇن.كىمىكى بۇ شەھەردە دەرۋىش بولۇپ ياشاپ شۇ كەمگىچە شادلىقلاردىن بەھرىسىز قالغان بولسا،ئۇنىڭ نامىنى بىزگە مەلۇم قىلىڭلار.بىز ئۇنىڭ ئارمانىنى ھەل قىلىپ بېرەيلى.يەنە ئەگەر كىمىكى ئېسىلزادە تۇرۇپ مال-مۈلۈكتىن ۋاز كەچكەن،پاك-دىل ،نامرات،ئازادە ياشاپ كەلگەن بولسا ئۇنىڭغىمۇ شەپقەت كۆرسۈتۈپ  پۇل-ماللىرىمىزدىن كۆپلەپ ھەدىيە بېرەيلى.ھۈنەرۋەنلەرنى ئەتىۋارلاڭلار،ئۇلار قەرزى بار ،لېكىن مېلى يوق، پۇشتى پاناھسىز،ھەم ھېچ ئامالسىز كىشىلەردۇر.ئۇلارنىڭ قەرىزلىرىنى خەزىنىدىن ھەل قىلىپ بېرىڭلار.كىچىك پېئىل بولۇڭلار،بوسۇغاڭلارنى ئىگىز قىلىۋالماي بىچارە ئەلنىڭ ئەرزىنى ۋاقتىدا ئاڭلاپ،ۋاقتىدا ھەل قىلىپ بېرىڭلار.بەخت تەلىيڭلارنى تەڭرىدىن ئەستايىدىل تىلەڭلار،تاكى ئول پەرۋەردىگار لۇتف-كەرىمى بىلەن دىلىمىزنى يورۇتقىچە تىلەكتىن ۋازكەچمەڭلار.بىزنىڭ دەۋرىمىزدە قول ئاستىڭىزدىكىلەرگە سوغاق مۇئامىلىلىك  بولماي خۇشچاخچاق ، ئىللىق مۇئامىلىلىك بولۇڭ.

Qabiljan

	ئالدىڭىزغا ھاجەت بىلەن كەلگەنلەرنى ئەقىل ۋە زېھنىڭىزگە تايىنىپ خۇشال ۋە بەختلىك قىلىڭ.ھىچقانداق يەردە بەندىلەرنىڭ يىلتىزىنى قىرقىماڭ،چۈنكى چوڭ كىچىك ئادەملەرنىڭ ھەممىسى تەڭرىنىڭ بەندىلىرىدۇر.كىمنىڭ مال-مۈلكى ۋە ئەقىل-ئىدراكى يېتەرلىك بولسا ئاقىل كىشىلەرگە ياخشى مۇئامىلىدە بولسۇن.پەرزەنتلىرىنى ياخشى تەربىيەلەپ ئىلىم-بىلىم بىلەن دىلىنى مۇنەۋۋەر قىلسۇن.ئۆزىمۇ داۋاملىق بىلىم ئىگەللەپ ئەقىلدە مۆتىۋەر بولۇپ يېتىلسۇن.خۇداپەرەس بولۇڭلار،ئۇنىڭدىن قورقۇڭلار،كىشىنىڭ ھەققىگە قول سوزماڭلار.مەن قىلغان نەسىھەتلەرنى قۇلاقتا ئوبدان تۇتۇپ ئۇنىڭغا تولۇق ئەمەل قىلىشقا ئەھدۇ-پەيمان بېرىڭلار.ۋەدىگە ۋاپا قىلماقنى مۇقەددەس بىلىڭلار.قەيەردە يامانلىق بايقىساڭلار ئۇنىڭ يىلتىزىنى مۇتلەق قۇرۇتۇڭلار.دىلىڭلار تار،مېھىرسىز بولماڭلار.سەركەردىلەر قوشۇنلاردىكى لەشكەرلەرگە ھەرگىز ئازار بەرمەڭلار.ئۇلۇغلارنى ئاياپ بەدكىردارلىق قىلماڭلار.كىمىكى ناچار يوللار بىلەن مال-دۇنيا تاپىدىكەن ئۇنىڭغا پېقىرلىقتىن زاۋاللىق يەتكۈسىدۇر.كىمىكى بارىغا شۈكۈر قىلىشنى بىلمىسە، ناشۈكۈرلۈك ئۇنى يەنە پېقىرلىق ھالىغا گىرىپتار قىلىدۇ.دەرۋىشلەردىن دۆلەتنى ئاياپ يۈرمەڭلار،قەلبىڭىز ئۇلارنىڭ ھاجىتىنى يەشمەكنى مۇھىم پەرز دەپ بىلسۇن.ساپ دىل كىشىلەرگە دائىما ياخشىلىق قىلىڭلار.

Qabiljan

	كىمىكى مەغرۇر ۋە ناپىسەند بولسا ئۇنىڭ بېشى خەۋپ خەتەرگە تامامەن بەند بولغاي.كىمىكى ئىنسانلىق شەنىنى ئەزىز تۇتىدىكەن تەڭرى ئىگەم ئۇنىڭ ئۇنىڭ جاھانىنى بىنا قىلغاي.››   نامە نەپىس يىپەككە كاتىپنىڭ قولى بىلەن ئېسىل ئىپار سىياھتا يېزىلدى.نامىگە يەنە جاھاندارنىڭ ئېتىمۇ يېزىلدى.ئۇ ئادىل ۋە دانالىقنىڭ تالماس قانىتى ،شاھ بەھرام بىقىياس ساخاۋەت ئېگىسى بولۇپلا قالماي قۇدرەت ۋە ئادالەتتىمۇ بىقىياس ئۇلۇغ شاھ ئېدى.ئۇ بارلىق ئەلنى- قېرى-ياشنى، ئەقىللىقلەرنى، ئەقىلسىزلەرنى، سەردار-سەركەردىلەرنى،لەشكەرلەرنى بۇ نامە ئارقىلىق ئاگاھ قىلماق بولغان ئېدى. چاپارلار ۋە ئەلچىلەر نامىنى ئېلىپ ئات سېلىشىپ تېزدىن ھەريانلارغا مېڭىشتى.نامە ھەر بىر كىشىۋەرگە،مۆتىبەرگە ۋە نامدارغا يەتكەن ھامان ئۇلار: -خۇداغا مىڭ قەتلە شۈكۈر،تەڭرىشۇناسلىقتا شاھىمىز يەككە-يىگانىدۇر!-دېيىشتى. خۇتۇنمۇ،ئەركەكمۇ،ياشمۇ،قېرىمۇ ئىشقىلىپ بارچە پىشىۋاز بۇ نامىنى قوبۇل قىلىش ئۈچۈن شەھەردىن نېرى  چىقىپ نامە ئېلىپ كەلگۈچىنى كۈتۈۋالدى ھەمدە نامىنى ئاڭلاپ شاھقە بىھەد ئاپىرىنلار ئېيتىشتى.